PROGRAM KONTROLE KVALITETA VAZDUHA NA TERITORIJI GRADA BORA ZA 2020/2021. GODINU ("Sl. list grada Bora", br. 54/2020)

Ovim programom uspostavlja se lokalna mreža mernih mesta za praćenje kvaliteta vazduha na teritoriji grada Bora za 2020/2021. godinu.

Programom se određuje broj, tip i raspored mernih mesta na teritoriji grada Bora. Ovim programom se određuje i vrsta zagađujućih materija, obim i učestalost merenja nivoa zagađujućih materija u vazduhu na teritoriji grada Bora.

Lokacije i tip mernih mesta u lokalnoj mreži na teritoriji grada Bora, kao i zagađujuće materije koje se prate na pojedinim mestima date su u tabeli 1.

Za sprovođenje merenja u okviru lokalne mreže mernih mesta koriste se oprema i uređaji koji su vlasništvo angažovanog instituta za kontrolu kvaliteta vazduha na teritoriji grada Bora. Za određivanje koncentracije sumpordioksida u vazduhu koristi se osmokanalni uzorkivač za gasove i čađ, a za analizu suspendovanih čestica uzorkivači sa selektivnim glavama. U lokalnoj mreži mernih mesta nema automatskih merenja kvaliteta vazduha.

Zagađujuće materije navedene u tabeli 1. mere se kontinualno na fiksnim mernim mestima u skladu sa propisom kojim se uređuju uslovi za monitoring i zahtevi kvaliteta vazduha.

1. Lokalna mreža mernih mesta na teritoriji grada Bora

Na teritoriji grada Bora se sprovodi kontinuirano višegodišnji monitoring kvaliteta vazduha. U skladu sa članom 15. Zakona o zaštiti vazduha ("Službeni glasnik RS", br. 36/09 i 10/13) grad Bor je formirao lokalnu mrežu mernih mesta koja pokriva one delove teritorije opštine na kojoj je uočena potreba kontrole kvaliteta vazduha. Takođe, lokalna mreža je uspostavljena na teritoriji grada na koja nije obuhvaćena državnom mrežom mernih mesta.

Praćenje kvaliteta vazduha vrši se u pogledu određivanja koncentracije sumpordioksida acidimetrijskom metodom korišćenjem osmokanalnog uzorkivača na svim mernim mestima u lokalnoj mreži.

Takođe, vrši se merenje koncentracije suspendovanih čestica veličine PM10 i analiza sadržaja metala (olova, arsena, kadmijuma, nikla). Merenje se vrši svakodnevno u toku 12 meseci, 365 dana na 24-časa.

Pri lokalnoj mreži vrši se i merenjem koncentracije ukupnih taložnih materija sa analizom sadržaja metala (olova, arsena, kadmijuma, nikla). Merenje se vrši na mesečnom nivou 30±2 dana.

Na mernom mestu Jugopetrol ovim Programom je planirano praćenje koncentracije benzopirena iz dnevnog 24-časovnog uzoraka u suspendovanim česticama veličine PM10. Merenje je svakodnevno u toku 12 meseci 365 dana u periodu od 01. jula 2020. do 30. juna 2021. godine.

Navedene zagađujuće materije su karakteristične za aerozagađenje na teritoriji opštine Bor, a na osnovu njihovog rasprostiranja su određena merna mesta u okviru lokalne mreže.

Tabela 1. Lokacija, tip mernih mesta i vrste zagađujućih materija koje se prate na teritoriji grada Bora

Lokacija mernih mesta	Upravni okrug	N-severna geo. širina E-istočna geo. dužina	Nadmorska visina (m)	Tip stanice	Zagađujuće materije
					PAH	SO2	PM10	UTM*
Teh. fakultet	B	N 44° 4.5430 E 22° 7.4643	412	G/I	/	+ (M)	/	/
Jugopetrol	B	N 44° 3.1536 E 22° 7.4643	363	PG/I	+	+ (M)	+	/
Brestovac (zona uticaja rudnika "Čukaru Peki")	B	N 43° 5.9435 E 22° 7.1824	285	PG/I	/	/	/	+
Metovnica (zona uticaja rudnika "Čukaru Peki")	B	N 43° 5.3002 E 22° 7.3164	235	R	/	/	/	+
Krivelj	B	N 44° 07.47 E 22° 05.49	329	R	/	/	+	+
Šumska sekcija	B	N 44° 4.2755 E 22° 5.4468	402	G/I	/	/		+
Oštrelj	B	N 44° 4.3036 E 22° 09.5666	325	R	/	/	+	+
Bolnica	B	N 44° 4.7631 E 22° 5.5991	410	G/I	/			+
Brezonik	B	N 44° 09.8064 E 22° 09.1738	390	PR/I	/		+

PM10 - koncentracija suspendovanih čestica veličine PM10 sa analizom metala Pb, Cd, Ni, As
UTM* - ukupne taložne materije sa analizom metala Pb, Cd, Ni, As
SO2 (M) - acidimetrijska metoda ispitivanja
G - gradski
PG - prigradski
I - industrijski
R- ruralni
B - Borski upravni okrug

Merno mesto Jugopetrol - nalazi se u pravcu kretanja dominantnog severnozapadnog vetra na rubu grada u neposrednoj blizini industrijskog kompleksa zbog čega se tip ovog mernog mesta može posmatrati kao prigradski i industrijski. Na ovom mernom mestu određuje se koncentracija sumpordioksida acidimetrijskom metodom kao i koncentracije suspendovanih čestica PM10 sa merenjem koncentracije metala (Pb, Cd, Ni, As). Uzorkovanje je dnevno, 24-časovno i vrši se u toku 12 meseci 365 dana u godini. Kao nova zagađujuća materija koja se pratiti na ovom mernom mestu je analiza benzopirana iz suspendovanih čestica, merenje svakodnevno u toku 12 meseci, 365 dana u periodu od 01. jula 2020. do 30. juna 2021.

Merno mesto Tehnički fakultet - nalazi se u starom centru grada na teritoriji MZ Stari centar na lokaciji koja je često izložena dejstvu dima iz Topionice i rafinacije (TIR) pri čemu postojeća državna mreža ne uspeva da pokrije ovaj deo teritorije grada. Merno mesto se nalazi na Tehničkom fakultetu, a u neposrednoj blizini je gradska Bolnica kao i stambeno naselje sa oko 4000 stanovnika, pa se tip stanice može posmatrati kao gradski i industrijski. Na ovom mernom mestu vrši se merenje SO2 acidimetrijskom metodom osmokanalnim uzorkivačem. Uzorkovanje je dnevno, 24-časovno i vrši se u toku 12 meseci 365 dana u godini.

Sadržaj ukupnih taložnih materija sa analizom teških metala (olovo, kadmijum,nikl i arsen) se ispituje na 6 mernih mesta mesečnom dinamikom 30±2 dana.

Dva merna mesta, Bolnica i Šumska sekcija se nalaze u gradu na mestima na kojima je dugogodišnjim monitoringom zapaženo prekoračenje koncentracije ukupnih taložnih materija, dok se dva merna mesta nalaze u selu Oštrelj i Krivelj koja su direktno locirana u pravcu dominatnog kretanja vetra (severozapadni i jugoistočni vetar) koji nosi sa sobom prašinu sa jalovišta "Veliki Krivelj". Takođe, preostala dva merna mesta Metovnica i Brestovac se nalaze u zoni uticaja rudnika "Čukaru Peki". Na zahtev meštana okolnih sela nova merna mesta su uključena u lokalnu mrežu mernih mesta na teritoriji grada Bora.

Na mernom mestu Oštrelj pored merenja koncentracije ukupnih taložnih materija i njihovog sadržaja na metale, Programom za 2020/2021. je predviđeno određivanje koncentracije suspendovanih čestica kao i njihova analiza na metale sa svakodnevnom dinamikom merenja na 24-časa u toku 12 meseci, 365 dana u periodu od 01. jula 2020. do 30. juna 2021.

Na mernom mestu Krivelj prati se koncentracija suspendovanih čestica PM10 sa ispitivanjem sadržaja metala (Pb, Cd, Ni, As) sa svakodnevnom dinamikom merenja u toku 12 meseci tokom 365 dana

Merno mesto Brezonik je novo merno mesto u okviru lokalne mreže na kojem će se pratiti koncentracija suspendovanih čestica veličine PM10 i njihov sadržaj na metale. Merenje će se obavljati svakodnevno ns 24-časa u toku 12 meseci 365 dana u periodu od 01. jula 2020. do 30 juna 2021.

Na predmetnom mernom mestu se već u okviru državne mreže prati koncentracija sumpordioksida ali se zbog povećanog pritiska na kvalitet vazduha odlučilo za praćenje koncentracije i sastava suspendovanih čestica veličine PM10.

Takođe, ispitivanje ukupnih taložnih materija se vrši na količinu nerastvorne materije, sagorivih materija, pepela i količine ukupnih taložnih materija. Analiza tečne faze: vrednost pH konc. SO4+2 jona i ukupne rastvorene materije. Metoda merenja: analitička gravimetrijska metoda. Analiza čvrste faze na sadržaj nerastvorenih materija, količina sagorivih materija, kol. pepela, kao i sadržaj ukupnih taložnih materija. Metoda merenja: računski i AAS (atomska apsorpciona spektrofotometrija).

2. Obrada i analiza podataka, izveštavanje o rezultatima kontrole kvaliteta vazduha, izrada instrumenata politike i planiranja zaštite vazduha

Sva merenja, obradu i analizu podataka, proveru validnosti rezultata dobijenih merenjem i/ili uzimanjem uzoraka i interpretaciju rezultata vrši ovlašćeno pravno lice koje je akreditovano kao laboratorija za ispitivanje, odnosno koja ispunjava propisane uslove za merenje svih navedenih zagađujućih materija (akreditovane metode) i koje poseduje dozvolu nadležnog ministarstva da vrši monitoring kvaliteta vazduha u skladu sa članom 60. Zakona o zaštiti vazduha ("Službeni glasnik RS", br. 36/09 i 10/13).

Dobijeni rezultati monitoringa u vidu mesečnog izveštaja o kvalitetu vazduha na teritoriji opštine Bor se javno objavljuju u lokalnim medijima i na sajtu grada Bora do 15. u mesecu za prethodni mesec. Navedeni mesečni izveštaj se u istom roku dostavljanja Agenciji za zaštitu životne sredine u formi koju propiše navedena Agencija, a po zahtevu i zainteresovanim organima i organizacijama. Godišnji izveštaj se dostavlja Agenciji za zaštitu životne sredine kao i javnosti do prvog marta tekuće godine za prethodnu godinu.

3. Izvori finansiranja

Sredstva za realizaciju programa kontrole vazduha u lokalnoj mreži se obezbeđuju iz budžeta Grada Bora a koja su planirana za zaštitu životne sredine grada Bora.

U skladu sa članom 15. stav 4. Zakona o zaštiti vazduha ("Službeni glasnik RS", br. 36/09 i 10/13) na ovaj program pribavljena je saglasnost Ministarstva zaštite životne sredine, broj: 353-01-00256/2020-03 od 10.9.2020. godine.

Ovaj program stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu grada Bora".