ODLUKAO USLOVIMA I NAČINU UTVRĐIVANJA I PROVERE IDENTITETA FIZIČKOG LICA KORIŠĆENJEM SREDSTAVA ELEKTRONSKE KOMUNIKACIJE("Sl. glasnik RS", br. 15/2019 i 84/2020) |
1. Ovom odlukom uređuju se uslovi i način utvrđivanja i provere identiteta stranke koja je fizičko lice, zakonskog zastupnika te stranke, stranke koja je preduzetnik i fizičkog lica koje je zastupnik stranke koja je pravno lice ‒ korišćenjem sredstava elektronske komunikacije i bez obaveznog fizičkog prisustva lica čija se identifikacija vrši kod obveznika (u daljem tekstu: video-identifikacija).
2. Pojedini pojmovi u smislu ove odluke imaju sledeće značenje:
1) obveznik označava lice nad kojim Narodna banka Srbije vrši nadzor nad primenom zakona kojim se uređuje sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma, a obuhvata banku, društvo za upravljanje dobrovoljnim penzijskim fondovima, davaoca finansijskog lizinga, društvo za osiguranje, društvo za posredovanje u osiguranju, društvo za zastupanje u osiguranju i zastupnika u osiguranju, koji imaju dozvolu za obavljanje poslova osiguranja života (osim društva za zastupanje i zastupnika u osiguranju za čiji rad odgovara društvo za osiguranje u skladu sa zakonom), instituciju elektronskog novca, platnu instituciju i javnog poštanskog operatora;
2) stranka označava fizičko lice i preduzetnika koji, u skladu sa zakonom kojim se uređuje sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma, vrše transakciju ili uspostavljaju poslovni odnos sa obveznikom, zatim zakonskog zastupnika fizičkog lica koji u ime tog lica vrši transakciju ili uspostavlja poslovni odnos sa obveznikom, kao i fizičko lice koje je zastupnik pravnog lica i koje u ime tog pravnog lica vrši transakciju ili uspostavlja poslovni odnos sa obveznikom;
3) lični dokument jeste važeća isprava s fotografijom koju je izdao nadležni organ (npr. lična karta i pasoš);
4) zaštitni elementi su elementi ličnog dokumenta čija je svrha smanjenje rizika od falsifikovanja ili neovlašćene izmene tog dokumenta (npr. mikrotekst, optički promenljive boje, guilloche elementi, difrakcioni optički promenljiv element, reljefni elementi, MLI zona).
Uslovi za sprovođenje video-identifikacije
Organizacioni, kadrovski i tehnički uslovi
3. Video-identifikaciju može da sprovodi samo zaposleni kod obveznika koji je prošao posebnu obuku za sprovođenje postupka video-identifikacije (u daljem tekstu: zaposleni).
Obveznik je dužan da utvrdi program obuke iz stava 1. ove tačke, koji obuhvata najmanje sledeće:
1) upoznavanje sa odredbama zakona kojim se uređuje sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma i relevantnim podzakonskim aktima donetim na osnovu tog zakona, kao i sa odredbama zakona kojim se uređuje zaštita podataka o ličnosti;
2) upoznavanje sa zaštitnim elementima i načinom utvrđivanja autentičnosti ličnih dokumenata;
3) upoznavanje s načinom sprovođenja postupka video-identifikacije u skladu sa ovom odlukom.
4. Postupak video-identifikacije sprovodi se u posebnoj prostoriji obveznika koja je fizički odvojena od drugih prostorija. Pristup prostoriji u kojoj se sprovodi postupak video-identifikacije mora biti neprekidno kontrolisan i ograničen na zaposlene s dozvolom pristupa, uz obavezan video-nadzor.
5. Video-identifikacija sprovodi se u realnom vremenu i bez prekida.
Obveznik je dužan da obezbedi tehnička rešenja koja omogućuju prenos slike i zvuka u realnom vremenu (prenos uživo) i potpuno šifrovanje komunikacije između stranke i obveznika (eng. end-to-end encryption).
Tehnička rešenja iz stava 2. ove tačke moraju da obezbede i visok kvalitet prenosa slike i zvuka, povezanost sa izvorom tačnog vremena, kao i neprekidno snimanje celog postupka video-identifikacije (video-zvučni zapis).
Obveznik može u postupku video-identifikacije koristiti i testirana i potvrđena tehnička rešenja čija je svrha da pruže pomoć zaposlenom pri utvrđivanju autentičnosti ličnog dokumenta, ne dovodeći time u pitanje obaveze zaposlenog iz tač. 9. do 11. ove odluke.
6. U postupku video-identifikacije mogu se koristiti samo lični dokumenti koji sadrže zaštitne elemente i mašinski čitljivu zonu.
7. Obveznik ne može da utvrđuje i proverava identitet stranke, odnosno lica u postupku video-identifikacije u sledećim slučajevima:
1) ako je obveznik, na osnovu analize rizika od pranja novca i finansiranja terorizma izrađene u skladu s propisima kojima se uređuje sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma, prethodno svrstao fizičko lice, preduzetnika ili pravno lice u kategoriju visokog rizika od pranja novca i finansiranja terorizma;
2) ako je pravno lice koje uspostavlja poslovni odnos ili vrši transakciju ofšor pravno lice;
3) ako se u vlasničkoj strukturi pravnog lica koje uspostavlja poslovni odnos ili vrši transakciju javlja ofšor pravno lice;
4) ako je lice koje uspostavlja poslovni odnos ili vrši transakciju iz države koja ima strateške nedostatke u sistemu sprečavanja pranja novca i finansiranja terorizma.
8. Obveznik je dužan da pre otpočinjanja postupka video-identifikacije pribavi izričitu saglasnost stranke na ceo postupak video-identifikacije, a naročito na snimanje slike i zvuka i čuvanje snimljenog materijala (video-zvučnog zapisa) u skladu sa zakonom.
Saglasnost iz stava 1. ove tačke mora biti snimljena (video-zvučni zapis). Zaposleni je dužan da stranku prethodno obavesti o obavezi pribavljanja saglasnosti iz stava 1. ove tačke i o tome da će se i davanje te saglasnosti video i zvučno snimati.
Utvrđivanje autentičnosti ličnog dokumenta
9. Zaposleni je dužan da utvrdi autentičnost ličnog dokumenta proverom zaštitnih elemenata koji se mogu vizuelno prepoznati na svetlu, odnosno pri pomeranju dokumenta (npr. optički promenljive boje, difrakcioni optički promenljiv element, MLI zona) i koje lični dokument te vrste treba da sadrži. U tu svrhu zaposleni može tražiti od stranke da pred kamerom okrene lični dokument u određenom smeru, da pomera lični dokument i/ili da pokrije rukom njegov određeni deo.
10. Zaposleni je dužan da utvrdi da lični dokument sadrži podatke koje lični dokument te vrste treba da sadrži, i to:
1) podatke o stranci: ime, prezime, datum i mesto rođenja, kao i jedinstveni matični broj građana za državljane Republike Srbije;
2) biometrijske podatke o stranci: fotografiju, kao i otisak prsta i/ili potpis;
3) podatke o ličnom dokumentu: broj ličnog dokumenta, datum izdavanja s rokom važenja, mesto izdavanja i naziv izdavaoca ličnog dokumenta;
4) podatke o prebivalištu, odnosno boravištu stranke, osim ako ove podatke nije moguće utvrditi neposrednim (vizuelnim) uvidom u lični dokument, u kom slučaju se ti podaci utvrđuju u skladu s tačkom 19. ove odluke.
Zaposleni utvrđuje da li raspored podataka iz stava 1. ove tačke na ličnom dokumentu, kao i broj, veličina i font karaktera odgovaraju toj vrsti ličnog dokumenta. Zaposleni je naročito dužan da proveri ispravnost broja ličnog dokumenta (vrstu, broj i raspored karaktera, kao i mesto na ličnom dokumentu).
Rok važenja ličnog dokumenta mora odgovarati datumu njegovog izdavanja i mora biti određen u skladu s propisima.
11. Zaposleni proverava da li je lični dokument oštećen i/ili izmenjen, kao i da li je fotografija naknadno dodata (npr. zalepljena, pričvršćena).
Utvrđivanje identiteta stranke
12. Identitet stranke utvrđuje se upoređivanjem fizičkog izgleda stranke s fotografijom iz ličnog dokumenta.
Zaposleni upoređuje fizički izgled stranke i fotografiju iz ličnog dokumenta i sa datumom rođenja stranke koji je naveden u ličnom dokumentu, kako bi se uverio u starost stranke.
13. Podatke iz ličnog dokumenta zaposleni upoređuje i sa informacijama koje mu je stranka pružila tokom razgovora. U tu svrhu zaposleni može tražiti od stranke da mu saopšti neki od podataka koji su navedeni u ličnom dokumentu a koje bi stranka nesumnjivo morala da zna (npr. svoj datum rođenja).
Zaposleni procenjuje da li su odgovori stranke na postavljena pitanja ubedljivi, smisleni i dosledni.
14. Razgovor zaposlenog sa strankom obavlja se na srpskom jeziku. Izuzetno, razgovor može da se obavi i na engleskom jeziku, pod uslovom da zaposleni poseduje certifikat kojim se dokazuje znanje engleskog jezika na naprednom nivou (najmanje na nivou C1 prema Zajedničkom evropskom referentnom okviru za jezike), i to certifikat koji je izdala ovlašćena ustanova za učenje stranih jezika, certifikat akreditovanog filološkog fakulteta ili međunarodno priznat certifikat.
Obveznik je dužan da unutrašnjim aktima utvrdi smernice za razgovor zaposlenog sa strankom, u skladu sa ovom odlukom.
15. Ako u ime fizičkog lica poslovni odnos uspostavlja, odnosno transakciju vrši zakonski zastupnik - zaposleni je dužan da utvrdi i identitet zastupanog lica u skladu s propisima kojima se uređuje sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma.
U slučaju iz stava 1. ove tačke, zaposleni je dužan da od stranke - zakonskog zastupnika fizičkog lica zatraži da pred kamerom pokaže i lični dokument zastupanog lica, odnosno drugu službenu ispravu na osnovu koje se utvrđuje identitet tog lica, kao i javnu ispravu kojom se dokazuje svojstvo njegovog zakonskog zastupnika.
Lični dokument iz stava 2. ove tačke mora da ispunjava uslove iz tačke 6. ove odluke, a njegovu autentičnost zaposleni utvrđuje u skladu s tač. 9. do 11. ove odluke.
16. Ako obveznik već poseduje određene podatke o stranci, zaposleni upoređuje te podatke s podacima koje je pribavio u toku postupka video-identifikacije.
Potvrđivanje identiteta stranke
17. Obveznik je dužan da obezbedi potvrdu identiteta stranke u toku postupka video-identifikacije korišćenjem jednokratne lozinke (One Time Password - OTP).
Jednokratnu lozinku iz stava 1. ove tačke obveznik stranci dostavlja na broj telefona koji će stranka koristiti za komunikaciju sa obveznikom u vezi s poslovnim odnosom koji s njim uspostavlja, odnosno transakcijom koju vrši u skladu sa ovom odlukom, a koji stranka navede tokom razgovora sa zaposlenim. Stranci - zastupniku pravnog lica obveznik dostavlja jednokratnu lozinku na broj telefona koji će zastupnik koristiti za komunikaciju sa obveznikom u vezi s poslovnim odnosom koji u ime zastupanog pravnog lica s njim uspostavlja, odnosno transakcijom koju vrši u skladu sa ovom odlukom, a koji zastupnik navede tokom razgovora sa zaposlenim. Obveznik je dužan da obezbedi da vremensko važenje jednokratne lozinke bude ograničeno na period koji je potreban za potvrđivanje identiteta stranke.
Obveznik je dužan da obezbedi postojanje i čuvanje zapisa o potvrdi identiteta stranke iz ove tačke, u skladu sa odlukom kojom se uređuju minimalni standardi upravljanja informacionim sistemom finansijske institucije i ovom odlukom.
18. Postupak video-identifikacije može se završiti samo ako je identitet stranke potvrđen u skladu s tačkom 17. ove odluke.
19. Obveznik je dužan da, pre uspostavljanja poslovnog odnosa, odnosno izvršenja transakcije sa strankom čiji je identitet utvrđen u skladu sa ovom odlukom, pribavi i kopiju ličnog dokumenta koji je stranka koristila u ovom postupku, kao i kopije dokumenata iz tačke 15. stav 2. ove odluke, koje čuva u skladu sa zakonom.
Ako iz kopije ličnog dokumenta stranke iz stava 1. ove tačke nije moguće pribaviti podatak o prebivalištu, odnosno boravištu stranke ili drugi podatak propisan zakonom kojim se uređuje sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma, obveznik je dužan da pribavi i očitan izvod ličnog dokumenta stranke, odnosno kopiju druge službene isprave koja sadrži taj podatak (npr. saobraćajne dozvole ili rešenja o utvrđivanju poreza na imovinu), a ako iz objektivnih razloga podatak koji nedostaje nije moguće pribaviti ni na taj način - taj podatak se pribavlja neposredno od stranke.
Neposrednim pribavljanjem iz stava 2. ove tačke smatra se usmeno pribavljanje podatka iz tog stava u toku postupka video-identifikacije, uz dostavljanje kopije dokumenta ili drugog dokaza kojim se potvrđuje taj podatak pre uspostavljanja poslovnog odnosa, odnosno izvršenja transakcije iz stava 1. ove tačke (npr. račun za telefon ili komunalne usluge koji sadrži taj podatak ili izjava stranke data pod punom materijalnom i krivičnom odgovornošću).
Kopijom, odnosno očitanim izvodom iz st. 1. do 3. ove tačke smatra se i digitalizovani (npr. skenirani ili fotografisani) dokument iz tog stava.
Snimanje postupka i čuvanje snimka
20. Obveznik je dužan da obezbedi neprekidno snimanje celog postupka video-identifikacije (video-zvučni zapis), uključujući saglasnost stranke iz tačke 8. ove odluke. Na tom snimku sve vreme moraju u potpunosti biti vidljivi lice stranke i lice zaposlenog koji sprovodi postupak video-identifikacije, kao i datum i vreme snimanja.
Snimak iz stava 1. ove tačke sastavni je deo dosijea stranke i obveznik je dužan da ga čuva na način i u rokovima propisanim zakonima kojima se uređuju sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma i zaštita podataka o ličnosti.
21. Postupak video-identifikacije obavezno se mora prekinuti u sledećim slučajevima:
1) ako nije moguće obezbediti neprekidan prenos slike i zvuka (npr. zbog kratkotrajnog nestanka slike i/ili zvuka ili zamrzavanja slike) ili prenos visokog kvaliteta (npr. slika nije oštra i jasna, nedostaju boje, pojavljuju se linije na ekranu i/ili šum);
2) ako je prostorija u kojoj se stranka nalazi u toku postupka slabo osvetljena ili je u toj prostoriji buka, usled čega nije moguće utvrditi autentičnost ličnog dokumenta ili identitet stranke ili nije moguće razgovetno čuti glasove stranke i zaposlenog tokom postupka video-identifikacije;
3) ako se u toku postupka pojavi bilo kakva sumnja u autentičnost ličnog dokumenta i/ili identitet stranke;
4) ako zbog drugih smetnji u komunikaciji, prenosu slike i/ili zvuka ili zbog drugih okolnosti zaposleni ne može da utvrdi autentičnost ličnog dokumenta ili identitet stranke.
Identitet stranke koja je učestvovala u postupku koji je prekinut na osnovu stava 1. ove tačke utvrđuje se uvidom u lični dokument stranke uz njeno obavezno fizičko prisustvo kod obveznika u skladu sa zakonom kojim se uređuje sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma.
Izuzetno od stava 2. ove tačke, identitet stranke iz tog stava može se utvrditi i u novom postupku video-identifikacije, osim u slučaju iz stava 1. odredba pod 3) ove tačke, ali samo ako je prethodni postupak prekinut zbog okolnosti koja se može otkloniti (npr. tehnički problemi) i tek po otklanjanju te okolnosti. Novi postupak sprovodi se kao da prethodnog nije ni bilo, te je obveznik dužan da ponovo pribavi saglasnost stranke u skladu s tačkom 8. ove odluke.
Obveznik je dužan da, u skladu s procenom rizika od pranja novca i finansiranja terorizma, unutrašnjim aktima utvrdi najveći mogući broj neuspešnih pokušaja sprovođenja postupka video-identifikacije nakon kojih se identitet stranke mora utvrditi u skladu sa stavom 2. ove tačke.
Poveravanje poslova video-identifikacije trećem licu
22. Ako je obveznik poverio utvrđivanje i proveru identiteta stranke trećem licu, u skladu sa odredbama zakona kojim se uređuje sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma koje se odnose na poveravanje vršenja pojedinih radnji i mera poznavanja i praćenja stranke trećem licu - to treće lice može da utvrđuje i proverava identitet stranke u postupku video-identifikacije u skladu sa ovom odlukom, ali samo pod uslovom da i to treće lice može da se podvede pod pojam obveznika iz tačke 2. odredba pod 1) ove odluke.
Na poveravanje iz stava 1. ove tačke primenjuju se i odgovarajući propisi kojima se uređuje poslovanje obveznika iz tog stava koji se odnose na poveravanje poslova trećim licima.
Obaveštavanje i nadzor Narodne banke Srbije
23. Obveznik koji namerava da strankama ponudi mogućnost video-identifikacije u skladu sa ovom odlukom dužan je da o tome obavesti Narodnu banku Srbije najmanje 30 dana pre dana početka pružanja te mogućnosti i da joj uz to obaveštenje dostavi dokumentaciju kojom dokazuje da su ispunjeni uslovi za sprovođenje postupka video-identifikacije utvrđeni ovom odlukom, i to:
1) dokaz da su zaposleni kod obveznika koji će sprovoditi postupak video-identifikacije obučeni u skladu s tačkom 3. ove odluke;
2) spisak svih država (uključujući Republiku Srbiju) - izdavalaca ličnih dokumenata za čije utvrđivanje autentičnosti su zaposleni kod obveznika prošli posebnu obuku, sa odgovarajućim dokazom o tome koji je izdalo ministarstvo nadležno za unutrašnje poslove ili drugi prihvatljiv organizator obuke (za lične dokumente Republike Srbije), odnosno nadležni strani organ;
3) certifikat iz tačke 14. stav 1. ove odluke - ako će se postupak video-identifikacije kod obveznika sprovoditi i na engleskom jeziku;
4) dokaz da obveznik raspolaže odgovarajućim prostorijama za sprovođenje postupka video-identifikacije, u skladu s tačkom 4. ove odluke;
5) dokaz da obveznik raspolaže tehničkim rešenjima iz tačke 5. ove odluke;
6) unutrašnje akte iz tačke 24. ove odluke.
Ako obveznik poverava poslove video-identifikacije u skladu s tačkom 22. ove odluke, dužan je i da Narodnoj banci Srbije dostavi odluku o poveravanju tih poslova, koja sadrži podatke o poslovnom imenu i sedištu obveznika kome se ti poslovi poveravaju.
U obaveštenju iz stava 1. ove tačke obveznik je dužan da navede da li mogućnost video-identifikacije namerava da ponudi svim strankama u smislu ove odluke ili samo određenoj kategoriji lica (npr. da mogućnost video-identifikacije ponudi stranci koja je fizičko lice, ne i preduzetnicima i pravnim licima).
Rok iz stava 1. ove tačke računa se od dana dostavljanja uredne dokumentacije iz tog stava.
Narodna banka Srbije na svojoj internet prezentaciji objavljuje listu obveznika koji su dostavili obaveštenje i urednu dokumentaciju iz st. 1. i 2. ove tačke.
24. Obveznik iz tačke 23. stav 1. ove odluke dužan je da unutrašnjim aktima obuhvati sprovođenje postupka video-identifikacije i primenu drugih odredaba ove odluke, i to do dana dostavljanja obaveštenja iz tog stava.
25. Ako kod obveznika utvrdi nepravilnosti u sprovođenju postupka video-identifikacije, Narodna banka Srbije može - pored drugih mera utvrđenih zakonom kojim se uređuje sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma i drugim propisima - naložiti obvezniku da obustavi sprovođenje postupaka video-identifikacije.
26. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
Samostalne odredbe Odluke o izmenama i dopuni
Odluke o uslovima i načinu utvrđivanja i provere identiteta fizičkog lica korišćenjem sredstava elektronske komunikacije
("Sl. glasnik RS", br. 84/2020)
6. Obveznik koji je do dana stupanja na snagu ove odluke Narodnoj banci Srbije dostavio obaveštenje i urednu dokumentaciju iz tačke 23. st. 1. i 2. Odluke a koji namerava da strankama ponudi i mogućnost video-identifikacije preduzetnika, odnosno fizičkog lica koje je zastupnik pravnog lica - dužan je da o tome obavesti Narodnu banku Srbije najmanje 30 dana pre dana početka pružanja te mogućnosti i da joj uz to obaveštenje dostavi izmenjenu dokumentaciju iz tih stavova usklađenu sa odredbama ove odluke.
Obveznik iz stava 1. ove tačke dužan je da unutrašnje akte uskladi sa odredbama ove odluke do dana dostavljanja obaveštenja iz tog stava.
Rok iz stava 1. ove tačke računa se od dana dostavljanja uredne dokumentacije iz tog stava.
7. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".