PROGRAM PRAĆENJA EKOLOŠKOG I HEMIJSKOG STATUSA POVRŠINSKIH VODA NA TERITORIJI GRADA NIŠA ZA 2022/2023. GODINU ("Sl. list grada Niša", br. 37/2022)

 

I - OSNOVE PROGRAMA

Voda kao neprocenjivo prirodno bogatstvo, ograničeno, ranjivo i neophodno za opstanak čovečanstva, obavezuje na kolektivno racionalno korišćenje, na zaštitu od zagađenja i na uspostavljanje temelja održavanja i razvoja vodnih resursa za buduće generacije.

Zakonom o zaštiti životne sredine su date osnovne smernice zaštite voda. Članom 23. ovog Zakona definisano je, da se zaštita i korišćenje voda ostvaruje integralnim upravljanjem vodama, preduzimanjem mera za njihovo očuvanje i zaštitu u skladu sa posebnim zakonom. Integralno upravljanje vodama ostvaruje se u skladu sa Zakonom o vodama ("Službeni glasnik RS", br.30/10, 93/12 i 101/16) kojim je uključena i Okvirna direktiva o vodama EU (2000/60/ES).

U skladu sa članovima 69. i 70. Zakona o zaštiti životne sredine, koji definišu da jedinica lokalne samouprave obezbeđuje kontinualnu kontrolu i praćenje stanja životne sredine donošenjem i realizacijom programa monitoringa za svoju teritoriju, u skladu sa nacionalnim programima, i vršenje monitoringa, sistematskim praćenjem vrednosti indikatora, definisanim Pravilnikom nacionalne liste indikatora zaštite životne sredine, pripremljen je Program praćenja ekološkog i hemijskog statusa površinskih voda na teritoriji Grada Niša za 2022/2023. godinu.

Rezultati monitoringa površinskih voda pouzdano ukazuju na izvore, vrste zagađenja, kao i na stepen njihovog uticaja na degradaciju vodenih ekosistema.

Površinske vode na teritoriji Grada Niša, izložene su uticajima različitih koncentrisanih i rasutih zagađivača. Prirodni i antropogeni uslovi, u kojima se nalaze površinske vode ovog područja, zahtevaju monitoring njihovog kvaliteta.

II - CILJ PROGRAMA

Cilj realizacije Programa praćenja ekološkog i hemijskog statusa površinskih voda na teritoriji Grada Niša, je dobijanje informacija o kvalitetu površinskih voda na teritoriji Grada, potrebnih za planiranje mera zaštite od neželjenih efekata zagađenja i upravljanje rizikom putem preventivnog delovanja, u cilju zaštite i očuvanja zdravlja ljudi i životne sredine.

Praćenje kvaliteta površinskih voda predstavlja i značajan element upravljanja vodama, a ogleda se u praćenju ekološkog statusa, sa primarnim ciljem unapređenja kvaliteta površinskih voda, na lokalnom i nacionalnom nivou.

III - MERNA MESTA, LISTA PARAMETARA I DINAMIKA UZORKOVANJA

Programom praćenja ekološkog i hemijskog statusa površinskih voda na teritoriji Grada Niša, utvrđuje se broj vodnih tela, broj i raspored mernih mesta, obim, vrsta, učestalost merenja, indikatori zagađenja i njihovo praćenje, lista parametara kontrole kvaliteta površinskih voda, dinamika praćenja i način dostavljanja podataka, odnosno izveštavanja.

Na osnovu podataka dobijenih višegodišnjim praćenjem i ispitivanjem, i na osnovu iskustava monitoringa, Programom praćenja ekološkog i hemijskog statusa površinskih voda na teritoriji Grada Niša za 2022/2023. godinu, predviđeno je praćenje kvaliteta sledećih vodnih tela: Nišava, Južna Morava, Kutinska, Toponička i Jelašnička reka. Odlukom o utvrđivanju Popisa voda I reda ("Službeni glasnik RS", br.83/10), navedeni vodotoci pripadaju vodotocima I reda, osim Jelašničke reke koja nije u navedenom popisu.

Praćenjem su obuhvaćena vodna tela na širem području Grada Niša, na kojima se kontrola obavlja na mernim mestima čije će tačne koordinate biti sastavni deo Ugovora.

Vodno telo	Red. br.	Merno mesto
Reka Nišava	1.	Nišava, na potezu crkve Sv. Petka Iverica (preko puta)
	2.	Nišava, na potezu uliva Malčanske reke
	3.	Nišava na potezu uliva Knezselskog potoka
	4.	Nišava, kod Beneton-a
	5.	Nišava iza hotela Maj Plejs
	6.	Nišava, 100m uzvodno od uliva iz kolektora otpadnih voda
	7.	Nišava, 300m nizvodno od uliva iz glavnog kolektora otpadnih voda
	8.	Nišava, 100m pre uliva u Južnu Moravu
Reka Južna Morava	1.	Južna Morava iza "Dakom"-a
	2.	Južna Morava, u nivou sela Mezgraja 100m nizvodno od Železničkog mosta
Kutinska reka	1.	Kutinska reka, pružni prelaz kod "Nissal"-a
Toponička reka	1.	Toponička reka, potez pre ulaska u selo Miljkovac
	2.	Toponička reka, 100m uzvodno od uliva otpadnih voda Specijalne psihijatrijske bolnice u Gornjoj Toponici
	3.	Toponička reka, 300m nizvodno od uliva otpadnih voda Specijalne psihijatrijske bolnice u Gornjoj Toponici
Jelašnička reka	1.	Jelašnička reka, most na ulazu u selo Jelašnica iz pravca Niške Banje

Sa navedenom dinamikom uzorkovanja bilo bi ispitano 90 uzoraka.

U skladu sa Uredbom o graničnim vrednostima zagađujućih materija u površinskim i podzemnim vodama i sedimentu i rokovima za njihovo dostizanje ("Službeni glasnik RS", br.50/12), u uzorcima površinskih voda, ispitivaće se sledeći fizičko - hemijski i mikrobiološki parametri:

PARAMETAR	JEDINICE MERE
OPŠTI
pH
Suspendovane materije	mg/l
Kiseonični režim
Rastvoreni kiseonik	[mg O2/l]
Zasićenost vode kiseonikom	%
- nestratifikovana voda
BPK5	[mg O2/l]
HPK (bihromatna metoda)	[mg O2/l]
Ukupni organski ugljenik (TOS ili UV ekstincija na 254nm)	[mg/l]
NUTRITIJENTI
Ukupan azot	[mg N/l]
Nitrati	[mg N/l]
Nitriti	[mg N/l]
Amonijum jon	[mg N/l]
Ukupan fosfor	[mg P/l]
Ortofosfati	[mg P/l]
SALINITET
Hloridi	[mg/l]
Ukupni zaostali hlor (parametar je predviđen za salmonidne i ciprinidne površinske vode - I i II klasa voda)	[mg/l HOCl]
Sulfati	[mg/l]
Ukupna mineralizacija	[mg/l]
Elektroprovodljivost na 20°C	[mS/cm]
METALI
Arsen	[μg/l]
Bor	[μg/l]
Bakar	[μg/l]
Cink	[μg/l]
Hrom (ukupni)	[μg/l]
Gvožđe (ukupno)	[μg/l]
Mangan (ukupni)	[μg/l]
ORGANSKE SUPSTANCE
Fenolna jedinjenja fenoli - C2H5OH	[μg/l]
Naftni ugljovodonici
Površinski aktivne materije (kao laurilsulfat)	[μg/l]
MIKROBIOLOŠKI PARAMETRI
Fekalni koliformi	cfu/100ml
Ukupni koliformi	cfu/100ml
Crevne enterokoke	cfu/100ml
Broj aerobnih heterotrofa (metoda Kohl)	cfu/1ml

Lista metoda i standarda, koji se koriste za uzorkovanje površinskih voda, analiza uzoraka i obrada podataka, obuhvata spisak referentnih metoda i standarda, koji će se koristiti pri realizaciji programa za uzorkovanje, analizu uzoraka i ocenjivanje vrednosti koncentracija. Akreditovanoj kući ostavljamo mogućnost da uradi dodatne analize ukoliko smatra da je u datom periodu potrebno.

Stručna akreditovana institucija, koja vrši ispitivanje površinskih voda, u obavezi je da u izveštaju o ispitivanju površinskih voda, navede listu metoda i standarda koji se koriste za uzorkovanje, analizu uzoraka i obradu podataka. Tumačenje rezultata ispitivanja vrši se na osnovu važeće zakonske regulative.

Uzorkovanje površinskih voda vršiće se tokom 2022. i 2023. godine a dinamika uzorkovanja podrazumeva kvartalno (sezonsko) uzorkovanje i ispitivanje.

U periodu trećeg kvartala 2022. godine (jul, avgust i septembar) uzorkovanje će se vršiti u dva od ova tri meseca.

U periodu četvrtog kvartala 2022. godine (oktobar, novembar i decembar) - uzorkovanje će se vršiti u jednom od ova tri meseca.

U periodu prvog kvartala 2023. godine (januar, februar i mart) - uzorkovanje će se vršiti u jednom od ova tri meseca.

U periodu drugog kvartala 2023. godine (april, maj i jun) - uzorkovanje će se vršiti u dva od ova tri meseca.

Vremenski periodi uzorkovanja i ispitivanja površinskih voda biće definisani operativnim planom dinamike realizacije, od strane stručne akreditovane institucije, koja vrši ispitivanje kvaliteta površinskih voda.

IV - IZVEŠTAVANJE O SPROVOĐENJU PROGRAMA

Izveštaj o monitoringu površinskih voda sadrži: broj vodnih tela, broj, raspored i položaj mernih mesta, listu analiziranih parametara, metode i standarde koji se koriste za uzorkovanje, granične vrednosti fizičko - hemijskih i mikrobioloških parametara propisanog statusa, rezultate analize uzoraka, obradu podataka, procenu ekološkog statusa površinskih voda na osnovu analiziranih parametara, kao i podatke o stručnoj akreditovanoj instituciji koja vrši ispitivanje kvaliteta površinskih voda.

Podaci o uzorkovanju i rezultati laboratorijskog ispitivanja kvaliteta površinskih voda na teritoriji Grada Niša, dostavljaće se, u skladu sa dinamikom realizacije Programa, kroz izveštaje, Gradskoj Upravi za imovinu i održivi razvoj - sektor - zaštita životne sredine, najkasnije u roku od 20 dana po isteku meseca, u kome je vršeno uzorkovanje i ispitivanje, sa po dva primerka u pisanoj i elektronskoj formi, pogodnoj za unos u informacioni sistem.

Godišnji izveštaji o rezultatima ispitivanja kvaliteta površinskih voda na teritoriji Grada Niša u 2022. i 2023. godini, dostavljaće se u roku od 40 dana, od završetka izveštajnog perioda, za svaku kalendarsku godinu. Uz Godišnji izveštaj za 2022. godinu dostavlja se i Konačni izveštaj, koji obuhvata period realizacije Programa (2022/2023. godina). Godišnji izveštaji treba da sadrže stručna tumačenja rezultata ispitivanja kvaliteta površinskih voda na teritoriji Grada Niša.

Rezultati analize uzoraka površinskih voda prikazuju se u izveštaju tabelarno, grafički (mapiranje mernih mesta ispitivanja) i tekstualno, sa zaključkom o stanju površinskih voda, predlogom mera, kao i opisom načina i predloga dinamike daljih ispitivanja površinskih voda.

Uz izveštaje o uzorkovanju laboratorijskog ispitivanja, potrebno je u elektronskom obliku, dostaviti i skraćenu verziju izveštaja, prilagođenu za objavljivanje na zvaničnoj internet stranici Grada Niša.

Podaci dobijeni realizacijom Programa praćenja ekološkog i hemijskog statusa površinskih voda na teritoriji Grada Niša, dostavljaju se Agenciji za zaštitu životne sredine do 31. marta tekuće godine za prethodnu godinu i koriste se za ocenjivanje kvaliteta površinskih voda i sastavni su deo informacionog sistema zaštite životne sredine.

V - AKTIVNOSTI ZA REALIZACIJU PROGRAMA

Realizacija Programa praćenja ekološkog i hemijskog statusa površinskih voda na teritoriji Grada Niša za 2022/2023. godinu uključuje reke: Nišava, Južna Morava, Kutinska, Toponička i Jelašnička i obuhvata tri faze:

I faza - Donošenje Programa praćenja ekološkog i hemijskog statusa površinskih voda na teritoriji Grada Niša, za 2022/2023. godinu od strane Gradskog veća Grada Niša;

II faza - Izbor stručne akreditovane institucije, koja će vršiti praćenje kvaliteta površinskih voda, sprovođenjem postupka javne nabavke i zaključenje Ugovora;

III faza - Realizacija Programa od strane izabrane stručne akreditovane institucije.

Sredstva za sprovođenje Programa praćenja ekološkog i hemijskog statusa površinskih voda na teritoriji Grada Niša, za 2022/2023. godinu, obezbeđuju se u budžetu Grada Niša - Budžetskom fondu za zaštitu životne sredine Grada Niša. Programom korišćenja sredstava Budžetskog fonda za zaštitu životne sredine ("Službeni list Grada Niša", br.23/22) i Godišnjim finansijskim planom prihoda i primanja i rashoda i izdataka Gradske uprave za imovinu i održivi razvoj opredeljuju se sredstva prema bližim namenama i isplaćuju na osnovu ugovora zaključenih u skladu sa zakonom.

Program objaviti u "Službenom listu Grada Niša".