PROGRAM PRAĆENJA KVALITETA POVRŠINSKIH VODA NA TERITORIJI GRADA NIŠA ZA 2020/2021. GODINU ("Sl. list grada Niša", br. 14/2020)

 

I - OSNOVE PROGRAMA

Voda kao neprocenjivo prirodno bogatstvo, ograničeno i ranjivo a neophodno za opstanak čovečanstva, obavezuje nas, na kolektivno racionalno korišćenje, zaštitu od zagađenja i uspostavljanje temelja održavanja i razvoja vodnih resursa za buduće generacije.

Zakonom o zaštiti životne sredine su date osnovne smernice zaštite voda. Članom 23. ovog Zakona definisano je, da se zaštita i korišćenje voda ostvaruje integralnim upravljanjem vodama, preduzimanjem mera za njihovo očuvanje i zaštitu, u skladu sa posebnim zakonom. Integralno upravljanje vodama ostvaruje se u skladu sa Zakonom o vodama ("Službeni glasnik RS", br. 30/10, 93/12 i 101/16) kojim je uključena i Okvirna direktiva o vodama EU (2000/60/ES).

U skladu sa članovima 69. i 70. Zakona o zaštiti životne sredine, koji definišu da jedinica lokalne samouprave obezbeđuje kontinualnu kontrolu i praćenje stanja životne sredine donošenjem i realizacijom programa monitoringa za svoju teritoriju, u skladu sa nacionalnim programima, i vršenje monitoringa sistematskim praćenjem vrednosti indikatora, definisanim Pravilnikom nacionalne liste indikatora zaštite životne sredine, pripremljen je Program praćenja kvaliteta površinskih voda na teritoriji grada Niša za 2020/2021. godinu, koji obuhvata i rezultate monitoringa iz prethodnih godina.

Rezultati monitoringa površinskih voda pouzdano će ukazati na izvore i vrste zagađenja, kao i stepen njihovog uticaja na degradaciju vodenih ekosistema.

Površinske vode na teritoriji grada Niša, izložene su uticajima različitih koncentrisanih i rasutih zagađivača. Prirodni i antropogeni uslovi u kojima se nalaze površinske vode ovog područja, zahtevaju monitoring njihovog kvaliteta.

II - CILJ PROGRAMA

Cilj realizacije Programa praćenja kvaliteta površinskih voda je dobijanje informacija o kvalitetu površinskih voda na teritoriji grada Niša, potrebnih za planiranje mera zaštite od neželjenih efekata zagađenja, upravljanje rizikom putem preventivnog delovanja u cilju zaštite zdravlja ljudi i životne sredine.

Praćenje kvaliteta površinskih voda predstavlja značajan element upravljanja vodama, a ogleda se u praćenju ekološkog statusa, sa primarnim ciljem unapređenja kvaliteta površinskih voda, na lokalnom i nacionalnom nivou.

III - MERNA MESTA, LISTA PARAMETARA I DINAMIKA UZORKOVANJA

Programom praćenja kvaliteta površinskih voda na teritoriji grada Niša utvrđuje se broj vodnih tela, broj i raspored mernih mesta, obim, vrsta, učestalost merenja, indikatori zagađenja i njihovo praćenje, lista parametara kontrole kvaliteta površinskih voda, dinamika praćenja i način dostavljanja podataka, odnosno izveštavanja.

Na osnovu podataka dobijenih višegodišnjim praćenjem i ispitivanjem i na osnovu iskustava monitoringa, Programom praćenja kvaliteta površinskih voda na teritoriji grada Niša za 2020/2021. godinu, predviđeno je praćenje kvaliteta sledećih vodnih tela: Nišava, Južna Morava, Kutinska, Toponička i Jelašnička reka. Odlukom o utvrđivanju Popisa voda I reda ("Službeni glasnik RS", br. 83/10), navedeni vodotoci pripadaju vodotocima I reda, osim Jelašničke reke koja nije u navedenom popisu.

Praćenjem su obuhvaćena vodna tela na širem području grada Niša, na kojima se kontrola obavlja na sledećim mernim mestima:

Vodno telo	Red. br.	Merno mesto
Reka Nišava	1.	Nišava, most na potezu od Sićeva prema selu Manastir
	2.	Nišava, na potezu uliva Malčanske reke
	3.	Nišava, 100m uzvodno od uliva iz kolektora otpadnih voda
	4.	Nišava, 300m nizvodno od uliva iz glavnog kolektora otpadnih voda
	5.	Nišava, 100m pre uliva u Južnu Moravu
Južna Morava	1.	Južna Morava, 100m nizvodno od mosta u selu Mramor
	2.	Južna Morava, u nivou sela Mezgraja 100m nizvodno od Železničkog mosta
Kutinska reka	1.	Kutinska reka, most kod Lazarevog sela
	2.	Kutinska reka, pružni prelaz kod "Nissal"
Toponička reka	1.	Toponička reka, potez pre ulaska u selo Miljkovac
	2.	Toponička reka, 100m uzvodno od mosta (kod škole) u Gornjoj Toponici
Jelašnička reka	1.	Jelašnička reka, 300m iznad vodopada Ripaljka
	2.	Jelašnička reka, most na ulazu u selo Jelašnica iz pravca Niške Banje

Sa navedenom dinamikom uzorkovanja bio bi ispitan 91 uzorak.

U skladu sa Uredbom o graničnim vrednostima zagađujućih materija u površinskim i podzemnim vodama i sedimentu i rokovima za njihovo dostizanje ("Službeni glasnik RS", br. 50/12), listu parametara kontrole, koji će se ispitivati u uzorcima površinskih voda, čine sledeći fizičko - hemijski i mikrobiološki parametri:

PARAMETAR	JEDINICE MERE
OPŠTI
pH
Suspendovane materije	mg/l
Kiseonični režim
Rastvoreni kiseonik	[mg O2/l]
Zasićenost vode kiseonikom	%
-nestratifikovana voda
BPK5	[mg O2/l]
HPK (bihromatna metoda)	[mg O2/l]
Ukupni organski ugljenik (TOC ili UV ekstincija na 254nm)	[mg/l]
NUTRITIJENTI
Ukupan azot	[mg N/l]
Nitrati	[mg N/l]
Nitriti	[mg N/l]
Amonijum jon	[mg N/l]
Ukupan fosfor	[mg P/l]
Ortofosfati	[mg P/l]
SALINITET
Hloridi	[mg/l]
Ukupni zaostali hlor (parametar je predviđen za salmonidne i ciprinidne površinske vode - I i II klasa voda)	[mg/l HOCl]
Sulfati	[mg/l]
Ukupna mineralizacija	[mg/l]
Elektroprovodljivost na 20oC	[mS/cm]
METALI
Arsen	[μg/l]
Bor	[μg/l]
Bakar	[μg/l]
Cink	[μg/l]
Hrom (ukupni)	[μg/l]
Gvožđe (ukupno)	[μg/l]
Mangan (ukupni)	[μg/l]
ORGANSKE SUPSTANCE
Fenolna jedinjenja fenoli - C2H5OH	[μg/l]
Naftni ugljovodonici
Površinski aktivne materije (kao laurilsulfat)	[μg/l]
MIKROBIOLOŠKI PARAMETRI
Fekalni koliformi	cfu/100ml
Ukupni koliformi	cfu/100ml
Crevne enterokoke	cfu/100ml
Broj aerobnih heterotrofa (metoda Kohl)	cfu/1ml

Lista metoda i standarda, koji se koriste za uzorkovanje površinskih voda, analiza uzoraka i obrada podataka, obuhvata spisak referentnih metoda i standarda, koji će se koristiti pri realizaciji programa za uzorkovanje, analizu uzoraka, kao i za ocenjivanje vrednosti koncentracija.

Stručna akreditovana institucija koja vrši ispitivanje površinskih voda u obavezi je da, u izveštaju o ispitivanju površinskih voda, navede listu metoda i standarda koji se koriste za uzorkovanje, analizu uzoraka i obradu podataka. Tumačenje rezultata ispitivanja vrši se na osnovu važeće zakonske regulative.

Uzorkovanje površinskih voda vršiće se tokom 2020. godine i 2021. godine a dinamika uzorkovanja podrazumeva kvartalno (sezonsko) uzorkovanje i ispitivanje.

U periodu trećeg kvartala 2020. godine (jul, avgust i septembar) - uzorkovanje će se vršiti u sva tri meseca.

U periodu četvrtog kvartala 2020. godine (oktobar, novembar i decembar) - uzorkovanje će se vršiti u jednom od ova tri meseca.

U periodu prvog kvartala 2021. godine (januar, februar i mart) - uzorkovanje će se vršiti u jednom od ova tri meseca.

U periodu drugog kvartala 2021. godine (april, maj i jun) - uzorkovanje će se vršiti u dva od ova tri meseca.

Vremenski periodi uzorkovanja i ispitivanja površinskih voda biće definisani operativnim planom dinamike realizacije, od strane stručne akreditovane institucije koja vrši ispitivanje kvaliteta površinskih voda.

IV - IZVEŠTAVANJE O SPROVOĐENJU PROGRAMA

Izveštaj o monitoringu površinskih voda sadrži: broj vodnih tela, broj, raspored i položaj mernih mesta, listu analiziranih parametara, metode i standarde koji se koriste za uzorkovanje, granične vrednosti fizičko-hemijskih i mikrobioloških parametara propisanog statusa, rezultate analize uzoraka i obradu podataka, procenu ekološkog statusa površinskih voda na osnovu analiziranih parametara i podatke o stručnoj akreditovanoj instituciji koja vrši ispitivanje kvaliteta površinskih voda.

Podaci o uzorkovanju i rezultati laboratorijskog ispitivanja kvaliteta površinskih voda na teritoriji grada Niša, dostavljaju se u skladu sa dinamikom realizacije Programa, kroz izveštaje, Sekretarijatu za zaštitu životne sredine, najkasnije u roku od 20 dana po isteku meseca u kome je vršeno uzorkovanje i ispitivanje, sa po dva primerka u pisanoj i elektronskoj formi, pogodnoj za unos u informacioni sistem.

Godišnji izveštaji o rezultatima ispitivanja kvaliteta površinskih voda na teritoriji grada Niša u 2020. i 2021. godini, dostavljaju se u roku od 40 dana od završetka izveštajnog perioda, za svaku kalendarsku godinu. Uz Godišnji izveštaj za 2021. godinu dostavlja se i Konačni izveštaj koji obuhvata period realizacije Programa (2020/2021. godina).

Rezultati analize uzoraka površinskih voda prikazuju se u izveštaju tabelarno, grafički (mapiranje mernih mesta ispitivanja) i tekstualno, sa zaključkom o stanju površinskih voda, predlogom mera, kao i opisom načina i predloga dinamike daljih ispitivanja površinskih voda.

Uz izveštaje o uzorkovanju i rezultatima laboratorijskog ispitivanja, potrebno je u elektronskom obliku, dostaviti i skraćenu verziju izveštaja, prilagođenu za objavljivanje na Internet stranici Sekretarijata za zaštitu životne sredine http://zivotnasredina.co.rs/, dok Godišnji izveštaji treba da sadrže stručna tumačenja rezultata ispitivanja kvaliteta površinskih voda na teritoriji grada Niša.

Podaci dobijeni realizacijom Programa praćenja kvaliteta površinskih voda dostavljaju se Agenciji za zaštitu životne sredine do 31. marta tekuće godine za prethodnu godinu i koriste se za ocenjivanje kvaliteta površinskih voda i sastavni su deo informacionog sistema zaštite životne sredine.

V - AKTIVNOSTI ZA REALIZACIJU PROGRAMA

Realizacija Programa praćenja kvaliteta površinskih voda na teritoriji grada Niša za 2020/2021. godinu reka: Nišave, Južne Morave, Kutinske, Toponičke i Jelašničke reke obuhvata tri faze:

I faza - Donošenje Programa praćenja kvaliteta površinskih voda na teritoriji grada Niša za 2020/2021. godinu od strane Gradskog veća Grada Niša;

II faza - Izbor stručne akreditovane institucije, koja će vršiti praćenje kvaliteta površinskih voda, sprovođenjem postupka javne nabavke i potpisivanje Ugovora;

III faza - Realizacija Programa od strane izabrane stručne akreditovane institucije.

Sredstva za sprovođenje Programa obezbeđuju se u budžetu Grada Niša - Budžetskom fondu za zaštitu životne sredine, Odlukom o budžetu Grada Niša za 2020. godinu ("Službeni list Grada Niša", br. 106/19), u okviru razdela 4; glava 4.00; funkcija 560; pozicija 74; ekonomska klasifikacija 424 - Specijalizovane usluge, od ukupno namenjene aproprijacije od 14.300.000,00 dinara.

Program objaviti u "Službenom listu Grada Niša".