ODLUKA O UTVRĐIVANJU SMILJANIĆEVE ULICE ZA PROSTORNO KULTURNO-ISTORIJSKU CELINU ("Sl. glasnik RS", br. 36/2021)

1. Smiljanićeva ulica u Beogradu utvrđuje se za prostorno kulturno-istorijsku celinu.

2. Smiljanićeva ulica u Beogradu (u daljem tekstu: prostorno kulturno-istorijska celina), nalazi se u Beogradu, na teritoriji opštine Vračar i obuhvata blok između ulica Smiljanićeve, Njegoševe, Krunske i Ulice kneginje Zorke, izuzimajući k.p. br. 520, 521 i 522, odnosno prostorno kulturno-istorijska celina obuhvata k.p. br. 511, 512, 513, 514, 515, 516, 517, 518, 519, 523, 524, 525, 526, 527, 528, 529, 530 i 531 sve K.O. Vračar u mešovitoj svojini.

Granica prostorno kulturno-istorijske celine polazi od raskrsnice Smiljanićeve i Njegoševe ulice, kreće se u pravcu severoistoka ivicom bloka, odnosnom regulacionom linijom između Smiljanićeve ulice i spoljnih granica k.p. br. 511, 512, 513, 514, 515, 516, 517, 518, 519, skreće pod pravim uglom ka jugoistoku krećući se bočnom granicom k.p. 519 i 523, skreće u pravcu jugozapada krećući se regulacionom linijom između Ulice kneginje Zorke i spoljnih granica k.p. br. 523, 524, 525, 526, 527, 528, 529, 530, skreće u pravcu severozapada krećući se regulacijom između Njegoševe ulice i spoljnih granica k.p. br. 530 i 531, do raskrsnice Smiljanićeve i Njegoševe ulice, tj. do početne tačke.

U slučaju neslaganja navedenog spiska katastarskih parcela i grafičkog priloga na kome je prikazana granica prostorno kulturno-istorijske celine merodavan je Grafički prilog broj 1. Valorizacija objekata i granica prostorno kulturno-istorijske celine.

Napomena: Brojevi katastarskih parcela koje budu formirane deobom ili spajanjem parcela koje se nalaze u navedenom spisku (parcelacijom ili preparcelacijom, čime će dobiti novi podbroj), smatraće se sastavnim delom ovog spiska.

Ukupna površina prostorno kulturno-istorijske celine iznosi 1.56 ha.

Blok koji se nalazi u okviru prostorno kulturno-istorijske celine je izgrađen građevinski blok.

Smiljanićeva ulica predstavlja gradski prostor koji je formiran krajem 19. i početkom 20. veka. Iako se proteže od Makenzijeve ulice do Krunske, sa kulturno-istorijskog i arhitektonsko-urbanističkog aspekta najvredniji deo Smiljanićeve ulice je na potezu od Njegoševe do Krunske ulice, u okviru bloka između ulica: Njegoševe, Kneginje Zorke, Krunske i Smiljanićeve.

U nastajanju tadašnje periferije i njene urbane strukture na Istočnom Vračaru, Englezovac i Grantovac su zauzimali značajno mesto. Prostor između današnjih ulica Beogradske, Njegoševe, Molerove i Krunske, poneo je naziv Grantovac, prema Edvardu Maksfeldu Grantu koji se pridružio Frensis Harford Makenziju u njegovom ekonomski isplativom poduhvatu nastajanja novog, urbanizovanog naselja. Plan Beograda iz 1903. godine pokazuje da je na mestu pustog polja planirano da se oforme četiri bloka i preko njega produže postojeće ulice: Daničićeva (Alekse Nenadovića), Smiljanićeva, Zorina i Molerova. U periodu od decembra 1904. godine do juna 1907. godine novi sopstvenik Grantovca je postao građevinar Jovan Sevdić, koji prodaje placeve, ali i zida kuće i projektuje zgrade. U to vreme, Grantovac ulazi u gradski građevinski reon i tako postaje izuzetno interesantan za gradnju.

Na novoformiranim, prilično malim parcelama, zidaju se prizemnice, samo izuzetno spratne porodične kuće, kao kuće u nizu sa baštama. Zidali su ih građevinar Jovan Sevdić i inženjeri Emerih Štajlehner, Milivoj Smiljanić i Vladislav Klinkovski. U pitanju su relativno skromne stambene prizemnice tradicionalne "L" osnove u koje se ulazilo preko bočnih kapija i preko bašte. Sve kuće su imale akademski oblikovane fasade sa izvesnim elementima secesije. Iako zidane bez većih pretenzija i u velikom broju za nepoznatog vlasnika, te građanske kuće na najbolji mogući način odslikavaju duh i pružaju sliku o urbanoj kulturi Beograda sa kraja 19. i početka 20. veka. One stvaraju jedinstveni ambijent prizemnih kuća istovremeno izgrađenih, istih tipskih i stilskih karakteristika i savremenih planskoj regulaciji prostora. Svojom visinskom regulacijom, kuće sačuvane na potezu Smiljanićeve ulice od broja 26-40, vešto su usaglašene sa širinom ulice, što je direktno povezano sa namenom - stanovanjem. Ova sačuvana karakteristika predstavlja izrazitu nasleđenu vrednost, jer se u neposrednom okruženju prometnih saobraćajnica i koncentraciji velikih poslovnih kapaciteta, do danas održao karakter Smiljanićeve ulice.

Zbog svog stambenog karaktera Smiljanićeva i Ulica kneginje Zorke se razlikuju od podužnih i prioritetnih ulica Njegoševe i Krunske. Trasa Smiljanićeve ulice kao glavni urbani element i kao konstanta koja se ne menja od početka nastanka, definiše i sam identitet ove prostorne celine. Relativno uzak ulični profil Smiljanićeve ulice uslovio je izgradnju pretežno prizemnih kuća na regulaciji sa baštama unutar pripadajuće parcele, koje svojom karakterističnom usitnjenošću predstavljaju važan nasleđen segment celine. Pojedinačno posmatrano, među objektima koji predstavljaju izrazitu vrednost Smiljanićeve ulice, naročito se izdvajaju zbog svojih kulturno-istorijskih i arhitektonsko-urbanističkih vrednosti oni u Smiljanićevoj br. 26, 28, 30, 32, 34, 36, 38 i 40. Ove prizemne kuće (jednospratna u broju 36) mahom istovremeno izgrađene svojom dispozicijom, volumenom i arhitekturom stvaraju skladan niz stambenih kuća, što je šire posmatrano nesumnjiva vrednost za Beograd i njegov razvoj. U Ulici kneginje Zorke br. 59, 61, 63, 65, 67, 69 i 71, sačuvane su kuće nastale u približno isto vreme kao u Smiljanićevoj, arhitektonskih i urbanističkih odlika identičnih najstarijem građevinskom fondu Smiljanićeve ulice. Markantnom pozicijom i reprezentativnošću tretmana fasada se izdvajaju dva ugaona objekta; na uglu Njegoševe ulice broj 51 i Kneginje Zorke broj 57 - Prirodnjački muzej i objekat arhitekte Vojina Simeonovića na uglu Smiljanićeve broj 24 i Njegoševe, kao i višespratnica u Njegoševoj broj 49 iz 1924. godine, koja zajedno sa ove dve zgrade čini jedinstvenu arhitektonsko-urbanističku celinu, deo su nasleđa međuratnog perioda koji je postepeno transformisao autentičan izgled Grantovca, sa prepoznatljivim prizemnicama.

Prostorno kulturno-istorijska celina "Smiljanićeva ulica" iako obuhvata manji prostor, zbog svojih karakterističnih tipoloških odlika i arhitektonsko-urbanističke vrednosti, odnosno zbog činjenice da formira jedan skladan ambijent sa početka 20. veka, kakvih je malo sačuvano do danas, predstavlja neprocenjivo nasleđe i svedočanstvo u okviru hronologije razvoja prestonice. Specifičan ulični potez koji čine prizemne kuće autentičnog izgleda, građene u istom vremenskom periodu i istih tipskih odlika i stilizacije, neraskidivi je deo arhitektonsko-urbanističkog razvoja šireg područja Istočnog Vračara. Vizija dvojice stranaca o novom, urbanizovanom naselju na zapuštenom terenu, raznolika sociološka struktura stanovnika od građevinara, generala/majora učesnika u Prvom svetskom ratu, doktora, sudija do profesora na Univerzitetu koja razotkriva posebnost uloge pojedinca i njegovog uticaja u različitim sferama srpskog društva sa početka 20. veka i nadalje, predstavljaju kulturno-istorijsko nasleđe ove značajne i vredne celine.

U okviru prostorne kulturno-istorijske celine nalazi se objekat koji uživa status dobra pod prethodnom zaštitom:

- Prirodnjački muzej, Njegoševa broj 57, k.p. broj 530 K.O. Vračar

Prostorno kulturno-istorijska celina danas predstavlja jedinstven gradski prostor koji poseduje kulturno-istorijske, urbanističke, arhitektonske i sociološke vrednosti. Osnovna svojstva ovog područja predstavljaju očuvanost građevinskog fonda i urbanističke matrice, sa karakterističnom urbanističkom koncepcijom u okviru širenja i razvoja grada Beograda. U prostorno kulturno-istorijskoj celini je očuvan niz objekata koji se ističu svojim arhitektonskim karakteristikama, stilskim i tipskim posebnostima. Graditeljsko nasleđe pripada stilskim karakteristikama koje se vezuju za akademsku i secesijsku koncepciju. Sociološka i kulturno-istorijska vrednost prostorno kulturno-istorijske celine vezana je za ličnosti koje su imale neposredan uticaj na društveni i obrazovni razvoj Beograda i Srbije, a koji su bili stanovnici ovog prostora.

3. Zaštićena okolina kulturnog dobra poklapa se granicom prostorno kulturno-istorijske celine i obuhvata k.p. br. 511, 512, 513, 514, 515, 516, 517, 518, 519, 523, 524, 525, 526, 527, 528, 529, 530 i 531 sve K.O. Vračar u mešovitoj svojini.

Granica zaštićene okoline prostorno kulturno-istorijske celine polazi od raskrsnice Smiljanićeve i Njegoševe ulice, kreće se u pravcu severoistoka ivicom bloka, odnosnom regulacionom linijom između Smiljanićeve ulice i spoljnih granica k.p. br. 511, 512, 513, 514, 515, 516, 517, 518, 519, skreće pod pravim uglom ka jugoistoku krećući se bočnom granicom k.p. 519 i 523, skreće u pravcu jugozapada krećući se regulacionom linijom između Ulice kneginje Zorke i spoljnih granica k.p. br. 523, 524, 525, 526, 527, 528, 529, 530, skreće u pravcu severozapada krećući se regulacijom između Njegoševe ulice i spoljnih granica k.p. br. 530 i 531, do raskrsnice Smiljanićeve i Njegoševe ulice, tj. do početne tačke.

4. Utvrđuju se sledeće mere zaštite prostorno kulturno-istorijske celine:

1) Uvažavanje i čuvanje zatečene urbane matrice;

2) Očuvanje postojeće parcelacije;

3) Očuvanje postojeće regulacione i građevinske linije;

4) Očuvanje gabarita i volumena, odnosno horizontalne i vertikalne regulacije (visine krovnih venaca i slemena krova) objekata posebnih vrednosti;

5) Dozvoljene su minimalne intervencije na objektima od vrednosti, na dvorišnom delu objekta (otvaranje prozora, krovnih badža, nadzitka i adaptacija potkrovlja) koje se ne sagledavaju sa javnog prostora ulice (objekti na k.p. 525, 526, 527, 528 K.O. Vračar);

6) Nisu dozvoljene parcijalne intervencije na objektima;

7) Za sve objekte u okviru prostorno kulturno-istorijske celine, predviđa se održavanje fasada, u skladu sa metodama savremene konzervatorske prakse;

8) Zabrana radova koji mogu ugroziti statičku stabilnost i bezbednost objekata;

9) Zabrana gradnje objekata trajnog ili privremenog karaktera koji svojom namenom, gabaritom, volumenom i oblikom mogu ugroziti ili narušiti autentičnost ambijenta prostorno kulturno-istorijske celine, izuzev manjih, pomoćnih objekata;

10) Zadržavanje pretežno stambenog karaktera uz mogućnost uvođenja drugih sadržaja, koji ni na koji način ne smeju ugroziti kulturno-istorijske, urbanističke, arhitektonske i estetske vrednosti kulturnog dobra;

11) Dozvoljavaju se intervencije na uređenju prostora unutar bloka, posebno na ozelenjavanju i uklanjanju nehigijenskih objekata u kom cilju se preporučuje izrada posebnih projekata revitalizacije;

12) Prilikom eventualnih intervencija ispod nivoa tla (mogući radovi na unutrašnjosti bloka, radovi na sanaciji ili adaptaciji podrumskih prostorija, sondažno ispitivanje tla za potrebe sanacije ili zamena infrastrukture) potrebno je obezbediti arheološki nadzor.

5. Utvrđuju se sledeće mere zaštite zaštićene okoline prostorno kulturno-istorijske celine:

1) Zabrana gradnje objekata trajnog ili privremenog karaktera koji svojom namenom, gabaritom, volumenom i oblikom mogu ugroziti ili narušiti autentičnost ambijenta prostorno kulturno-istorijske celine, izuzev manjih, pomoćnih objekata;

2) Dozvoljavaju se intervencije na uređenju prostora unutar bloka, posebno na ozelenjavanju i uklanjanju nehigijenskih objekata u kom cilju se preporučuje izrada posebnih projekata revitalizacije;

3) Prilikom eventualnih intervencija ispod nivoa tla (mogući radovi na unutrašnjosti bloka, radovi na sanaciji ili adaptaciji podrumskih prostorija, sondažno ispitivanje tla za potrebe sanacije ili zamena infrastrukture) potrebno je obezbediti arheološki nadzor.

6. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".