PRAVILNIKO UTVRĐIVANJU GODIŠNJEG PROGRAMA OSNOVNIH GEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA ZA 2020. GODINU("Sl. glasnik RS", br. 35/2020) |
Ovim pravilnikom utvrđuje se Godišnji program osnovnih geoloških istraživanja iz oblasti: osnovnih geoloških istraživanja za izradu geoloških karata, hidrogeoloških istraživanja, inženjerskogeoloških istraživanja, istraživanja mineralnih resursa, geodiverziteta i geoekoloških istraživanja.
Osnovna geološka istraživanja iz člana 1. ovog pravilnika, vršiće se prema Godišnjem programu osnovnih geoloških istraživanja za 2020. godinu, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.
Ovaj pravilnik stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
GODIŠNJI PROGRAM
OSNOVNIH GEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA ZA 2020. GODINU
CILJ IZVOĐENJA OSNOVNIH GEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA
Cilj realizacije Programa osnovnih geoloških istraživanja za 2020. godinu (u daljem tekstu: Program) je izučavanje litosfere; utvrđivanje potencijalnosti područja u pogledu pronalaženja mineralnih sirovina; utvrđivanje stanja i karakteristika stena i tla; utvrđivanje geotehničkih osobina tla za potrebe planiranja namene prostora i pogodnosti terena za izgradnju; obavljanje istraživanja radi izrade geoloških karata i zaštite životne sredine, na prostoru Republike Srbije.
Planirana je realizacija osnovnih geoloških istraživanja prema godišnjem programu, koja će obuhvatiti:
1) osnovna geološka istraživanja za izradu geoloških karata;
2) osnovna istraživanja geoloških resursa u oblasti hidrogeoloških, inženjerskogeoloških istraživanja, istraživanja metaličnih, nemetaličnih i energetskih mineralnih resursa;
3) izradu projekata i studija iz oblasti geodiverziteta i geoekologije;
4) ostale stručne aktivnosti - unos podataka dobijenih geološkim istraživanjima u formu Geološkog informacionog sistema Srbije (u daljem tekstu: GeolISS).
I OSNOVNA GEOLOŠKA ISTRAŽIVANJA ZA IZRADU GEOLOŠKIH KARATA OPŠTEG TIPA I PRATEĆIH TUMAČA
Programom se planira nastavak terenskih, laboratorijskih i kabinetskih istraživanja na započetim projektima izrade Geološke karte Srbije razmere 1:50.000 (u daljem tekstu: GK Srbije). Uz predviđene radove, obavezan segment radova je i vektorizacija i uvođenje u GeolISS aplikaciju pripremljenih listova geoloških karata, što podrazumeva i nov pristup istraživanju korišćenjem svih dostupnih podataka dobijenih izradom tematske geološke karte, podataka istraživanja energetskih, nemetaličnih i metaličnih mineralnih sirovina, inženjerskogeoloških i hidrogeoloških istraživanja i korišćenjem aero i satelitskih snimaka.
1. Geološka karta Srbije razmere 1:50.000
Osnovni značaj geološke karte jedne zemlje se ogleda u formiranju visokog nivoa poznavanja geološke građe državne teritorije sa ciljem sagledavanja postojećih prirodnih geoloških resursa i planiranja njihovih daljih istraživanja. Izradom GK Srbije dobija se nova kvalitetna geološka osnova formacionog tipa sa tumačem, koja će poslužiti kao osnova za brojne radove koji čine stručnu nadgradnju i formiranje niza aplikativnih metalogenetskih, inženjerskogeoloških, hidrogeoloških, ekogeoloških, seizmoloških i drugih, za privredu izuzetno značajnih karata.
GK Srbije se radi na formatizovanoj topografskoj osnovi iste razmere, pravougaonog oblika prosečna površina oko 550 km2.
Izrada GK Srbije, predstavlja višegodišnji istraživački posao, čija se realizacija mora vezati za rad po listovima. U tom smislu se, za izradu jednog lista GK Srbije (zavisno od geološke složenosti proučavanog terena) predlaže dvogodišnja ili trogodišnja faza izrade. Vreme izrade lista geološke karte zavisi u velikoj meri od složenosti geološke građe i stepena dosadašnje istraženosti.
Tokom 2020. godine planira se nastavak geoloških istraživanja na izradi GK Srbije, na četiri lista, kao i početak istraživanja na sedam novih lisova i to:
- list Višegrad 2, I godina istraživanja;
- list Sjenica 3, I godina istraživanja;
- list Lapovo 3, I godina istraživanja;
- list Bor 1, I godina istraživanja;
- list Lapovo 4, I godina istraživanja;
- list Pirot 1 i 2, I godina istraživanja;
- list Kruševac 3, I godina istraživanja;
- list Oršava 3 i 4, IV - godina istraživanja;
- list Bijeljina 3 i 4, IV - godina istraživanja;
- list Bijeljina 1 i 2, II godina istraživanja i
- list Zvornik 3 i 4, III godina istraživanja.
Novi listovi GK 1:50 koji počinju da se realizuju u 2020. godini su: list Višegrad 2, list Sjenica 3, list Lapovo 3, list Bor 1, list Lapovo 4, list Pirot 1 i 2, i list Kruševac 3. Tokom 2020. godine na ovim listovima su planirani kabinetski i terenski istražni radovi. Kabinetski istražni radovi obuhvataju pripremne radove (prikupljanje dokumentacije, izrada faktografske karte, izrada fotogeološke karte i dr.). Terenski istražni radovi obuhvataju rekognosciranje terena kao osnovnu metodu terenskog rada u prvoj godini.
Radovi na listovima: Oršava 3 i 4, Bijeljina 3 i 4, Bijeljina 1 i 2 i Zvornik 3 i 4, se nastavljaju.
2. Sinteza geoloških formacija na završenim listovima Geološke karte Srbije razmere 1:50.000
Osnovni zadatak realizacije ovog projekta je priprema geoloških karata i tumača za štampu.
U toku 2020. godine planirana je izrada finalne verzije pravilnika za izradu druge faze GK Srbije i izrada stratigrafskog leksikona za grupu listova u jugozapadnoj i zapadnoj Srbiji u sklopu geotektonske jedinice Dinarida (listovi Prijepolje 1, 2, 3, 4; Užice 1, 2, 3, 4; Višegrad 2, 4; Pljevlja 2; Zvornik 1, 2; Bijeljina 3, 4; Šabac 3, 4; Valjevo 4; Čačak 1).
II OSNOVNA ISTRAŽIVANJA GEOLOŠKIH RESURSA U OBLASTI HIDROGEOLOŠKIH, INŽENJERSKOGEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA, ISTRAŽIVANJA METALIČNIH, NEMETALIČNIH I ENERGETSKIH MINERALNIH RESURSA
Izvođenje hidrogeoloških istraživanja ima za cilj, pre svega, izradu Osnovne hidrogeološke karte 1:100.000, utvrđivanje stanja, potencijala i mogućnosti korišćenja resursa podzemnih voda i geotermalne toplote na teritoriji Republike Srbije.
1.1. Izrada Osnovne hidrogeološke karte razmere 1:100.000
Osnovna hidrogeološka karta Republike Srbije, razmere 1:100.000 (u daljem tekstu: OHGK), predstavlja grafički i tekstualni prikaz osnovnih hidrogeoloških svojstava stenskih masa i rasprostranjenja običnih, termalnih i mineralnih podzemnih voda. Kartom se prikazuje rasprostranjenje stena po vodopropusnosti i klase izdani klasifikovane po hidrogeološkim svojstvima - hidrogeološkim parametrima koji pokazuju mogućnosti njihovog formiranja, prihranjivanja i dreniranja. Karta sadrži prikaz kvantitativnih i kvalitativnih karakteristika podzemnih voda izdvojenih hidrogeoloških kategorija sa karakterističnim hidrogeološkim pojavama i vodnim objektima. Tekstualni deo karte predstavlja tumač. Njime se u osnovnom, opisuju uslovi formiranja, rasprostranjenja i dreniranja izdani u okviru izdvojenih hidrogeoloških kategorija stena, rezerve i kvalitet podzemnih voda, vodonosnici termalnih voda, mogućnosti ugrožavanja izdani od zagađenja i dr.
OHGK je osnova za buduću izradu hidrogeoloških karata različitih razmera i namena, kao i detaljna istraživanja i rešavanja konkretnih zadataka iz oblasti korišćenja, zaštite i upravljanja podzemnim vodama na teritoriji Republike Srbije. OHGK predstavlja jednu od osnovnih podloga i preduslova za integralno upravljanje i održivi razvoj vodnih resursa na teritoriji Republike Srbije u skladu sa nacionalnim propisima o vodama i geološkim istraživanjima, Okvirnom direktivom o vodama Evropske Unije (ODV EU) i drugim relevantnim propisima.
Za 2020. godinu planiran je nastavak istraživanja na 4 lista i početak istraživanja na 1 listu, i to:
- list Novi Sad, V godina istraživanja;
- list Kuršumlija, IV godina istraživanja;
- list Leskovac, III godina istraživanja;
- list Čačak, II godina istraživanja;
- list Bor, početak istraživanja.
1.2.1. Hidrogeotermalna potencijalnost magmatogenih kompleksa južne i istočne Srbije - treća godina istraživanja
Cilj ovih studijskih istraživanja jeste, da se u domenu mladih magmatogenih kompleksa južne i istočne Srbije definiše hidrogeotermalni potencijal, odnosno geotermalni potencijal iz termalnih voda koje ističu na površinu i potencijal hidrogeoloških struktura za akumuliranje i iznalaženje novih količina termalnih voda; podrazumevajući pri tome da je formiranje termalnih voda u genetskoj vezi sa magmatogenim kompleksima. Istraživanja na prostoru južne i istočne Srbije predstavljaju nastavak istraživanja koja su vršena tokom perioda 2014-2017. godina, na prostoru vulkanogenih oblasti Rogozne, Kopaonika i Golije.
Realizacija ovog projekta, predviđena je kroz pet faza (2018-2022). Studijskim istraživanjima treba da se obrade i analiziraju rezultate ranijih (i novih) istraživanja, sagledaju zakonitosti prostranstva hidrogeoloških struktura termalnih voda i geotemperaturnih anomalija, njihova veza sa regionalnim i lokalnim geološkim i tektonskim strukturama, količine, temperature i hemijski sastav termalnih voda, faktori i hidrogeološki uslovi formiranja termalnih voda, hidrogeotermalni potencijal predmetnih magmatogenih oblasti i mogućnosti iznalaženja i zahvatanja novih količina resursa termalnih voda.
Tokom 2018. godine, izrađene su: geološka, strukturno-tektonska i hidrogeološka karta, razmere 1:300.000, rekognosciran je teren u užim područjima izvorišta/pojava/termalnih voda i izrađen katastar obilaženih termalnih voda.
Tokom 2019. godine, proučavani su rezultati ranijih hidrogeoloških i drugih istraživanja za pojave termalnih voda sa područja Bujanovačko-vranjskog i Lecko-andezitskog magmatogenog područja, hidrogeološki su kartirane pojave termalnih voda na ovim područjima i hemijski su analizirane termalne vode. Za ova područja su izrađene i hidrogeološke karate razmere 1:100.000.
Projektovane aktivnosti u 2020. godini predviđaju prikupljanje, obradu i analizu rezultata ranijih istraživanja, hidrogeološko kartiranje užih oblasti izvorišta (pojava) termalnih voda koje su genetski vezane za Jastrebački magmatogeni kompleks i magmatite južno od Aleksinca i Knjaževca. Predviđa se zatim, obrada i analiza postignutih podataka i izrada Godišnjeg izveštaja, a za data područja izrada hidrogeoloških karata razmere 1:100.000.
Završetak realizacije ovog projekta je planiran u 2022. godini.
1.2.2. Ažuriranje podataka GeolISS-a u cilju formiranja Hidrogeološkog katastra Republike Srbije
Prethodnih godina je formirana baza hidrogeoloških podataka (u okviru exela), sa izvorištima za javno vodosnabdevanje, sa termalnim i mineralnim vodama, sa vodnim pojavama i objektima, prikupljenim pri izradi OHGK RS, razmere 1:100.000 (radi formiranja "Hidrogeološkog katastra RS") i sa podacima za izrađenu Preliminarnu OHGK RS, razmere 1:100.000 (osmatračke stanice Republičkog hidrometeorološkog zavoda - RHMZ, izvorišta pijaćih i termalnih voda, raspoloživa fondovska dokumentacija i dr.). Tokom 2020. godine je potrebno pripremiti podatke i nadograditi GeolISS (ukoliko bude potrebno) za "uvoz" tih podataka u formu GeolISS. Takođe, neophodno je da se deo podataka koji su prikupljeni na dosadašnjim hidrogeološkim istraživanja na izradi OHGK, a koji se nalaze u dokumentacionom materijalu, sistematizuju i unesu u formu GeolISS, sa sadržajem koji bi zadovoljio formu Hidrogeološkog katastra Republike Srbije, čime bi se omogućilo da ovi podaci budu dostupni širem krugu potencijalnih korisnika.
U 2020. godini predviđa se formiranje stručnog tima, analiza mogućnosti i načina standardizacije i usaglašavanja (pomenutih) prikupljenih hidrogeoloških podataka i eventualne nadogradnje baze hidrogeoloških podataka u okviru GeolISS.
Projekat je planiran da traje kontinuirano.
1.2.3. Studije uticaja klimatskih promena na podzemne vode na području Posavine u Republici Srbiji
Studija je pokrenuta 2017. godine sa ciljem da se prikupe podaci o podzemnim vodama na odabranom pilot području (području istraživanja) i da se sagleda uticaj klimatskih promena na podzemne vode kroz duži vremenski period.
Takođe ovom studijom će se utvrditi korelacija klimatskih, hidroloških i hidrogeoloških elemenata, kao i definisati opšti bilans voda (površinskih i podzemnih).
U toku ranijih istraživanja na ovom području, započeto je prikupljanje podataka o klimatskom uticaju i formiranje baze o nivoima podzemnih voda. Nastavkom istraživanja omogućava se praćenje i ažuriranje svih parametara potrebnih za analizu i prevenciju klimatskih promena. Prikupljanjem, ažuriranjem i sistematizacijom brojnih parametara, kao i analizom geoloških, hidrogeoloških i klimatoloških istraživanja omogućiće se sagledavanje zavisnosti podzemnih, površinskih i atmosferskih voda.
Podaci koji se prikupe i obrade tokom realizacije Studije uticaja klimatskih promena na podzemne vode na području Posavine u Republici Srbiji koristiće se za projekat TACTIC u okviru GeoERE, koja se odnosi na uticaj klimatskih promena na podzemne vode.
1.2.4. Prikupljanje, ažuriranje i nadogradnja baze podataka o geotermalnim resursima Republike Srbije
Tokom 2017. i 2018. godine formirana je Baza podataka o geotermalnim resursima Republike Srbije. Baza podataka sadrži raspoložive hidrogeološke podatke na osnovu ranijih istraživanja. Cilj ovog projekta je redovno ažuriranje i nadogradnja baze podataka. Planira se dopuna sa novim podacima o geotermalnim resursima, precizan unos koordinata geotermalnih pojava i objekata, dopuna podataka o hemiji geotermalnih voda i prikaz kroz odgovarajuće karte.
Rezultati ovih istraživanja biće korišćeni na projektu GeoERA, pokrenutog od Asocijacije geoloških zavoda Evrope (EGS - EuroGeoSurveys), u čijoj realizaciji učestvuje i Geološki zavod Srbije.
2. Inženjerskogeološka istraživanja
Inženjerskogeološka istraživanja se izvode u cilju izrade inženjersko-geoloških karata, utvrđivanja stanja, svojstava i karakteristika stena i tla, utvrđivanja geotehničkih osobina tla za potrebe planiranja namene prostora i pogodnosti terena za izgradnju, kao i istraživanja radi zaštite životne sredine. Rezultat ovih istraživanja je i definisanje inženjerskogeološkog hazarda i rizika.
2.1. Izrada osnovne inženjerskogeološke karte Republike Srbije razmere 1:100.000
Osnovna inženjerskogeološka karta razmere 1:100.000 (u daljem tekstu: OIGK), predstavlja grafički i tekstualni prikaz osnovnih inženjerskogeoloških odlika stenskih masa i terena sa svim elementima koji definišu te odlike. Na karti se prikazuju inženjerskogeološke karakteristike terena, raspadnutost i izdeljenost stenskih masa, egzogeodinamički procesi i pojave i nivo vode u terenu.
Tekstualni deo karte predstavlja tumač u kojem se daje tekstualni prikaz formiranja inženjerskogeoloških uslova u terenu: nastanak i razvoj procesa savremene egzogeodinamike, zastupljenost pojava, njihovo kategorisanje prema vrsti i aktivnosti, prognoza njihovog daljeg razvoja, nastanak i razvoj drugih vidova deformabilnosti terena i tla, kako u prirodnim uslovima, tako i pod uticajem različite tehnogene aktivnosti, stepen stabilnosti terena; vrste primenjenih metoda geotehničkih melioracija u terenu, vreme izvršenja, svrha primene i efekti ostvareni nakon izvođenja, hazard od pojava nestabilnosti terena i deformabilnosti tla.
Za 2020. godinu planiran je nastavak istraživanja na 6 listova OIGK i to:
- list Aleksinac - nastavak istraživanja;
- list Zvornik - nastavak istraživanja;
- list Boljevac - nastavak istraživanja;
- list Vrnjci - nastavak istraživanja;
- list Ivanjica - nastavak istraživanja;
- list Valjevo - nastavak istraživanja.
2.2. Katastar klizišta i nestabilnih padina na teritoriji Republike Srbije
Savremeni geološki procesi, pre svega procesi nestabilnosti i erodibilnosti, predstavljaju krupne probleme za racionalno privredno i urbanističko planiranje i projektovanje. Rezultati istraživanja po ovom projektu koristiće se za potrebe privrede u oblasti prostornog i urbanističkog planiranja, putnog i železničkog saobraćaja, elektroprivrede, vodoprivrede, poljoprivrede i šumarstva, rudarstva, zaštite životne sredine, civilne zaštite, odbrane itd. Ovaj višegodišnji projekat je započet u 2007. godini. Katastar klizišta se radi kroz aplikaciju GeolISS.
Cilj ovog projekta je: evidencija klizišta (aktivna, privremeno umirena i fosilna) i nestabilnih padina; procena uslova i mogućnosti aktiviranja procesa klizanja i definisanje geometrije klizišta (površine i zapremine masa koje su, ili bi bile zahvaćene procesom klizanja); procena moguće štete koju bi prouzrokovalo aktiviranje procesa klizanja; izrada geoloških karata hazarda i rizika; utvrđivanje prioriteta za detaljna geološka istraživanja, projektovanje i preduzimanje preventivnih ili sanacionih mera; predlaganje uvođenja preventivnih mera koje bi opasnost od aktiviranja procesa klizanja svela na najmanju meru; proširenje informacionog sistema i baze podataka o klizištima u Republici Srbiji; izrada projekta osmatranja (monitoringa) i kontrole procesa klizanja.
U prethodnom periodu evidentirana su klizišta na oko 30% teritorije Republike Srbije, uključujući rezultate projekta "Harmonizacija podataka o klizištima i obučavanje lokalnih samouprava za njihovo praćenje - BEWARE (BEyond landslide aWAREness)". Dinamika realizacije projekta je usporena nedostatkom sredstava, opreme i kadrova u Geološkom zavodu Srbije. Značajnija sredstva za rešavanje ove problematike su obezbeđenja tek nakon poplava maja 2014. godine.
U toku 2019. godine izvedeni su terenski istražni radovi u trajanju od 64 teren dana. Na području opština Ljig i Mionica kartiranjem je pokrivena površina od oko110 km2, a ukupno je evidentirano i obrađeno 160 klizišta.
U toku 2020. godine, ukoliko se ostvari isti broj teren dana, planirano je da se kartiranjem pokrije površina od 100 do 120 km2.
Projekat je planiran da traje neprekidno.
2.3. Izrada karte seizmičke rejonizacije sa istraživanjem geoloških uslova za određivanje nacionalnih parametara prema Euro Code-u 8 (EC8-1)
Delovi teritorije Republike Srbije ispoljavaju povećanu seizmičku aktivnost zbog čega se pri projektovanju i izgradnji objekata moraju poštovati pravila seizmičke izgradnje. S obzirom na važeće standarde u toj oblasti, neophodno je uraditi novu kartu seizmičkog hazarda, i izvršiti rejonizaciju i modeliranje terena za određivanje nacionalnih parametara neophodnih za analizu i određivanje realnih seizmičkih uticaja na objekte. Postojanje zvanične Karte seizmičkog hazarda omogućuje nesmetanu primenu važećih evropskih standarda EC8-1 u projektovanju i izgradnji objekata.
Svrha inženjerskogeoloških istraživanja je utvrđivanje osnovnih tipova seizmičkih modela tla i rejonizacija teritorije Republike Srbije prema njima.
U 2017. godini izvršena su geofizička istraživanja i ispitivanja na do sada izvedenim istražnim bušotinama.
U 2020. godini planirana istraživanja i ispitivanja će zavisiti od priliva sredstava iz donacija.
3. Istraživanje mineralnih sirovina
Tokom 2020. godine planira se nastavak geoloških istraživanja metaličnih, nemetaličnih i energetskih mineralnih sirovina koja imaju za cilj utvrđivanje stanja, iznalaže novih mineralnih sirovina, opšta metalogenetska izučavanja terena Srbije uz geološko-ekonomsku procenu resursa i rezervi mineralnih sirovina Srbije.
Razvoj i primena novih metoda geoloških istraživanja kao i savremeni način prikaza geoloških podataka, predstavljenih u GIS formatu, iziskuju i izradu različitih specijalističkih geoloških karata (metalogenetskih, mineragenetskih, progniznih i dr.), koje će omogućiti jasniji uvid u potencijalnost područja i stvoriti osnovu za precizniju geološko-ekonomsku ocenu resursa mineralnih sirovina Republike Srbije.
3.1.1. Izrada metalogenetske karte razmere 1:50 000
Razvoj i primena novih metoda geoloških istraživanja kao i savremeni način prikaza geoloških podataka, predstavljenih u GIS formatu, podrazumevaju izradu različitih specijalističkih geoloških karata (metalogenetskih, mineragenetskih, progniznih i dr.), koje će omogućiti jasniji uvid u potencijalnost područja i stvoriti osnovu za precizniju geološko-ekonomsku ocenu resursa mineralnih sirovina Republike Srbije.
Metalogenetske karte predstavljaju grafički prikaz razmeštaja ležišta čvrstih mineralnih sirovina uslovljen geološkim razvojem ispitivanog područja. Osnovu za izradu metalogenetskih karata predstavlja formaciona karta.
Proces izrade metalogenetskih karata razmere 1:50.000 načelno bi trebalo da se zasniva na efikasnim metodologijama koje su dale pozitivne rezultate. Shodno tim metodologijama, uz uvažavanje specifičnosti geološke građe, metalogenetskog i geotektonskog razvoja terena na teritoriji naše zemlje, metalogenetske karte biće bazirane na formacionoj osnovi, tj. povezanosti ležišta i pojava mineralnih sirovina sa određenim metalogenetskim sredinama - rudnim i rudonosnim formacijama.
Tokom 2020. godine planira se nastavak geoloških istraživanja na izradi MK Srbije, na tri lista, kao i početak istraživanja na četiri nova lista i to:
- list Prijepolje 2, VI godina istraživanja;
- list Žagubica 2, IV godina istraživanja;
- list Lapovo 2, II godina istraživanja;
- list Višegrad 4, I godina istraživanja;
- list Pljevlja 2, I godina istraživanja;
- list Zvornik 1, I godina istraživanja;
- list Zvornik 2, I godina istraživanja.
3.1.2. Geološke karakteristike i potencijalnost opštine Medveđa
Osnovni cilj predloženih istraživanja je da se na osnovu rezultata ranijih istraživanja i uz novo prikupljene podatke sa terena, prikaže mineralno-sirovinski potencijal opštine Medveđa.
Posebna pažnja biće posvećena prikazu osnovnih geoloških i metalogenetskih karakteristika rudnog polja Lece koje čini i najznačajniji mineralni potencijal opštine.
Projektovana geološka istraživanja treba da omoguće ocenu potencijalnosti istražnog područja u pogledu mogućnosti pronalaženja mineralnih sirovina kroz:
- bliže upoznavanje osnovnih metalogenetskih obeležja istražnog prostora;
- registrovanje rudnih mineralizacija (poznate i novo otkrivene) i njihovih genetskih tipova;
- utvrđivanje povezanosti morfostrukturnih oblika sa različitim tipovima rudnih mineralizacija;
- izdvajanje perspektivnih zona za nastavak istraživanja.
U toku 2019. godine urađena je sistematizacija i analiza postojeće dokumentacije o ranijim istraživanjima. Geološka prospekcija rađena je na području Tulara i Sijerinske banje, kada su u amfibolitima prvi put otkriveni povišeni sadržaji zlata.
Za 2020. godinu planira se nastavak geoloških istraživanja na području Tulara, severno od rudnika Lece i na području Sijerinske banje.
Realizacija Projekta je započeta 2019. godine, a završetak se planira u 2020. godini.
3.1.3. Geološke karakteristike i potencijalnost opštine Kosijerić
Osnovni cilj Projekta je da se na osnovu rezultata ranijih istraživanja i uz novo prikupljene podatke sa terena, prikaže mineralno-sirovinski potencijal opštine Kosjerić.
Projektovana geološka istraživanja treba da omoguće ocenu potencijalnosti istražnog područja u pogledu mogućnosti pronalaženja mineralnih sirovina kroz:
- bliže upoznavanje osnovnih metalogenetskih obeležja istražnog prostora;
- registrovanje rudnih mineralizacija (poznate i novo otkrivene) i njihovih genetskih tipova;
- utvrđivanje povezanosti morfostrukturnih oblika sa različitim tipovima rudnih mineralizacija;
- izdvajanje perspektivnih zona za nastavak istraživanja.
U toku 2019. godine prikupljena je i sistematizovana neophodna dokumentacija o ranijim istraživanjima i obavljen je manji obim geoloških radova na područjima gde su ranije registrovane pojave magnezita i bakra.
Za 2020. godinu planira se nastavak terenskih geoloških istraživanja na pojavama koje nisu obrađene u toku 2019. godine, kao što su pojave dijabaza i bakra.
Realizacija Projekta je započeta 2019. godine, a završetak se planira u 2020. godini.
3.1.4. Geološke karakteristike i potencijalnost opštine Prokuplje - I faza istraživanja
Osnovni cilj Projekta je da se na osnovu rezultata ranijih istraživanja i uz novo prikupljene podatke sa terena, prikaže mineralno-sirovinski potencijal opštine Prokuplje.
Projektovana geološka istraživanja treba da omoguće ocenu potencijalnosti istražnog područja u pogledu mogućnosti pronalaženja mineralnih sirovina kroz:
- bliže upoznavanje osnovnih metalogenetskih obeležja istražnog prostora;
- registrovanje rudnih mineralizacija (poznate i novo otkrivene) i njihovih genetskih tipova;
- utvrđivanje povezanosti morfostrukturnih oblika sa različitim tipovima rudnih mineralizacija;
- izdvajanje perspektivnih zona za nastavak istraživanja.
Tokom istraživanja obaviće se prikupljanje, sistematizacija i analiza postojeće dokumentacije o ranijim istraživanjima na teritoriji opštine Prokuplje.
Realizacija Projekta je predviđena u periodu 2020-2021. godine.
3.1.5. Geofizička ispitivanja u okviru praćenja geoloških formacija po dubini - nastavak istraživanja
Tokom izrade listova raznih geoloških karata često se javlja problem nedostatka podataka koji se dobijaju bušenjem a koji su bitni za određivanje treće dimenzije kod izrade karata. Bušenje je u ovim uslovima skupa metoda, koja je pri izradi listova geoloških karata, zbog ograničenih sredstava, u ovom trenutku gotovo neprimenjiva.
Duboko geoelektrično ispitivanje pruža veliku pomoć u pribavljanju podataka po dubini. Ova metoda je proteklih decenija sistematski korišćena naročito za definisanje debljine neogenih sedimenata i/ili aluvijalno-deluvijalnih nanosa. Poslednjih godina je vršeno samo geoelektrično sondiranje na listu Bačka Palanka 2 do dubine 120 m. Do pre tri godine su vršena geoelektrična ispitivanja u više ugljonosnih basena i to do dubine do 700 m.
Sama geoelektrična merenja sprovode se po profilima koji su određeni od strane autora lista, ili nekog od geologa specijalista za određenu oblast, koji učestvuju u rešavanju konkretnih problema vezanih za list, ili za veći geološki prostor koji zahvata više listova, kako onih osnovne geološke tako i metalogenetske i hidrogeološke karte.
Geoelektrična sondiranja mogu poslužiti i za određivana morfologije klizišta) u kombinaciji sa refrakcionom seizmikom za potrebe izrade inženjerskogeoloških karata.
Tokom 2019. godine geolelektrična sondiranja rađena su na listovima GK Srbije: Bijeljina 4 i Šabac 3. Na području planine Iverak urađeni su profili i određen je kontakt cerskog granita prema sedimentima Iverka.
Tokom 2020. godine planira se geoelektrično ispitivanje u istočnoj Srbiji, pri čemu će se ispitivati kontakt neogenih sedimenata prema paleozoiku i sinaju (mezijska ploča).
Realizacija Projekta je planirana u periodu 2019. do 2022. godine.
3.1.6. Studija Uran Srbije - završetak istraživanja
Cilj projekta je da se u okviru studije prikažu rezultati istraživanja nuklearnih mineralnih sirovina koja su rađena u periodu od 1949. godine do kraja 90-tih godina. Za ova istraživanja utrošena su velika materijalna sredstva, ali ista su doprinela velikoj kadrovskoj osposobljenosti, laboratorijskoj opremljenosti i velikom opštem doprinosu u poznavanju geološke građe i potencijalnosti terena Srbije.
Ležišta i pojave urana na teritoriji Republike Srbije vezana su pretežno za Karpato-balkansku i Srpsko-makedonsku metalogenetsku provinciju.
Imajući u vidu značaj urana kao energetske sirovine, kao i velika sredstva koja su ulagana u periodu od 1949. do 1990. godine, nametnula se potreba da se uradi jedna ovakva studija, koja će dati veliki doprinos u opštem poznavanju geološke građe i metalogenetskih karakteristika terena Srbije.
U 2017, 2018. i 2019. godine izvršeno je prikupljanje podataka i literature vezane za predmetna istraživanja, uz analizu određenog broja dokumenata.
Prikazana je analiza postignutih rezultata po rudnim rejonima i poljima u Karpato-balkanskoj metalogenetskoj provinciji i Srpsko-makedonskoj metalogenetskoj provinciji
U završnoj fazi 2020. godine, u formi Studije, prikazaće se svi postignuti rezultati i stepen istraženosti urana na teritoriji Republike Srbije.
Pošto su obustavljena sva terenska geološka istraživanja, a imajući u vidu da je ova mineralna sirovina istraživana u dužem vremenskom periodu i da su postignuti značajni rezultati, ova studija će predstavljati značajan dokument u kom će biti prikazana ležišta i pojave urana od značaja za poznavanje opšte geološke i metalogenetske građe Republike Srbije.
Realizacija Projekta je započeta u 2017. godini, a završetak se planira u 2020. godini.
3.2. Istraživanja metaličnih mineralnih sirovina
Istraživanja metaličnih mineralnih sirovina obuhvataju: analitičko istraživanje novih pojava i ležišta metaličnih mineralnih sirovina, definisanje potencijalnosti geoloških sredina, kao i sagledavanje mogućnosti za povećanje ukupne potencijalnosti resursa metalogenetskih oblasti i ležišta Srbije po pitanju zlata, srebra, mangana, hroma, molibdena, volframa, žive, urana, bakra, olova, cinka, antimona, kalaja i drugih metaličnih mineralnih sirovina.
3.2.1. Provera aeromagnetskih, gravimetrijskih i gamaspektrometrijskih anomalija na području Republike Srbije - nastavak istraživanja
Cilj istraživanja je definisanje uzročnika geofizičkih anomalija i pronalaženje novih, za sada nepoznatih ili nezabeleženih pojava metaličnih mineralnih sirovina. U okviru izdvojenih istražnih prostora, potrebno je uraditi proširenje već poznatih rudonosnih formacija.
Rezultati postignuti dosadašnjim istraživanjima (koja su najvećim delom obavljena u rejonu Stare planine, Golije i manjim delom na terenima Ozrena), definisali su veći broj do sada nepoznatih mineralizacija (zlata, bakra, bizmuta, volframa, gvožđa i dr.).
Dobijeni rezultati bi mogli biti iskorišćeni kao osnova za dalja, detaljna geološka istraživanja, koja bi mogla dovesti do ekonomske valorizacije kako novootkrivenih tako i poznatih pojava metaličnih mineralnih sirovina.
Sva ova istraživanja doprineće boljoj metalogenetskoj rejonizaciji terena Srbije i izdvajanju novih rudnih polja, odnosno preciznijem definisanju rudnih i rudonosnih formacija.
Provera će se izvršiti kroz geološku i magnetsku i radiometrijsku prospekciju, uz odgovarajuća laboratorijska ispitivanja (petrološka, mineraloška, hemijska) stena i ruda. Na osnovu dobijenih podataka oceniće se rudni značaj terena proverenih anomalija.
U toku 2018. godine, izvršena je prethodna provera gravimetrijskog minimuma na Goliji, kao i izučavanje aeromagnetnih anomalija. Započeta je prethodna provera sa rekognosciranjem na Ozrenu, te usputna provera gravimetrijskog maksimuma na prostoru dijabaz-rožnačke formacije i kvarcporfira na terenima oko Prijepolja. Rezultati terenskih i laboratorijskih ispitivanja ukazuju da se radi o vrlo perspektivnim terenima u smislu iznalaženja metaličnih mineralnih sirovina.
Na prostoru Kumanica-Pridvorica, je konstatovano povećanje volframa dok je sa prostora centralne aeromagnetske anomalije na Goliji, dobijeno značajno povećanje zlata. Takođe, na prostoru anomalije Gleđice potvrđeno je prisustvo zlata. Na prostoru Velike Župe (Prijepolje) je konstatovan sadržaj volframa do 1200 ppm.
Prema projektnom zadatku u toku 2019. godine izvršena je prethodna provera izdvojenih aeromagnetskih anomalija na širem prostoru Ozrena i Golije, na prostoru oko 200 km2. Ukupno je uzeto 30 uzoraka za laboratorijska ispitivanja. Registrovani su visoki sadržaji zlata, koji nisu zabeleženi u prethodnim istraživanjima.
Za 2020. godinu planira se nastavak provere aeromagnetskih, gravimetrijskih i gamaspektrometrijskih anomalija na interesantnim područjima Republike Srbije (Ozren i Golija i dr.).
Realizacija Projekta je započeta u 2014. godini, a završetak se planira u 2024. godini.
3.2.2. Osnovna metalogenetska istraživanja ultramafita Srbije (Platinske grupe elemenata Au, Fe) - nastavak istraživanja
Iako postoje svi optimalni geološko-petrološki uslovi za otkrivanje ležišta platinske grupe elemenata, Au i pratećih mineralnih sirovina u ultramafitima Srbije, nekih značajnijih istraživanja do sada nije bilo. Zbog toga se istražni radovi obavljaju u dve faze.
Ultramafiti zahvataju relativno velike površine terena Srbije, a njihove matalogenetske karakteristika su do sada, većim delom bile izučavane na terenima južne Srbije, tačnije na prostoru Kosova i Metohije.
U prvoj fazi utvrđeni su orijentacioni ekonomski sadržaj platinske grupe elemenata, Au i pratećih mineralnih sirovina u ultramafitima Srbije. Na osnovu tih rezultata i kompletne kabinetsko-laboratorijske obrade podataka, utvrđeni su neophodni kriterijumi i "etaloni" za drugu fazu istraživanja perspektivnih lokacija.
Geološkim istraživanjima koja su sprovedena u 2016. godini na području Takova dobijeni su značajni rezultati prisustva platinske grupe elemenata. To ukazuje da i ostale terene Srbije koji su izgrađeni od stena ultramafita treba detaljnije istražiti u cilju otkrivanja do sada nepoznatih mineralizacija, u prvom redu metala iz platinske grupe elemenata.
U 2017. godini istražni radovi su vršeni u području Gokčanice. Izvršena je geološka prospekcija, rekognosciranje terena na površini od 100 km2 uz optimalan broj uzoraka za laboratorijska istraživanja. U više proba utvrđeni su visoki sadržaji Au (do 57 gr/t), Ag (do170 gr/t), Cu (do 0,38%), Pb (do 0,85%), Zn (do 0,19%) i Bi (do 80 gr/t).
Tokom 2018. godine vršeni su istražni radovi u ultramafitima i kontaktnim stenama područja Deli Jovana. Radovi su se sastojali od geološke prospekcije, rekognosciranja terena, uzimanja proba za hemijske analize, uzoraka za rudna i petrološka ispitivanja, a izvršena je i prospekcija šlihova. Geološkim istraživanjem područja Deli Jovana utvrđeni su lokaliteti sa prisustvom platinske grupe elemenata, zlata, srebra, olova, bakra, cinka, gvožđa, nikla i kobalta.
U 2019. godini prospekcijski radovi su obavljeni na terenima Fruške Gore, na području oko 130 km2. Za hemijska ispitivanja oprobovano je 60 uzoraka, za rudnomikroskopska ispitivanja 10 uzoraka, za petrološka ispitivanja 15 uzoraka i 15 uzoraka šlihova. U ultramafitima su registrovani povećani sadržaji platine, srebra i zlata.
U 2020. godini, obaviće se geološka prospekcija na terenima Goča, na kontaktu ultramafita i kontaktnih stena, čime bi se završila dugogodišnja istraživanja po osnovnom Projektu.
Realizacija Projekta je započeta u 2014. godini, a završetak se planira u 2020. godini.
3.2.3. Geološko-metalogenetska izučavanja područja duž novih putnih pravaca - koridora u Republici Srbiji - nastavak istraživanja
Imajući u vidu da se poslednjih godina vrši izgradnja relativno velikog obima putne mreže i da se tokom tih radova vrše prosecanja terena koji su izgrađeni od različitih geoloških formacija, postoji mogućnost da se tim radovima otkriju različite mineralne sirovine.
Osnovni cilj realizacije ovog projekta je da se, sa minimumom finansijskih ulaganja, prikupe značajni geološki podaci sa lokaliteta koji se "otkriju" prilikom građevinskih radova u okviru izgradnje puteva. Geološki podaci se prikupljaju zbog eventualnog otkrivanja novih pojava mineralnih sirovina, boljeg definisanja već poznatih pojava mineralnih sirovina, preciznijeg sagledavanja njihovih dimenzija, određivanja sadržaja korisnih komponenti, kao i zbog definisanja uslova formiranja i zakonomernosti razmeštaja prospektovanih potencijalno rudnih formacija. Na lokalitetima gde budu registrovane pojave klizišta, isti će biti istraženi sa stanovišta geotehničkih parametara i predložiće se način za njihovo saniranje.
U 2016. godini najveći obim osnovnih geoloških istraživanja (geološko rekognosciranje i profiliranje sa litogeohemijskim oprobovanjem, uz neophodan obim laboratorijskih ispitivanja) obavljen je na koridorima 11 i 10. Na području Takovo-Preljina, duž trase puta, otkrivene su interesantne mineralizacije antimona, hroma, nikla i žive.
Prateći građevinske radove, geološka istraživanja su na području Takovo-Preljina nastavljena i 2017. godine. Geološka istraživanja su nastavljena i na području izgradnje trase koridora 10, od Niša do Pirota, kada su presečene su dve metalogenetske zone: Ridanjsko-krepoljinska i Borska metalogenetska zona, u kojima su konstantovane vrlo interesantne mineralizacije bakra i zlata.
U toku 2018. godine, pored već započetih geoloških istraživanja na području Đerdapa, Prijepolja i Ozrena, započeta su istraživanja koja su pratila pripremne građevinske radove na više interesantnih lokacija, u području izgradnje koridora 11 (izgradnja tunela Munjino brdo i Laz). Na lokalitetu "Munjino brdo", iz jezgra bušotine koja se nalazi u filitima, dobijeni su sadržaji Au od 5,74 ppm, a Ag od 0,7 ppm. Takođe, značajne podatke dobijeni su kartiranjem i oprobovanjem hidrogeološke bušotine AB-1/18 (550 m), u okolini Aranđelovca, kada je izdvojeno nekoliko mineralizovanih zona, sa piritom, halkopiritom, magnetitom.
U toku 2019. godine, nastavljena su istraživanja na koridoru 11 (Preljina-Požega), lokalitet Prilipac. Takođe su nastavljena istraživanja piroklastita dacitskog sastava na lokalitetu Ivanovci kod Ljiga. Potvrđeni su povišeni sadržaji berilijuma, niobijuma, volframa, srebra i torijuma. Nova istraživanja su rađena na području Ljubovija-Gračanica i Bobije. U okviru Dinarske metalogenetske provincije nastavljeno je rekognosciranje terena na području zapadno od Sjenice, Golije i Zlatara.
Za 2020. godinu, planiran je nastavak geoloških istraživanja na koridoru 11, odnosno na deonici Preljina - Požega, zatim na putnom pravcu Ruma-Šabac-Loznica i na svim drugim putnim pravcima čije trase prolaze kroz geološki interesantna područja.
3.2.4. Geološka istraživanja Cr i pratećih metala na teritoriji Republike Srbije - nastavak istraživanja
Cilj višegodišnjeg projekta je da se doistraže poznati i nedovoljno istraženi resursi hroma u onim rudnim poljima u kojima je utvrđeno njegovo prisustvo, i u kojima postoje realne pretpostavke za pronalaženje novih.
Predviđena geološka istraživanja su nastavak osnovnih geoloških istraživanja hroma i pratećih metala koja su započeta 2015. godine na području peridotitskog masiva Jelice. Na terenima Jelice, potvrđene su poznate pojave ruda hroma, koje po preliminarnim rezultatima mogu biti ekonomski značajna.
U 2017. godini istražni radovi su vršeni u području Trnave kod Raške. Izvršena je prospekcija mineralnih sirovina na površini od 80 km2 prilikom koje je uzet optimalan broj uzoraka za laboratorijska istraživanja. U više proba utvrđeni su visoki sadržaji hroma (do 29,15%) i bakra (do 0,75%).
Tokom 2018. godine istraživanja su obavljena na terenima Zlatibora koji su izgrađeni od ultramafita i kontaktnih stena, gde su i grupisane značajne pojave hroma. Na prostoru od oko 80 km2 urađena je geološka prospekcija mineralnih sirovina na osnovi 1:25.000, uzimanje proba za hemijske analize, uzoraka za rudna i petrološka ispitivanja i šlihovska prospekcija.
U 2019. godini nastavljena su geološka istraživanja ultramafita Zlatibora prema severoistoku, na prostoru od 100 km2. Za hemijska ispitivanja prikupljena su 55 uzorka, deset uzoraka za rudnomikroskopska ispitivanja i deset uzoraka za petrološka ispitivanja. Iz uzoraka rude hroma koji se nalaze u dunitima, utvrđeni su anomalni sadržaji platine, paladijuma i zlata. Najperspektivniji je lokalitet Panjak, gde je utvrđena rasprostranjena serpentinska kora raspadanja u kojoj su utvrđeni visoki sadržaji nikla i kobalta.
Za 2020. godinu planiraju se geološka istraživanja u ultramafitima Maljena i Suvobora, odnosno na kontaktu ultramafita sa okolnim stenama.
Realizacija Projekta je započeta u 2015. godini, a završetak se planira u 2021. godini.
3.3. Istraživanja nemetaličnih mineralnih sirovina
3.3.1.Mineragenetske karakteristike i potencijalnost neogenih basena Srbije - nastavak istraživanja
Osnovni cilj predloženih istraživanja je da se na osnovu rezultata ranijih istraživanja i uz novoprikupljene podatke sa terena analizira mineralno-sirovinski potencijal neogenih basena Srbije, odnosno da se utvrde elementi zaleganja, oblik, veličina, prostorni položaj, mineralni sastav i ostali parametri neophodni za definisanje potencijalnosti pojedinih sirovina.
Problematika koja će se rešavati tokom projektovanih istraživanja usmerena je na ocenu potencijalnosti neogenih basena u pogledu mogućnosti pronalaženja mineralnih sirovina kroz: bliže upoznavanje osnovnih metalogenetskih obeležja istražnog prostora; registrovanje rudnih mineralizacija (poznate i novootkrivene) i njihovi genetski tipovi; određivanje glavnih strukturnih oblika i rupturnih pravaca prostora; utvrđivanje povezanosti morfostrukturnih oblika sa različitim tipovima rudnih mineralizacija i izdvajanje perspektivnih zona za nastavak istraživanja.
U 2016. godini terenska istraživanja izvedena su na terenima istočne Srbije u okviru neogenih basena Timočke Krajine. Sa tih prostora prikupljen je optimalan broj uzoraka za različita laboratorijska ispitivanja. Postignuti rezultati ukazuju na neminovnost daljih istraživanja u cilju boljeg definisanja mineragenetskih karakteristika neogenih basena Srbije.
U 2017. godini izvršena su istraživanja na području Zaječarskog, Lubničkog, Slatičkog, Šarbanovačkog i Zvezdansko-knjaževačkog basena. Prospekcija mineralnih sirovina izvršena je na preko 150 km2, snimljeno je 131 m lokalnih geoloških stubova i uzeta 32 uzorka za laboratorijska ispitivanja.
U toku 2018. godine vršena su istraživanja na širem području Zaječara. U okviru ovih istraživanja prikupljena je i sistematizovana postojeća dokumentacija o ranijim istraživanjima i izvršena analiza stepena geološke istraženosti odabranih neogenih basena sa aspekta resursa i rezervi mineralnih sirovina.
U toku 2019. godine istraživanja su obavljena u SI Srbiji i to u okviru sokobanjskog, žagubičkog, kučevskog i drugih basena. Prospekcija mineralnih sirovina izvršena je na preko 550 km2, snimljeno je 200 m lokalnih geoloških stubova i uzeta je 30 uzorka za laboratorijska ispitivanja.
Za 2020. godinu planiran je nastavak istraživanja i to na neogenim terenima južnog Pomoravlja od Vranja preko Leskovca, prema Kruševcu.
Realizacija Projekta je započeta u 2016. godini, a završetak se planira u 2022. godini.
3.3.2. Istraživanje glaukonita i ocena potencijalnosti u marinskim sedimentima Srbije - završetak istraživanja
Cilj ovih istraživanja je da se utvrdi potencijalnost, prostorni položaj i kvalitet glaukonita na prostoru Republike Srbije, odnosno da se registruju sve pojave glaukonita i odredi njihov kvalitet na određenim područjima gde dosad nisu vršena istraživanja, ili je stepen istraženosti dosta nizak.
U toku 2016. i 2017. godine prikupljen je i analiziran obiman dokumentacioni materijal koji je doprineo jasnijem sagledavanju predmetne problematike i poslužila boljem i kvalitetnije planiranju nastavka istraživanja.
Tokom 2017. godine istraživanje je obuhvatilo deo istočne Srbije odnosno područje terena OGK 1:100.000, listovi: Kučevo, Žagubica i Boljevac. Projektovani i izvedeni geološki radovi podrazumevali su realizaciju kabinetskih i terenskih radova. Terenskim geološkim radovima, obuhvaćena je površini od oko 110,0 km2. Uzorci stenske mase uzimani su za laboratorijska-hemijska kompletna ispitivanja. Ukupno oprobovano 80 uzoraka stenske mase. Urađeno je 30 hemijskih analiza. Na osnovu svih rezultata i analiza zaključeno je da je područje Radenke perspektivno sa aspekta istraživanja glaukonita.
Geološka istraživanja u 2018. godini su obavljena na prostoru Tupižničke zone sa glaukonitskim peščarima. Rađeno je rekognosciranje terena praćeno geološkom prospekcijom sa oprobavanjem serije glaukonitskih peščara. Na osnovu laboratorijskih ispitivanja, utvrđen je njihov kvalitet i potencijalnost.
Geološka istraživanja u 2019. godini obavljena su na širem području južno od Zaječara, južno od Knjaževca kod sela Štrbac. Prospekcijom je obuhvaćen prostor oko 110 km2. Ukupno je oprobovano 60 uzoraka za razna laboratorijska ispitivanja.
U 2020. godine, planira se nastavak istraživanja na prostoru istočne i severoistočne Srbije, i to područja Plavna, Turija, Miroč i drugi lokaliteti, kao i području Donjeg Milanovca, severno od Boljetina.
Realizacija Projekta je započeta u 2016. godini, a završetak se planira u 2020. godini.
3.4. Istraživanja energetskih mineralnih sirovina
Istraživanja energetskih mineralnih sirovina obuhvataju osnovna geološka istraživanja uglja, uljnih škriljaca i pratećih mineralnih sirovina.
3.4.1. Geološko-ekonomske karte čvrstih energetskih sirovina (ugalj i uljni škriljci) Srbije - nastavak istraživanja
Geološko-ekonomske karte predstavljaju grafički prikaz određenih geološko-ekonomskih parametara neke mineralne sirovine ili grupe sirovina na grafičkoj osnovi. Razmera karata zavisi od veličine prostora koji se na njima prikazuje. Cilj istraživanja ovog projekta bilo je strateško sagledavanje realnih potencijala čvrstih energetskih sirovina. Karte pružaju informacije o prostornom razmeštaju, kvantitativnim i kvalitativnim karakteristikama navedenih sirovina, njihovom stepenu istraženosti, proizvodnji, transportnim uslovima, troškovima istraživanja, prerade odnosno svim faktorima i pokazateljima geološko-ekonomske ocene.
Realizacija projekta "Geološko-ekonomske karte čvrstih energetskih mineralnih sirovina Srbije (ugalj i uljni škriljci)" otpočela je 2015. godine. Plan je bio da se u naredne četiri godine (2015-2019) u regionu Južne i Istočne Srbije obrade svi baseni, ležišta i pojave uglja i uljnih škriljaca koji im teritorijalno pripadaju. Tokom 2015. i 2016. godine započeta su studijska izučavanja u Nišavskom i Zaječarskom okrugu koja su rezultirala definisanjem kriterijuma izrade geološko-ekonomskih karata i izradom modela geološko-ekonomske karte Zaječarskog okruga.
Rad na realizaciji aneksa projekta "Geološko-ekonomske karte čvrstih energetskih sirovina Srbije (ugalj i uljni škriljci)" u 2017. godini izveden je prema planiranom obimu terenskih, kabinetskih i laboratorijskih radova. Radovi su izvođeni u okviru regiona južne i istočne Srbije, na teritorijama Topličkog, Pčinjskog, Pirotskog i Jablaničkog okruga. Na osnovu izvedenih istraživanja u 2017. godini urađen je model geološko-ekonomske karte Pirotskog, Pčinjskog, Topličkog i Jablaničkog okruga.
Tokom 2018. godine, obavljena su istraživanja u Borskom, Braničevskom i Podunavskom okrugu. Urađen je model geološko-ekonomske karte Podunavskog, Braničevskog i Borskog okruga.
Tokom 2019. godine završena je izrade geološko-ekonomske karte čvrstih energetskih sirovina (ugalj i uljni škriljci) za Region Južne i Istočne Srbije. Realizacijom ovog projekta dobili smo geološko-ekonomsku kartu Regiona sa konkretnim informacijama o geološko-ekonomskoj vrednosti basena, ležišta i pojava čvrstih energetskih sirovina, na osnovu raspoloživih podataka. U narednom periodu izrada ovakve karte treba da bude realizovana u okviru GeolISS-a, čime će se u potpunosti odgovoriti na savremene zahteve tržišta kao što su: brzina dobijanja informacija, ažurnost podataka i sl.
Za 2020. godinu, planirana je izrada geološko-ekonomske karte čvrstih energetskih sirovina (ugalj i uljni škriljci) za region Šumadije i Zapadne Srbije.
Realizacija Projekta je započeta u 2015. godini, a završetak se planira u 2022. godini.
III IZRADA PROJEKATA I STUDIJA IZ OBLASTI GEODIVERZITETA I GEOEKOLOGIJE
Za geoekološka istraživanja planirani su projekti i studije koji se odnose na zaštitu životne sredine u oblasti istraživanja i korišćenja geoloških resursa, kao i zaštitu geoloških vrednosti, retkosti i objekata koji mogu biti interesantni sa aspekta geonasleđa.
1. Geohemijska karta Srbije razmere 1:500.000
Osnovni cilj projekta je da se na površini Republike Srbije (po slivovima) konstatuje kvalitet zemljišta i njegova opterećenost, pre svega, teškim metalima, kao i da se utvrde, razvrstaju i analiziraju geogeni i antropogeni uticaji na njihovo prisustvo i koncentracije.
Dobijeni rezultati istraživanja su primenljivi u istraživanjima ležišta mineralnih sirovina, oblasti zaštite životne sredine, prostornom planiranju, u pedološkim istraživanja, u planiranju razvoja poljoprivrede itd.
Realizacija Geohemijske karte Republike Srbije 1:500 000 (GKRS 1:500 000) metodološki je usklađena sa okolnim zemljama, pa su i rezultati istraživanja regionalno kompatibilni. Istraživanja uključuju terenske, laboratorijske i kabinetske metode.
Terenskim istraživanjima se prikupljaju kompozitni uzorci zemljišta u kojima su razvijeni stream, floodplain i overbank sedimenti.
Prikupljeni uzorci se analiziraju u laboratoriji koja svojom akreditacijom garantuje tehničko-tehnološku kompetentnost za obavljanje predviđenih analitičkih postupaka.
U kabinetu se kvalitativne i kvantitativne koncentracije elemenata jednoznačno kvalifikuju kao esencijalni, potencijalno toksični, toksični i kancerogeni. Povećane koncentracije će biti posebno analizirane sa aspekta ekonomske isplativosti nastavka istraživanja.
U 2017. godini prikupljeni su i hemijski analizirani uzorci sedimenata severnog dela sliva Zapadne Morave, u 2018. uzorci sedimenata središnjeg dela sliva Zapadne Morave, u 2019. prikupljeni su uzorci sedimenta iz vodotokova sliva Drine.
U 2020. godini predviđeno je prikupljanje sedimenata iz vodotokova sliva Južne Morave.
Rezultati istraživanja će biti prikazani u formatima koji će omogućiti međusobnu korelaciju i modelovanje.
Projekat će se realizovati i kroz aplikaciju GeolISS.
2. Geonasleđe i geodiverzitet Srbije
U Srbiji postoji veliki broj geoloških objekata, čitavi kompleksi geoloških entiteta od posebnog naučnog značaja, retkosti i lepote, koji su reprezentativni za područje Srbije.
Cilj projekta je da se analiziraju objekti geološkog nasleđa koji oslikavaju važne momente u razvoju zemljine kore na teritoriji Srbije kako bi se ovim pojavama, oblicima i procesima posvetila posebna pažnja u društvu, a istovremeno zaštitili od daljeg propadanja. Opšti cilj Projekta je mogućnost povezivanje u funkcionalnu celinu sa drugim objektima geonasleđa u Srbiji. Značaj prevazilazi lokalni karakter i interesantan je u smislu sagledavanja geološkog razvoja.
Zadatak Projekta je utvrđivanje aktuelnog stanja geoloških znamenitosti na određenim lokalitetima u Srbiji. Projektom bi se omogućilo izdvajanje/predlaganje objekata geonasleđa (lokalni, nacionalni, međunarodni) za unošenje u Inventar geonasleđa, odnosno, mogućnost formiranja GEOparka, kao najvišeg nivoa u hijerarhiji zaštite geonasleđa.
Predviđeno je da se analiziraju objekti na širem prostoru jugozapadne Srbije, sa posebnim osvrtom na Goliju. Projekat se radi na osnovu usvojene podele za vrste geoobjekata (Wimbledon, W. 1996) i u skladu je sa novim Pravilnikom za izradu GK Srbije.
3. Geološko-ekološka istraživanja fluvijalnih nanosa pritoka Velike Morave na teritoriji Republike Srbije u cilju zaštite životne sredine
Istraživanjima fluvijalnog nanosa malih tokova i pritoka utvrđuje se istorijat zagađenosti, trenutno (nulto) stanje zagađenja i njihov dosadašnji uticaj na kvalitet voda velikih tokova, kao polazna osnova za uspostavljanje adekvatnog monitoringa koji će omogućiti pravovremeno reagovanje na potencijalne opasnosti od eventualnih budućih zagađenja fluvijalnih nanosa malih tokova, a samim tim i na sprečavanje zagađenja rečnog toka Velike Morave iz čijih aluvijalnih nanosa vodu za piće koriste mnogobrojni veliki potrošači.
Cilj i namena geo-ekoloških istraživanja je da se da prikaz stanja i karakteristika fluvijalnih nanosa pritoka koji se ulivaju u Veliku Moravu, u najširem smislu. Ovakva koncepcija zahteva pre svega analizu svih relevantnih faktora koji utiču na kvalitativne i kvantitativne karakteristike i parametre režima ovih površinskih tokova.
Osnovne smernice pri izvođenju radova prezentiranih u okviru Projekta bazirale bi se na:
- analizi stanja i dosadašnjeg stepena istraženosti fluvijalnih nanosa malih vodotokova u slivu reke Velike Morave;
- sagledavanju svih relevantnih parametara voda (kvantitet, kvalitet) pritoka Velike Morave;
- definisanju potencijalnih zagađivača koji ugrožavaju fluvijalne nanose i
- donošenje adekvatnih preporuka u makro i lokalnim okvirima u smislu racionalne zaštite ovih nanosa od eventualnih zagađenja.
Dobijeni rezultati mogu imati namenu u vodoprivredi, poljoprivredi, zaštiti životne sredine i svim drugim oblastima koje su vezane sa sliv reke Velike Morave.
IV OSTALE STRUČNE AKTIVNOSTI - UNOS PODATAKA DOBIJENIH GEOLOŠKIM ISTRAŽIVANJIMA U FORMU GEOLOŠKOG INFORMACIONOG SISTEMA SRBIJE (U DALJEM TEKSTU: GEOLISS)
1. Unos postojećih podataka Osnovnih geoloških istraživanja u formu GeolISS
Na području Republike Srbije se nalazi relativno veliki broj ležišta i pojava mineralnih sirovina. Realno sagledavanje geoloških karakteristika i prikaz brojnih informacija o njihovom prostornom i metalogenetskom položaju, uslovima formiranja i dr. pokazateljima predstavlja osnovu za planiranje novih geološko-rudarskih aktivnosti, odnosno nalazi se u osnovi izrade dugoročne strategije njihovih daljih istraživanja.
Cilj ažuriranja baze podataka o pojavama i ležištima mineralnih sirovina Republike Srbije kao dela jedinstvenog Informacionog sistema mineralnih sirovina je celovit i uniforman prikaz geološko-ekonomskih karakteristika poznatih ležišta i pojava mineralnih sirovina na njenoj teritoriji. Njegova organizaciona struktura treba da omogući komunikaciju sa korisnikom putem prethodno definisanih ključeva za pretraživanje, kao i vezu sa drugim geološkim bazama podataka tekstualnog i grafičkog tipa. Njegovim pravilnim korišćenjem treba da bude omogućen izbor prioritetnih lokaliteta za dalja istraživanja, što je od velike važnosti za izradu dugoročne strategije geoloških istraživanja mineralnih sirovina.
Geološki informacioni sistem Srbije (GeolISS) se kao projekat Ministarstva rudarstva i energetike razvija poslednjih nekoliko godina. Cilj ovakvog informacionog sistema je formiranje jedinstvene objektno-orijentisane baze podataka za digitalno arhiviranje geoloških podataka i informacija i obezbeđenje savremene i efikasne informacione osnove za obavljanje svih aktivnosti vezanih za planiranja, projektovanja i odlučivanja u oblasti geologije.
2. Studija: Primena metoda daljinske detekcije i geomorfološke analize u istraživanju mineralnih sirovina, hidrogeologiji i inženjerskoj geologiji u slivnim područjima Srbije
Prostori predviđeni za istraživanja pripadaju slivovima glavnih rečnih tokova i njihovih većih pritoka na teritoriji Republike Srbije: Drine, Lima (Uvca), Zapadne Morave (Skrapeža, Đetinje (Moravice), Gruža, Timoka, Velike Morave (Resave, Jasenice Lugomira), Južne Morave (Nišave), Ibra, Rasine i Toplice (Kosanice).
Cilj projekta je da se metodima daljinske detekcije izradi Karata relativne potencijalnosti mineralnih sirovina Srbije 1:50.000, izrada Karte relativne potencijalnosti na vodonosnost Srbije 1:100.000, izrada Karte relativnog rizika od klizišta Srbije 1:50.000.
Zadatak ovog projekta je da se primenom metoda daljinske detekcije utvrde relativno perspektivna područja na mineralne sirovine, relativna potencijalnost vodnih rezervi i relativni rizik od klizišta na području Srbije.
Planirane projektne aktivnosti u 2020. godini su da se primenom metoda daljinske detekcije izdvoje perspektivna područja na mineralne sirovine (metali, nemetali), perspektivna područja u smislu vodonosnosti i područja u smislu rizika od klizišta; kao i da se pomoću metoda daljinske detekcije izradi Karata relativne potencijalnosti mineralnih sirovina 1:50.000, Karta relativne potencijalnosti na vodonosnost 1:100.000, i Karta relativnog rizika od klizišta 1:50.000, za područje sliva Zapadne Morave.
Sliv Zapadne Morave zahvataju listovi OGK: Kruševac, Kraljevo, G. Milanovac, Užice i Čačak, i topografske osnove (nova podela) 1:100.000: Kruševac, Kraljevo, Čačak, Užice, Lazarevac, Valjevo i Kragujevac.
V FINANSIJSKA SREDSTVA ZA SPROVOĐENJE PROGRAMA
Finansijska sredstva za sprovođenje ovog programa obezbeđena su Zakonom o budžetu Republike Srbije za 2020. godinu ("Službeni glasnik RS", broj 84/19), razdeo 47, Geološki zavod Srbije; Program 0503 - Upravljanje mineralnim resursima; funkcija 440 - Rudarstvo, proizvodnja i izgradnja; Projekat 0002 - Geološka istraživanja, u ukupnom iznosu od 299.014.000,00 dinara.
Izvori finansiranja za razdeo 47:
01 Opšti prihodi i primanja budžeta 258.656.000,00 dinara
06 Donacije od međunarodnih organizacija 1.358.000,00 dinara
07 Transferi od drugih nivoa vlasti 39.000.000,00 dinara
Sredstva su planirana na sledećim ekonomskim klasifikacijama:
411 - plate, dodaci i naknade zaposlenih (zarade) u iznosu od 140.997.000,00 dinara;
412 - socijalni doprinosi na teret poslodavca u iznosu od 24.105.000,00 dinara;
413 - naknade u naturi u iznosu od 400.000,00 dinara;
414 - socijalna davanja zaposlenima u iznosu od 200.000,00 dinara;
415 - naknada troškova za zaposlene u iznosu od 11.000.000,00 dinara;
416 - nagrade zaposlenima i ostali posebni rashodi u iznosu od 1.000,00 dinara;
421 - stalni troškovi u iznosu od 18.200.000,00 dinara;
422 - troškovi putovanja u iznosu od 9.150.000,00 dinara;
423 -usluge po ugovoru u iznosu od 29.506.000,00 dinara;
425 - tekuće popravke i održavanje u iznosu od 6.800.000,00 dinara;
426 - materijal u iznosu od 6.020.000,00 dinara;
462 - dotacije međunarodnim organizacijama u iznosu od 600.000,00 dinara;
482 - porezi, obavezne takse, kazne, penali i kamate u iznosu od 600.000,00 dinara;
483 - novčane kazne i penali po rešenju sudova u iznosu od 1.000,00 dinara;
511 - zgrade i građevinski objekti u iznosu od 1.000,00 dinara;
512 - mašine i oprema u iznosu od 46.953.000,00 dinara i
515 - nematerijalna imovina u iznosu od 4.480.000,00 dinara.
VI IZVOĐENJE I NADZOR OSNOVNIH GEOLOŠKIH ISTRAŽIVANJA
Izvođenje osnovnih geoloških istraživanja obavlja Geološki zavod Srbije u skladu sa čl. 14-20. Zakona o rudarstvu i geološkim istraživanjima.
Ministarstvo nadležno za poslove geoloških istraživanja, u skladu sa Zakonom o rudarstvu i geološkim istraživanjima, vrši stručni nadzor nad izvođenjem osnovnih geoloških istraživanja.
Završetak realizacije Godišnjeg programa osnovnih geoloških istraživanja za 2020. godinu je predviđen do kraja decembra 2020. godine. Geološki zavod Srbije dostavlja izveštaj o realizaciji projekata geoloških istraživanja, prema godišnjem programu za 2020. godinu, nadležnom ministarstvu do kraja januara 2021. godine.