PRAVILNIKO POSTUPCIMA KOJI SE MOGU SMATRATI MANIPULACIJOM NA TRŽIŠTU, POSTUPCIMA ZA SPREČAVANJE I OTKRIVANJE ZLOUPOTREBE NA TRŽIŠTU I PRIJAVLJIVANJU SUMNJIVIH TRANSAKCIJA("Sl. glasnik RS", br. 77/2022) |
Ovim pravilnikom propisuje se:
1) lista pokazatelja u vezi sa upotrebom fiktivnih sredstava ili drugih oblika obmane ili prevare, kao i u vezi sa lažnim ili obmanjujućim signalima i održavanjem cene;
2) mere, sistemi i postupci, kao i obrasci za ispunjavanje obaveze organizatora regulisanog tržišta, MTP-a ili OTP-a, investicionog društva i lica koje profesionalno dogovara ili izvršava transakcije radi sprečavanja, otkrivanja i prijavljivanja zloupotrebe na tržištu;
3) obaveštavanje o zloupotrebama na tržištu i obrazac obaveštenja;
4) procedure u vezi sa prijavljivanjem zloupotreba na tržištu od strane uzbunjivača.
Izrazi koji se koriste u ovom pravilniku imaju sledeće značenje:
1) Komisija je Komisija za hartije od vrednosti;
2) Zakon je Zakon o tržištu kapitala ("Službeni glasnik RS", broj 129/21).
Fiktivni postupci ili drugi oblici obmane ili prevare
Okolnosti koje utiču na procenu da li je došlo do zloupotreba na tržištu u smislu člana 276. stav 1. tačka 2) Zakona, mogu biti sledeće:
1) da li datim nalozima ili izvršenim transakcijama prethodi ili sledi nakon njih, širenje neistinitih, lažnih ili obmanjujućih informacija od strane lica koja su naloge dala ili transakcije izvršila, ili lica koja su s njima povezana;
2) da li naloge daju ili transakcije izvršavaju lica koja, pre ili nakon što daju nalog ili izvrše transakciju, distribuiraju, neposredno ili posredstvom lica koja su sa njima povezana, istraživanja tržišta ili preporuke za ulaganje koje su netačne, pristrasne ili očigledno pod uticajem materijalnih interesa.
Okolnosti iz stava 1. ovog člana same po sebi ne znače da se u konkretnom slučaju radi o zloupotrebama na tržištu, niti se podrazumeva suprotno ako neka činjenica ili događaj nije naveden u ovom članu, već se prilikom ocene postojanja zloupotreba na tržištu procenjuju specifične okolnosti svakog pojedinačnog slučaja.
Lažni ili obmanjujući signali i formiranje cena
Okolnosti koje utiču na procenu da li je došlo do zloupotreba na tržištu iz člana 276. stav 1. tačka 1) Zakona, mogu biti sledeće:
1) da li i u kojoj meri dati nalozi za trgovanje ili izvršene transakcije predstavljaju značajan deo dnevnog obima transakcija relevantnim finansijskim instrumentom na mestu trgovanja, posebno kada te aktivnosti vode do značajne promene cene finansijskog instrumenta;
2) u kojoj meri nalozi za trgovanje koje su izdala lica sa značajnom kupovnom ili prodajnom pozicijom u finansijskom instrumentu ili transakcije koje su ta lica izvršila, vode do značajnih promena cene finansijskog instrumenta ili izvedenih finansijskih instrumenata ili odnosne varijabile, uključene na mestu trgovanja;
3) da li izvršene transakcije dovode do stvarne promene vlasništva nad finansijskim instrumentom uključenim na mestu trgovanja;
4) u kojoj meri dati nalozi ili izvršene transakcije obuhvataju izmenu pozicija u kratkom periodu i predstavljaju značajan deo dnevnog obima trgovanja relevantnim finansijskim instrumentom mestu trgovanja, i da li bi mogli biti povezani sa značajnim promenama cene finansijskog instrumenta uključenog na mestu trgovanja;
5) u kojoj su meri dati nalozi ili izvršene transakcije, koncentrisani u okviru kratkog vremenskog razdoblja tokom dnevnog trgovanja, doveli do promene cene koja je usled toga promenila smer kretanja;
6) u kojoj meri dati nalozi menjaju prikaz najboljih cena ponude ili potražnje finansijskog instrumenta uključenog na mestu trgovanja, ili prikaz dubine tržišta koja je vidljiva učesnicima na tržištu, a uklonjeni su pre nego što su izvršeni;
7) u kojoj su meri nalozi dati ili transakcije izvršene u specifično vreme (na kraju trgovanja) ili oko specifičnog vremena u kojem se izračunavaju referentne cene (cene zatvaranja) i rade druga izračunavanja, a iste vode do promene cena koje imaju uticaj na referentne cene i izračunavanja.
Okolnosti iz stava 1. ovog člana same po sebi ne znače da se u konkretnom slučaju radi o zloupotrebama na tržištu, niti se podrazumeva suprotno ako neka činjenica ili događaj nije naveden u ovom članu, već se prilikom ocene postojanja zloupotreba na tržištu procenjuju specifične okolnosti svakog pojedinačnog slučaja.
Komisija propisuje listu pokazatelja koji mogu ukazivati na manipulativno ponašanje i istu objavljuje na svojoj internet stranici.
III OTKRIVANJE I SPREČAVANJE ZLOUPOTREBA NA TRŽIŠTU
Mere i postupci za otkrivanje i sprečavanje zloupotreba na tržištu
Organizator regulisanog tržišta, MTP-a ili OTP-a, investiciono društvo i lice koje profesionalno dogovara ili izvršava transakcije dužni su da uspostave i održavaju mere, sisteme i postupke kojima se obezbeđuje efikasno i stalno praćenje svih primljenih i prenetih naloga i svih izvršenih transakcija u svrhu otkrivanja i identifikacije naloga i transakcija koji bi mogli predstavljati trgovanje ili pokušaj trgovanja na osnovu insajderskih informacija ili manipulacije na tržištu ili pokušaj manipulacije na tržištu, kao i dostavljanje prijava sumnjivih transakcija i naloga Komisiji.
Mere i postupci propisani stavom 1. ovog člana moraju biti primereni i proporcionalni obimu, veličini i prirodi delatnosti koju obavljaju organizator regulisanog tržišta, MTP-a ili OTP-a, investiciono društvo i lice koje profesionalno dogovara ili izvršava transakcije, da su predmet redovne procene najmanje jednom godišnje i da se po potrebi ažuriraju, kao i da se o tome vodi evidencija u pisanom obliku, a da se informacije čuvaju najmanje 5 godina.
Sprečavanje, praćenje i otkrivanje zloupotreba na tržištu
Mere, sistemi i postupci koje uspostave organizator regulisanog tržišta, MTP-a ili OTP-a, investiciono društvo i lice koje profesionalno dogovara ili izvršava transakcije moraju da omoguće pojedinačnu i uporednu analizu svih izvršenih transakcija i naloga koji su izdati, izmenjeni, povučeni ili odbijeni u sistemima mesta trgovanja, ili, u slučaju lica koje profesionalno ugovara ili izvršava transakcije, izvan mesta trgovanja, kao i da obuhvataju sve trgovačke aktivnosti lica na koje se odnose.
Mere, sistemi i postupci koje uspostave organizator regulisanog tržišta, MTP-a ili OTP-a, pored obaveza iz stava 1. ovog člana moraju da daju znakove upozorenja koji ukazuju na aktivnosti koje zahtevaju dodatnu analizu za potrebe otkrivanja mogućeg trgovanja ili pokušaja trgovanja na osnovu insajderskih informacija ili manipulacije na tržištu.
Na zahtev Komisije, lica iz stava 1. ovog člana dostavljaju informacije kojima se dokazuje primerenost i proporcionalnost njihovih sistema u odnosu na obim, veličinu i prirodu njihove poslovne delatnosti, uključujući informacije o nivou uspostavljene automatizacije tih sistema.
Organizatori trgovanja upotrebljavaju softverske sisteme i uspostavljaju postupke koji doprinose sprečavanju i otkrivanju trgovanja na osnovu insajderskih informacija, manipulacije na tržištu ili pokušaja takvog trgovanja, u onoj meri u kojoj je to primereno i proporcionalno u odnosu na obim, veličinu i prirodu njihove poslovne delatnosti.
Softverski sistem ne zamenjuje mere i postupke praćenja i analize prikupljenih podataka koje sprovode zaposleni kod lica iz stava 1. ovog člana.
Lica iz stava 1. ovog člana su dužna da najmanje pet godina čuvaju informacije na osnovu kojih je sprovedena analiza naloga i transakcija, koji bi mogli predstavljati zloupotrebe na tržištu ili pokušaj zloupotreba, i ove informacije se dostavljaju Komisiji na njen zahtev.
Lica iz stava 1. ovog člana dužna su da obezbede poverljivost prikupljenih podataka i dostavljenih prijava u smislu ovog člana.
IV PRIJAVA SUMNJIVIH TRANSAKCIJA
Sadržaj prijave sumnjivih transakcija i naloga
Organizator regulisanog tržišta, MTP-a ili OTP-a, investiciono društvo i lice koje profesionalno dogovara ili izvršava transakcije dužni su da podnesu Komisiji obaveštenje o sumnjivoj transakciji.
Obaveštenje iz stava 1. ovog člana sadrži sledeće podatke:
1) Podatke o podnosiocu:
(1) Ime i prezime fizičkog lica koje podnosi obaveštenje,
(2) Pozicija koju zauzima fizičko lice koje podnosi obaveštenje,
(3) Podatke o pravnom licu koje podnosi obaveštenje (pun naziv, MB, adresa),
(4) Svojstvo u kome podnosilac deluje u vezi sa nalozima ili transakcijama za koje obaveštenje podnosi,
(5) Vrsta trgovanja i vrsta instrumenta,
(6) Kontakt podatke;
2) Podatke o nalogu ili transakciji:
(1) Finansijski instrument,
(2) Datum i vreme transakcija ili naloga,
(3) Tržište;
3) Podatke o prirodi sumnje i razlozi za sumnju;
4) Podatke o licu na koje se obaveštenje odnosi:
(1) Ime i prezime ili naziv,
(2) Matični broj/ JMBG/ nacionalni identifikacioni broj,
(3) Adresa,
(4) Podaci o poslu i radnom mestu fizičkog lica na koje se obaveštenje odnosi,
(5) Podaci o računima;
5) Druge informacije koje podnosilac smatra bitnim za prijavu;
6) Spisak dokumentacije koja se prilaže.
Obaveštenje o sumnjivoj transakciji dostavlja se na Obrascu STOR koji je objavljen na internet stranici Komisije, na adresu elektronske pošte zloupotrebe@sec.gov.rs.
Procedure u vezi sa prijavljivanjem zloupotreba tržišta od strane uzbunjivača
Radi zaštite uzbunjivanja, odnosno lica koja prijave zloupotrebu na tržištu za koju su saznala u obavljanju svog posla, od odmazde, diskriminacije ili drugog nepoštenog postupanja prema njima, Komisija uspostavlja posebnu telefonsku liniju, imejl adresu i onlajn obrazac preko koga uzbunjivači mogu da podnesu prijavu.
Podatke o telefonskoj liniji, imejl adresi i onlajn obrazac iz stava 1. ovog člana Komisija će objaviti na internet stranici.
Identitet lica koje je podnelo prijavu na način naveden u stavu 1. ovog člana neće biti otkriven u postupku koji se vodi pred Komisijom niti će o postojanju uzbunjivača biti obavešteno lice na koje se prijava odnosi.
Organizator tržišta, brokersko-dilerska društva i ovlašćene banke
Organizator tržišta dužan je da svoje poslovanje uskladi sa ovim pravilnikom u roku od devet meseci od dana stupanja na snagu Zakona.
Brokersko-dilerska društva i ovlašćene banke dužni su da svoje poslovanje usklade sa ovim pravilnikom u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu Zakona.
Stavljanje van snage ranijeg pravilnika
Danom početka primene ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o zloupotrebama na tržištu, odobrenju trgovanja tokom perioda zabrane trgovanja i istraživanju tržišta ("Službeni glasnik RS", br. 15/17 i 61/18).
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije", a primenjivaće se od dana primene Zakona o tržištu kapitala ("Službeni glasnik RS", broj 129/21).