ODLUKA O UTVRĐIVANJU CRKVE SVETOG ARHANĐELA GAVRILA U ŠOPIĆU ZA SPOMENIK KULTURE ("Sl. glasnik RS", br. 59/2022)

1. Crkva Svetog Arhanđela Gavrila u Šopiću utvrđuje se za spomenik kulture.

2. Crkva Svetog Arhanđela Gavrila u Šopiću (u daljem tekstu: spomenik kulture), nalazi se na teritoriji opštine Lazarevac, selo Šopić b.b., na katastarskoj parceli br. 4755 K.O. Šopić, u svojini Srpske pravoslavne crkve, eparhije šumadijske - crkvena opština Šopićka, Šopić.

Poseban segment kulturno-istorijskog, arhitektonskog i sociološkog nasleđa Šopića, svojstven i većem broju sela na celokupnoj teritoriji Beogradskih opština, jeste kontinuitet nematerijalnog duhovnog života očuvan kroz postojanje stare crkve iz vremena kada se ovaj prostor naseljava. Smeštena u seoskom kraju poznatom pod nazivom Crkveno polje, crkva Svetog Arhanđela Gavrila predstavlja u istorijskom vrednovanju prostorni i građevinski okvir duhovnog, društvenog i kulturnog života naselja Šopić. Na mestu današnje crkve, na osnovu izvesnih izvora se nalazila brvnara iz 1815. godine podignuta na temeljima starije crkve.

Spomenik kulture je sagrađen 1869. godine, oblikovan u duhu klasicizma sa elementima romantizma, koncipiran je kao jednobrodna građevina sa naglašenim bočnim pevničkim prostorom, polukružnom istočnom oltarskom apsidom i vitkim zvonikom nad pripratom. Uz apsidu sa spoljašnje strane uočavaju se manji kontrafori. Crkva je zidana od opeke, spolja i unutra omalterisana. Blagim stepenovanjem masa koje naglašavaju vertikalu četvorostranog zvonika sa stilizovanim vrhom nad kojim se uzdiže krst, postignut je utisak reprezentativnosti i monumentalnosti glavne fasade. Zidovi crkve su omalterisani u belo, te se ne može sa pouzdanošću utvrditi, da li je crkva prvobitno imala živopis.

Deo prvobitnog ikonostasa iz 1908. godine koji se nalazio u crkvi, sa ikonama za koje se pretpostavlja da su rad akademskog slikara Živka Jugovića, značajnog umetnika u oblasti crkvenog slikarstva s kraja 19. veka, danas se nalazi u improvizovanoj kapeli Parohijskog doma.

U porti se sve do 1860. godine nalazilo starije groblje, kada se formira kompleks opšteg seoskog groblja istočno od crkve. Od tada se u porti sahranjuju samo sveštena lica i podižu počasni spomenici - kenotafi. Svojom monumentalnošću se naročito ističe spomenik proti Aleksi Lazareviću, znamenitoj ličnosti Prvog i Drugog srpskog ustanka, jugozapadno od crkve.

Crkva Svetog Arhanđela Gavrila u Šopiću je primer klasicizma u našoj crkvenoj arhitekturi sa jasnom primenom svih odlika ovog stila. Jasnoća, mir i monumentalnost dominiraju u njenom opštem sagledavanju. Slobodnija kompozicija i određena senzibilnost anonimnog neimara, prizvuk su romantizma čiji se počeci javljaju još za vladavine klasicizma. Prateći razvoj naše sakralne arhitekture, mogu se uočiti mnogo jači odjeci klasicizma na teritoriji Vojvodine nego u ovim delovima Srbije, što šopićku crkvu ubraja u zasebnu skupinu sakralnih objekata na teritoriji nekadašnje beogradske i topličke eparhije, danas šumadijske.

Imajući u vidu sve navedene karakteristike sasvim je razumljivo da i danas crkve svojom arhitekturom, istaknutim položajem, materijalom, načinom gradnje, prostornim i urbanističkim vrednostima, često predstavljaju i najznačajnije objekte u prostoru u kom se nalaze, i po uobičajenom pravilu njime dominiraju. U kontekstu navedenog i kao deo materijalnog, kroz vekove očuvanog razvoja sakralne arhitekture na širem području grada Beograda, crkva Svetog Arhanđela Gavrila u selu Šopiću je objekat arhitektonsko-urbanističkih i kulturno-istorijskih vrednosti.

3. Zaštićena okolina spomenika kulture obuhvata katastarsku parcelu broj 4755. K.O. Šopić, u svojini Srpske pravoslavne crkve, eparhije šumadijske - crkvena opština Šopićka, Šopić.

4. Utvrđuju se sledeće mere zaštite spomenika kulture:

1) očuvanje izvornog izgleda, spoljašnje arhitekture i enterijera, horizontalnog i vertikalnog gabarita, oblika i nagiba krova, konstruktivnih i dekorativnih elemenata, originalnih materijala i funkcionalnih karakteristika spomenika kulture;

2) ažurno praćenje stanja i održavanje konstruktivno-statičkog sistema, krovnog pokrivača, svih fasada i enterijera i redovno održavanje spomenika kulture;

3) zabrana radova koji mogu ugroziti statičku stabilnost spomenika kulture;

4) dekorativno osvetljavanje spomenika kulture;

5) očuvanje javnog karaktera spomenika kulture;

6) zabrana postavljanja klima uređaja i sredstava javnog oglašavanja na spomenik kulture.

5. Utvrđuju se sledeće mere zaštite zaštićene okoline spomenika kulture:

1) zabrana gradnje objekata koji nisu u funkciji spomenika kulture;

2) zabrana gradnje i postavljanja trajnih ili privremenih objekata koji svojim gabaritom, volumenom, oblikom ili namenom mogu ugroziti ili degradirati spomenik kulture i njegovu zaštićenu okolinu;

3) zabrana radova koji mogu ugroziti statičku bezbednost spomenika kulture;

4) zabrana postavljanja sredstava javnog oglašavanja u zaštićenoj okolini spomenika kulture;

5) redovno održavanje memorijalnog prostora u zapadnom delu parcele;

6) urbanističko i komunalno uređenje, hortikulturno opremanje, negovanje dekorativne flore i redovno održavanje prostora zaštićene okoline u funkciji spomenika kulture.

6. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".