ODLUKAO UTVRĐIVANJU CRKVE SVETOG ARHANGELA MIHAILA U JABUČJU ZA SPOMENIK KULTURE("Sl. glasnik RS", br. 59/2022) |
1. Crkva posvećena Svetom Arhangelu Mihailu u Jabučju sa pokretnim stvarima u njoj koje su od posebnog kulturnog i istorijskog značaja, utvrđuje se za spomenik kulture.
2. Crkva Svetog Arhangela Mihaila u Jabučju sa pokretnim stvarima u njoj (u daljem tekstu: spomenik kulture), nalazi se na teritoriji opštine Lajkovac, u selu Jabučje, na katastarskoj parceli broj 3887 KO Jabučje, u privatnoj svojini.
Spomenik kulture je izgrađen na blagom uzvišenju severno od centra sela, na mestu gde je 1826. godine, seoski starešina Jovan Velimirović - Šarenac podigao crkvu brvnaru. Gavrilo Kovačević iz Zemuna, u svom popisu sakralnih građevina, navodi da 1804. godine postoje dve porušene crkve u Jabučju. Joakim Vujić u okviru svog putovanja kroz Srbiju, pominje crkvu ali ne daje detaljniji opis, već samo kaže da je od drveta i da je posvećena arhangelu Mihajlu. U crkvi je, kao ktitor, bio i sahranjen Jovan Velimirović- Šarenac, dok su u porti sahranjeni seoske spahije Marko Ilić Grk i Jovan Jorga Pavlović. Iznad ulaznih vrata sadašnje crkve nalazi se uzidana mermerna ploča sa natpisom iz koga saznajemo da je bogomolja podignuta 1844. godine za vreme vladavine kneza Aleksandra Karađorđevića, a arhijerej šabački bio je Sava Nikolajević. Crkva je služila meštanina sela Jabučja, Lajkovca, Stublenice i Paljuva.
Crkva je u obliku izduženog pravougaonika sa prostranom, spolja i iznutra, polukružnom oltarskom apsidom. Sa severne i južne strane iz ravni zidova izlaze plitke pravougaone pevničke apside. Zapadna fasada se završava zabatom. Na njoj se ističe lučno zasveden portal, čije su strane oivičene pravilno tesanim kamenim blokovima, a arhivolta je profilisana. U vrhu luka je oštećen reljef sa srpskim dvoglavim orlom. Sličnog oblika i nešto manje veličine je portal na severnom fasadnom zidu. Relativno visoki fasadni zidovi se završavaju naglašenim krovnim horizontalnim vencem, ispod koga, duž cele građevine, je niz plitkih slepih arkada. Sedam manjih lučno zasvedenih prozorskih otvora osvetljavaju unutrašnjost hrama.
Građevina je zidana kamenim blokovima, kao i nadgrobnim pločama sa obližnjeg groblja, a malterisana krečnim malterom i obojena u oker žutu boju. Na južnom zidu pevnice, ostavljena je da se vidi uzidana nadgrobna ploča sa natpisom koji govori da je ona bila nadgrobni beleg jereja Ilije Mijatovića iz sela Paljuva, koji je umro 1818. godine. Ispod starog teksta je noviji koji govori da je ovu ploču pronašao sveštenik M. Đ. Tačić 1829. godine. Građevina nema kupolu, a krov je viševodan i pokriven je biber crepom. Zasvedena lažnim drvenim svodom, dok su na podu, koji je jako oštećen, keramičke pločice, novijeg datuma. Kota sadašnjeg poda je za oko 10 cm viša od kote trotoara. Usled dejstva vlage pod je na više mesta deformisan u vidu izbočina i većih pukotina. Severna vrata su dosta oštećena. Na njima je ploča novijeg datuma na kojoj je ugraviran natpis "OVA VRATA JABUČKOJ CRKVI POKLANJA MILAN TAŠIĆ 1846. GODINE". Unutrašnji zidovi su malterisani i okrečeni, bez slikarske dekoracije. Svod je obojen tamno braon i ukrašen bledim i tamnijim šestokrakim zvezdama, dok lukovi imaju i islikane krstove. Zidovi su pokriveni lamperijom do visine od 147 cm.
Ikonostas crkve potiče iz 1848. godine i oslikao ga je Nikola Janković, zograf iz Ohrida, o čemu svedoči zapis na ikoni Vaskrsenja iz groba u vrhu ikonostasa. Prostire se u četiri zone. Ikone su rađene na drvetu preko grundiranog i prepariranog platna. Tehnika rada je tempera. Odlikuju se veoma snažnim crtežom i kontrastnim čistim koloritom. Modelacija figura je uspešna. Po stilu izrade vezuju se za postvizantijske tendencije sa baroknim elementima.
Ikonostasna pregrada pripada tipu visokih ikonostasa sa ukupno 30 ikona. Sem carskih dveri, koje imaju duboreznu floralnu dekoraciju nalepljenu na drveni nosilac, drugih ukrasa na pregradi nema. Po podizanju nivoa poda, došlo je i do podizanja visine ikonostasne pregrade tako da su ikone u najvišoj zoni nakrivljene da ne bi udarale u luk svoda.
Crkva u Jabučju predstavlja vredan primer sakralne arhitekture doba vladavine kneza Aleksandra Karađorđevića. U njoj je i značajna zbirka ikona delo vrlo plodnog zografa Nikole Jankovića iz Ohrida koji je radio na teritoriji Srbije u prvoj polovini 19. veka.
3. Zaštićena okolina spomenika kulture obuhvata sledeće katastarske parcele: kat. par. br. 3886 K.O. Jabučje, u privatnoj svojini; kat. par. br. 3887 K.O. Jabučje u privatnoj svojini; kat. par. br. 3889 K.O. Jabučje u privatnoj svojini.
4. Utvrđuju se sledeće mere zaštite spomenika kulture:
1) očuvanje izvornog izgleda spoljašnje arhitekture, horizontalnog i vertikalnog gabarita, oblika i nagiba krova, svih konstruktivnih i dekorativnih elemenata, originalnih materijala i funkcionalnih karakteristika;
2) ažurno praćenje stanja i održavanja konstruktivno-statičkog sistema, krovnog pokrivača, svih fasada, enterijera i ispravnosti instalacija u spomeniku kulture;
3) vođenje elektro i TT vodova podzemnim putem;
4) zabrana postavljanja priključnih kutija i ormara na spoljašnjim površinama spomenika kulture;
5) zabrana izgradnje trafo stanica ili drugih objekata koji nisu u funkciji nepokretnog kulturnog dobra.
5. Utvrđuju se sledeće mere zaštite zaštićene okoline spomenika kulture:
1) zabrana gradnje i postavljanja trajnih ili privremenih objekata koji svojom namenom, volumenom, gabaritom po visini ili obliku mogu ugroziti ili degradirati spomenik kulture ili njegovu zaštićenu okolinu;
2) zabrana gradnje objekata koji nisu u funkciji spomenika kulture;
3) zabrana postavljanja pokretnih tezgi, kioska i drugih privremenih objekata unutar zaštićene okoline;
4) zabrana radova koji mogu ugroziti statičku bezbednost spomenika kulture;
5) zabrana izvođenja radova kojima se vrši promena oblika ili namene terena;
6) zabrana postavljanja dalekovoda, vazdušnih, elektro i TT vodova preko zaštićenih parcela, njihovo vođenje izvršiti podzemnim kanalima, uz vraćanje terena u prvobitno stanje;
7) urbanističko i komunalno uređenje, hortikulturno opremanje, negovanje dekorativne flore i redovno održavanje prostora zaštićene okoline u funkciji spomenika kulture.
6. Spisak pokretnih stvari od posebnog kulturnog i istorijskog značaja od rednog br. 1. do 30. koje se nalaze u crkvi Svetog Arhangela Mihaila u Jabučju čini sastavni deo ove odluke.
7. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
SPISAK POKRETNIH STVARI U CRKVI SVETOG ARHANGELA MIHAILA U JABUČJU
Zona prestonih ikona
1. Sv. Georgije (63x130 cm)
2. Arhiđakon Stefan (79x182 cm)
3. Sv. Nikola Mirlikijski (73x130 cm)
4. Bogorodica sa Hristom (73x130 cm)
5. Blagovesti (severno krilo sa Bogorodicom, južno krilo sa arh. Gavrilom) (94x192 cm - ukupna dimenzija dveri)
6. Nedremano oko (92x28 cm)
7. Isus Hristos (73x130 cm)
8. Sv. Jovan Preteča (73x130 cm)
9. Sv. arh. Mihailo (79x180 cm)
10. Sv. Dimitrije (62x130 cm)
Zona apostola
11. Apostoli Toma i Vartolomej (88x116 cm)
12. Apostoli Juda i Luka (88x116 cm)
13. Apostoli Matej i Petar (88x116 cm)
14. Isus Hristos (88x116 cm)
15. Apostoli Pavle i Jovan (88x116 cm)
16. Apostoli Andrej i Filip (88x116 cm)
17. Apostoli Marko i Jakov (88x116 cm)
Zona starozavetnih proroka
18. Proroci Sofronije i Miheil (88x116 cm)
19. Proroci Jona i Avakum (88x116 cm)
20. Proroci Amos i Ilija (88x116 cm)
21. Krunisanje Bogorodice (88x116 cm)
22. Proroci Jeremija i Isaija (88x116 cm)
23. Proroci Jezekilj i Jona (88x116 cm)
24. Proroci Danilo i Osija (88x116 cm)
Zona Raspeća
25. Arh. Mihailo
26. Vaznesenje iz groba
27. Aždaja
28. Bogorodica
29. Sv. Jovan Bogoslov
30. Krst sa Raspećem