UREDBA O USLOVIMA ZA ISPORUKU PRIRODNOG GASA ("Sl. glasnik RS", br. 47/2006, 3/2010, 48/2010 i 49/2022 - dr. uredba)

Čl. 1-31*

(Prestalo da važi)

VIII NAČIN MERENJA ISPORUČENOG PRIRODNOG GASA I NAČIN OBRAČUNA NEOVLAŠĆENO PREUZETOG PRIRODNOG GASA

Član 32

Zapremina isporučenog prirodnog gasa se meri odgovarajućim mernim uređajima, sa merilom zapremine fizički proteklog prirodnog gasa (u m3) u radnom stanju i merilima radne temperature i radnog pritiska za automatsku korekciju izmerene zapremine fizički proteklog prirodnog gasa na zapreminu gasa u standardnom stanju (korektorom).

Ako merni uređaj nema korektor, izmerena zapremina prirodnog gasa u radnom stanju se svodi na standardno stanje računski, u skladu sa ovom uredbom.

Zapremina prirodnog gasa svedena na standardno stanje na način iz st. 1. i 2. ovog člana, računski se koriguje po toplotnoj vrednosti na zapreminu koja se koristi pri obračunu isporučenog prirodnog gasa (obračunska zapremina).

Merni uređaji koji se ugrađuju moraju biti plombirani od strane ovlašćene organizacije, a njihove priključne veze moraju biti pregledane i plombirane od strane energetskog subjekta za transport, odnosno distribuciju prirodnog gasa u skladu sa pravilima o radu transportnog, odnosno distributivnog sistema, zakonom i drugim propisima.

Energetski subjekt dužan je da vrši proveru ispravnosti mernih uređaja pre njihove ugradnje i tokom rada u radnim ili laboratorijskim uslovima, u skladu sa zakonom, tehničkim i drugim propisima, pravilima o radu transportnog, odnosno distributivnog sistema prirodnog gasa i ugovorom o transportu, distribuciji odnosno prodaji prirodnog gasa.

Član 32a

Zapremina isporučenog prirodnog gasa izmerena mernim uređajem bez korektora, svodi se na standardno stanje računski, prema formuli:

Vs = Vr ·	Pm + Patm	·	Ts	·	1	(1)
	Ps		Tr		Z

gde su:

- Vs - zapremina prirodnog gasa svedena na standardno stanje,

- Vr - zapremina prirodnog gasa u radnom stanju, odnosno očitana zapremina prirodnog gasa na mernom uređaju,

- Pm - priključni pritisak (mbar) podešen pri montaži u skladu sa standardom kojim se utvrđuje opseg priključnog pritiska,

- Patm - atmosferski pritisak (mbar),

- Ps - pritisak gasa u standardnom stanju, Ps = 1013,25 mbar,

- Ts - temperatura gasa u standardnom stanju, Ts = 288,15 K (15 °C),

- Tr - radna temperatura gasa, Tr = (273,15 + t gasa u °C) (K),

- Z - faktor kompresibilnosti (stišljivosti) gasa.

Radni pritisak gasa je jednak zbiru atmosferskog i priključnog pritiska.

Parametri radnog stanja prirodnog gasa u formuli (1) utvrđuju se na sledeći način:

a) atmosferski pritisak:

Patm = 1016 - 0,108 * h (mbar)

(2)

zaokruženo na jedno decimalno mesto,

gde je

h - nadmorska visina (m), koja se utvrđuje na način i pod uslovima:

1. h = h1, ako se vrednosti h1, h2 i hs međusobno razlikuju za manje od 50 m;

2. h = h2, ako je razlika između h1 i h2 veća od 50 m, a razlika između hs i h2 manja od 50 m;

3. h = h3 = h2 ± n*50, ako je razlika između hs i h2 veća od 50 m;

pri čemu je:

h1 - nadmorska visina merno regulacione stanice na izlazu iz transportnog sistema (glavna merno regulaciona stanica - GMRS) iz koje se prirodni gas preuzima u distributivni sistem, odnosno aritmetička sredina nadmorskih visina GMRS, ako se gas preuzima iz dve ili više GMRS;

h2 - nadmorska visina merno regulacione stanice (MRS) ili merne stanice (MS) iz koje se prirodni gas preuzima u distributivni sistem, odnosno aritmetička sredina nadmorskih visina MRS ili MS, ako se gas preuzima iz dve ili više MRS, odnosno MS i

hs - aritmetička sredina najveće i najmanje nadmorske visine za mesta isporuke kupcima sa gasovoda u koji se gas preuzima iz jedne ili više MRS, odnosno MS, na koje je taj gasovod povezan;

n - ceo broj od apsolutne vrednosti izraza (hs - h2)/50.

Energetski subjekt za transport prirodnog gasa utvrđuje i objavljuje nadmorske visine h1 i vrednosti izračunatog atmosferskog pritiska za sve GMRS iz kojih se prirodni gas isporučuje u distributivni sistem.

Energetski subjekt za distribuciju prirodnog gasa utvrđuje nadmorske visine h2 i h3 i objavljuje nadmorske visine h1, h2 i h3 i vrednosti izračunatog atmosferskog pritiska koje će biti korišćene pri obračunu gasa isporučenog kupcima;

b) priključni pritisak:

- ako je priključni pritisak Pm > 24 mbar, za svođenje se koristi vrednost koja je podešena na regulatoru;

- ako je priključni pritisak 18 mbar ≤ Pm ≤ 24 mbar, za svođenje se koristi vrednost Pm = 22 mbar;

v) radna temperatura:

- za period od 1. oktobra do 30. aprila, Tr = 6°C;

- za period od 1. maja do 30. septembra, Tr = 15°C;

- za mesto isporuke koje nije izloženo većim promenama temperature (merni uređaji ugrađeni unutar objekta), Tr = Ts;

g) kompresibilnost:

Z = 1/ (1+ k * Pm)

(3)

gde je:

- za Pm < 1 bar, k = 0, odnosno zanemaruje se uticaj kompresibilnosti,

- za 1 bar ≤ Pm < 8 bar, k = 0,003.

Član 32b

Ako korektor ima samo merilo za merenje radne temperature, podatak o radnom pritisku se zadaje kao parametar, pri čemu se atmosferski pritisak utvrđuje na način iz člana 32a ove uredbe i izmerena zapremina gasa u radnom stanju se svodi na standardno stanje automatski.

Ako merni uređaj ima ugrađen temperaturni kompenzator, zapremina gasa je automatski svedena na temperaturu u standardnom stanju, pa se na standardno stanje svodi računski samo po pritisku na način utvrđen u članu 32a ove uredbe.

Član 32v

Donja toplotna vrednost prirodnog gasa isporučenog iz transportnog sistema ili iz distributivnog sistema koji je povezan na transportni sistem, utvrđuje se na mestima isporuke prirodnog gasa iz transportnog sistema.

Donju toplotnu vrednost prirodnog gasa iz stava 1. ovog člana, utvrđuje energetski subjekt za transport prirodnog gasa, na osnovu podataka o donjoj toplotnoj vrednosti na ulazima u transportni sistem, odnosno na osnovu hemijskih analiza uzoraka sa mesta isporuke prirodnog gasa, ako je došlo do mešanja prirodnog gasa iz različitih ulaza u sistem, s tim što se te hemijske analize rade najmanje dva puta mesečno.

Hemijska analiza uzorka prirodnog gasa iz stava 2. ovog člana se obavlja procesnim gasnim hromatografom.

Ako se prirodni gas preuzima u distributivni sistem preko više merno regulacionih stanica, iz transportnog sistema, drugog distributivnog sistema ili neposredno od proizvođača prirodnog gasa (sa gasnih polja), donju toplotnu vrednost prirodnog gasa na osnovu koje se obračunava isporučeni prirodni gas iz distributivnog sistema utvrđuje energetski subjekt za distribuciju prirodnog gasa, kao ponderisanu vrednost, na osnovu podataka o donjim toplotnim vrednostima i odgovarajućim preuzetim zapreminama prirodnog gasa sa svih mesta preuzimanja prirodnog gasa u taj sistem.

Ako je na jednom mestu primopredaje donja toplotna vrednost prirodnog gasa, tokom obračunskog perioda utvrđivana više od jednom, za obračun se utvrđuje ponderisana vrednost, na osnovu podataka o donjim toplotnim vrednostima i odgovarajućim zapreminama proteklog prirodnog gasa između dva uzimanja uzorka.

Član 32g

Zapremina prirodnog gasa svedena na standardno stanje gasa u skladu sa čl. 32a i 32b čija je donja toplotna vrednost utvrđena u skladu sa članom 32 v, svodi se na obračunsku zapreminu računski, prema formuli:

Vo = Vs * Hpd / Hr (m3)

(4)

gde su:

- Vo - obračunska zapremina (m3),

- Vs - zapremina prirodnog gasa svedena na standardno stanje (m3),

- Hpd - donja toplotna vrednost prirodnog gasa utvrđena za obračunski period u skladu sa članom 32v) (kJ/m3),

- Hr - referentna donja toplotna vrednost prirodnog gasa koja iznosi 33.338,35 kJ/m3.

Čl. 33-45*

(Prestalo da važi)