DIREKTORAT CIVILNOG VAZDUHOPLOVSTVA REPUBLIKE SRBIJE
CIVIL AVIATION DIRECTORATE OF THE REPUBLIC OF SERBIA
PRAVILNIKO PROCEDURAMA INSTRUMENTALNOG LETENJA("Sl. glasnik RS", br. 57/2019) |
Ovim pravilnikom propisuju se uslovi za izdavanje ovlašćenja za izradu procedura instrumentalnog letenja, način izrade i forma procedura instrumentalnog letenja.
Pojedini izrazi upotrebljeni u ovom pravilniku imaju sledeće značenje:
1) apsolutna visina dolaska u završnu kontrolisanu oblast (terminal arrival altitude, u daljem tekstu: TAA) je najniža apsolutna visina za bezbedno minimalno nadvišavanje od 300 m (1.000 ft) iznad svih objekata koji se nalaze u okviru luka kruga poluprečnika 46 km (25 NM) sa centrom u fiksu za početno prilaženje (initial approach fix - IAF) ili, ako IAF ne postoji, iznad svih objekata koji se nalaze u okviru oblasti sa centrom u fiksu za međuprilaženje (intermediate approach fix - IF), ograničene pravim linijama koje spajaju krajeve luka i IF. Kombinacija svih TAA određenih za jednu proceduru prilaženja mora da uzme u obzir zonu od 360° oko IF;
2) apsolutna/relativna visina odluke (decision altitude/height - DA/H) je određena apsolutna ili relativna visina u okviru trodimenzionalnih (3D) operacija instrumentalnog prilaženja, definisana u odnosu na nadmorsku visinu relevantnog praga poletno-sletne staze, na kojoj procedura neuspelog prilaženja mora da bude započeta ako nije uspostavljen vizuelni kontakt za nastavak prilaženja;
3) vektorisanje (vectoring) je navigaciono vođenje vazduhoplova davanjem instrukcija u obliku specifičnih kurseva zasnovanih na korišćenju nadzornih sistema;
4) ICAO (International Civil Aviation Organization) je skraćenica koja označava Međunarodnu organizaciju civilnog vazduhoplovstva;
5) karta minimalnih radarskih apsolutnih visina (ATC surveillance minimum altitude chart) je vazduhoplovna karta koja pruža posadi vazduhoplova informacije koje omogućavaju praćenje i unakrsnu proveru apsolutnih visina koje dodeljuje kontrolor letenja koristeći nadzorne sisteme;
6) konvencionalna procedura instrumentalnog letenja je procedura letenja utvrđena u odnosu na zemaljske radio-navigacione uređaje;
7) minimalna apsolutna/relativna visina snižavanja (minimum descent altitude/height - MDA/H) je određena apsolutna ili relativna visina u okviru dvodimenzionalnih (2D) operacija instrumentalnog ili vizuelnog prilaženja, definisana u odnosu na nadmorsku visinu aerodroma ili nadmorsku visinu praga poletno-sletne staze, ako je nadmorska visina praga poletno-sletne staze više od 2 m (7 ft) niža od nadmorske visine aerodroma, ispod koje ne sme da se snižava ako nije uspostavljen vizuelni kontakt za nastavak prilaženja;
8) minimalna sektorska apsolutna visina (minimum sector altitude - MSA) je najniža apsolutna visina koja može da se koristi, a koja obezbeđuje minimalno nadvišavanje prepreka od 300 m (1.000 ft) iznad najvišeg objekta koji se nalazi u okviru sektora kruga čiji je poluprečnik 46 km (25 NM), a centar u zemaljskom radio-navigacionom uređaju, referentnoj tački aerodroma (ARP) ili referentnoj tački helidroma (HRP);
9) navigacija zasnovana na mogućnostima vazduhoplova (performance based navigation - PBN) je prostorna navigacija zasnovana na navigacionim mogućnostima vazduhoplova za let duž rute vazdušnog saobraćaja, po proceduri instrumentalnog prilaženja ili u određenom vazdušnom prostoru;
10) operacije instrumentalnog prilaženja (instrument approach operations) su operacije prilaženja i sletanja korišćenjem instrumenata za navigacijsko vođenje, zasnovane na proceduri instrumentalnog prilaženja;
11) ostvareni vizuelni kontakt za nastavak prilaženja podrazumeva da se deo vizuelnih sredstava ili prostora prilaženja vidi dovoljno dugo da pilot može da proceni poziciju vazduhoplova u odnosu na željenu putanju leta;
12) PBN procedura letenja je procedura instrumentalnog letenja prostorne navigacije, zasnovana na navigacionim mogućnostima vazduhoplova, izraženim u terminima tačnosti, integriteta, dostupnosti, neprekidnosti i funkcionalnosti;
13) Point-in-space (PinS) procedura je procedura projektovana za helikoptere, koja obuhvata i vizuelni i instrumentalni segment;
14) prilaženje kruženjem (circling approach) je nastavak procedure instrumentalnog prilaženja koji omogućava vizuelno kruženje oko aerodroma pre sletanja;
15) prostorna navigacija (area navigation - RNAV) je metod navigacije koji omogućava da vazduhoplov leti željenom putanjom između bilo koje dve geografske tačke koje su u dometu radio-navigacionih uređaja, drugih samostalnih uređaja za navigaciju koji su izvor navigacionih podataka, ili njihovoj kombinaciji;
16) procedura instrumentalnog letenja (instrument flight procedure - IFP) je niz unapred definisanih manevara vazduhoplova za bezbedno poletanje, uključivanje na mrežu ruta vazdušnog saobraćaja i prilaženje i sletanje na aerodrom, koji se obavljaju u odnosu na instrumente u vazduhoplovu, po putanjama određenim prema kriterijumima za bezbedno nadvišavanje prepreka, zahtevima za pružanje usluga u vazdušnom saobraćaju, karakteristikama i ograničenjima vazdušnog prostora;
17) procedura instrumentalnog prilaženja (instrument approach procedure - IAP) je niz unapred definisanih manevara vazduhoplova koji se obavljaju u odnosu na instrumente u vazduhoplovu, po putanjama određenim prema kriterijumima za bezbedno nadvišavanje prepreka, od tačke početnog prilaženja ili, ako je to primenljivo, od početka definisane putanje za dolazak do tačke sa koje je moguće izvršiti sletanje, a ako sletanje nije izvršeno, do pozicije na kojoj se mogu primeniti kriterijumi nadvišavanja prepreka za proceduru čekanja ili do rute vazdušnog saobraćaja;
18) procedura nepreciznog prilaženja (non-precision approach procedure - NPA) je procedura instrumentalnog prilaženja projektovana za korišćenje lateralnog navigacijskog vođenja (dvodimenzionalne (2D) operacije instrumentalnog prilaženja) Tipa A, koje podrazumeva minimalnu apsolutnu/relativnu visinu snižavanja ili apsolutnu/relativnu visinu odluke na ili iznad 75 m (250 ft);
19) procedura neuspelog prilaženja (missed approach procedure) je procedura letenja koja se primenjuje ako vazduhoplov ne može da nastavi prilaženje;
20) procedura preciznog prilaženja (precision approach procedure - PA) je procedura instrumentalnog prilaženja zasnovana na navigacionim sistemima (ILS, MLS, GLS i SBAS Cat I), projektovana za korišćenje lateralnog i vertikalnog navigacijskog vođenja (trodimenzionalne (3D) operacije instrumentalnog prilaženja) Tipa A, koje podrazumeva minimalnu apsolutnu/relativnu visinu snižavanja ili apsolutnu/relativnu visinu odluke na ili iznad 75 m (250 ft) i Tipa B, koje podrazumeva apsolutnu/relativnu visinu odluke ispod 75 m (250 ft);
21) procedura prilaženja sa vertikalnim vođenjem (approach procedure with vertical guidance - APV) je PBN procedura instrumentalnog prilaženja projektovana za korišćenje lateralnog i vertikalnog navigacijskog vođenja (trodimenzionalne (3D) operacije instrumentalnog prilaženja) Tipa A, koje podrazumeva minimalnu apsolutnu/relativnu visinu snižavanja ili apsolutnu/relativnu visinu odluke na ili iznad 75 m (250 ft);
22) procedura čekanja (holding procedure) je definisana putanja po kojoj vazduhoplov leti dok čeka odobrenje;
23) standardni instrumentalni dolazak (standard instrument arrival - STAR) je definisana IFR ruta u dolasku na sletanje, koja povezuje značajnu tačku na ruti vazdušnog saobraćaja sa tačkom od koje počinje objavljena procedura instrumentalnog prilaženja;
24) standardni instrumentalni odlazak (standard instrument departure - SID) je definisana IFR ruta u odlasku koja povezuje aerodrom ili određenu poletno-slegnu stazu aerodroma sa određenom značajnom tačkom na ruti vazdušnog saobraćaja od koje počinje rutna faza leta.
Ovlašćenje za izradu procedura instrumentalnog letenja
Procedure instrumentalnog letenja izrađuje pružalac usluga kontrole letenja na osnovu ovlašćenja za izradu procedura instrumentalnog letenja (u daljem tekstu: ovlašćenje).
Ovlašćenje izdaje Direktorat civilnog vazduhoplovstva Republike Srbije (u daljem tekstu: Direktorat) na zahtev pružaoca usluga kontrole letenja.
Pružalac usluga kontrole letenja je dužan da u zahtevu iz stava 2. ovog člana navede tipove procedura instrumentalnog letenja na koje se zahtev odnosi.
Uz zahtev iz stava 2. ovog člana podnosi se i odgovarajuća dokumentacija.
Pružaocu usluga kontrole letenja koji ispunjava uslove propisane ovim pravilnikom se izdaje ovlašćenje koje važi neograničeno, izuzev u slučaju suspenzije ili stavljanja van snage.
O izdatom ovlašćenju Direktorat izdaje sertifikat čiji je obrazac dat u Prilogu, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.
Uslovi za izdavanje ovlašćenja
Za izdavanje ovlašćenja, pružalac usluga kontrole letenja mora da ima kompetentno i obučeno osoblje, odgovarajuće prostorije i osnovna sredstva za rad.
Kriterijumi za izradu procedura instrumentalnog letenja
Procedure instrumentalnog letenja se izrađuju u skladu sa smernicama iz ICAO Dokumenta 9906 - Priručnik za garanciju kvaliteta prilikom izrade procedura letenja, Knjiga I - Sistem za garanciju kvaliteta prilikom izrade procedura letenja (Quality Assurance Manual for Flight Procedure Design, Volume 1 - Flight Procedure Design Quality Assurance System), a na osnovu kriterijuma utvrđenih u Aneksu 11 (Usluge u vazdušnom saobraćaju) Čikaške konvencije i sledećim ICAO dokumentima:
1) Dokument 8168 - Procedure za usluge u vazdušnoj plovidbi - Operacije vazduhoplova, Knjiga I - Procedure letenja i Knjiga II - Izrada procedura vizuelnog i instrumentalnog letenja (Procedures for Air Navigation Services - Aircraft Operations (Volume I - Flight Procedures i Volume II - Construction of Visual and Instrument Flight Procedures);
2) Dokument 9368 - Priručnik za izradu procedura instrumentalnog letenja (Instrument Flight Procedures Construction Manual);
3) Dokument 9613 - Priručnik za navigaciju zasnovanu na mogućnostima vazduhoplova, Knjiga I - Smernice za koncept i primenu i Knjiga II - Primena RNAV i RNP (Performance Based Navigation Manual (Volume I - Concept and Implementation Guidance i Volume II - Implementing RNAV and RNP);
4) Dokument 9905 - Priručnik za izradu procedura sa zahtevanim navigacionim mogućnostima uz posebno odobrenje (Required Navigation Performance Authorization Required (RNP AR) Procedure Design Manual);
5) Dokument 4444 - Procedure za usluge u vazdušnoj plovidbi - Upravljanje vazdušnim saobraćajem (Procedures for Air Navigation Services - Air Traffic Management).
Dokumenti iz stava 1. ovog člana se neposredno primenjuju i dostupni su na zvaničnoj ICAO internet stranici.
Ako nije moguće izraditi proceduru instrumentalnog letenja u skladu sa kriterijumima iz stava 1. ovog člana, a postoji opravdana operativna potreba, pružalac usluga kontrole letenja može da izradi nestandardnu proceduru instrumentalnog letenja.
Za nestandardnu proceduru instrumentalnog letenja pružalac usluga kontrole letenja je dužan da pribavi odobrenje Direktorata.
Zahtev za izradu procedure instrumentalnog letenja
Zahtev za izradu nove ili izmenu objavljene procedure instrumentalnog letenja može da podnese:
1) Direktorat;
2) operater aerodroma, za aerodrome publikovane u Zborniku vazduhoplovnih informacija (AIP);
3) avio-prevozilac;
4) ministarstvo nadležno za poslove odbrane.
Izradu procedure iz stava 1. ovog člana može da inicira i sam pružalac usluga kontrole letenja ako u toku njenog korišćenja dođe do promene koja može da utiče na bezbedno korišćenje procedure ili iz drugih operativnih razloga.
Zahtev iz stava 1. ovog člana se podnosi pružaocu usluga kontrole letenja najmanje 180 dana pre dana planiranog stupanja na snagu procedure.
Zahtev mora da sadrži opis nove procedure instrumentalnog letenja ili opis izmene objavljene procedure instrumentalnog letenja, obrazloženje izmene, predloženi datum primene procedure, kao i podatke za kontakt sa podnosiocem zahteva.
Procedure instrumentalnog letenja izrađuje kompetentno i obučeno osoblje pružaoca usluga kontrole letenja.
Obuka osoblja koje izrađuje procedure instrumentalnog letenja sprovodi se prema nastavnim programima koje odobrava Direktorat, a koji su usklađeni sa međunarodnim standardima i preporučenom praksom iz ICAO Dokumenta 9906, Knjiga II - Obuka za dizajnera procedura letenja (Flight Procedure Designer Training).
Pružalac usluga kontrole letenja koji je ovlašćen za izradu procedura instrumentalnog letenja utvrđuje program obuke u skladu sa zahtevima iz stava 2. ovog člana, sprovodi obuku, izdaje uverenje o završenoj obuci i vodi dokumentaciju o obuci osoblja koje izrađuje procedure instrumentalnog letenja.
Podaci za izradu procedure instrumentalnog letenja
Podaci koji se koriste za izradu procedure instrumentalnog letenja moraju da potiču iz priznatog izvora i da ispunjavaju zahteve kvaliteta u pogledu tačnosti, rezolucije i integriteta, prema standardima i preporučenoj praksi iz ICAO dokumenata:
1) Aneks 4 - Vazduhoplovne karte;
2) Aneks 5 - Merne jedinice koje se koriste za vazduhoplovne i zemaljske operacije;
3) Aneks 11 - Usluge u vazdušnom saobraćaju;
4) Aneks 14 - Aerodromi;
5) Aneks 15 - Usluge vazduhoplovnog informisanja;
6) Dokument 9674 - Priručnik Svetskog geodetskog sistema - 1984 (WGS-84).
Ako postoji sumnja u kvalitet podataka, pružalac usluga kontrole letenja koji je ovlašćen za izradu procedura instrumentalnog letenja vrši validaciju podataka, u skladu sa preporukama iz ICAO Dokumenta 9906 - Priručnik za garanciju kvaliteta prilikom izrade procedura letenja, Knjiga I - Sistem za garanciju kvaliteta prilikom izrade procedura letenja (Quality Assurance Manual for Flight Procedure Design (Volume 1 - Flight Procedure Design Quality Assurance System).
Dokumenti iz stava 1. ovog člana se neposredno primenjuju i dostupni su na zvaničnoj ICAO internet stranici.
Način izrade procedure instrumentalnog letenja
Procedura instrumentalnog letenja može da se izradi manuelno, korišćenjem CAD (Computer Aided Design) softvera, softvera specijalizovanog za izradu procedure instrumentalnog letenja, kao i kombinacijom navedenih načina, u zavisnosti od složenosti procedure.
Specijalizovani softver mora da bude validiran u skladu sa ICAO Dokumentom 9906 - Priručnik za garanciju kvaliteta prilikom izrade procedura letenja, Knjiga III - Validacija softvera za izradu procedura letenja (Quality Assurance Manual for Flight Procedure Design (Volume III - Flight Procedure Design Software Validation)) i njegovu upotrebu odobrava Direktorat.
Validacija procedure instrumentalnog letenja na zemlji
Validacija procedure instrumentalnog letenja na zemlji je kontrola procesa izrade procedure instrumentalnog letenja i vrši je pružalac usluga kontrole letenja koji je izradio proceduru.
Validacija procedure instrumentalnog letenja na zemlji se vrši uvek, bilo da se radi o izradi nove ili izmeni objavljene procedure.
Lice koje je učestvovalo u izradi procedure instrumentalnog letenja ne može da vrši njenu validaciju na zemlji.
Validacija procedure instrumentalnog letenja iz vazduha
Validacija procedure instrumentalnog letenja iz vazduha je kontrola procesa izrade procedure instrumentalnog letenja i vrši je organizacija koja je ovlašćena za obavljanje kalibraže iz vazduha, kao vrste posebnih delatnosti u vazdušnom saobraćaju.
Validacija procedure instrumentalnog letenja iz vazduha se vrši u cilju verifikacije:
a) podataka koji se odnose na nadvišavanje prepreka i terena;
b) tačnosti navigacionih podataka;
v) infrastrukture, oznaka poletno-sletne staze, sistema svetlosnog obeležavanja, sredstava za komunikaciju i izvora navigacionih signala;
g) letnosti (flyability) procedure;
d) upotrebljivosti i razumljivosti predloženih vazduhoplovnih karata i drugih elemenata procedure.
Validacija procedure instrumentalnog letenja iz vazduha se vrši pri izradi procedure instrumentalnog letenja, kao i pri izradi nestandardne procedure instrumentalnog letenja ako postoji sumnja u tačnost i/ili integritet podataka o vazduhoplovnim preprekama i terenu.
Objavljivanje procedure instrumentalnog letenja
Procedure instrumentalnog letenja objavljuje pružalac usluga vazduhoplovnog informisanja u Integrisanom vazduhoplovnom informativnom paketu.
Čuvanje dokumentacije o procedurama instrumentalnog letenja
Pružalac usluga kontrole letenja čuva dokumentaciju koja je korišćena i koja je nastala pri izradi procedura instrumentalnog letenja dok god se procedura koristi.
Održavanje procedure instrumentalnog letenja
Pružalac usluga kontrole letenja kontinuirano prati izmene vazduhoplovnih podataka, uključujući podatke o preprekama, aerodromske podatke i podatke o radio-navigacionim uređajima, procenjuje njihov uticaj na objavljene procedure instrumentalnog letenja i, u slučaju potrebe, izrađuje novu, menja ili ukida objavljenu proceduru instrumentalnog letenja.
Pružalac usluga kontrole letenja je dužan da najmanje jednom u pet godina sprovede proveru objavljenih procedura instrumentalnog letenja kako bi se obezbedila usklađenost sa podacima iz stava 1. ovog člana i kriterijumima iz člana 5. ovog pravilnika, kao i da bi se ispunili zahtevi korisnika.
PBN procedure instrumentalnog letenja
PBN procedure instrumentalnog letenja primenjuju se u skladu sa Planom uvođenja prostorne navigacije (Performance Based Navigation Plan) koji donosi Direktorat.
Procedure instrumentalnog letenja koje su objavljene pre stupanja na snagu ovog pravilnika ostaju na snazi i po njegovom stupanju na snagu.
Prestanak važenja drugih propisa
Danom stupanja na snagu ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o načinu izrade i formi navigacionih postupaka ("Službeni glasnik RSˮ, broj 71/13).
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
SERTIFIKAT ZA IZRADU PROCEDURA INSTRUMENTALNOG LETENJA
|
DIREKTORAT CIVILNOG VAZDUHOPLOVSTVA REPUBLIKE SRBIJE |
CIVIL AVIATION DIRECTORATE OF THE REPUBLIC OF SERBIA |
Na osnovu člana 41. stav 1. i člana 239. Zakona o vazdušnom saobraćaju ("Službeni glasnik RS", br. 73/10, 57/11, 93/12, 45/15, 66/15 - dr. zakon i 83/18), Direktorat civilnog vazduhoplovstva Republike Srbije izdaje:
In accordance with Article 41 para 1 and Article 239 of the Air Transport Law ("Official Gazette of RS", No 73/10, 57/11, 93/12, 45/15, 66/15 - other Law and 83/18), the Civil Aviation Directorate of the Republic of Serbia hereby issues:
SERTIFIKAT ZA IZRADU PROCEDURA INSTRUMENTALNOG LETENJA
CERTIFICATE FOR INSTRUMENT FLIGHT PROCEDURES DESIGN
Oznaka ovlašćenja: PANS-OPS-[broj]/[gggg]
Certificate designator: PANS-OPS-[No]/[yyyy]
kojim se potvrđuje da je
which confirms that
NAZIV PRUŽAOCA USLUGA KONTROLE LETENJA
adresa pružaoca usluga
[ATC SERVICE PROVIDER]
Address of service provider
ovlašćen da izrađuje procedure instrumentalnog letenja navedene u prilogu ovog sertifikata.
is authorized to design instrument flight procedures listed in the attachment of this certificate.
Ovaj sertifikat se izdaje na neodređeno vreme i važi sve dok pružalac usluga kontrole letenja ispunjava propisane uslove za njegovo izdavanje, kao i uslove u pogledu načina izrade i forme procedura instrumentalnog letenja.
This certificate is issued for an unlimited period and is valid as long as air traffic control service provider remains compliant with conditions for its issuance, as well as with requirements regarding development and form of instrument flight procedures.
Datum izdavanje |
|
DIREKTOR |
Date of issue: |
|
DIRECTOR |
Prilog sertifikata: PANS-OPS-[broj]/[gggg] |
||
Vrsta procedure instrumentalnog letenja |
|
Obim |
1. KONVENCIONALNE PROCEDURE |
◻ |
1.1. LOC/MLS azimuth only |
◻ |
1.2. VOR/NDB |
|
◻ |
1.3. Direction finding (DF) |
|
◻ |
1.4. Surveillance radar (SRE) |
|
◻ |
1.5. Instrument landing system (ILS) |
|
◻ |
1.6. Microwave landing system (MLS) |
|
◻ |
1.7. Precision approach radar (PAR/GCA) |
|
◻ |
1.8.Holding |
|
◻ |
1.9. ATS rute (VOR/NDB) |
|
◻ |
1.10. Standard Instrument Departure/Arrival (SID/STAR) |
|
◻ |
1.11. Minimum sector altitude (MSA) |
|
2. PBN PROCEDURE |
◻ |
2.1. RNP APCH LNAV, LNAV/VNAV |
◻ |
2.2. RNP APCH LPV, LP |
|
◻ |
2.3 RNP AR APCH |
|
◻ |
2.4. Ground-based augmentation system (GBAS) |
|
◻ |
2.5. SID/STAR (VOR/DME, DME/DME, GNSS) |
|
◻ |
2.6. Terminal arrival altitude (TAA)/Minimum sector altitude (MSA) |
|
◻ |
2.7. ATS rute (VOR/DME, DME/DME, GNSS) |
|
◻ |
2.8. RNAV Holding (VOR/DME, DME/DME, GNSS) |
|
3. PROCEDURE ZASNOVANE NA VEKTORISANJU, PRIKAZANE NA KARTI MINIMALNIH RADARSKIH APSOLUTNIH VISINA |
◻ |
|
4. PINS PROCEDURE |
◻ |
|