ODLUKA

O UTVRĐIVANJU MERA ZAŠTITE, GRANICA ZAŠTIĆENE OKOLINE I MERA ZAŠTITE ZAŠTIĆENE OKOLINE PROSTORNO KULTURNO-ISTORIJSKE CELINE STARO JEZGRO ZRENJANINA U ZRENJANINU, NEPOKRETNOG KULTURNOG DOBRA OD VELIKOG ZNAČAJA

("Sl. glasnik RS", br. 63/2021)

1. Utvrđuju se mere zaštite, granice zaštićene okoline i mere zaštite zaštićene okoline prostorno kulturno-istorijske celine Staro jezgro Zrenjanina u Zrenjaninu, koja je utvrđena Rešenjem Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju spomeničkog svojstva (broj 1/2 439/2-68 od 15. oktobra 1968. godine) i Dopunskim Rešenjem Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju spomeničkog svojstva zgrada u Starom jezgru Zrenjanina (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine), a Odlukom o utvrđivanju nepokretnih kulturnih dobara od velikog značaja utvrđena je za prostorno kulturno-istorijsku celinu od velikog značaja ("Službeni list APV", broj 25/91).

2. Staro jezgro Zrenjanina u Zrenjaninu (u daljem tekstu: prostorno kulturno-istorijska celina) nalazi se na teritoriji grada Zrenjanina, u Zrenjaninu i obuhvata prostor i objekte na katastarskim parcelama: broj 4091, 4092, 4093, 4094/1, 4094/2, 4095, 4096, 4174, 4175, 4176/1, 4176/2, 4176/3, 4176/4, 4176/5, 4177/2, 4310, 4311, 4312/1, 4313, 4314, 4323, 4324, 4325/1, 4325/2, 4326, 4327, 4328, 4329, 4331, 4332/1, 4332/2, 4333, 4334/1, 4334/2, 4334/5, 4335, 4336, 4337, 4338/1, 4338/2, 4338/3, 4338/4, 4339, 4340, 4341, 4342/1, 4342/2, 4342/3, 4343, 4344, 4345, 4346, 4347, 4348/1, 4348/2, 4348/3, 4348/4, 4348/5, 4349/1, 4349/2, 4350/1, 4350/2, 4350/3, 4350/4, 4350/5, 4351, 4352, 4353, 4354, 4355, 4356, 4357, 4358, 4359, 4360, 4361, 4362, 4363, 4364/1, 4364/2, 4364/3, 4364/4, 4364/5, 4365, 4366/1, 4366/2, 4367, 4368, 4369, 4370/1, 4370/2, 4370/3, 4370/4, 4371, 4388, 4389/2, 4389/3, 4461/1, 4461/2, 4463, 4464, 4465/1, 4465/2, 4465/3, 4465/4, 4465/5, 4465/6, 4465/7, 4465/8, 4465/9, 4465/10, 4465/11, 4466, 4469/1, 4485/1, 4485/2, 4797/1, 4797/6, 4797/7, 4798/2, 4800/1, 4800/2, 4801/1, 4801/2, 4802, 4803, 4804, 4805, 4807, 4808, 4809, 4810, 4811, 4812, 4813, 4814/1, 4814/2, 4815/1, 4815/2, 4815/3, 4815/4, 4816/1, 4816/2, 4816/4, 4817, 4818, 4819, 4820, 4821/1, 4821/2, 4821/3, 4821/4, 4821/5, 4821/6, 4822, 4823, 4824/1, 4824/2, 4825/1, 4825/2, 4825/3, 4826/1, 4826/2, 4826/3, 4826/4, 4826/5, 4827, 4828, 4829, 4831, 4832, 4833, 4834, 4835/1, 4835/2, 4836, 4837/1, 4837/2, 4837/3, 4837/4, 4837/5, 4839, 4840, 4841/1, 4841/2, 4841/3, 4841/4, 4841/5, 4841/6, 4848, 4849/1, 4849/2, 4850, 4851, 4852, 4853, 4854, 4855, 4856, 4857, 4858, 4860, 4861/1, 4861/2, 4861/3, 4861/4, 4861/5, 4862, 4863, 4864, 4865/1, 4865/2, 4866/1, 4866/2, 4866/3, 4866/4, 4866/5, 4867, 4868, 4869, 4870, 4871/1, 4871/2, 4871/3, 4874, 4875, 4876, 4877, 4884, 4885, 4886, 4887, 4888/1, 4888/2, 4888/3, 5769/1, 5769/2, 5770/1, 5770/2, 5771/1, 5771/2, 5771/3, 5771/4, 5771/5, 5771/6, 5771/7, 5771/8, 5771/9, 5771/10, 5771/11, 5774, 5775/1, 5775/2, 5776, 5778, 5779, 5780, 5781, 5783, 5784/1, 5784/2, 5785, 5786, 5787, 5788, 5789/1, 5789/2, 5790/1, 5790/2, 5792, 5793, 5794, 5795/1, 5795/2, 5796, 5797, 5798, 5799, 5800, 5801, 5802/1, 5802/2, 5802/3, 5803/1, 5803/2, 5805, 5806/1, 5806/2, 5806/3, 5807/1, 5807/2, 5807/3, 5807/4, 5807/5, 5807/6, 5807/7, 5807/8, 5807/9, 5807/10, 5807/11, 5809/1, 5810, 5811, 5812, 5813, 5814/1, 5814/2, 5814/3, 5814/4, 5815, 5816/1, 5816/2, 5816/3, 5816/4, 5817, 5818/1, 5818/2, 5818/3, 5818/4, 5818/5, 5818/6, 5818/7, 5818/8, 5818/9, 5818/10, 5818/11, 5818/12, 5818/13, 5818/14, 5818/15, 5818/16, 5818/17, 5818/18, 5819, 5820/1, 5820/2, 5820/3, 5821/1, 5821/2, 5821/3, 5821/4, 5821/5, 5821/6, 5822/1, 5822/2, 5823, 5824, 5827, 5828, 5829/1, 5829/2, 5830, 5831/1, 5831/3, 5831/4, 5831/6, 5831/7, 5833/1, 5835/1, 5835/2, 5835/3, 5836, 5838/1, 5838/2, 5839/1, 5839/2, 5839/3, 5839/4, 5839/5, 5840, 5841/2, 5842/1, 5842/2, 5843, 5844, 5845/1, 5845/2, 5875, 5876, 5877/1, 5877/2, 5877/3, 5878, 5879/1, 5879/2, 5879/3, 5879/4, 5881, 5883/1, 5883/2, 5883/3, 5883/4, 5891/1, 5891/3, 5891/9, 5893, 5895/1, 5897, 5899, 5900/1, 6534, 9417/1 (deo parcele sa Jezerom 3), 9524/1, 9524/2, 9683, 9684, 9685, 9688 i 9691, a katastarske parcele ulica su: cele katastarske parcele broj: 4322, 4372, 4484, 4830, 4838, 4872, 4873, 5772/1, 5772/2, 5773, 5782, 5791, 5808, 5832, 5833/3, 5837, 9523, 9525, 9526, 9527, 9589, 9613, 9614, 9615, 9616, 9619, 9653/1 i 9653/2 i delovi katastarskih parcela broj: 9586, 9611 i 9612 KO Zrenjanin. Navedene katastarske parcele su u državnoj svojini, a objekti na njima u mešovitoj svojini.

U slučaju neslaganja navedenog spiska katastarskih parcela i grafičkog priloga na kome je prikazana granica prostorne kulturno istorijske celine i zaštićene okoline prostorne kulturno istorijske celine, merodavan je Grafički prilog 1, Valorizacija objekata.

Napomena: Brojevi katastarskih parcela koje budu formirane deobom ili spajanjem parcela koje se nalaze u navedenom spisku (parcelacijom i preparcelacijom, čime će se dobiti novi podbroj), smatraće se sastavnim delom ovog spiska.

Granica prostorne kulturno-istorijske celine počinje od zone ukrštanja bulevara Milutina Milankovića i Ulice brigadira Ristića, produžava prema jugoistoku, prateći spoljne linije parcele 4797/1 i 4797/7, zatim skreće ka jugu, obuhvatajući "Most na suvom", do Keja 2. oktobra gde ide spoljašnjim ivicama parcela objekata neparne strane Keja 2. oktobra, obuhvatajući i parcele 5877/1, 5875 i 5876, odnosno objekte u Gundulićevoj ulici, preseca Gundulićevu ulicu, ide južnom granicom parcele 5843, spušta se istočnom stranom parcele 4845/2 i nastavlja ka istoku presecajući Ulicu Narodne omladine, obuhvatajući i parcelu 6534; penje se osom Ulice Narodne omladine do Jezera 3 i nastavlja ka istoku, obuhvatajući Jezero 3, do južne granice parcele 5822/1 i produžava regulacionom linijom Obale pionira, sve do pešačkog mosta na Begeju. Granica se dalje kreće trgom dr Zorana Đinđića ka Ulici Vuka Karadžića, tako da parcela zgrade Vojvođanske banke ostaje van granice. Granica nastavlja prema severu osovinom Ulice Vuka Karadžića, do katastarske parcele 4884, gde skreće u pravcu zapada i produžava severozapadom granicama dvorišnih parcela parne strane Svetosavske i Nemanjine ulice, do parcele 4177/2, odakle produžava na zapad granicom dvorišnih parcela neparne strane Ulicom Slobodana Bursaća. Granica se dalje prostire osovinom Savezničke ulice, gde neparna strana ulice ulazi u obuhvat prostorno kulturno istorijske celine, kao i parcela broj 4388, koja se nalazi na parnoj strani iste ulice, od koje se granica dalje kreće prema severu obuhvatajući parcele br. 4389/2 i 4389/3, u Ulici Ive Lole Ribara. Granica se nastavlja u pravcu severa osovinom Ulice Ive Lole Ribara do Bulevara Milutina Milankovića, obuhvatajući deo bloka ka jugu (izuzev parcela br. 4462/1 4462/2 i 4467), do zapadne granice parcele 4469/1, odakle produžava osovinom Petefijeve ulice ka severozapadu, gde je neparna strana u obuhvatu prostorno kulturno istorijske celine i nastavlja se jugozapadno osovinom Obilićeve ulice, obuhvatajući i parcele br. 4485/2 i 4485/1, ka raskrsnici Ulice brigadira Ristića i Bulevara Milutina Milankovića, gde je početna tačka granice.

Ukupna površina prostorno kulturno-istorijske celine iznosi 43 ha 58 a, a zajedno sa zaštićenom okolinom 68 ha 96 a.

Teritorija na kojoj se nalazi današnja prostorno kulturno-istorijska celina naseljena je od najstarijih vremena, tako da tragove ljudskih naseobina možemo da pratimo od neolita, što potvrđuju brojni arheološki nalazi. U istorijskim izvorima Bečkerek (stari naziv grada) se prvi put pominje 1333. godine u spiskovima skupljača papskog desetka. U 15. veku Bečkerek se nalazio pod upravom Despota Stefana Lazarevića, kasnije Đurđa Brankovića, koji su bili vazali ugarskog kralja.

Prostorno kulturno-istorijska celina predstavlja vrednu, zaokruženu istorijsku celinu spontano oformljenu tokom poslednjih dvesta godina. Nukleus starog jezgra grada, počeo je da se formira još u 16. veku. Tada je na širem prostoru današnjeg centralnog trga podignuta tvrđava (1528. godine) radi odbrane od Osmanske imperije. Osmanlije ipak osvajaju Bečkerek 1551. godine, grade džamiju u blizini tvrđave i od tada gospodare gradom sve do 1717. godine. Tvrđava je odredbama Karlovačkog mira 1701. godine porušena, a mirom u Požarevcu 1718. godine, grad je pripojen Habzburškoj monarhiji u okviru koje će se razvijati sve do 1918. godine.

Razvijanje Bečkereka u savremenu urbanu aglomeraciju panonskog tipa trajalo je tokom celog 18. veka, kada se spontano formirana mreža ulica zamenjuje ortogonalnom, baroknom. Na karti s kraja 18. veka vidi se već formirani glavni gradski trg i glavna ulica u skoro istom obliku u kakvom je danas. Upravo u ovom periodu, od potpuno zapuštenog mesta, Bečkerek je postepeno prerastao u veći grad regionalnog značaja. Privilegijama 1769. godine Bečkerek dobija status trgovišta, a 1779. godine postaje sedište ponovo uspostavljene Torontalske županije kao njen privredni i administrativni centar. Iako je u sastavu Ugarske kraljevine, u Bečkereku živi značajan broj srpskog življa, o čemu svedoči srpska pravoslavna crkva Uspenja Bogorodice iz 1746. godine u Svetosavskoj ulici, koja danas predstavlja jedan od najvrednijih spomenika kulture.

Njegov dalji urbani razvoj zaustavio je veliki požar 1807. godine, koji je uništio veći deo graditeljskog nasleđa 18. veka. Posle požara, pristupilo se prosecanju novih ulica, zidanju javnih i privatnik zgrada od kvalitetnijeg materijala a podignuti su i novi mostovi. Dosegnuti obim grada nije se mnogo menjao tokom 19. veka, kao ni karakter ulice, izražen u kućama u nizu i podignutim na regulacionoj liniji. Plan grada iz tog perioda pokazuje da su iz jezgra sasvim nestali ruralni tipovi kuća. Među prvim javnim zgradama podignutim od početka 19. veka ističe se: nova Županijska zgrada, Gradska kuća, Pozorište, Pijaristička gimnazija sa kapelom i apostolskom administracijom, a u drugoj polovini veka nova katolička crkva na trgu.

Vreme od poslednje dve decenije 19. veka do Prvog svetskog rata smatra se najplodnijim periodom u izgradnji grada. Podižu se nove kuće, javne i privatne palate i vile bogatih građana. Županija raspisuje javne konkurse za izgradnju zgrada za smeštaj svojih novih institucija na kojima će svoje učešće uzeti i priznati arhitekti iz Budimpešte, Temišvara, Arada ili Praga (Eden Lehner, Đula Partoš, Lipot Baumhorn, Ištvan Kiš, Šandor Ajgner, itd.). Tada vladajući stilovi akademizma i secesije u Evropi postaće prepoznatljivi i u arhitekturi Bečkereka. Na trgu Franje Josifa (danas Trg slobode) proširuje se i rekonstruiše Županijska palata (danas gradska kuća), gradi se Finansijska palata (danas zgrada Narodnog muzeja), Trgovačka akademija i zgrada hotela "Grand Vojvodina". U glavnoj ulici koja do danas predstavlja najvredniju ambijentalnu celinu starog jezgra, podižu se i neke od najpoznatijih kuća bogatih građana (zgrada Karla Helmbolda, palata Panji, palata Daun, robna kuća nameštaja "Bence i sin"), zatim zgrade banaka i štedionica. Podižu se novi gvozdeni mostovi na mestu starih drvenih. Kej 2. oktobra čini obodni prostorni i vizuelni okvir. Na njemu su dve izuzetno vredne građevine koje predstavljaju najznačajnije urbane repere u morfologiji grada - Palata pravde i Reformatska crkva. U zaštićenu okolinu prostorno kulturno-istorijske celine spada i kompleks koji se pruža duž obale Begeja a čini ga palata Lazara Dunđerskog i objekat pivare u njenom produžetku.

Period između dva svetska rata karakteriše značajna arhitektonska produkcija, kako po broju objekata tako i po njihovoj vrednosti. Arhitekta Dragiša Brašovan, osim značajne graditeljske aktivnosti (Sokolski dom, rekonstrukcija Srpske banke, vila Perišić) ostao je zapamćen po funkciji gradskog arhitekte koju je obavljao u periodu od 1919. do 1920. godine, dok je arhitekta Đorđe Tabaković tridesetih godina 20. veka projektovao zgrade Dečjeg doma, Trgovinsko-industrijsku komoru, Javnu berzu rada i Banovinsku štedionicu, izvanredne primere arhitekture moderne na ovim prostorima.

U okviru prostorno kulturno-istorijske celine nalaze se sledeća nepokretna kulturna dobra - spomenici kulture:

1. Srpska pravoslavna crkva Uspenja Bogorodice u Svetosavskoj ulici (katastarska parcela broj 4884 KO Zrenjanin) podignuta je 1746. godine u stilu klasicizma, a dograđena i preoblikovana 1783. godine. Pregrada ikonostasa je delo Aksentija Markovića iz 1790, a ikone su rad slikarske porodice Popović, završene 1815. godine. Zidne slike je uradio Stevan Aleksić 1924. godine. (Rešenje o zaštiti crkve Uspenja Bogorodice sa ikonostasom i 13 celivajućih ikona, Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu broj 139 od 2. avgusta 1961. godine; Odluka o utvrđivanju za nepokretno kulturno dobro - spomenik kulture od velikog značaja, ("Službeni list APV", broj 28 od 30. decembra 1991. godine).

2. Rimokatolička crkva /Katedrala/ na Trgu slobode (katastarska parcela broj 4839 KO Zrenjanin) izgrađena je 1868. godine u stilu neoromanike, prema planovima arhitekte Franc Ksaver Brandajsa. Zidne slike i dekoraciju oslikao je majstor Jozef Gojgner 1885. godine, a vitraži su urađeni u ateljeu L. Egera i K. Niklina u Minhenu, oltarske slike su radovi Batralan Sekelja i Augusta Mantlera. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 2.

3. Zgrada Narodne biblioteke, Trg slobode 2 (katastarska parcela broj 4365 KO Zrenjanin) podignuta je 1882. godine u stilu eklektike. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 1.

4. Županijska palata (Gradska kuća), Trg slobode 10 (katastarska parcela br. 4837/1 i 4837/2 KO Zrenjanin), podignuta je 1820. godine prema planovima arhitekte Jožefa Fišera, a rekonstruisana i dograđena 1887. godine u neobaroknom stilu, prema planovima Đule Partoša i Edena Lehnera, arhitekata iz Budimpešte. Baroknu salu (salu za sednice) oslikao je slikar i dekorater Jozef Gojgner. U okviru Županijske palate nalazi se zgrada bivše konjušnice, zimske bašte i parka, koji je utvrđen za spomenik prirode. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 4.

5. Finansijska palata /danas Narodni muzej/, Trg slobode i Subotićeva 1 (katastarska parcela broj 5836 KO Zrenjanin) podignuta je 1893. godine u stilu neorenesanse, prema planovima Ištvana Kiša, arhitekte iz Budimpešte. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 5.

6. Zgrada Narodnog pozorišta, Trg slobode 7 (katastarska parcela broj 5835/1 KO Zrenjanin) sastoji se iz zgrade u dvorištu, u kojoj se nalazi barokna dvorana iz 1884. godine, izvedena prema planovima gradskog inženjera Fenernc Pelcla, i zgrade na trgu, koja je rekonstruisana 1984. godine, prema izgledu zgrade iz 19. veka, a nalazila se na tom mestu, s tim što je dograđen drugi sprat. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 6.

7. Zgrada hotela "Grand" /Vojvodina/, Trg slobode 5 (katastarska parcela broj 5833/1 KO Zrenjanin) izgrađena je 1886. godine u stilu neorenesanse, prema planovima gradskog inženjera Ferenc Pelcla. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 7.

8. Zgrada rimokatoličke crkvene opštine /Plebanija/, Trg slobode 4 (katastarska parcela broj 4367 KO Zrenjanin) izgrađena 1868. godine u stilu neorenesanse. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 3.

9. Bukovčeva palata (zgrada u Maršala Tita 1 /kuća Stevana Bukovca), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 1 i Pupinova 2 (katastarska parcela broj 4840 KO Zrenjanin) izgrađena je 1894. godine u stilu neobaroka, prema planovima lokalnog arhitekte Filipa Leta. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 23.

10. Robna kuća nameštaja "Bence i sin" (zgrada u Maršala Tita 21), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 21 (katastarska parcela broj 4850 KO Zrenjanin) izgrađena je 1909. godine u stilu secesije sa elementima neobaroka, arhitekte Ištvana Detkija. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 24.

11. Kuća Gaje Adamovića (zgrada u Maršala Tita 23), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 23 (katastarska parcela broj 4860 KO Zrenjanin) podignuta u prvoj polovini 19. veka u stilu klasicizma. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 26.

12. Kuća Gustava Frombaha (zgrada u Maršala Tita 27), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 27 (katastarska parcela broj 4862 KO Zrenjanin) podignuta je 1880. godine u stilu romantizma. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 27.

13. Kuća Šamu Frajnda (zgrada u Maršala Tita 29), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 29 (katastarska parcela broj 4863 KO Zrenjanin) podignuta je tridesetih godina 19. veka u stilu klasicizma. Spomenik kulture od velikog značaja. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 28.

14. Kuća Vilmoša Hercfelda (zgrada u Maršala Tita 31 /kuća Lazara Pire), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 31 i Svetosavska 11 (katastarska parcela broj 4864 KO Zrenjanin) podignuta je tridesetih godina 19. veka, a preoblikovana krajem 19. veka u eklektičkom duhu. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 29.

15. Zgrada ekspoziture državne Hipotekarne banke (zgrada u Maršala Tita 33-35), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 33-35 (katastarska parcela broj 4865/1 KO Zrenjanin) podignuta je 1937. godine u stilu moderne, prema projektu Dragomira V. Petkovića iz Beograda. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 30 i 31.

16. Kuća Mihalja Goldberga (zgrada u Maršala Tita 37), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 37 (katastarska parcela broj 4867 KO Zrenjanin) izgrađena je u prvoj polovini 19. veka, ali je 1914. godine preoblikovana ulična fasada u stilu secesije. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 32.

17. Kuća Jovana Ekštajna (zgrada u Maršala Tita 39), Kralja Aleksandra Karađorđevića 39 (katastarska parcela broj 4868 KO Zrenjanin) podignuta je 1939. godine u stilu moderne, prema projektu lokalnog građevinskog majstora Mihalja Materha. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 33.

18. Kuća Hranimira Kupusarevića (zgrada u Maršala Tita 41), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 41 (katastarska parcela broj 4869 KO Zrenjanin) podignuta je u prvoj polovini 19. veka, a rekonstruisana krajem 19. veka u stilu neobaroka. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 34.

19. Zgrada firme "Jakšić-Ambrozi" (zgrada u Maršala Tita 43/ kuća Jakšić Ambrozi), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 43 i Svetosavska 3 (katastarska parcela broj 4870 KO Zrenjanin) izgrađena je 1886. godine u stilu neorenesanse, prema planovima gradskog inženjera Ferenc Pelcla, za Velikobečkerečko društvo za osiguranje i depozit "Napholc-Bart". Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 35.

20. Zgrada porodice Popović-Peci (zgrada u Maršala Tita 45, kuća Aleksandra Popovića), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 45 (katastarske parcele br. 4871/2 i 4871/3 KO Zrenjanin) izgrađena je krajem 18. i početkom 19. veka u stilu klasicizma sa elementima baroka. Sastoji se iz dve spojene zgrade. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 36 i 38.

21. Kuća porodice Popović-Peci, Svetosavska 1 (katastarska parcela broj 4871/1 KO Zrenjanin) izgrađena je krajem 19. veka u stilu klasicizma. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 37.

22. Palata srpske štedionice (zgrada u Maršala Tita 47), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 47 i Svetosavska 2 (katastarska parcela broj 4884 KO Zrenjanin) izgrađena je 1899. godine u istoricizmu sa elementima secesije, prema planovima arhitekte Milana Tabakovića iz Arada. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 39.

23. Kuća Živka Vukova (zgrada u Maršala Tita 49), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 49, (katastarska parcela broj 4885 KO Zrenjanin) jedna od najstarijih očuvanih kuća u gradskom jezgru, izgrađena je krajem 18. veka u stilu baroka. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 40.

24. Zgrada Srpske pravoslavne crkvene opštine (zgrada u Maršala Tita 4), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 4 i Gimnazijska 1 (katastarska parcela broj 5830 KO Zrenjanin) izgrađena je 1896. godine u stilu romantizma, prema planovima lokalnih projektanata Horninga i Hof Nandora. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 41.

25. Zgrada trgovca Vilmoša Grinbauma (zgrada u Maršala Tita 6), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 6 i Gimnazijska 3, (katastarska parcela broj 5829 KO Zrenjanin) podignuta je 1882. godine u stilu istoricizma, prema planovima arhitekte Rudolfa Jarica. Poseduje vredne vitraže na uličnim prozorima i unutrašnjim vratima. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 42.

26. Kuća apotekara Benkovića (zgrada u Maršala Tita 8), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 8 (katastarska parcela broj 5828 KO Zrenjanin) podignuta je šezdesetih godina 19. veka u stilu romantizma. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 43.

27. Zgrada Prve hrvatske štedionice /Torontalske banke/ (zgrada u Maršala Tita 10), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 10 i Gimnazijska 7 (katastarska parcela broj 5827 KO Zrenjanin) podignuta je 1903. godine u istoricizmu sa elementima secesije, prema planovima Filipa Karolja i Lajoša Busrukera, arhitekata iz Budimpešte. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 44.

28. Palata "Daun" (zgrada u Maršala Tita 18), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 18 i Gimnazijska 15 (katastarska parcela broj 5823 KO Zrenjanin) podignuta je 1880. godine u stilu neorenesanse, prema planovima arhitekte Rudolfa Jarica. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 45.

29. Palata "Mencer" (zgrada u Maršala Tita 20), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 20 (katastarska parcela broj 5790/1 KO Zrenjanin) podignuta šezdesetih godina 19. veka u stilu neogotike. Prva je dvospratna zgrada u gradu. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 46.

30. Kuća Lipota Goldšmita (zgrada u Maršala Tita 22), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 22 (katastarska parcela broj 5789/1 KO Zrenjanin) podignuta sedamdesetih godina 19. veka, potom rekonstruisana 1910. godine u stilu secesije, prema planovima Ištvan Barta arhitekte iz Temišvara. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 47.

31. Kuća Filkovića (zgrada u Maršala Tita 26), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 26 (katastarska parcela broj 5787 KO Zrenjanin) podignuta početkom 19. veka u stilu klasicizma. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 48.

32. Kuća zlatara Karla Helmbolda "Šeherezada" (zgrada u Maršala Tita 30), Kralja Aleksandra I Karađorđevića 30 (katastarska parcela broj 5785 KO Zrenjanin). podignuta 1900. godine u neomavarskom stilu. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 49.

33. Palata "Panji" (zgrada u Svetozara Markovića 1), Svetozara Markovića 1 i Kralja Aleksandra I Karađorđevića 34 (katastarska parcela broj 5780 KO Zrenjanin) izgrađena 1926. godine u stilu pozne secesije, prema planovima građevinskog majstora Panji Janoša i inženjera Nikole Tereka. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 51.

34. Palata apotekara Šandora Kovača (zgrada u Maršala Tita 34), Svetozara Markovića 2 (katastarska parcela broj 5783 KO Zrenjanin) podignuta 1896. godine u neobaroknom stilu. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 50.

35. Pijaristička crkva (zgrada Rimokatoličke /apostolske/ crkve), Gimnazijska 2 (katastarska parcela broj 5822/2 KO Zrenjanin) podignuta je 1846. godine u stilu klasicizma. Zidne slike i dekoraciju crkve radio je majstora Jozef Gojgner 1879. godine. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 8.

36. Zgrada Velikobečkerečke štedionice (zgrada Stambeno-komunalnog preduzeća, Trg Republike), Trg dr Zorana Đinđića 1 (katastarska parcela broj 4886 KO Zrenjanin) izgrađena sedamdesetih godina 19. veka, potom rekonstruisana 1890. godine u neorenesansnom stilu. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 12.

37. Zgrada Treće gimnazije (Narodnog fronta 1), Dr Slavka Županskog 1 (katastarska parcela broj 5838/1 KO Zrenjanin) podignuta je 1882. godine u stilu neorenesanse, prema planovima inženjera Rudolfa Jarica. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 9.

38. Zgrada Trgovačke akademije (zgrada Ekonomske srednje škole, na uglu Subotićeve i Sonje Marinković 1), Dr Slavka Županskog 1 (katastarska parcela broj 5838/2 KO Zrenjanin) podignuta je 1893. godine u neorenesansnom stilu, prema planovima Ištvana Kiša, arhitekte iz Budimpešte. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 10.

39. Kloster sa kapelom (zgrada osnovne škole "Vuk Karadžić", zgrada Medicinske škole i kapela siromašnih školskih sestara "De Notre Damme", Narodnog fronta 3), Dr Slavka Županskog 3-3a, (katastarska parcela br. 5839/2, 5839/3, 5839/4 i 5839/5 KO Zrenjanin), građena u tri faze, od 1880. do 1908. godine, prema planovima arhitekte Eduarda Rajtera i građevinskog majstora Hof Nandora, u stilu akademizma. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 13, 13a i 14.

40. Sokolski dom (zgrada "Partizana" - fiskulturni dom, Narodnog fronta 4), Obala Sonje Marinković b.b. (katastarska parcela broj 4825/1 KO Zrenjanin) podignut je 1924-1927. godine u stilu neoklasicizma, prema planovima arhitekte Dragiše Brašovana. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 21.

41. Zgrada stare pošte (zgrada Radničkog univerziteta - bioskop "Bašta", JNA broj 1), Kralja Petra Prvog 1 (katastarska parcela broj 4835/2 KO Zrenjanin) rekonstruisana je 1901. godine, u stilu eklektike, prema planovima kraljevskog inženjera Adolfa Harmata. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 16.

42. Palata Srpske zadružne banke (Zgrada sindikata, JNA broj 3), Kralja Petra Prvog 3 (katastarska parcela broj 4834 KO Zrenjanin) podignuta je sredinom 19. veka, zatim rekonstruisana 1920. godine, prema planovima gradskog arhitekte Dragiše Brašovana. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 20.

43. Zgrada Austrougarske banke (zgrada Trgovinskog preduzeća "Zrenjanin", JNA broj 6) Kralja Petra Prvog 6 (katastarska parcela broj 4371 KO Zrenjanin) podignuta je 1900. godine u neorenesansnom stilu, prema planovima arhitekte Jožefa Huberta iz Budimpešte. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 15.

44. Palata pravde (zgrada palate pravosuđa), Kej 2. oktobra 1 (katastarska parcela broj 5843 KO Zrenjanin) obuhvata zgradu suda i zatvora, podignuta je 1908. godine u stilu neoromanike, prema planovima arhitekte Šandora Ajgnera iz Budimpešte. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 11.

45. Reformatska crkva (zgrada reformatorske crkve /kalvinska/), Ulica Narodne omladine b.b. (katastarska parcela broj 5845/2 KO Zrenjanin) podignuta je 1894. godine u neogotičkom stilu, prema planovima arhitekte Ferenca Zaboretskog iz Budimpešte. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 22.

Istorijski značaj: Zrenjanin se prvi put pominje pod imenom Veliki Bečkerek 1326. godine. Osmanlije osvajaju Banat 1552, a vladaju njime sve do 1718. godine kada Banat dobija poseban državno-pravni status kao "carski posed" i u tom smislu bio potčinjen neposredno Beču. Za razvoj grada veoma značajan, viši administrativni status, kada se on podiže na stepen varoši 1769. godine, a 1871. godine dobija status Grada sa uređenim Magistratom.

Kulturno-prosvetni značaj: 1835. godine je podignuta zgrada pozorišta (najstarija zgrada pozorišta u Srbiji), godine 1846. počela je sa radom Gimnazija u današnjoj zgradi (osnovana 1839), od 1847. godine radi i prva štamparija Pavla Plajca, Srpska čitaonica je osnovana 1868. godine.

Upravno-javni značaj: Iako je Veliki Bečkerek bio centar Torontalske županije i pre turskih osvajanja, značaj ove funkcije dolazi do punog izražaja od 1779. godine kada je Banat vraćen u okvire ugarskog zakonodavstva, sve do 1918. godine.

Trgovačko-zanatski značaj: O ranoj zanatskoj delatnosti u gradu svedoči jevanđelje iz Krušedola iz 1540, okovano u pozlaćenom metalu, koje je uradio Petar Smederevac iz Velikog Bečkereka. Izvori potvrđuju bogatu zanatsku delatnost i tokom 17. veka. Bečkerek se još 1331. godine pominje kao mesto gde se održavao godišnji vašar. Trgovačka delatnost se naglo razvija pošto je Begej regulisan za plovidbu i grad dobio železničku prugu u svim pravcima godine 1889. Trgovački značaj grada najvidljiviji je u glavnoj gradskoj ulici gde su u prizemljima objekata bili mahom trgovački sadržaji, a na spratu stambene jedinice.

Urbanistički značaj: Od 18. veka i ulaska ovog područja u tokove evropskog urbanizma, pa sve do potpune prevage akademizma na kraju 19. veka, organizacija prostora u okviru parcele se nije bitno promenila. Usvojen je austrijski način planiranja: sve zgrade se postavljaju na regulacionu liniju ulice, a pored glavnog uličnog trakta formiraju se po jedan ili dva dvorišna, čime se postiže veća iskorišćenost parcele. Unutrašnja dvorišta bila su zaklonjena od pogleda sa ulice i pružala su potpunu intimu stanarima a osnove kuća su na taj način ispisivale ćirilično slovo "P" ili "G". Ova organizacija prostora se zadržala u jezgru grada do danas. Osnovna svojstva ovog prostora su urbani kontinuitet, očuvanost ulične matrice i građevinskog fonda više od dva veka.

Arhitektonski i umetničko-istorijski značaj:graditeljsko nasleđe ima karakteristike istorijskih stilova 18, 19. i 20. veka. U prostorno kulturno-istorijskoj celini se nalazi niz značajnih graditeljskih ostvarenja koja se ističe arhitektonskim, stilskim i tipskim posebnostima.

Prostorno kulturno-istorijska celina ističe se zbog istorijske, istorijsko-umetničke, arhitektonske i urbanističke vrednosti i kulturnog, prosvetnog, stručnog, trgovačko-zanatskog, upravno-javnog i društvenog značaja.

3. Zaštićena okolina prostorno kulturno-istorijske celine obuhvata sledeće katastarske parcele: br. 4080, 4081, 4082, 4083, 4084, 4087/1, 4087/2, 4087/3, 4087/4, 4088, 4089, 4090, 4097, 4098/56, 4309, 4312/3, 4315/1, 4315/2, 4316/1, 4316/2, 4316/3, 4317/1, 4373, 4374, 4375, 4376/1, 4376/2, 4377, 4378, 4385/1, 4385/2, 4385/3, 4385/4, 4385/5, 4385/6, 4385/7, 4385/8, 4386, 4387, 4389/1, 4390/1, 4390/2, 4390/3, 4390/4, 4390/5, 4390/6, 4391/1, 4391/2, 4391/3, 4391/4, 4392/1, 4392/2, 4392/3, 4393, 4394, 4462/1, 4462/2, 4467, 4471/2, 4472/1, 4472/2, 4472/3, 4472/4, 4472/5, 4472/6, 4472/7, 4472/8, 4472/9, 4472/10, 4473/1, 4473/2, 4473/3, 4473/4, 4473/5, 4474/1, 4474/2, 4475/2, 4476/1, 4478/1, 4483/1, 4483/2, 4485/4, 4486 (deo), 4796/1, 4796/2, 4797/2, 4797/3, 4797/4, 4878/1, 4878/2, 4879, 4880/1, 4880/2, 4881, 4882, 4883, 4890/1, 4892, 4893, 4894, 4895, 4896/1, 4996, 4997, 4998, 4999, 5000, 5001/1, 5001/2, 5002/1, 5002/2, 5003/1, 5003/2, 5003/3, 5003/4, 5003/5, 5003/6, 5761/3, 5766, 5767, 5846, 5850, 5880/1, 5880/2, 5883/5, 5883/6, 5883/7, 5883/8, 5883/9, 5883/10, 5883/11, 5883/12, 5891/4, 5891/5, 5891/6, 5891/7, 5891/8, 5891/10, 5891/11, 5891/14, 5895/2, 5895/3, 5895/4, 5895/5, 5900/2, 5900/3, 5900/4, 5944, 5945, 5946/1, 5946/2, 6535, 6536, 6537, 6538, 6539, 6540, 6541, 6542/1, 6542/2, 6617, 6618, 6619, 6620, 6621, 6622, 6623, 6624, 6625, 6629, 6630, 6631, 6632, 6633, 6634/1, 6634/2, 6634/3, 6634/4, 6634/5, 6635, 6638/1, 6638/2, 6638/3, 6638/4, 6638/5, 6638/6, 6638/8, 6638/9, 9417/1 (deo parcele Begeja), 9652/1, a katastarske parcele ulica su: cele katastarske parcele broj: 4889 i delovi katastarskih parcela broj: 9529/1, 9583, 9617, 9618, i 9629/1 KO Zrenjanin. Navedene katastarske parcele su u državnoj svojini, a objekti na njima u mešovitoj svojini.

Granica zaštićene okoline počinje iz pravca Novog Sada na raskrsnici Ulice brigadira Ristića i Bulevara Milutina Milankovića gde zahvata sredinu kolovoza. Proteže se prema jugu, prateći spoljnu zapadnu granicu parcele 4796/2, zatim nastavlja ka jugozapadu prateći spoljnu severozapadnu granicu parcele 4796, sa čije krajnje jugozapadne tačke produžava ka jugoistoku i preseca parcelu 9417/1 (nasip preko starog korita reke Begej) i Kej 2. oktobra, do spoljne granice parcele 5946/1, odakle nastavlja jugozapadom spoljnim granicama parcela 5945 i 5944, a od krajnje jugozapadne tačke parcele 5944 produžava prema jugoistoku presecajući Ulicu Đorđa Stratimirovića do parcele 5900/2 i spušta ka jugozapadu regulacijom parcela 5900/3 i 5900/4, a od krajnje jugozapadne tačke parcele 5900/4 produžava pravcem jugoistok-jug-jugoistok preko Ulice Rade Končara do izbijanja na raskrsnicu sa Gundulićevom ulicom. Odatle nastavlja ka jugozapadu uz regulaciju Gundulićeve ulice i preseca ulicu prema jugoistoku nastavljajući jugozapadnom granicom parcele 5846, obilazeći parcelu 5858 i nastavlja ka jugoistoku jugozapadnom granicom parcele 5850. Preseca Ulicu Narodne omladine i nastavlja pravcem jugoistok-jugozapad-jugoistok-severoistok granicom parcele 6536 (Plankertov park) do Ulice carice Milice, odakle nastavlja ka jugoistoku osovinom Ulice carice Milice, presecajući korito Begeja do raskrsnice Ulice carice Milice i Ulice vojvode Petra Bojovića, odakle osovinom ove ulice nastavlja ka severoistoku do Žitnog trga obilazeći ga, ali presecajući parcelu 9629/1 kod mosta, zatim pravcem severozapad - severoistok do Miletićeve ulice ide osom Bulevara Milutina Milankovića do raskrsnice sa ulicom brigadira Ristića, gde je početna tačka granice zaštićene okoline.

U okviru zaštićene okoline prostorno kulturno-istorijske celine nalazi se Palata Lazara Dunđerskog (zgrada u Servo Mihalj 8/ bioskop "Vojvodina") Žitni trg 2 (katastarska parcela broj 6638/6 KO Zrenjanin) izgrađena je 1905. godine u stilu mađarske varijante secesije, prema planovima građevinskih zidara Močanji Karolja i Sekelji Marcela iz Budimpešte. Spomenik kulture od velikog značaja. Dopunsko rešenje Pokrajinskog zavoda za zaštitu spomenika kulture u Novom Sadu o utvrđivanju za spomenik kulture (broj 01-104/1-72 od 3. februara 1972. godine) pod rednim brojem 20.

4. Utvrđuju se sledeće mere zaštite prostorno kulturno-istorijske celine:

A) Opšte mere zaštite:

1) očuvanje zatečene istorijske urbane matrice blokova, ulica, trgova i parkova;

2) očuvanje postojeće regulaciono-građevinske linije na području prostorno kulturno-istorijske celine, osim kod izgradnje garaža i parking prostora unutar blokova koji podležu delimičnoj urbanoj rekonstrukciji;

3) očuvanje ivične blokovske izgradnje na parceli, kao nasleđenog tipa građenja; nadovezivanje na postojeće objekte koji se zadržavaju, na način kojim se unutar blokova formiraju unutrašnja dvorišta karakteristična za gradski centar;

4) korišćenje prostora prostorno kulturno-istorijske celine za javnu, stambenu, poslovnu ili stambeno-poslovnu namenu; od proizvodnih delatnosti dozvoljene su samo male tradicionalne zanatske delatnosti koje ne zagađuju životnu sredinu;

5) očuvanje postojećih proporcijskih odnosa visine objekata prema regulacionoj širini ulice;

6) očuvanje originalnog izgleda, stilskih karakteristika, dekorativnih elemenata i autentičnog kolorita objekata sa spomeničkim vrednostima;

7) parterno opremanje i uređenje javnog prostora, odnosno postavljanje elemenata urbanog mobilijara vrši se u skladu sa posebnim merama nadležne ustanove zaštite nepokretnih kulturnih dobara;

8) očuvanje postojeće kaldrme kao uličnog zastora na javnim površinama u ulicama: Gimnazijskoj, Svetosavskoj, Jevrejskoj i Svetozara Markovića;

9) prostor Trga slobode i Kralja Aleksandra I Karađorđevića zadržava namenu pešačke zone;

10) očuvanje i dopuna postojećih drvoreda, vrednog zelenila na javnim površinama parkova, ulica i trgova, unutrašnjih dvorišta, prostora oko javnih i sakralnih objekata;

11) zabrana izgradnje objekata trajnog ili privremenog karaktera koji svojim gabaritom, volumenom i arhitekturom mogu ugroziti nasleđeni ambijent. U skladu sa uslovima nadležne ustanove zaštite nepokretnih kulturnih dobara dozvoljena je izgradnja novih objekata koji mogu imati savremeni arhitektonski izraz tako da čine skladnu celinu sa objektima u neposrednom okruženju;

12) uklanjanje pomoćnih i nelegalnih objekata koji ne odgovaraju funkcionalnim potrebama, odnosno kulturno-istorijskim ili estetskim vrednostima prostorne kulturno-istorijske celine vrši se u skladu sa rešenjem nadležne ustanove zaštite nepokretnih kulturnih dobara;

13) očuvanje i parterno uređenje unutrašnjih dvorišta (pasaža i atrijuma) otvorenog tipa;

14) može se izvršiti rekonstrukcija ili zamena postojećih dvorišnih objekata pod uslovom da ne naruše vrednosti glavnog objekta, a prema uslovima nadležne ustanove zaštite nepokretnih kulturnih dobara. Visina dvorišnog objekta ne sme prelaziti visinu dvorišnih krila glavnog objekta sa spomeničkim vrednostima. Moguće je natkrivanje - zastakljivanje atrijumskih dvorišnih prostora;

15) izgradnju javnih parkinga i garaža moguća je izuzetno u delovima blokova koji podležu delimičnoj urbanoj rekonstrukciji;

16) prilikom izvođenja građevinskih radova, rekonstrukcije postojeće i izgradnje nove infrastrukture na području prostorno kulturno-istorijske celine obavezna je prijava radova nadležnoj ustanovi zaštite nepokretnih kulturnih dobara i arheološki nadzor;

17) zabrana postavljanja privremenih plovnih objekata na akvatoriji Jezera 3;

18) dozvoljeno je uređenje kalkanskih zidova - vertikalno zelenilo, oslikavanje (murali, street art).

B) Posebne mere zaštite:

Za utvrđena nepokretna kulturna dobra - spomenike kulture (objekti na katastarskim parcelama br. 4365, 4367, 4371, 4825/1, 4834, 4835/1, 4837/1, 4837/2, 4839, 4840, 4850 (Robna kuća nameštaja "Bence i sin"), 4860, 4862, 4863, 4864, 4865/1, 4867, 4869, 4870, 4871/2, 4871/3, 4884, 4885, 4886, 5780, 5783, 5785, 5789/1, 5790/1, 5822/2, 5823, 5827, 5828, 5829/1, 5829/2, 5830, 5833/1, 5835/1 (Barokna sala pozorišta), 5836, 5838/1, 5838/2, 5839/2, 5839/3, 5839/4, 5839/5, 5843 i 5845/2, K.O. Zrenjanin) kao i za objekte koji imaju posebnu spomeničku vrednost na katastarskim parcelama br. 4312/1, 4313, 4364/1, 4369, 4469/1, 4485/2, 4797/1, 4837/2, 4837/4, 4848, 4855, 4876, 4887, 5797, 5800, 5805, 5822/1 (zgrada Gimnazije), 5835/3, 5845/2 (parohijski dom Reformatske crkve), 5895/1, 5899, 6534 i 9417/1 ( "Mali železni most"), KO Zrenjanin, utvrđuju se sledeće mere zaštite:

1) očuvanje autentičnog horizontalnog i vertikalnog gabarita, oblika i nagiba krova, konstruktivnog sklopa i primenjenih materijala;

2) očuvanje osnovnih vrednosti funkcionalnog sklopa i enterijera (dekorativnog moleraja, peći, gipsane plastike i sl.);

3) očuvanje ili restauracija originalnog izgleda, stilskih odlika, dekorativnih elemenata i ukupnog likovnog izraza;

4) ažurno praćenje stanja i održavanje konstruktivno-statičkog sistema, krovnog pokrivača, svih fasada, enterijera i ispravnosti instalacija;

5) zabrana radova koji mogu ugroziti statičku stabilnost objekta;

6) zabrana postavljanja priključnih kutija, ormara i rashladnih uređaja na uličnim fasadama;

7) dozvoljeno je osavremenjavanje objekta u cilju boljeg korišćenja što podrazumeva sledeće intervencije koje se moraju izvesti uz uslove i pod nadzorom nadležne ustanove zaštite nepokretnih kulturnih dobara;

8) uvođenje savremenih instalacija pod uslovom da ne naruše vrednosti eksterijera i enterijera objekta;

9) uređenje, odnosno promena namene podruma moguća je uz obavezu prethodnog ispitivanja tla i konstruktivnog sklopa objekta, kao i obaveznu izradu elaborata zaštite susednih objekata. Pristup podrumu je moguće ostvariti iz postojećeg stepenišnog prostora, iz druge prostorije ili iz dvorišta, ali samo u slučaju da se time ne narušava stabilnost i vrednosti objekta;

10) uređenje, odnosno promena namene potkrovlja moguća je isključivo u postojećem gabaritu krova sa pristupom iz postojećeg stepenišnog prostora ili neke druge prostorije najviše etaže uz uslov da se time ne narušava izvorno funkcionalno rešenje objekta. Osvetljenje rešiti putem krovnih prozora, s tim da je na uličnoj strani moguće otvaranje krovnih prozora u ravni krova, i to samo ako se time ne narušava izvorni izgled objekta i ukupan likovni izraz;

11) otvaranje portala i izloga moguće je u dvorišnim delovima i to samo ako se na taj način ne narušavaju osnovne vrednosti i stilske karakteristike objekta. Rekonstrukcija postojećih portala i izloga u uličnom delu moguće je samo u cilju restauracije otvora u skladu sa izvornim izgledom i to jedinstvenim tretmanom celog objekta. Izgled portala i izloga definisati prema uslovima nadležne ustanove zaštite nepokretnih kulturnih dobara. Portali i izlozi mogu biti izrađeni isključivo od drveta, osim u slučaju kad se utvrdi da je original izveden u drugom materijalu;

12) obezbeđivanje energetske efikasnosti objekata, bez narušavanja njegovih originalnih vrednosti prema posebnim uslovima nadležne ustanove zaštite;

13) moguća je promena namene uz uslov da nova namena bude primerena postojećem arhitektonsko-konstruktivnom i funkcionalnom sklopu objekta;

14) postavljanje reklamnih, informativnih i sličnih oznaka, spomen-tabli i obeležja, kao i dekorativne rasvete na fasadama, moguće je samo prema uslovima nadležne ustanove zaštite nepokretnih kulturnih dobara.

Za utvrđena nepokretna kulturna dobra - spomenike kulture (objekti na katastarskim parcelama br. 4868, 4871/1, 5787 i 5835/1 /ulična zgrada Pozorišta/, K.O. Zrenjanin) kao i za objekte koji imaju spomeničku vrednost na katastarskim parcelama br. 4323, 4328, 4331, 4332/2, 4334/1, 4334/2, 4337, 4338/2, 4338/3, 4338/4, 4342/2, 4345, 4350/1, 4356, 4358, 4360, 4389/2, 4389/3, 4461/1, 4461/2, 4798/2, 4801/1, 4802, 4803, 4804, 4805, 4809, 4810, 4812, 4831, 4832, 4858, 4866/1, 4866/2, 4866/4, 4877 (parohijski dom SPC), 5774, 5781, 5788, 5789/2, 5793, 5794, 5795/1, 5795/2, 5796, 5801, 5803/1, 5810, 5815, 5816/4, 5817, 5818/1, 5818/3, 5818/16, 5819, 5820/1, 5820/2, 5821/1, 5821/2, 5821/4, 5840, 5876, 5877/1, 5877/3, 5878, 5879/2, 5879/3, 5879/4, 5881, 5883/1, 5883/2, 5883/3, 5883/4, 5897, 5900/1, 9684 i 9685 KO Zrenjanin) utvrđuju se sledeće mere zaštite:

1) mere zaštite utvrđene za objekte od posebne spomeničke vrednosti, od tačke (1) do (9), s tim da je otvaranje portala i izloga moguće na uličnoj fasadi i to jedinstvenim tretiranjem celog objekta, tako da ne naruše osnovne vrednosti i stilske karakteristike objekta;

2) obavezna rekonstrukcija izvornog izgleda, uz mogućnost dogradnje na dvorišnoj strani objekata na katastarskim parcelama br. 5787 i 5816/4 KO Zrenjanin, koji su porušeni a posedovali su značajne istorijsko-arhitektonske vrednosti;

Za objekte od prostorno-arhitektonske vrednosti (objekti na katastarskim parcelama br. 5776, 5784/1, 5807/1 5818/13 i 5875 KO Zrenjanin) utvrđuju se sledeće mere zaštite:

1) očuvanje ili restauracija izvornog izgleda ulične fasade, stilskih odlika, dekorativnih elemenata i ukupnog likovnog izraza;

2) moguća je sanacija objekta sa promenom gabarita do visine venca repernog objekta uličnog niza koji poseduje spomenička svojstva, a prema uslovima nadležne ustanove zaštite nepokretnih kulturnih dobara;

3) dozvoljeno je osavremenjivanje objekata u cilju njegove revitalizacije, u svemu prema utvrđenim merama za objekte od spomeničke vrednosti iz podtačke 3).

Objekti bez spomeničke vrednosti na katastarskim parcelama br. 4091, 4092, 4093, 4094/1, 4094/2, 4095, 4096, 4174, 4175, 4176/1, 4176/2, 4176/3, 4176/4, 4176/5, 4177/2, 4310, 4311, 4314, 4324, 4325/1, 4325/2, 4327, 4328, 4329, 4332/1, 4335, 4338/1, 4339, 4340, 4342/1, 4342/3, 4343, 4346, 4348/5, 4354, 4362, 4364/2, 4364/5, 4370/1, 4388, 4463, 4464, 4465/2, 4465/3, 4466, 4471/2, 4472/5, 4472/6, 4474/2, 4476/1, 4478/1, 4483/1, 4485/1, 4797/2, 4797/7, 4800/1, 4800/2, 4811, 4813, 4814, 4815, 4816, 4817, 4818, 4819, 4820, 4821/1, 4821/2, 4821/5, 4823, 4824/1, 4825/2, 4825/3, 4826/1, 4826/2, 4826/3, 4829, 4833, 4836, 4837/5, 4841/2, 4841/3, 4841/4, 4849/1, 4849/2, 4851, 4852, 4853, 4854, 4856, 4857, 4861, 4866/5, 4878/1, 4878/2, 4879, 4880/1, 4881, 4882, 4888, 5766, 5771/2, 5771/3, 5771/4, 5775/1, 5776, 5792, 5798, 5802/2, 5803/2, 5806/1, 5807/2, 5807/4, 5807/5, 5807/6, 5807/7, 5807/8, 5807/10, 5807/11, 5809/1, 5810, 5811, 5812, 5813, 5814/1, 5814/2, 5814/3, 5814/4, 5816/1, 5824, 5831/1, 5831/6, 5877/2, 5891/1, 5891/2, 5891/3, 5893, KO Zrenjanin, mogu se zameniti novim ili ukoliko su niži od susednih dograditi do visine venca susednih objekata. Od ovog pravila izuzeti su objekti na katastarskim parcelama br. 4335, 4343, 4800/1, 4800/2, 4807, 4808 i 5877/2 KO Zrenjanin koji se zadržavaju u postojećim gabaritima.

1) kod izgradnje novog objekta ili nadgradnje postojećeg ukoliko za to postoje uslovi važe sledeća pravila:

(1) nov objekat uskladiti sa okruženjem, konfiguracijom terena i vrednostima arhitektonskog i urbanog nasleđa u pogledu gabarita, dispozicije, proporcije, tipa gradnje i oblikovanja;

(2) položaj novog objekta je orijentisan prema ulici, određen regulaciono-građevinskom linijom ulice;

(3) visina novog objekta određena je visinom susednih, odnosno repernih objekata u uličnom nizu koji poseduju spomenička svojstva, siluetom i ritmom ulice, bez obaveznog uklapanja venaca, visina;

(4) novi objekti mogu biti pokriveni jednoslivnim i dvoslivnim kosim krovovima. Kod interpolacija pojedinačnih objekata u formiranim nizovima koji oblikuju ambijentalnu celinu ulice, bloka ili trga, predvideti nagib krova približan preovlađujućim u okviru celine (30-45°). Položaj slemena krova treba da bude približno na polovini širine trakta. Nagib krovnih ravni ne sme biti strmiji od susednih zaštićenih objekata;

(5) oblikovanje, konstrukcija i funkcija novog objekta treba da budu ostvarenja koja nose pečat svog vremena, s tim da sa objektima u okruženju koja imaju spomenička svojstva čine skladnu celinu. Pri oblikovanju posebnu pažnju obratiti na završnu obradu fasada. Ugaone lokacije posebno istaći i arhitektonski obraditi;

(6) za spoljnu obradu novogradnje dozvoljena je upotreba tradicionalnih i savremenih materijala koji su primereni neposrednom okruženju, s tim što nije dozvoljena upotreba bele silikatne opeke, lomljenog kamena, natur betona i sličnih neodgovarajućih materijala;

(7) namena novog objekata može biti javna, stambena, poslovna ili mešovita u zavisnosti od dominantnih karakteristika ulice. Potrebno je voditi računa da se izbegavaju sadržaji koji doprinose pogoršanju opštih uslova korišćenja prostora, pogotovu zbog parkiranja i povećanja broja dostavnih vozila.

2) na objektu bez spomeničkih vrednosti moguće su intervencije navedene u merama zaštite za objekte od vrednosti, s tim da je otvaranje novih izloga i portala na uličnoj fasadi moguće korišćenjem savremenih materijala, uz obavezu jedinstvenog tretmana čitavog objekta.

5. Utvrđuju se sledeće mere zaštite zaštićene okoline prostorno kulturno-istorijske celine:

A. Opšte mere zaštite:

1) očuvanje zatečene istorijske urbane matrice blokova, ulica, i parkova;

2) očuvanje regulaciono građevinske linije, osim kod izgradnje garaža i parking prostora unutar blokova koji podležu delimičnoj urbanoj rekonstrukciji;

3) kod izgradnje nizova novih objekata visinska regulacija mora da bude međusobno uravnotežena i usklađena sa visinom vrednovanih objekata, a u skladu sa posebnim merama zaštite;

4) namena objekata može biti javna, stambena, poslovna ili mešovita. Od proizvodnih delatnosti dozvoljene su samo one koje ni na koji način ne zagađuju životnu sredinu; Dozvoljeno je vraćanje malih tradicionalnih uslužnih i zanatskih radionica. Dozvoljeno je korišćenje i revitalizacija prostora i objekata sa nasleđenom industrijskom namenom na Žitnom trgu, na katastarskoj parceli br. 6638/1 KO Zrenjanin za stambeno - poslovnu, kulturno-obrazovnu i proizvodno-prodajnu namenu (obnova tradicionalnih načina proizvodnje piva);

5) očuvanje svih objekata od posebne spomeničke vrednosti i spomeničke vrednosti i usaglašavanje novoplaniranih objekata sa njima;

6) očuvanje vertikalne regulacije zaštićenog okruženja u skladu sa vertikalnom regulacijom gradskog jezgra;

7) prilikom izvođenja građevinskih radova, rekonstrukcije postojeće i izgradnje nove infrastrukture na području zaštićene okoline prostorno kulturno-istorijske celine obavezna je prijava radova nadležnoj ustanovi zaštite nepokretnih kulturnih dobara i arheološki nadzor;

B. Posebne mere zaštite:

Za utvrđeno nepokretno kulturno dobro - spomenik kulture (objekat na katastarskoj parceli br. 6638/6 KO Zrenjanin) kao i za objekte u okviru zaštićene okoline koji imaju posebnu spomeničku vrednost na katastarskim parcelama br. 4315/1, 5850 (stomatološka poliklinika), 5945, 6624 i 6536 KO Zrenjanin, primenjuju se mere zaštite za objekte iz tačke 4. deo B) stav 1, podtačke 1) do 9) ove odluke.

Za objekte od spomeničke vrednosti na katastarskim parcelama br. 4080, 4485/4 (vatrogasni toranj), 4883, 4996, 5002/1, 5850 (zgrada hitne medicinske pomoći), 6623 i 6638/1 (pivara) KO Zrenjanin, primenjuju se mere zaštite za objekte iz tačke 4. deo B) stav 2, podtačka 1) ove odluke.

1) za objekat na katastarskoj parceli br. 4996 KO Zrenjanin, (orijentisan prema Begeju), moguća je rekonstrukcija sa promenom visine, odnosno nadogradnja do jednog sprata, uz očuvanje izvornog izgleda ulične fasade.

Objekti bez spomeničke vrednosti na katastarskim parcelama broj: 4316/1, 4316/2, 4373, 4374, 4375, 4376/1, 4376/2, 4377, 4385/5, 4385/6, 4386, 4387, 4390/1, 4390/2, 4390/3, 4390/4, 4390/5, 4390/6, 4392/1, 4392/2, 4392/3, 4471/2, 4472/5, 4472/6, 4474/1, 4474/2, 4476/1, 4478/1, 4483/1, 4485/4, 4486 (deo), 4796/1, 4796/2, 4797/2, 4797/3, 4797/4, 4878/1, 4878/2, 4879, 4880/1, 4880/2, 4881, 4882, 4893, 4894, 4895, 4896, 4997, 4998, 5000, 5001/1, 5001/2, 5003/2, 5003/3, 5003/4, 5003/5, 5003/6, 5766, 5900/3, 5900/4, 5944, 5946/1, 5946/2, 5846, 5880/1, 5880/2, 6537, 6539, 6540, 6541, 6542/1, 6542/2, 6617, 6618, 6619, 6620, 6621, 6622, 6629, 6630, 6631, 6632, 6633, 6634/1, 6634/2, 6634/3, 6634/4, 6634/5, 6635, 6638/2, 6638/3, 6638/4, 6638/5, KO Zrenjanin, primenjuju se mere zaštite za objekte iz tačke 4. deo B) stav 3, podtačke 1).

6. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".