PROGRAMODRŽAVANJA ZAŠTIĆENIH STABALA NA TERITORIJI GRADA NIŠA("Sl. list grada Niša", br. 14/2020) |
Spomenici prirode su zaštićena prirodna dobra, očuvani deo prirode posebnih prirodnih vrednosti i odlika, zbog čega imaju trajni ekološki, naučni, kulturni, obrazovni, zdravstveno - rekreativni, turistički i drugi značaj.
Spomenici prirode su prirodna dobra od opšteg interesa i uživaju posebnu zaštitu. Zaštićena stabla predstavljaju veliku botaničku vrednost, a ona najstarija i svojevrsnu hortikulturnu baštinu našeg grada. Vrednovanje stabala i utvrđivanje ocene ispunjenosti uslova za zaštitu vrše se u cilju zaštite prirode, a na osnovu kriterijuma vrednovanja, odnosno glavnih prirodnih obeležja kao što su autohtonost, autentičnost, odnosno stepen očuvanosti, reprezentativnost, velika starost, pejzažna atraktivnost, kao i funkcije i namene prirodnog dobra koja se ogleda u naučnim istraživanjima i razvoju nauke, obrazovno-vaspitnim aktivnostima, ukupnom očuvanju biološke i predeone raznovrsnosti, razvoju turizma i očuvanju životne sredine.
Među zaštićenim su stabla: belog duda, cera, hrasta, hrasta lužnjaka, bresta, krupnolisnog medunaca, platana, ginka, bukve, tise i dr. Za sva zaštićena stabla - Spomenike prirode je propisan III stepen zaštite. To znači da je ova stabla zabranjeno poseći, lomiti i seći grane, kidati lišće i vršiti bilo kakve radnje na zaštićenoj površini koje bi mogle ugroziti opstanak zaštićenog stabla.
Stabla su po Zakonu o zaštiti prirode i definisanog predloga Zavoda za zaštitu prirode Srbije zaštićena na osnovu odluka Skupštine grada Niša.
Sekretarijat za zaštitu životne sredine sprovodi Program održavanja zaštićenih stabala na teritoriji grada Niša.
Program realizuje Javno komunalno preduzeće "Mediana" Niš, u skladu sa Odlukom o osnivanju JKP "Mediana" Niš ("Službeni list Grada Niša", br. 143/16 - prečišćen tekst, 3/17 - ispravka i 18/18) i Odlukom o održavanju javnih zelenih površina ("Službeni list Grada Niša", br. 89/05 - prečišćen tekst, 38/10 i 18/17).
Program održavanja zaštićenih stabala na teritoriji grada Niša ima za cilj:
• Unapređenje zaštite životne sredine na teritoriji grada Niša
Zaštićena stabla imaju višestruk pozitivan uticaj na okolinu jer svojim krošnjama smanjuju sunčevu radijaciju, snižavaju temperaturu vazduha, prečišćavaju vazduh, dok transpiracionim procesom povećavaju njegovu vlažnost, čime se regulišu i poboljšavaju mikroklimatski uslovi prostora doprinoseći time kvalitetu životne sredine.
• Edukaciju i razvoj svesti kod građana za negu i očuvanje životne sredine
Ovakva stabla su sve ređa i zato ih treba sačuvati i ostaviti u nasledstvo novim pokolenjima, kao prave prirodne retkosti i gorostase prirode.
• Obezbeđenje estetski lepe i uređene zelene površine
• Turistički segment
Zaštićena stabla mogla bi biti i značajan segment turističke ponude grada Niša, s obzirom na to da je prirodno dobro relativno pristupačno, odnosno, da do njega postoji putna infrastruktura.
Pod zaštićenim prirodnim dobrom, Spomenikom prirode, podrazumevaju se stabla i njihov pripadajući prostor, koji je definisan horizontalnom projekcijom krošnji. Granicu pripadajućeg prostora stabala na terenu čini horizontalna projekcija krošnji odgovarajućeg prečnika, koja predstavlja i granicu prirodnog dobra.
Planirane aktivnosti:
Planirane aktivnosti za 2020. godinu se razlikuju od stabla do stabla, a u zavisnosti od njihovog zatečenog stanja, koje je utvrđeno prethodnim obilaskom svih 9 (devet) zaštićenih stabala. Sprovodiće se sve mere zaštite koje su dozvoljene u okviru ustanovljenog režima zaštite, a to su:
• košenje trave i uklanjanje žbunaste vegetacije ispod krošnje;
• uklanjanje suvih grana iz krošnje stabala;
• uklanjanje palih grana, kamenja, šuta i ostalog materijala sa zaštićenog prostora;
• postavljanje table sa natpisom;
• postavljanje 5 podupirača za "brest" u Novom Selu.
Na području grada Niša trenutno se nalazi devet zaštićenih stabala:
1. Beli dud u Niškoj Banji
2. Cer zapis u Leskoviku
3. Dud u Medoševcu
4. Hrast kod Banjičkog jezera
5. Hrast Lužnjak u Donjoj Trnavi
6. Novoselski brest
7. Rajkovićev hrast
8-9. Dva krupnolisna medunca u Čukljeniku
Stablo belog duda (Morus Alba L.) u Niškoj Banji, stavljeno je pod zaštitu Odlukom Skupštine grada Niša od 27.06.2003. godine, o zaštiti spomenika prirode, pod imenom "Beli dud u Niškoj Banji", kao spomenik prirode III kategorije, kao tipičan predstavnik svoje vrste. Za staraoca je određeno JKP "Mediana" Niš.
Dendrometrijske karakteristike spomenika prirode su:
- obim debla na visini 1,30 m |
4.15 m |
- visina stabla |
14.00 m |
- prečnik debla |
1.32 m |
- dimenzije krošnje |
14.30 x 14.40 |
- starost stabla |
oko 150 godina |
Slika 1: Beli dud u Niškoj Banji
Spomenik prirode nalazi se na području grada Niša, KO Niška Banja, katastarska parcela br. 1119/1, u državnoj svojini. Zaštitni prostor spomenika je projekcija krošnje u površini od 1,65 ara.
Za stablo dud u Banji potrebno je redovno održavanje u vidu uklanjanja suvih grana iz krošnje prunerom.
Cer je čest u izdanačkim šumama istočne Srbije. To je dugovečna vrsta i može doživeti 200 godina. Dostiže visinu od 30-35 m i debljinu debla od 1,3 m. Zbog svog habitusa ima estetsko dekorativnu funkciju.
Stablo cera (Quercus cerris L.) u Leskoviku stavljeno je pod zaštitu Odlukom o zaštiti spomenika prirode, Skupštine grada Niša od 27.06.2003. godine, pod imenom "Cer zapis u Leskoviku", kao spomenik prirode III kategorije, kao tipičan predstavnik svoje vrste. Za staraoca je određeno JKP "Mediana" Niš.
Dendrometrijske karakteristike spomenika prirode su:
- obim debla na prsnoj visini |
4.10 m |
- prečnik debla na visini 1.30 |
1.30 m |
- visina stabla |
18.00 m |
- visina do prve žive grane |
3.00 m |
- dimenzije krošnje |
25.30 x 22.90 m |
- starost stabla |
oko 200 godina |
Spomenik prirode nalazi se na teritoriji grada Niša, KO Leskovik, katastarska parcela 1393, u selu Leskovik, u privatnoj svojini. Zaštitni prostor spomenika je projekcija krošnje u površini od 4,56 ara.
Za ovo stablo potrebno je pokositi travu ispod krošnje, uklanjanje suvih grana iz krošnje (rad platforme) i očistiti od palih grana i kamenja.
Slika 2: Cer zapis u Leskoviku
Crni dud (Morus nigra L.) je visoko listopadno drvo, dostiže visinu do 20 m i ima široko razgranatu i gustu krošnju. Crni dud bolje podnosi niske temperature od belog duda i otporniji je na suvu klimu. Pored estetsko dekorativne funkcije ima i jako lekovita svojstva.
Stablo crnog duda (Morus nigra L.) u Medoševcu stavljeno je pod zaštitu Odlukom o zaštiti spomenika prirode, Skupštine grada Niša od 21.03.2003. godine, pod imenom "Dud zapis u Medoševcu", kao spomenik prirode III kategorije, kao tipičan predstavnik svoje vrste. Za staraoca je određeno JKP "Mediana" Niš.
Dendrometrijske karakteristike spomenika prirode su:
- obim debla na visini 1.30 m |
3.60 m |
- prečnik debla na visini 1.30 m |
1.15 m |
- visina stabla |
20.00 m |
- dimenzije krošnje |
21.20 x 19.00 m |
- starost stabla |
oko 150 godina |
Spomenik prirode nalazi se na području grada Niša, KO Medoševac, katastarska parcela 2076 u naselju Medoševac, u državnoj svojini. Zaštitni prostor spomenika je projekcija krošnje u površini od 3.17 ara.
Za ovo stablo potrebno je košenje trave ispod krošnje, uklanjanje suvih grana iz krošnje (rad platforme) a pre svega onih grana koje rastu iznad stambenog objekta.
Slika 3: Dud zapis u Medoševcu
HRAST ZAPIS KOD BANJIČKOG JEZERA
Hrast kitnjak (lat. Quercus petraea Liebl.) je listopadno drvo iz roda hrastova, porodice Fagaceae. Stablo hrasta kitnjaka (lat. Quercus petraea Liebl.) kod Banjičkog jezera stavljeno je pod zaštitu Odlukom o zaštiti spomenika prirode, Skupštine grada Niša od 21.03.2003. godine, pod imenom "Hrast zapis kod Banjičkog jezera", kao spomenik prirode III kategorije, kao tipičan predstavnik svoje vrste. Za staraoca je određeno JKP "Mediana" Niš.
Dendrometrijske karakteristike spomenika prirode su:
- obim debla na visini 1.30 m |
5.80 m |
- prečnik debla na visini 1.30 m |
1.85 m |
- visina stabla |
7.00 m |
- dimenzije krošnje |
25.30 x 23.70 m |
- dužina debla |
2.40 m |
- starost stabla |
oko 400 godina |
Spomenik prirode nalazi se na području grada Niša, u selu Pasjača, KO Pasjača, katastarska parcela 2593 u privatnoj svojini. Zaštitni prostor spomenika je projekcija krošnje u površini od 4.71 ara.
Predviđeni radovi za hrast kod Banjičkog jezera su košenje trave ispod krošnje, ukloniti suve grane iz krošnje prunerom, kao i uklanjanje žbunaste vegetacije, suvih grana i kamenja pored stabla.
Slika 4: Hrast zapis kod Banjičkog jezera
Hrast lužnjak (Quercus robur L.) je vrlo rasprostranjeno listopadno drvo. Obično raste u ravnicama i dolinama na dubokom, peščanom ili ilovastom, plodnom, svežem ili vlažnom zemljištu. Hrast lužnjak ima dug vegetacioni period. Hrast lužnjak dostiže visinu i do 50 m, sa prečnikom do 2,5 m. Stablo hrasta lužnjaka (Quercus robur L.) u Donjoj Trnavi stavljeno je pod zaštitu Odlukom o zaštiti spomenika prirode, Skupštine grada Niša od 27.06.2003. godine, pod imenom "Hrast lužnjak u Donjoj Trnavi", kao spomenik prirode III kategorije, kao tipičan predstavnik svoje vrste. Za staraoca je određeno JKP "Mediana" Niš.
Dendrometrijske karakteristike spomenika prirode su:
- visina stabla |
32.00 m |
- dužina debla |
2.20 m |
- obim debla na prsnoj visini |
5.80 m |
- prečnik debla |
1.85 m |
- dimenzije krošnje |
32.00 x 26.30 m |
- starost stabla |
oko 400 godina |
Spomenik prirode nalazi se na teritoriji grada Niša, KO Donja Trnava, katastarska parcela 1174, u selu Donja Trnava, u privatnoj svojini. Zaštitni prostor spomenika je projekcija krošnje u površini od 6.67 ara.
Potrebni radovi na stablu su uklanjanje suvih grana iz krošnje (rad platforme), kao i košenje ispod krošnje.
Slika 5: Hrast lužnjak u Donjoj Trnavi
Poljski brest (Ulmus carpinifolia Gleditsch) najčešće raste u grupi sa hrastom lužnjakom. Može da naraste i do 30 m i da dostigne starost čak preko 500 godina. Lako se prilagođava različitim stanišnim uslovima te se zbog toga najviše sadi u urbanim sredinama.
Stablo bresta u ataru Novog Sela kod Niša jedan je od najstarijih primeraka svoje vrste u Srbiji. Raste pored puta u centru naselja. Ovaj brest nalazi se na ivici biološkog opstanka jer je ugrožen od "Holandske bolesti" - Ceratostomela ulmi Buism. Kako se brest i dalje razvija, to je još jedan razlog njegove zaštite. Starost mu je procenjena na oko 400 godina. Stablo Poljskog bresta (Ulmus carpinifolia Gleditsch) stavljen je pod zaštitu Odlukom o zaštiti spomenika prirode, Skupštine grada Niša od 21.03.2003. godine, pod imenom "Novoselski brest zapis", kao spomenik prirode III kategorije, kao tipičan predstavnik svoje vrste. Za staraoca je određeno JKP "Mediana" Niš.
Dendrometrijske karakteristike spomenika prirode su:
- obim debla na visini 1.30 m |
4.90 m |
- prečnik debla na visini 1.30 m |
1.56 m |
- visina stabla |
18.00 m |
- dimenzije krošnje |
34.50 x 23.50 m |
- starost stabla |
oko 400 godina |
Spomenik prirode nalazi se na području grada Niša, KO Novo Selo, katastarska parcela 511, u državnoj svojini. Zaštitni prostor spomenika je projekcija krošnje u površini od 6.60 ara. Predviđeni radovi za Novoselski brest su košenje trave ispod krošnje, uklanjanje suvih grana iz krošnje (rad platforme), kao i postavljanje 5 podupirača.
Podupirači predviđeni prošlogodišnjim Programom, nisu postavljeni, jer je došlo do neslaganja u načinu postavljanja istih između Zavoda za zaštitu prirode i upravljača JKP "Mediane". Uložena je žalba za promenu uslova u rešenju JKP "Mediane" na rešenje Zavoda pod br. 29704 od 04.12.2019. godine. Ukoliko JKP "Mediana" dobije promenu uslova u rešenju u 2020. godini, u obavezi su da postave podupirače po ceni koju su već dobili od firme "Elmont".
Slika 6: Novoselski brest zapis
"Rajkovićev hrast" (Qurcus robur L.) predstavlja retkog predstavnika nekada široko rasprostranjenih hrastovih šuma. Kao što je i u Pomoravlju došlo do smanjivanja površina pod šumama, Ponišavlje je zadesila ista sudbina, te su predstavnici nekadašnjih šuma na ovim prostorima danas uglavnom usamljeni primerci svojih vrsta, koji su zaslužili da budu stavljeni pod zaštitu zbog svojih prirodnih odlika. Stablo hrasta lužnjaka (Qurcus robur L.) stavljeno je pod zaštitu Odlukom o zaštiti spomenika prirode, Skupštine grada Niša od 21.03.2003. godine, pod imenom "Rajkovićev hrast", kao spomenik prirode III kategorije, kao tipičan predstavnik svoje vrste. Za staraoca je određeno JKP "Mediana" Niš.
Dendrometrijske karakteristike spomenika prirode su:
- obim debla na visini 1.30 m |
4.40 m |
- prečnik debla |
1.40 m |
- visina stabla |
19.00 m |
- dužina debla |
2.50 m |
- dimenzije krošnje |
16.40 x 17.80 m |
- starost stabla |
oko 400 godina |
Spomenik prirode nalazi se na području grada Niša, KO Donja Trnava, katastarska parcela 1253/3, posedovni list 85, površine 28.31 ara, u privatnoj svojini. Zaštitni prostor spomenika je projekcija krošnje u površini od 2.30 ara.
Kod ovog stabla je potrebno pre svega urediti prostor oko stabla, pokupiti kamenje i ostali materijal. Pokositi travu ispod krošnje. Neophodno je ukloniti suve grane iz krošnje (rad platforme), a obavezno one grane koje su isprepletane sa elektroinstalacijom jer ugrožavaju živote ljudi koji žive u neposrednoj blizini stabla.
Za ovu aktivnost neophodno je predvideti i isključenje napajanja u kablovima u vreme seče grana.
Slika 7: Rajkovićev hrast
DVA STABLA KRUPNOLISNOG MEDUNCA
Dva stabla krupnolisnog medunaca u Čukljeniku (Quercus virgiliana Ten) stavljena su pod zaštitu Odlukom o zaštiti spomenika prirode, Skupštine grada Niša od 16.12.2019. godine, pod imenom "Dva stabla krupnolisnog medunca u Čukljeniku", kao spomenik prirode III kategorije. Za staraoca je određeno JKP "Mediana" Niš.
Dendronomske karakteristike spomenika prirode su:
1. (tanjeg stabla):
- obim debla na visini 1.30 m |
3.89 m |
- prečnik debla na 1,30m |
1.24 m |
- visina stabla |
21.00 m |
- visina debla do prve žive grane |
1.9 m |
- dužina debla |
2.50 m |
- prečnik krošnje |
21.6 m |
- starost stabla |
oko 250 godina |
2. stabla:
- obim debla na visini 1.30 m |
4.90 m |
- prečnik debla na 1,30 m |
1.56 m |
- visina stabla |
21.00 m |
- visina debla do prve žive grane |
1.10 m |
- dužina debla |
2.50 m |
- prečnik krošnje |
20.00 m |
- starost stabla |
oko 300 godina |
Spomenik prirode se nalazi na teritoriji Grada Niša, KO Niška Banja, u selu Čukljenik, katastarska parcela br. 764, u javnoj svojini grada. Smešten je u dolini reke Nišave, okružen Jelašničkom i Sićevačkom klisurom, kao i Suvom planinom, koji imaju status zaštićenih prirodnih dobara.
Dva stabla krupnolisnog medunca su moćna hrastova stabla zavidnih dimenzija i dobre vitalnosti. Pravi su raritet područja u kome se nalaze, a i šire. Hrastovi su vredni primerci dendroflore pravilnog habitusa, karakterističnog za svoju vrstu, dobrog zdravstvenog stanja i impozantnih dendrometrijskih vrednosti. Zahvaljujući visini stabla i impozantnim krošnjama širine od preko dvadeset metara, prirodno dobro dominira u prostoru.
Pored botaničke vrednosti, kao i biološke i predeone raznovrsnosti ova monumentalna stabla imaju i kulturno-istorijski značaj jer jedno stablo predstavlja zapis - sveto drvo, prvi najprimitivniji "hram", odnosno svetilište sa najstarijim običajnim obredima. Stabla su raskošna pravilnog izgleda, te ih karakteriše i estetska vrednost.
Predviđeni radovi za ova dva stabla su pre svega postavljanje table sa natpisom, košenje trave, uklanjanje šiblja, uklanjanje suvih i prelomljenih grana prunerom, kao i odvoz pokošenog i orezanog materijala.
Slika 8: Dva stabla krupnolisnog medunca
|
REKAPITULACIJA |
Iznos sa PDV |
|
Program održavanja zaštićenih stabala na teritoriji grada Niša |
|
1. |
Beli dud u Niškoj Banji |
5.500,00 |
2. |
Cer zapis u Leskoviku |
26.500,00 |
3. |
Dud u Medoševcu |
25.300,00 |
4. |
Hrast kod Banjičkog jezera |
26.400,00 |
5. |
Hrast Lužnjak u Donjoj Trnavi |
26.400,00 |
6. |
Novoselski brest |
27.300,00 |
7. |
Rajkovićev hrast |
29.400,00 |
8-9. |
Dva stabla krupnolisnog medunca u Čukljeniku |
36.900,00 |
|
Postavljanje 5 podupirača na Novoselskom brestu |
96.300,00 |
UKUPNO: |
300.000,00 |
|
Kako su Programom predviđena minimum dva obilaska svih stabala, tj. predviđene su po dve operacije košenja za svako stablo (i to površinu koja je dogovorena obilaskom nadzora), sem za dud u Banji, realizacija Programa održavanja zaštićenih stabala na teritoriji grada Niša biće sprovedena u dve faze i to:
- Prva faza do juna 2020. godine
- Druga faza do septembra 2020. godine
Dinamika predviđenih radova po mesecima, biće određena Operativno-dinamičkim planom, a u skladu sa Programom.
AKTIVNOSTI ZA REALIZACIJU PROGRAMA
Realizacija Programa održavanja zaštićenih stabala na teritoriji grada Niša obuhvata 2 faze:
I faza - Donošenje Program održavanja zaštićenih stabala na teritoriji grada Niša od strane Gradskog veća Grada Niša i
II faza - Realizacija Programa održavanja zaštićenih stabala na teritoriji grada Niša od strane JKP "Mediana" Niš.
Sredstva za sprovođenje Programa održavanja zaštićenih stabala na teritoriji grada Niša za 2020. godinu, obezbeđuju se u budžetu Grada Niša - Budžetskom fondu za zaštitu životne sredine, Odlukom o budžetu Grada Niša za 2020. godinu ("Službeni list Grada Niša", br. 106/19), u okviru razdela 4; glava 4.00; funkcija 560; pozicija 72; ekonomska klasifikacija 424 - Specijalizovane usluge, od ukupno namenjene aproprijacije od 68.600.000,00 dinara.
Program objaviti u "Službenom listu Grada Niša".