ODLUKAUTVRĐIVANJU CRKVE SVETOG ARHANGELA GAVRILA U CVETANOVCU ZA SPOMENIK KULTURE("Sl. glasnik RS", br. 59/2022) |
1. Crkva Svetog Arhangela Gavrila u Cvetanovcu sa pokretnim stvarima u njoj koje su od posebnog kulturnog i istorijskog značaja, utvrđuje se za spomenik kulture.
2. Crkva Svetog Arhangela Gavrila u Cvetanovcu sa pokretnim stvarima u njoj koje su od posebnog kulturnog i istorijskog značaja (u daljem tekstu: spomenik kulture), nalazi se na teritoriji opštine Ljig, u selu Cvetanovac, na katastarskoj parceli broj 874, KO Cvetanovac, u privatnoj svojini.
Spomenik kulture se nalazi u selu Cvetanovcu, na levoj obali reke Ljig, prema ušću Kačera i rudničkog sela Moravci. Sagrađena je 1865. godine na mestu na kome je bila crkva - brvnara za čiju je izgradnju knez Miloš priložio 13000 groša. Crkva je jednobrodna građevina sa petostranom apsidom na istoku, pripratom na zapadnoj strani nad kojom se izdiže toranj sa krovom na četiri vode i pravougaonim pevničkim rizalitima na severnoj i južnoj strani centralnog dela naosa. Spolja je omalterisana i okrečena, ima jednostavno profilisan, dvostepen podkrovni venac i fasade rasčlanjene lezenama koje ne sežu do krovnog venca obrazujući plitka pravougaona polja. Na zapadnoj fasadi je portal koji uokviruju pilastri iznad kojih je zabat dok su dve niše postavljene u bočnim poljima. U hram se ulazi kroz južni portal koji je takođe uokviren pilastrima i zabatnim završetkom. Unutrašnjost je osvetljena sa trinaest izduženih, lučno završenih prozora od kojih je tri na oltarskoj apsidi, dva u priprati, po tri na severnom i južnom zidu naosa i dva u pevnicama. Nešto manji prozorski otvori su na sve četiri strane tornja. Naos je pokriven dvoslivnim krovom sa biber crepom, dok je nad oltarskom apsidom krov od pet segmenata a nad pevnicama od tri segmenta. U oltarskom prostoru se uz severni i južni zid nalaze niše proskomidije i đakonikona. Časna trpeza urađena od kamena peščara i počiva na četiri grubo istesana stuba koji se sužavaju na sredini i imaju zatesane ivice. Priprata je na zapadnom delu crkve odvojena od naosa masivnim stupcima koji nose osnovu galerije. Komunikacija sa naosom ostvarena je kroz središnji i južni polukružni prolaz. Na severnom i južnom zidu naosa postavljene su spomen ploče sa imenima rodoljuba poginulih u ratovima 1912-1918. godine i onih koji su preživeli Solunski front.
U hramu se nalazi vredna zbirka od 18 ikona koje je početkom XIX veka uradio nepoznat zograf. Carske dveri naslikao je Dimitrije Posniković, a 12 štafelajnih ikona rad su domaćih i ruskih slikara koji stvaraju krajem XIX i početkom XX veka.
U crkvi se nalazi putir od srebra sa pozlatom koji je redak kujundžijski rad nepoznatog domaćeg majstora iz prve polovine XIX veka i više vrednih bogoslužbenih knjiga. Za cvetanovačku crkvu se vezuje i malo poznat običaj takozvanog "opasivanja crkve".
3. Zaštićena okolina spomenika kulture obuhvata katastarske parcele broj 880, 876, 873, 872 i 871 KO Cvetanovac.
4. Utvrđuju se sledeće mere zaštite spomenika kulture:
1) očuvanje izvornog izgleda spoljašnje arhitekture i enterijera, horizontalnog i vertikalnog gabarita, oblika i nagiba krova, svih konstruktivnih i dekorativnih elemenata, stilskih karakteristika, originalnih materijala i funkcionalnih karakteristika;
2) ažurno praćenje stanja i održavanja konstruktivno-statičkog sistema, krovnog pokrivača, svih fasada, enterijera i ispravnosti instalacija u spomeniku kulture;
3) zabrana radova koji mogu ugroziti statičku stabilnost spomenika kulture;
4) oslikavanje spoljašnjih i unutrašnjih zidova spomenika kulture dozvoljava se samo prema uslovima i uz nadzor nadležnog zavoda za zaštitu spomenika kulture;
5) vođenje elektro i TT vodova podzemnim putem;
6) zabrana postavljanja priključnih kutija, ormara i spoljašnjih klima jedinica na fasadama spomenika kulture;
7) instaliranje gromobranskih uređaja i uređaja za zaštitu od požara;
8) korišćenje spomenika kulture kao reprezentativnog objekta u skladu sa njegovom namenom i sadržajem.
5. Utvrđuju se sledeće mere zaštite zaštićene okoline spomenika kulture:
1) zabrana gradnje i postavljanja trajnih ili privremenih objekata koji bi svojom namenom, volumenom, visinom i oblikom mogli da ugroze ili degradiraju spomenik kulture i njegovu zaštićenu okolinu;
2) izgradnja infrastrukture dozvoljava se samo uz prethodno obezbeđenje zaštitnih arheoloških iskopavanja i adekvatne prezentacije nalaza;
3) zabrana radova koji mogu ugroziti statičku bezbednost spomenika kulture;
4) zabrana postavljanja vazdušnih, elektro i TT vodova preko zaštićenih parcela, njihovo vođenje izvršiti podzemnim kanalima, uz obavezno vraćanje terena u prvobitno stanje;
5) zabrana skladištenja štetnih materijala i stvaranje deponija;
6) urbanističko i komunalno uređenje, hortikulturno opremanje, negovanje dekorativne flore i redovno održavanje prostora zaštićene okoline u funkciji spomenika kulture.
6. Spisak pokretnih stvari od posebnog kulturnog i istorijskog značaja rednog br. 1. do 48. koje se nalaze u Crkvi Svetog Arhangela Gavrila čini sastavni deo ove odluke.
7. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
SPISAK POKRETNIH STVARI U CRKVI SVETOG ARHANGELA GAVRILA U CVETANOVCU
1. Carske dveri, tempera na drvetu, 169 x 107 cm (desno krilo širina 56 cm, levo krilo široko 52 cm; medaljoni na dverima visoki 86 cm, široki 30 cm, ali se pri krajevima se šire do 36 cm). Rad Dimitrija Posnikovića, druga polovina XIX veka. Krila su razdvojena i prislonjena uz bočne strane oltarskog prostora.
2. Bogorodica sa Hristom, ulje na platnu, 98 x 68 cm, nepoznati majstor, kraj XIX i početak XX veka.
3. Isus Hrist, ulje na platnu, 98,5 x 68 cm, nepoznati majstor, kraj XIX i početak XX veka. Isti slikar koji je naslikao Bogorodicu sa Hristom naslikao je i ovu ikonu.
4. Vaskrsenje Hristovo sa scenama praznika, ulje na metalu, 44,5 x 37,5 cm, ruski majstor, početak XX veka. Na poleđini ikone, na crvenom platnu odštampano je: "Prilažu crkvi Cvetanovačkoj Ljubica i Zdravko Mirković iz Babajića za pokoj duše umrlog joj oca Mijaila Milinkovića bivšeg iz Veliševaca 1912."
5. Ikona Sv. Georgija Pobedonosca, tempera na iverici, 29 x 24 cm, nepoznati majstor, početak XX veka. Na poleđini ikone grafitnom olovkom je ispisano: "Osvećena 18/5 aprila 1935. godine u hramu Sv. Apostola Petra i Pavla u Jagodini. Paroh jagodinski Živan Živković, sveštenik."
6. Sv. Nikola Čudotvorac, ulje na platnu, 47,5 x 37 cm, nepoznati majstor, kraj XIX i početak XX veka. U dnu ikone piše: "Priloži Ružica udova Mirka Markovića iz Cvetanovca 1901. god."
7. Bogorodica sa Hristom i svetiteljima (Sv. Otac Nikolaj i Sv. Jovan), litografski otisak, 35,5 x 26 cm, ruska ikona, početak XX veka.
8. Sv. Trojica, ulje na platnu, 66 cm h 53,5 cm, nepoznat majstor, kraj XIX i početak XX veka.
9. Sv. Arh. Mihailo, ulje na platnu, 47,5 h 37 cm, nepoznat majstor, kraj XIX i početak XX veka. U dnu ikone je zapisano: "Priloži Ružica udova poč. Mirka Markovića iz Cvetanovaca 1901. god."
10. Sv. Nikola, ulje na platnu, 47 cm h 36,5 cm, nepoznat majstor, kraj XIX i početak XX veka. U dnu je ispisano:" Priloži Čedomir Ostojić iz Babajića za dušu svo/joj sestri Jeleni 1905. god."
IKONE KOJE SU BILE NA IKONOSTASU STARE CRKVE - BRVNARE
Sve ikone naslikane su arhaično, uz korišćenje crvene, bele i žute boje i tamno-plave pozadine, plošno, bez pokušaja modelovanja. Neki od svetitelja drže u rukama svitke ali na njima nema teksta.
11. Isus Hristos, tempera na drvetu, 86,5 x 64 cm, 1820. godina.
12. Bogorodica Umilenije, tempera na drvetu, 56 x 39 cm, 1820. godina.
13. Bogorodica, tempera na drvetu, 46 x 28 cm, 1820. godina.
14. Sv. Sava i Sv. Simeon, tempera na drvetu, 86 cm x 64 cm, 1838. godina. Ikona je sačinjena spajanjem tri drvene ploče povezane sa dva kušaka.
15. Sv. Jovan, tempera na drvetu, 46 x 28 cm, 1820. godina. Ikona se nalazila uz ikonostasni krst.
16. Sv. apostol Petar tempera na drvetu, 56 x 36 cm, 1820. godina.
17. Sv. apostol Pavle, tempera na drvetu, 56 x 35 cm, 1820. godina.
18. Nepoznati prorok, tempera na drvetu, 56 x 37 cm, 1820. godina.
19. Sv. apostol Andrej, tempera na drvetu, 56 x 37 cm, 1820. godina.
20. Sv. apostol Jakov, tempera na drvetu, 57 x 34 cm, 1820. godina.
21. Sv. jevanđelista Luka, tempera na drvetu, 56 x 33 cm, 1820. godina.
22. Sv. apostol Jovan, tempera na drvetu, 55 x 34 cm, 1820. godina.
23. Sv. apostol Mateja tempera na drvetu, 56 x 35cm, 1820. godina
24. Sv. apostol Juda tempera na drvetu, 56 x 36,5 cm, 1820. godina.
25. Sv. apostol Vartolomej tempera na drvetu, 56 x 36 cm, 1820. godina.
26. Sv. apostol Toma tempera na drvetu, 56 x 34,5 cm, 1820. godina.
27. Sv. apostol Simeon, tempera na drvetu, 56 x 34 cm, 1820. godina.
28. Sv. apostol Filip, tempera na drvetu, 56 x 36 cm, 1820. godina.
CRKVENI SASUDI
29. Krst poskurnik, liveni mesing ili neka druga legura, visina 15 cm, visina samog krsta 12 cm, širina kraka 7,5 cm, prečnik stope 6 cm. Blizak je ruskim krstovima, na stopi je pečat. Isti krst nalazi se u crkvi u Radljevu.
30. Krst sa stopom (visina sa stopom 30,5 cm, visina krsta 18,5 cm, širina kraka 13,5 cm). Na stopi ugravirano pisanim slovima: "Priloži Hristina Gavrilović iz Babaića svojoj poč. majci Milici Jankovićki za spomen." Isus Hrist prikazan je na emajliranoj plavoj pozadini.
31. Putir, prva polovina XIX veka, kujundžijski rad srebro sa pozlatom (visina 26 cm, prečnik stope 13 cm, prečnik kupe 10 cm). Gnezdo od pozlaćenog filigrana, nodus pozlata, stopa levkasta sa ugraviranom dekoracijom lale. Rad je lokalnog majstora ili neke balkanske radionice.
32. Putir od legure mesinga ili kalaja, kraj XIX veka. (visina 29 cm, širina stope 14 cm, prečnik kupe 8,5 cm).
33. Čirak od livenog mesinga, druga polovina XIX veka (visina 22,5 cm, prečnik stope 11,5 cm). Profane je namene i koristio se za kućno osvetljenje. Prodavao se na području austrougarske.
KNJIGE I DIPLOMA
34. Irmologija, 19,5 x 15,3 cm, korice drvene, presvučene kožom, bez ukrasa i bez kopči. Knjiga ima 243 strane, mada joj nedostaju stranica i s početka i sa kraja
35. Jevanđelje malo 17,5 x 11 cm, štampano u avgustu 1797. godine, u Moskvi. Drvene korice obložene kožom, sa metalnim kopčama.
36. Oktoih mali (prva četiri glasa), 18,5 x 10,5 cm. Drvene korice presvučene kožom.
37. Služabnik, 22 x 18 cm, drvene korice presvučene kožom, nedostaju kopče. Knjiga je štampana na crkvenoslovenskom, u Budimu 1825. godine.
38. Časoslov, 21 x 14 cm, štampana je u Kraljevskoj štampariji u Beogradu 1910. godine. Korice kartonske, presvučene kožom. Na njima je napred utisnut krst a otpozadi putir.
39. Opšti minej, 37 x 24,5 cm, štampan 14. oktobra 1841 godine u Beogradu. Ima drvene korice presvučene kožom, nedostaju kopče.
40. Veliki trebnik, 33 x 21,5 cm. Na zadnjoj, praznoj stranici zapis od 6. decembra 1911. godine.
41. Apostol, 36 x 22 cm. Ima drvene korice presvučene kožom.
42. Triod veliki, 35 x 22 cm. Ukoričene drvene korice presvučene kožom.
43. Perntikostar, 33,5 x 22 cm. Rusko izdanje. Knjiga je štampana u novembru 1813.
44. Minej za april, 35,5 x 23,3 cm. Rusko izdanje, štampan u Moskvi 1868. godine. Ima drvene korice presvučene kožom.
45. Minej za decembar, 36,5 x 24 cm, rusko izdanje, štampana u Moskvi 1868. godine.
46. Minej za februar, 36 x 23,3 cm, rusko izdanje, štampana u Moskvi 1868. godine. Ima drvene korice presvučene kožom.
47. Antologion, 35,3 x 22,5 cm, drvene korice, kožom obložene. U medaljonu na sredini prednje korice utisnute Blagovesti. Okolo je utisnuta bordura. Zlatotisk je jedva vidljiv.
48. Diploma Srpskog društva Crvenog Krsta, na kojoj je zapisano: "Pod uzvišenom zaštitom njegovog veličanstva Kralja Srbije Petra I daje diplomu crkvi Cvetanovačkoj svom redovnom članu br. 902 1. aprila 1909." Uramljena je i okačena na severnom zidu naosa.