PRAVILNIKO GEODETSKIM METODAMA MERENJA("Sl. glasnik RS", br. 7/2020) |
Ovim pravilnikom propisuju se geodetske metode merenja u stručnim poslovima državnog premera, odnosno katastarskog, komasacionog i topografskog premera, premera vodova i premera državne granice, kao i poslovima održavanja katastra nepokretnosti, vodova i državne granice.
Aerofotogrametrijska metoda, metoda laserskog skeniranja - LiDAR i metoda daljinske detekcije za potrebe realizacije topografskog premera propisane su podzakonskim aktom kojim se uređuje oblast topografskog premera.
Pojedini izrazi i skraćenice upotrebljeni u ovom pravilniku imaju sledeće značenje:
1) GNSS - globalni navigacioni satelitski sistem;
2) GPS - Global Positioning System - globalni pozicioni sistem;
3) INS - Inertial Navigation System - inercijalni navigacioni sistem koji koristi računar, senzore pomeraja (akcelerometre) i senzore prostorne rotacije (žiroskope) za kontinualno računanje pozicije, orijentacije i brzine (pravac i brzinu kretanja) letelice bez korišćenja eksternih referenci;
4) LiDAR - Light Detection and Ranging - metod koji se zasniva na korišćenju laserske svetlosti za određivanje rastojanja od senzora do objekata u prostoru;
5) IMU - Inertial Measurement Unit - elektronski uređaj koji detektuje promene u prostornoj rotaciji.
Geodetske metode merenja koje se primenjuju u stručnim poslovima iz člana 1. ovog pravilnika su:
1) polarna metoda;
2) aerofotogrametrijska metoda;
3) metoda globalnog navigacionog satelitskog sistema (GNSS);
4) metoda laserskog skeniranja;
5) metoda daljinske detekcije.
Ako se metoda geodetskog merenja koristi za potrebe realizacije državnog premera za koji se izrađuje glavni projekat, tehnička dokumentacija se izrađuje u skladu sa podzakonskim aktom kojim se uređuje izrada tehničke dokumentacije za izvođenje geodetskih radova.
Nakon realizacije premera izrađuje se tehnički izveštaj o izvršenim radovima iz glavnog projekta.
Izbor geodetske metode merenja, kod izvođenja geodetskih radova za koje je zakonom propisana izrada tehničke dokumentacije, deo je projektnog rešenja geodetskih radova, odnosno glavnog projekta.
Izbor geodetske metode za potrebe realizacije poslova na održavanju katastra nepokretnosti i vodova zavisi od propisane tačnosti.
Izbor geodetske metode za potrebe realizacije poslova na premeru državne granice vrši se u skladu sa podzakonskim aktom kojim se uređuje oblast premera državne granice.
Ako je državni premer realizovan na osnovu glavnog projekta, izbor geodetske metode merenja u postupku održavanja premera vrši se u skladu sa tačnošću definisanom projektnim rešenjem geodetskih radova.
Ako katastarski premer nije realizovan na osnovu glavnog projekta ili tehnička dokumentacija ne postoji, izbor geodetske metode merenja u postupku održavanja premera vrši se shodno kategoriji premera određenoj u skladu sa podzakonskim aktom kojim se uređuje oblast održavanja katastarskog premera.
Ako premer vodova nije realizovan na osnovu glavnog projekta ili tehnička dokumentacija ne postoji, izbor geodetske metode merenja u postupku održavanja premera vrši se u skladu sa tačnošću propisanom podzakonskim aktom kojim se uređuje oblast premera vodova.
Polarnom metodom geodetskog merenja određuju se koordinate tačaka detalja na osnovu opažanih pravaca, merenih dužina i koordinata tačaka geodetske osnove.
Instrument kojim se realizuje geodetsko merenje polarnom metodom mora imati potvrdu o ispravnosti merila izdatu od strane ovlašćene metrološke laboratorije.
Potvrda iz stava 1. ovog člana ne može biti starija od dve godine.
Pre početka merenja instrument se mora ispitati i rektifikovati tako da ispunjava potrebne uslove za realizaciju merenja, a rezultati ispitivanja se kao prilog dostavljaju uz zapisnik geodetskog merenja polarnom metodom.
Potvrda iz stava 1. ovog člana sastavni je deo elaborata geodetskih radova, odnosno tehničkog izveštaja o realizovanim radovima iz glavnog projekta.
Orijentacioni pravci se uzimaju na najmanje dve tačke geodetske osnove za geodetska merenja.
Prvi pravac uzima se na udaljeniju tačku kao početna vizura.
Vertikalni ugao na početnu tačku uzima se u oba položaja durbina.
Poslednji pravac, odnosno završna vizura, uzima se na tačku početne vizure, radi kontrole.
Pravci prema tačkama detalja opažaju se u jednom položaju durbina kada se signal na tački detalja dovede u vertikalni položaj.
Visina signala meri se do na centimetar.
Vertikalni uglovi ili zenitna odstojanja mere se u jednom položaju durbina.
Na svakoj stanici meri se visina instrumenta (od gornje površi belege do horizontalne obrtne osovine durbina) do na centimetar.
Podaci geodetskog merenja polarnom metodom upisuju se u zapisnik.
Zapisnik geodetskog merenja polarnom metodom obavezno sadrži:
1) datum realizacije merenja;
2) broj skice detalja;
3) broj stanice;
4) visinu instrumenta;
5) visinu signala;
6) brojeve tačaka za orijentaciju;
7) brojeve tačaka detalja;
8) vrednosti opažanih pravaca;
9) vrednosti vertikalnih uglova, odnosno zenitnih odstojanja;
10) merene dužine;
11) koordinate stanica i tačaka za orijentaciju;
12) koordinate tačaka detalja;
13) podatke o instrumentu;
14) ime i prezime operatora.
Frontovi zgrada i parcela mere se u horizontalnoj ravni i koriste se za kontrolu realizovanih merenja polarnom metodom.
Merenje frontova u postupku državnog premera propisano je podzakonskim aktom kojim se uređuje katastarski premer.
Vrednosti merenih frontova, odmeranja, brojevi tačaka detalja i drugi podaci upisuju se na skici propisanoj podzakonskim aktom kojim se uređuje državni premer.
III AEROFOTOGRAMETRIJSKA METODA
Aerofotogrametrijskom metodom geodetskog merenja obezbeđuju se koordinate tačaka detalja i informacije o pojavama na fizičkoj površi zemlje, na osnovu snimaka nastalih mernom kamerom koja je postavljena na platformu sa sposobnošću stabilnog leta na propisanoj visini, kroz primenu osnovnih tehnoloških principa fotogrametrije.
Aerofotogrametrijska metoda geodetskog merenja vrši se u skladu sa tehničkim normativima propisanim podzakonskim aktom kojim se uređuje oblast topografskog premera, a koji se odnose na:
1) izradu tehničke dokumentacije;
2) kameru;
3) GPS/INS sistem;
4) tehničke uslove snimanja;
5) period i atmosferske uslove snimanja;
6) plan leta;
7) plan određivanja orijentacionih i kontrolnih tačaka;
8) plan fotosignalizacije orijentacionih i kontrolnih tačaka;
9) pripremne radove;
10) realizaciju snimanja;
11) obradu prikupljenih podataka;
12) kontrolu realizovanog snimanja;
13) određivanje orijentacionih i kontrolnih tačaka;
14) plan aerotriangulacije;
15) vezne i orijentacione tačke;
16) aerotriangulaciju bloka;
17) kontrolu izvršene aerotriangulacije bloka.
U postupku primene aerofotogrametrijske metode za potrebe državnog premera, osim za potrebe topografskog premera, fotosignališu se tačke detalja.
Fotosignal mora biti postavljen (čvrsto zakucan ili zavezan) u približno horizontalan položaj, dobro vidljiv iz vazduha i mora se nalaziti u vertikali tačke detalja.
Fotosignali moraju biti oštrih ivica i kontrastne boje u odnosu na okolinu.
Fotosignali se izrađuju od lesonita, metala, plastike i drugog postojanog materijala bele boje bez sjaja, koji je otporan na atmosferske uticaje.
U obraslim i podvodnim terenima fotosignalisanje se može izvršiti tablama iznad terena na potrebnoj visini, s tim da se centar fotosignala nalazi u vertikali tačke detalja.
Tačke detalja koje se nalaze na asfaltnim i betonskim površinama fotosignališu se tako što se belom bojom bez sjaja, otpornom na atmosferske uticaje, oboji figura oblika i dimenzija signala.
Vidljivost fotosignala obezbeđuje se uklanjanjem okolnog rastinja.
Ako je neophodno, tačka detalja može se signalisati ekscentrično (Prilog 1.).
Dimenzije signala orijentacionih, kontrolnih i tačaka detalja za potrebe realizacije državnog premera definišu se u skladu sa rezolucijom snimka tako da se signal može jasno identifikovati na snimku a centar signala odrediti sa odgovarajućom tačnošću (Prilog 2.).
Prilozi 1. i 2. odštampani su uz ovaj pravilnik i čine njegov sastavni deo.
Primenom aerofotogrametrijske metode geodetskog merenja koordinate tačaka detalja određuju se njihovim merenjem u stereomodelu.
Sadržaj koji se ne može prikupiti na osnovu aerofotogrametrijske metode geodetskog merenja prikuplja se u postupku terenske dešifracije i verifikacije.
Fotoskice za potrebe terenske dešifracije i verifikacije izrađuju se u analognom ili digitalnom obliku.
Tačke detalja čije se koordinate ne mogu odrediti primenom aerofotogrametrijske metode geodetskog merenja određuju se drugom odgovarajućom metodom u zavisnosti od zadate klase tačnosti tačaka detalja.
IV METODA GLOBALNOG NAVIGACIONOG SATELITSKOG SISTEMA
Metoda globalnog navigacionog satelitskog sistema - GNSS u oblastima državnog premera propisana je podzakonskim aktom kojim se uređuje oblast primene globalnog navigacionog satelitskog sistema - GNSS u oblastima državnog premera.
Geodetskom metodom laserskog skeniranja određuju se koordinate tačaka detalja na osnovu oblaka tačaka i drugih podataka obezbeđenih u postupku realizacije laserskog skeniranja.
Prikupljanje podataka primenom geodetske metode laserskog skeniranja za potrebe realizacije državnog premera vrši se uređajem sa pokretne platforme, iz vazduha ili sa zemlje.
Lasersko skeniranje iz vazduha - LiDAR, vrši se u skladu sa tehničkim normativima propisanim podzakonskim aktom kojim se uređuje oblast topografskog premera.
Primenom metode laserskog skeniranja sa zemlje u poslovima državnog premera prikupljaju se podaci o objektima i vodovima.
Projektni zadatak za izradu glavnog projekta premera objekata i vodova primenom geodetske metode laserskog skeniranja sa zemlje, pored sadržaja propisanog podzakonskim aktom kojim se uređuje izrada tehničke dokumentacije za izvođenje geodetskih radova, sadrži i:
1) opis područja skeniranja;
2) namenu prikupljanja podataka;
3) apsolutnu tačnost tačaka detalja;
4) prostorni referentni sistem;
5) period realizacije radova.
Za potrebe izrade glavnog projekta premera objekata i vodova primenom geodetske metode laserskog skeniranja sa zemlje prethodni radovi obuhvataju obezbeđivanje katastarsko-topografskih podloga, prikupljanje podataka o tačkama GNSS mreže i karakteristikama područja skeniranja.
Glavni projekat premera objekata i vodova primenom geodetske metode laserskog skeniranja sa zemlje, pored sadržaja propisanog podzakonskim aktom kojim se uređuje izrada tehničke dokumentacije za izvođenje geodetskih radova, sadrži i:
1) vrstu uređaja kojim se vrši lasersko skeniranje sa navedenim osnovnim karakteristikama;
2) tip GPS/INS sistema;
3) tip platforme;
4) gustinu oblaka tačaka;
5) plan skeniranja;
6) plan određivanja orijentacionih i kontrolnih tačaka i orijentacionih i kontrolnih profila;
7) prethodnu ocenu tačnosti;
8) kontrole kvaliteta, način njihovog sprovođenja i dozvoljene vrednosti odstupanja za svaku vrstu kontrole po fazama realizacije radova;
9) primenjene tehničke normative;
10) strukturu, sadržaj i format podataka koji su rezultat realizacije radova.
Uređaj kojim se vrši lasersko skeniranje sa zemlje mora da ima validan izveštaj o kalibraciji i dokaz kojim se potvrđuje validnost kalibracije.
Izveštaj i dokaz iz stava 1. ovog člana sastavni su deo tehničkog izveštaja o realizovanim radovima iz glavnog projekta.
Kod laserskog skeniranja dužih linijskih objekata, u cilju eliminacije kumulativne greške INS sistema, vrši se inicijalizacija IMU jedinice na svakih 20 km.
Za potrebe apsolutne orijentacije i kontrolu apsolutne orijentacije oblaka tačaka, koriste se orijentacione i kontrolne tačke i orijentacioni i kontrolni profili koji se definišu planom određivanja.
Broj orijentacionih i kontrolnih tačaka i profila zavisi od karakteristika područja obuhvaćenog skeniranjem i zahtevane tačnosti tačaka detalja.
Broj orijentacionih i kontrolnih tačaka povećava se ukoliko se smanjuje mogućnost prijema GNSS signala.
Orijentacione i kontrolne tačke i profili moraju biti ravnomerno raspoređeni na području skeniranja.
Ako se linije skeniranja ukrštaju, na mestima ukrštanja određuju se orijentacione i kontrolne tačke i profili.
Plan određivanja orijentacionih i kontrolnih tačaka obuhvata definisanje broja i rasporeda orijentacionih i kontrolnih tačaka i profila u okviru područja skeniranja i načina određivanja njihovih koordinata, kao i izradu pregledne skice.
Pregledna skica izrađuje se na katastarsko-topografskim podlogama i sadrži jedinstvene oznake i raspored orijentacionih i kontrolnih tačaka i profila, granicu područja skeniranja i linije skeniranja.
U cilju određivanja orijentacionih i kontrolnih tačaka, u postupku pripremnih radova za potrebe laserskog skeniranja sa zemlje, neposredno pre izvođenja laserskog skeniranja, na području skeniranja postavljaju se markice ili se vrši odabir karakterističnog detalja.
Pozicija orijentacionih i kontrolnih tačaka bira se tako da bude u ravni terena, ili na objektu, na podlozi od čvrstog materijala (asfalt, beton i sl.).
Oblik i veličina markice za potrebe signalizacije orijentacionih i kontrolnih tačaka definišu se u skladu sa gustinom oblaka tačaka i okolnim detaljem.
Koordinate orijentacionih i kontrolnih tačaka određuju se polarnom ili GNSS metodom u zavisnosti od zadate klase tačnosti tačaka detalja.
Pozicija orijentacionih i kontrolnih profila bira se tako da bude u ravni terena na čvrstoj podlozi (asfalt, beton i sl.).
Krajnje tačke orijentacionih i kontrolnih profila moraju biti udaljene najmanje 0,5 m od ivica površina čije karakteristike utiču na kvalitet prikupljanja podataka laserskim skeniranjem (travnate, vodene i slične površine).
Koordinate orijentacionih i kontrolnih profila određuju se polarnom ili GNSS metodom u zavisnosti od zadate klase tačnosti tačaka detalja.
Kada se lasersko skeniranje sa zemlje prekida, za nastavljanje skeniranja mora se obezbediti preklop sa prethodno skeniranim područjem pri čemu se na području preklopa mora nalaziti najmanje po jedna zajednička orijentaciona i kontrolna tačka i orijentacioni i kontrolni profil.
Kada se lasersko skeniranje sa zemlje realizuje u kombinaciji sa laserskim skeniranjem iz vazduha, mora se obezbediti međusobni preklop u okviru koga se nalaze ravnomerno raspoređene zajedničke orijentacione i kontrolne tačke i orijentacioni i kontrolni profili.
Plan laserskog skeniranja obuhvata definisanje linija skeniranja u državnom referentnom sistemu, pratećih parametara laserskog skeniranja i izradu pregledne skice.
Pregledna skica izrađuje se na katastarsko-topografskim podlogama i sadrži jedinstvene oznake i raspored linija skeniranja i granicu područja skeniranja.
Za lasersko skeniranje sa zemlje koriste se najmanje dve permanentne GNSS stanice.
Ako se ne koristi mreža permanentnih stanica, za procesiranje trajektorije koriste se najmanje dva GNSS prijemnika (baze) postavljena na tačkama prostorne referentne mreže Republike Srbije - SREF.
Na osnovu podataka GPS/INS sistema i podataka permanentnih stanica, odnosno baza, računa se trajektorija laserskog skeniranja.
Na osnovu izračunate trajektorije laserskog skeniranja i drugih podataka dobijenih u postupku laserskog skeniranja formira se oblak tačaka.
Gustina oblaka tačaka izražava se brojem tačaka po kvadratnom metru u nadiru.
Srednja gustina oblaka tačaka računa se na osnovu tačaka prvog povratnog signala iz centralnih delova područja zahvaćenih skeniranjem i mora da bude u skladu sa vrednostima definisanim projektnim rešenjem, odnosno glavnim projektom.
Kontrola relativne tačnosti oblaka tačaka vrši se za svako područje skeniranja i u slučajevima ponovne montaže uređaja za lasersko skeniranje na platformu.
Kontrola iz stava 1. ovog člana vrši se upoređenjem koordinata oblaka tačaka nastalih višestrukim skeniranjem reprezentativnog objekta koji se nalazi na području skeniranja.
Kontrola apsolutne tačnosti oblaka tačaka vrši se upoređenjem koordinata kontrolnih tačaka sa koordinatama identičnih tačaka određenih na osnovu apsolutno orijentisanog oblaka tačaka.
Srednja kvadratna greška odstupanja horizontalnog i vertikalnog položaja relativno i apsolutno orijentisanog oblaka tačaka ne može biti veća od zadatih vrednosti definisanih projektnim rešenjem, odnosno glavnim projektom.
Koordinate tačaka detalja određuju se na osnovu odgovarajućih klasa apsolutno orijentisanog oblaka tačaka.
Tačke detalja čije se koordinate ne mogu odrediti primenom metode laserskog skeniranja određuju se polarnom ili GNSS metodom u zavisnosti od zadate klase tačnosti tačaka detalja.
Metoda daljinske detekcije vrši se u skladu sa tehničkim normativima propisanim podzakonskim aktom kojim se uređuje oblast topografskog premera.
Metoda daljinske detekcije može se koristiti za potrebe definisanja približnog oblika, položaja i površine nepokretnosti u postupku evidentiranja promena na nepokretnostima.
Metode geodetskog merenja propisane ovim pravilnikom mogu se kombinovati u postupku realizacije državnog premera u zavisnosti od klase tačnosti definisane glavnim projektom.
U postupku održavanja katastra nepokretnosti i katastra vodova geodetske metode merenja mogu se kombinovati u skladu sa kategorijom premera definisanom podzakonskim aktom kojim se uređuje oblast održavanja katastra nepokretnosti i vodova.
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
Prilog 1.
PRIMERI EKSCENTRIČNO POSTAVLJENIH FOTOSIGNALA
Prilog 2.
PRIMERI OBLIKA FOTOSIGNALA SA ODNOSIMA STRANA
- Oblik fotosignala - horizontalni presek (pogled odozgo)
Tip A) |
Tip B) |
Tip C) |
Tip D) |
|
|
|
|
- Oblik fotosignala - poprečni presek
Tip A i C |
Tip B |
Tip D |
|
|
|
