PRAVILNIKO PRAVILIMA POSTUPANJA INVESTICIONOG DRUŠTVA PRILIKOM PRUŽANJA USLUGA("Sl. glasnik RS", br. 77/2022) |
Ovim pravilnikom se uređuju pravila postupanja investicionog društva prilikom pružanja investicionih i dodatnih usluga, odnosno obavljanja investicionih aktivnosti (u daljem tekstu: usluge), naročito u vezi sa:
1) kategorizacijom klijenata;
2) informacijama koje investiciono društvo upućuje klijentima i potencijalnim klijentima;
3) ocenom podobnosti finansijskih instrumenata, odnosno usluga koje investiciono društvo pruža klijentima;
4) izveštavanjem klijenata;
5) postupanjem s nalogom klijenta;
6) objavama informacija o izvršenim nalozima;
7) određenim profesionalnim investitorima;
8) vođenjem evidencije;
9) zaštitom finansijskih instrumenata i novčanih sredstava klijenata;
10) zahtevima za upravljanje proizvodima;
11) dodatnim podsticajem;
12) unakrsnom prodajom;
13) procenom znanja i stručnosti lica koja daju investicione savete ili pružaju informacije o investicionim proizvodima, investicionim uslugama ili dodatnim uslugama;
14) čuvanjem poslovne tajne.
Odredbe ovog pravilnika se shodno primenjuju na kreditne institucije koje pružaju usluge iz člana 2. stav 1. tač. 2) i 3) podtač. (1), (3), (5), (6) i (7) Zakona o tržištu kapitala ("Službeni glasnik RS", broj 129/21) kao i na društva za upravljanje investicionim fondovima koja obavljaju investicione usluge u slučajevima propisanim Zakonom o tržištu kapitala.
Izrazi koji se koriste u ovom pravilniku imaju sledeće značenje:
1) Komisija je Komisija za hartije od vrednosti;
2) Zakon je Zakon o tržištu kapitala ("Službeni glasnik RS", broj 129/21);
3) Relevantni propisi su Zakon, pravilnici doneti na osnovu Zakona i drugi propisi koje su investiciona društva dužna da primenjuju;
4) CRHOV je centralni registar depo i kliring hartija od vrednosti;
5) Mali klijent je svaki klijent investicionog društva koji nije razvrstan u kategoriju profesionalnih klijenata;
6) Transakcija finansiranja hartija od vrednosti je transakcija finansiranja hartija od vrednosti kako je definisana u članu 2. stav 1. tačka 7) Pravilnika o pravilima ponašanja investicionog društva prilikom pružanja usluga ("Službeni glasnik RS", br. 89/11, 44/12, 46/16, 74/16 i 70/18);
7) Roba je bilo koja roba zamenjive prirode koju je moguće dostaviti, uključujući metale i njihove rude i legure, poljoprivredne proizvode, te energiju kao što je na primer električna energija;
8) Pasivni nalog je nalog unesen u knjigu naloga koji je osigurao likvidnost;
9) Agresivni nalog je nalog unesen u knjigu naloga koji je povukao likvidnost;
10) Usmereni nalog je nalog kod kojeg je klijent odredio mesto trgovanja pre izvršenja naloga;
11) Podsticaj je naknada, provizija ili nenovčana korist osmišljene radi poboljšanja kvalitete relevantne usluge klijentu.
Prilikom pružanja investicionih usluga klijentima, investiciono društvo je dužno da stavlja interese svojih klijenata ispred sopstvenih interesa i posluje pravično, pošteno i profesionalno, u skladu sa najboljim interesima klijenata poštujući načela utvrđena odredbama Zakona.
Kada se, u smislu odredbi ovog pravilnika, zahteva da se informacije dostavljaju na trajnom nosaču podataka kako je definisan u članu 2. stav 1. tačka 81) Zakona, investiciona društva imaju pravo dostavljati te informacije na trajnom nosaču podataka koji nije papir samo ako:
1) dostavljanje informacija na tom nosaču podataka primereno je s obzirom na kontekst u kojem se odvija ili će se odvijati poslovanje između društva i klijenta; i
2) kada se licu ponudi izbor između informacija na papiru ili na nekom drugom trajnom nosaču podataka, izričito odabere da se informacije dostavljaju na tom drugom nosaču podataka.
Kada, na osnovu člana 13. čl. 15-19. ili člana 43. stav 4. ovog pravilnika, investiciono društvo pruža informacije klijentima na internet stranici, a te informacije nisu upućene klijentu lično, investiciona društva garantuju da su ispunjeni sledeći uslovi:
1) dostavljanje informacija na tom nosaču podataka primereno je s obzirom na kontekst u kojem se odvija ili će se odvijati poslovanje između društva i klijenta;
2) klijent mora izričito pristati na pružanje informacija u tom obliku;
3) klijent se mora elektronskim putem obavestiti o adresi internet stranice, kao i lokaciji na internet stranici na kojoj se može pristupiti informacijama;
4) informacije moraju biti ažurirane;
5) informacije moraju biti trajno dostupne na toj internet stranici tokom vremenskog perioda koje klijentu može opravdano biti potrebno da ih pretraži.
Pružanje informacija pomoću elektronskih komunikacija smatra se primerenim s obzirom na kontekst u kojem se odvija ili će se odvijati poslovanje između društva i klijenta ako postoji dokaz da klijent ima redovan pristup internetu. Dostavljanje e-adrese klijenta u svrhu obavljanja tog poslovanja smatra se takvim dokazom.
Za potrebe bližeg regulisanja definicije "investicionog saveta" iz člana 2. stav 1. tačka 7. Zakona, ličnom preporukom smatra se preporuka data licu u njenom svojstvu investitora ili potencijalnog investitora ili u svojstvu zastupnika investitora ili potencijalnog investitora.
Ta se preporuka predstavlja kao odgovarajuća preporuka za to lice ili se zasniva na razmatranju okolnosti u kojima se to lice nalazi, te se njome preporučuje preduzimanje jedne od sledećih mera:
1) kupovina, prodaja, upis, zamena, otkup, držanje ili finansiranje određenog finansijskog instrumenta;
2) izvršavanje ili neizvršavanje bilo kog prava koje proizlazi iz određenog finansijskog instrumenta na kupovinu, prodaju, upis, zamenu ili otkup finansijskog instrumenta.
Preporuka se ne smatra ličnom preporukom ako je izdata isključivo javnosti.
U skladu sa odredbama člana 180. stav 7. tačka 1. podtačka (5) Zakona, struktura koja klijentu otežava razumevanje rizika povraćaja postoji ako:
1) na primljeni povraćaj utiče više varijabli ili
2) postoji složen odnos između povraćaja i relevantne varijable ili mehanizma za utvrđivanje ili obračun povraćaja ili
3) varijabla uključena u izračun povraćaja neobična je ili nepoznata prosečnom malom investitoru ili
4) ugovorom se kreditnoj instituciji daje jednostrano pravo na raskid ugovora pre dospeća.
U skladu sa odredbama člana 180. stav 7. tačka 1. podtačka (5) Zakona, struktura koja klijentu otežava razumevanje troškova prevremenog izlaska iz proizvoda postoji ako trošak raskida depozita nije:
1) fiksni iznos;
2) fiksni iznos za svaki mesec (ili deo meseca) koji preostaje do dogovorenog dospeća;
3) fiksni procenat deponovanog iznosa.
Investiciono društvo je dužno da, pre pružanja usluge, klijenta razvrsta u kategoriju profesionalnih ili malih klijenata.
Kategorizaciju iz stava 1. ovog člana, investiciono društvo sprovodi saglasno internim pravilima i procedurama društva, a na osnovu informacija koje su mu dostupne u vezi sa klijentovim:
1) investicionim ciljevima;
2) znanjem i iskustvom;
3) finansijskom pozicijom.
Kada utvrdi da neki klijent više ne pripada početno utvrđenoj kategoriji klijenata, investiciono društvo je dužno da preduzme odgovarajuće mere radi promene kategorije klijenta.
Profesionalni klijenti su dužni da investiciona društva čije usluge koriste, blagovremeno obaveštavaju o svim činjenicama koje bi mogle da utiču na promenu kategorije klijenta kod investicionog društva.
Investiciono društvo je dužno da svakog klijenta, putem trajnog nosača podataka, obavesti o:
1) kategoriji klijenata u koju je razvrstan;
2) nivou zaštite interesa koji će mu biti pružen;
3) mogućnosti da zatraži razvrstavanje u drugu kategoriju klijenata, kao i o svim promenama nivoa zaštite koje proizilaze iz takve odluke.
Zahtev profesionalnog klijenta za promenu kategorije klijenta
Profesionalni klijent koji smatra da nije u stanju da pravilno proceni, odnosno upravlja rizicima koji karakterišu određenu investiciju, može pisanim putem da zatraži od investicionog društva viši nivo zaštite svojih interesa u odnosu na sve ili pojedinačnu uslugu, vrstu transakcije, odnosno finansijski instrument.
U slučaju zahteva iz stava 1. ovog člana, investiciono društvo i klijent zaključuju ugovor, odnosno aneks ugovora kojim će biti precizirane usluge, transakcije, odnosno finansijski instrumenti u vezi sa kojima klijent ne želi da bude tretiran kao profesionalni klijent.
Zahtev za razvrstavanje u kategoriju profesionalnih klijenata
Mali klijent koji želi da bude tretiran kao profesionalni klijent može pisanim putem da zatraži od investicionog društva niži nivo zaštite svojih interesa u odnosu na sve ili pojedinačnu uslugu, vrstu transakcije, odnosno finansijski instrument.
U slučaju zahteva iz stava 1. ovog člana:
1) investiciono društvo je dužno da:
- nedvosmisleno i pisanim putem upozori klijenta o smanjenju zaštite njegovih interesa i gubitku prava na obeštećenje iz Fonda za zaštitu investitora,
- proceni da li klijent poseduje dovoljno znanja i iskustva za samostalno donošenje odluka o ulaganjima i pravilnoj proceni rizika u vezi sa ulaganjima,
- sa klijentom ili zaključi ugovor u pisanoj formi, odnosno aneks ugovora kojim će biti precizirane usluge, odnosno transakcije, odnosno finansijski instrumenti u vezi sa kojima klijent želi da bude tretiran kao profesionalni klijent ili da odbije da klijentu prizna status profesionalnog klijenta;
2) klijent je dužan da u posebnom dokumentu, koji je odvojen od ugovora, izjavi da je svestan posledica gubitka nivoa zaštite.
Procena iz stava 2. tačka 1. alineja 2. ovog člana podrazumeva da klijent ispunjava najmanje dva od sledećih uslova:
1) investitor je izvršio transakcije na finansijskim tržištima uz prosečnu učestalost od najmanje 10 transakcija po kvartalu u toku poslednje godine i u vrednosti od 50.000 evra kvartalno;
2) veličina portfolija finansijskih instrumenata, uključujući i novac, investitora prelazi 500.000 evra u dinarskoj protivvrednosti;
3) investitor radi ili je radio najmanje godinu dana u finansijskom sektoru na poslovima koji zahtevaju poznavanje ulaganja u hartije od vrednosti.
Finansijskim tržištima iz stava 3. tačka 1. ovog člana se smatraju tržišta na kojima se trguje finansijskim instrumentima za koje klijent želi status profesionalnog investitora.
III INFORMACIJE KOJE SE DOSTAVLJAJU KLIJENTIMA I POTENCIJALNIM KLIJENTIMA
Sve informacije, uključujući i marketinške, koje investiciono društvo upućuje malim ili profesionalnim i i potencijalnim klijentima, ili koje distribuiraju na način da je izvesno da će ih primiti postojeći ili potencijalni mali ili profesionalni klijenti moraju biti istinite, jasne i da ne dovode u zabludu, a marketinški materijal mora biti jasno označen kao takav.
Informacije iz stava 1. ovog člana:
1) sadrže poslovno ime i sedište investicionog društva;
2) veličina slova pri navođenju relevantnih rizika u informacijama mora biti barem jednaka veličini slova koja se pretežno upotrebljava za pružene informacije, a izgledom stranice osigurava se da je takvo navođenje istaknuto;
3) moraju biti dovoljne i prikazane tako da će ih verovatno razumeti prosečan klijent ili potencijalni klijent kome su one upućene ili koji će ih verovatno primiti;
4) ne smeju sakrivati, umanjivati niti prikrivati važne pojedinosti, navode ili upozorenja;
5) dosledno su predstavljene na istom jeziku u svim oblicima informacija i marketinških materijala koji se dostavljaju svakom klijentu, osim ako klijent pristane na to da informacije prima na više od jednog jezika;
6) ažurirane su i relevantne za korišćena sredstva komunikacije;
7) ne smeju da sadrže naziv nekog nadležnog organa na način koji bi navodio ili sugerisao odobravanje instrumenta ili usluge društva od strane tog organa.
Upućivanje informacija kojima se porede investicione ili pomoćne usluge, lica koja pružaju takve usluge ili finansijski instrumenti, je dozvoljeno samo ukoliko:
1) je poređenje smisleno i prikazano na nepristrasan i uravnotežen način;
2) su navedeni izvori informacija koji su korišćeni za poređenje;
3) su navedene sve ključne činjenice i pretpostavke koje su korišćene za poređenje.
IV INFORMACIJE KOJE SE MORAJU PRUŽITI PRE ZAKLJUČENJA UGOVORA, ODNOSNO PRUŽANJA USLUGE
Pravila poslovanja i Pravilnik o tarifi
Investiciono društvo je dužno da klijentima i potencijalnim klijentima omogući uvid u pravila poslovanja, pravilnik o tarifi i njihove izmene:
1) u poslovnim prostorijama u kojima obavlja rad sa klijentima;
2) objavljivanjem na internet stranici društva.
Investiciono društvo je dužno da klijentima omogući uvid u izmene akata iz stava 1. ovog člana u roku od sedam dana pre početka primene tih izmena.
Informacije koje se posebno pružaju malim klijentima
Investiciono društvo je dužno, da pre zaključenja ugovora, odnosno pružanja usluga malom klijentu ili potencijalnom malom klijentu, putem internet stranice, odnosno trajnog nosača podataka, pruži informacije o:
1) investicionom društvu i uslugama koje društvo pruža;
2) finansijskim instrumentima;
3) zaštiti finansijskih instrumenata i novčanih sredstava klijenta;
4) troškovima i naknadama.
Investiciono društvo je dužno da klijenta i potencijalnog klijenta blagovremeno obavesti o svakoj značajnoj promeni informacija navedenih u stavu 1. ovog člana.
Informacije o investicionom društvu i njegovim uslugama za klijente i potencijalne klijente
Informacije o investicionom društvu i uslugama, po pravilu, uključuju sledeće:
1) poslovno ime i sedište investicionog društva, kao i sve druge podatke koji obezbeđuju efikasnu komunikaciju sa investicionim društvom;
2) broj i datum rešenja o davanju dozvole za rad društvu, kao i naziv i kontakt adresu nadležnog organa koji je izdao tu dozvolu;
3) moguće načine i jezike komunikacije između investicionog društva i klijenta, uključujući i načine davanja i prijema naloga, kao i davanja dokumenata i drugih informacija od strane društva;
4) kada investiciono društvo deluje preko vezanog zastupnika, izjavu o toj činjenici;
5) obim, učestalost i periode izveštavanja klijenta o uslugama koje je investiciono društvo pružilo klijentu u skladu s članom 181. stav 2. Zakona;
6) kratak opis načina zaštite instrumenata, odnosno sredstava, uključujući i opšte podatke o Fondu za zaštitu investitora čiji je investiciono društvo član u slučaju kada to društvo drži finansijske instrumente, odnosno novčana sredstva klijenta;
7) kratak opis politike upravljanja sukobom interesa;
8) na zahtev klijenta, detaljnije informacije o navedenoj politici upravljanja sukobom interesa na trajnom nosaču podataka ili putem internet stranice (ako to ne predstavlja trajni nosač podataka), pod uslovom da su ispunjeni uslovi iz člana 4. stav 2. ovog pravilnika.
Investiciono društvo koje klijentu pruža usluge upravljanja portfoliom je dužno da utvrdi odgovarajući način vrednovanja i poređenja, u smislu značajne referentne veličine, zasnovan na investicionim ciljevima klijenta i vrstama finansijskih instrumenata koji čine portfolio klijenta, što će klijentu omogućiti procenu prinosa i efikasnosti investicionog društva.
Investiciono društvo koje klijentu pruža uslugu upravljanja portfoliom, pored informacija iz člana 15. ovog pravilnika, je dužno da upozna klijenta i sa:
1) načinom i učestalošću vrednovanja finansijskih instrumenata u portfoliju klijenta;
2) pojedinostima o svakom prenosu upravljanja na diskrecionoj osnovi svim finansijskim instrumentima ili novčanim sredstvima iz portfolija klijenta ili delom njih;
3) svakom referentnom veličinom sa kojom će se prinos portfolija klijenta porediti;
4) vrstama finansijskih instrumenata koji mogu biti uključeni u portfolio klijenta i vrstama transakcija koje se mogu sa njima izvršiti, uključujući sva ograničenja;
5) ciljevima upravljanja portfoliom, stepenom rizika koji proizlazi iz diskrecione odluke o upravljanju portfoliom, kao i svim ograničenjima u vezi sa tim diskrecionim odlukama.
Informacije o finansijskim instrumentima
Investiciona društva klijentima ili potencijalnim klijentima dostavljaju blagovremeno pre pružanja investicionih ili pomoćnih usluga klijentima ili potencijalnim klijentima, uopšteni opis prirode finansijskih instrumenata i njihovih rizika uzimajući u obzir, posebno kategorizaciju klijenta kao malog investitora, profesionalnog investitora ili određenog profesionalnog investitora Taj opis objašnjava prirodu specifične vrste predmetnog instrumenta, funkcionisanje i uspešnost finansijskog instrumenta u različitim tržišnim uslovima, uključujući i pozitivne i negativne uslove, kao i rizike koji su posebni za tu specifičnu vrstu instrumenta, sa dovoljno pojedinosti kako bi se klijentu omogućilo da donese informisane odluke o ulaganju.
Opis rizika iz stava 1. ovog člana uključuje, uzimajući u obzir pojedinačnu vrstu finansijskog instrumenta, status i nivo znanja klijenta, koji po pravilu, sadrži:
1) rizike povezane sa određenom vrstom finansijskog instrumenta, uključujući pojašnjenje finansijskog leveridža i njegovih efekata, kao i rizika gubitka cele investicije uključujući rizike povezane s insolventnošću izdavaoca ili povezanim događajima, na primer rizikom solventnosti;
2) volatilnost cene finansijskog instrumenta, kao i svako ograničenje na postojećim tržištima za takve instrumente;
3) objašnjenje da bi transakcija takvim instrumentom, pored troškova sticanja samog instrumenta, mogla da uključuje i dodatne finansijske i druge obaveze, uključujući i potencijalne obaveze;
4) svaki uslov koji proizlazi iz zajma na osnovu kojeg je instrument kupljen ili slične obaveze primenljive na pojedinu vrstu instrumenta. (sve marginske zahteve ili slične obaveze koje se primenjuju na instrumente navedene vrste).
Investiciono društvo je dužno da, prilikom pružanja informacija o finansijskom instrumentu:
1) koji je predmet javne ponude koja je u toku i za koji je izdat prospekt - malog klijenta i potencijalnog malog klijenta upozna sa načinom na koji je prospekt dostupan blagovremeno pre pružanja investicionih ili pomoćnih usluga klijentima ili potencijalnim klijentima;
2) koji uključuje jemstvo trećeg lica ili kapitalnu zaštitu - klijentu i potencijalnom klijentu pruži dovoljno podataka o oblasti primene i vrsti takvog jemstva ili kapitalne zaštite. Kada jemstvo pruža treće lice, informacije o jemstvu moraju obuhvatati dovoljno podataka o jemcu i jemstvu kako bi se omogućilo klijentu ili potencijalnom klijentu da izvrši objektivnu procenu jemstva;
3) koji se sastoji od dva ili više različitih instrumenata ili usluga - klijentu i potencijalnom klijentu pruži odgovarajući opis pravne prirode finansijskog instrumenta, pojedinačnih komponenti takvog instrumenta i načina na koji međusobni uticaj komponenti utiče na rizike ulaganja.
Informacije u vezi sa zaštitom finansijskih instrumenata i novčanih sredstava klijenta
Investiciono društvo, koje je ovlašćeno da drži finansijske instrumente ili novčana sredstva klijenta, je dužno da pruži, po pravilu, sledeće informacije:
1) da se novčana sredstva ili finansijski instrumenti mogu držati kod trećeg lica u ime investicionog društva i o obavezama investicionog društva u vezi sa postupanjem ili propustima trećeg lica, kao i o posledicama po klijenta u slučaju nesolventnosti trećeg lica;
2) kada treće lice vodi finansijske instrumente na zbirnom računu, kao i upozorenje o rizicima koji iz toga proizlaze;
3) da finansijske instrumente klijenta koje drži treće lice nije moguće razlikovati od vlastitih finansijskih instrumenata navedenog trećeg lica ili investicionog društva, uz isticanje upozorenja o rizicima koji iz toga proizlaze;
4) obaveštenje u slučaju kada računi koji sadrže finansijske instrumente ili novčana sredstva klijenta ili potencijalnog klijenta, jesu ili će biti u nadležnosti zakonodavstva strane države, te naznačiti da se prava klijenta ili potencijalnog klijenta u vezi sa navedenim finansijskim instrumentima ili sredstvima mogu shodno tome razlikovati;
5) obaveštenje o postojanju i uslovima eventualnog prava na otkup, založnog prava ili prava prebijanja koje društvo ili depozitar ima ili bi mogao da ima na finansijskim instrumentima ili sredstvima klijenta;
6) pre zaključivanja transakcija kojima se finansiraju hartije od vrednosti, a koje se odnose na finansijske instrumente koje investiciono društvo drži za račun malog klijenta ili pre nego što se na drugi način koriste takvi finansijski instrumenti, investiciono društvo je dužno da blagovremeno, pre korišćenja navedenih instrumenata, malom klijentu pisanim putem dostavi jasne, potpune i tačne podatke o obavezama i odgovornostima investicionog društva u pogledu korišćenja navedenih finansijskih instrumenata, uključujući uslove za njihovo vraćanje klijentu kao i o rizicima koje oni uključuju.
Investiciono društvo je dužno da, pre pružanja usluge, klijentu koji se smatra profesionalnim klijentom, pruži informacije propisane stavom 1. tač. 5) i 6) ovog člana.
Podaci o troškovima i naknadama
U svrhu pružanja informacija klijentima o svim troškovima i naknadama u skladu s članom 179. st. 2. i 3. Zakona, investiciona društva ispunjavaju detaljne zahteve iz st. 2-10. ovog člana.
Investiciona društva koja pružaju investicione usluge profesionalnim klijentima imaju pravo s tim klijentima da dogovore ograničenu primenu detaljnih zahteva o troškovima i naknadama iz ovog člana. Investicionim društvima nije dopušteno dogovaranje takvih ograničenja ako pružaju usluge investicionog savetovanja ili upravljanja portfoliom ili u vezi sa ugrađenim izvedenim finansijskim instrumentima.
Za prethodnu i naknadnu objavu informacija o troškovima i naknadama klijentima, investiciona društva moraju dodati sledeće:
1) sve troškove i povezane naknade koje investiciono društvo ili druge strane, ako je klijent upućen takvim drugim stranama, uračunavaju za investicionu uslugu ili investicione usluge i/ili pomoćne usluge koje pružaju klijentu; i
2) sve troškove i povezane naknade koji su povezani s proizvodnjom finansijskih instrumenata i njihovim upravljanjem.
Kada je bilo koji deo ukupnih troškova i naknada potrebno platiti ili kad on predstavlja iznos u stranoj valuti, investiciona društva dostavljaju naznaku takve valute kao i važeće kurseve za konverziju i troškove. Investiciona društva obaveštavaju i o načinima plaćanja ili drugim načinima ispunjavanja obaveza.
U vezi s objavom troškova i naknada proizvoda koji nisu uključeni u dokument s ključnim informacijama za investitore u otvorenom investicionom fondu s javnom ponudom, investiciona društva te troškove izračunavaju i objavljuju, na primer, povezivanjem sa društvima za upravljanje otvorenih investicionih fondova s javnom ponudom kako bi dobila relevantne informacije.
Obaveza blagovremenog pružanja potpune ex ante objave informacija o agregiranim troškovima i naknadama povezanima s finansijskim instrumentom i pruženom investicionom ili pomoćnom uslugom primenjuje se na investiciona društva u sledećim situacijama:
1) ako investiciono društvo klijentima preporučuje ili prodaje finansijske instrumente; ili
2) ako se od investicionog društva koje pruža bilo koju investicionu uslugu zahteva da klijentima dostavi dokument s ključnim informacijama za investitore u otvorenom investicionom fondu s javnom ponudom ili dokument s ključnim informacijama za pakete investicionih proizvoda za male investitore.
Investiciona društva koja klijentu ne preporučuju i ne prodaju finansijski instrument ili koja nisu obavezna klijentu dostaviti dokument s ključnim informacijama u skladu s relevantnim zakonodavstvom, svoje klijente obaveštavaju o svim troškovima i naknadama koji se odnose na pruženu investicionu i/ili pomoćnu uslugu.
Ako klijentu investicione ili pomoćne usluge pruža više od jednog investicionog društva, svako investiciono društvo dostavlja informacije o troškovima investicionih ili pomoćnih usluga koje pruža. Investiciono društvo koje svojim klijentima preporučuje ili prodaje usluge koje pruža drugo društvo, mora troškove i naknade svojih usluga dodati troškovima i naknadama usluga koje pruža drugo društvo. Investiciono društvo uzima u obzir troškove i naknade povezane s pružanjem drugih investicionih ili pomoćnih usluga drugih društava ako je klijenta uputilo tim drugim društvima.
Investiciona društva pri izračunavanju troškova i naknada na ex ante osnovi upotrebljavaju stvarno nastale troškove kao zamenu za očekivane troškove i naknade. Ako stvarni troškovi nisu dostupni, investiciono društvo izrađuje razumnu procenu tih troškova. Investiciona društva preispituju ranije pretpostavke na osnovu kasnijih iskustva te ih prema potrebi prilagođavaju.
Investiciona društva naknadno dostavljaju godišnje informacije o svim troškovima i naknadama povezanim s finansijskim instrumentima i sa investicionim i pomoćnim uslugama ako su preporučila ili prodavala finansijske instrumente ili ako su klijentu dostavila dokument s ključnim informacijama i ako imaju ili su imala kontinuirani odnos s klijentom tokom godine. Takve informacije temelje se na nastalim troškovima i dostavljaju se na personalizovanoj osnovi.
Investiciona društva mogu odlučiti da dostave takve agregirane informacije o troškovima i naknadama investicionih usluga i finansijskih instrumenata zajedno s postojećim redovnim izveštavanjima upućenim klijentu.
Pri pružanju investicionih usluga investiciona društva svojim klijentima dostavljaju prikaz kumulativnog efekta troškova na prinos, koji ispunjava sledeće zahteve:
1) iz prikaza je vidljiv efekat ukupnih troškova i naknada na povraćaj ulaganja;
2) prikaz pokazuje sva očekivana povećanja ili fluktuacije troškova; i
3) u prikazu je priložen opis stavki.
Informacije o investicionom savetovanju
Investiciona društva moraju na jasan i sažet način objasniti da li se investiciono savetovanje smatra nezavisnim ili nesamostalnim kao i prirodu ograničenja koja se primenjuju, uključujući zabranu dodatnih podsticaja kada se investicione usluge pružaju na nesamostalnoj osnovi.
Ako se savetovanje ponudi ili pruži istom klijentu na nezavisnoj i na nesamostalnoj osnovi, investiciona društva moraju objasniti područje primene obe usluge kako bi investitori mogli razumeti koje su razlike među njima i ne smeju se predstavljati kao nezavisni investicioni savetnici za celokupnu aktivnost. U komunikaciji s klijentima društva ne smeju neopravdano isticati svoje usluge nezavisnog savetnika u poređenju s investicionim uslugama na nesamostalnoj osnovi.
Investiciona društva koja pružaju investiciono savetovanje, na nezavisnoj ili na nesamostalnoj osnovi, moraju klijentu predstaviti raspon finansijskih instrumenata koji se mogu preporučiti, uključujući i svoj odnos s izdavaocima ili pružaocima instrumenata.
Investiciona društva dostavljaju opis vrsta razmatranih finansijskih instrumenata, raspona finansijskih instrumenata i pružalaca analiziranih za svaku vrstu instrumenta prema području primene usluge i kada se pruža nezavisno savetovanje, načina na koji pružena usluga ispunjava uslove za pružanje investicionog savetovanja na nezavisnoj osnovi i faktora koji su uzeti u obzir u postupku odabira koji je investiciono društvo koristilo za preporuku finansijskih instrumenata, kao što su rizici, troškovi i složenost finansijskih instrumenata.
Kada raspon finansijskih instrumenata koje je procenilo investiciono društvo koje pruža investiciono savetovanje na nezavisnoj osnovi uključuje finansijske instrumente samog investicionog društva ili one koje su izdali ili pružili subjekti koji su usko povezani s investicionim društvom ili s njim imaju bilo kakav bliski pravni ili ekonomski odnos kao i drugi izdavaoci ili pružaoci koji nisu povezani i nemaju odnos s investicionim društvom, investiciono društvo razlikuje, za svaku vrstu finansijskog instrumenta, raspon finansijskih instrumenata koje su izdali ili pružili subjekti koji nisu ni na koji način povezani s investicionim društvom.
Investiciona društva koja pružaju periodičnu procenu primerenosti preporuka dostavljenih u skladu s članom 27. stavom 12. ovog pravilnika moraju objaviti sve sledeće informacije:
1) učestalost i srazmer periodične procene primerenosti i zavisno od slučaja, uslove koji podstiču procenu;
2) meru u kojoj će prethodno prikupljene informacije biti podložne ponovnoj proceni; i
3) način na koji će se klijent obavestiti o ažuriranoj preporuci.
Nezavisno investiciono savetovanje
Investiciona društva koja pružaju nezavisno investiciono savetovanje definišu i sprovode postupak odabira kako bi procenila i uporedila dovoljan raspon finansijskih instrumenata dostupnih na tržištu u skladu s članom 179. stav 6. tačka 1) Zakona. Taj postupak odabira mora uključivati sledeće elemente:
1) broj i raznolikost razmatranih finansijskih instrumenata srazmerni su obimu usluga investicionog savetovanja koje nudi nezavisni investicioni savetnik;
2) broj i raznolikost razmatranih finansijskih instrumenata primereno predstavljaju raspoložive finansijske instrumente na tržištu;
3) količina finansijskih instrumenata koje je izdalo samo investiciono društvo ili subjekti koji su usko povezani sa samim investicionim društvom srazmerna je ukupnom iznosu razmatranih finansijskih instrumenata; i
4) kriterijumi za odabir različitih finansijskih instrumenata moraju uključivati sve relevantne aspekte kao što su rizici, troškovi i složenost, kao i karakteristike klijenata investicionog društva te se njima mora osigurati nepristrasan odabir instrumenata koji se mogu preporučiti.
Ako zbog poslovnog modela ili specifičnog obima pružene usluge takvo poređenje nije moguće, investiciono društvo koje pruža investiciono savetovanje ne može se predstaviti kao nezavisno.
Investiciono društvo koje pruža nezavisno investiciono savetovanje i koje je usmereno na određene kategorije ili specifičan raspon finansijskih instrumenata mora ispunjavati sledeće zahteve:
1) društvo se na tržištu predstavlja tako da privuče isključivo klijente koji daju prednost tim kategorijama ili rasponu finansijskih instrumenata;
2) društvo od klijenata zahteva da navedu da su zainteresovani isključivo za ulaganje u specifičnu kategoriju ili raspon finansijskih instrumenata; i
3) pre pružanja usluge društvo mora osigurati da je njegova usluga primerena za svakog novog klijenta na način da njegov poslovni model odgovara potrebama i ciljevima klijenta te da je raspon finansijskih instrumenata primeren klijentu. U suprotnom, društvo tu uslugu ne sme pružiti klijentu.
Investiciono društvo koje pruža nezavisno investiciono savetovanje i investiciono savetovanje na nesamostalnoj osnovi mora ispunjavati sledeće obaveze:
1) investiciono društvo blagovremeno pre pružanja usluge svoje klijente na trajnom nosaču podataka obaveštava o tome da li se pruža savetovanje na nezavisnoj ili na nesamostalnoj osnovi u skladu s članom 179. stav 2. tačka 1) Zakona i relevantnim pravilnicima;
2) investiciono društvo predstavlja se kao nezavisno za usluge za koje pruža nezavisno investiciono savetovanje;
3) investiciono društvo uspostavilo je primerene organizacione zahteve i kontrole kako bi osiguralo da su obe vrste savetodavnih usluga i savetnika jasno razdvojene i da se klijenti verovatno neće zbuniti u pogledu vrste usluge koju primaju, te da im se pruži vrsta savetovanja koja je za njih primerena. Investiciono društvo ne može dopustiti fizičkom licu da pruža i nezavisno i nesamostalno savetovanje.
Informacije o pokazateljima, prinosima i porezima
Upućivanje informacija koje sadrže pokazatelje ranijih rezultata finansijskog instrumenta, finansijskog indeksa ili usluge, je dozvoljeno samo ukoliko:
1) pokazatelji ranijih rezultata finansijskog instrumenta, finansijskog indeksa ili usluge nisu najznačajniji elemenat takve komunikacije;
2) informacije uključuju rezultate za prethodnih pet godina ili za ceo period u kojem je finansijski instrument bio dostupan, podatke o tome kada je počelo objavljivanje finansijskog indeksa, a investiciona usluga bila pružana (u slučaju da instrument, indeks ili usluga postoje kraće vreme). Podaci mogu da uključuju i duži period, ali u svim navedenim slučajevima rezultat mora biti zasnovan na periodu od 12 meseci;
3) su jasno naznačeni referentni period i izvor informacija;
4) informacije sadrže jasno upozorenje da raniji rezultati nisu pouzdani pokazatelji budućih rezultata;
5) u situaciji kada se rezultat oslanja na podatke denominirane u stranoj valuti, valuta je jasno iskazana, zajedno sa upozorenjem da rezultat može biti drugačiji usled promena deviznog kursa;
6) je objavljen uticaj provizija, naknada ili drugih troškova, kada je rezultat zasnovan na bruto principu.
Investiciono društvo koje upućuje informacije o budućem rezultatu je dužno da vodi računa da:
1) su zasnovane na opravdanim pretpostavkama i činjenicama;
2) u slučaju da je rezultat zasnovan na bruto principu, je iskazan uticaj provizija, naknada ili drugih troškova;
3) informacije se temelje na scenarijima o prinosima u različitim tržišnim uslovima (negativni i pozitivni scenariji) i odražavaju prirodu i rizike specifičnih vrsta instrumenata uključenih u analizu;
4) sadrže jasno upozorenje da informacija o budućem rezultatu nije pouzdani pokazatelj budućeg rezultata.
Kada se informacije koje se upućuju klijentima i potencijalnim klijentima odnose na poseban poreski tretman, u smislu propisa kojima se uređuju porezi investiciono društvo je dužno da jasno istakne da isti zavisi od pojedinačnog slučaja svakog klijenta, kao i da postoji mogućnost budućih promena.
Investiciona društva obaveštavaju nove i postojeće klijente da je investiciono društvo, prema uslovima Zakona, izvršilo ponovnu kategorizaciju klijenata na male investitore, profesionalne investitore ili određene profesionalne investitore u skladu s Zakonom.
Investiciona društva obaveštavaju klijente na trajnom nosaču podataka o svakom pravu klijenta da zatraži drugačiju kategorizaciju i o svim ograničenjima u vezi s nivoom zaštite klijenta koje bi drugačija kategorizacija podrazumevala.
Investiciona društva mogu, na vlastitu inicijativu ili na zahtev klijenta, postupati sa tim klijentom na jedan od sledećih načina:
1) kao s profesionalnim ili malim investitorom ako bi se taj klijent mogao inače klasifikovati kao određeni profesionalni investitor na osnovu člana 194. Zakona;
2) kao s malim investitorom ako se taj klijent smatra profesionalnim investitorom na osnovu člana 192. Zakona.
Opšti zahtevi u vezi s informisanjem klijenata
Investiciona društva blagovremeno dostavljaju klijentu ili potencijalnom klijentu, pre nego što se takav klijent obaveže bilo kakvim ugovorom o pružanju investicionih ili pomoćnih usluga ili pre pružanja takvih usluga, štogod pre nastupi, sledeće informacije:
1) uslove bilo kog takvog ugovora;
2) relevantne informacije koje se odnose na taj ugovor ili na te investicione ili pomoćne usluge.
Investiciona društva, blagovremeno pre pružanja investicionih ili pomoćnih usluga klijentima ili potencijalnim klijentima, dostavljaju informacije koje se zahtevaju u skladu sa čl. 15-19. ovog pravilnika.
Informacije iz st. 1. i 2. ovog člana moraju se dostaviti na trajnom nosaču podataka ili putem internet stranice (kada to ne predstavlja trajni nosač podataka), pod uslovom da su ispunjeni uslovi navedeni u članu 4. stavu 2. ovog pravilnika.
Investiciona društva blagovremeno obaveštavaju klijenta o bilo kojoj bitnoj promeni informacija dostavljenih na osnovu čl. 15-19. ovog pravilnika, koje su relevantne za uslugu koju društvo pruža tom klijentu. Ovo se obaveštenje daje na trajnom nosaču podataka ako su informacije na koje se ono odnosi dostavljene na trajnom nosaču podataka.
Investiciona društva obezbeđuju da su informacije sadržane u marketinškim sadržajima dosledne sa svim informacijama koje društvo dostavlja klijentima tokom pružanja investicionih i pomoćnih usluga.
Marketinški sadržaj koji sadrži ponudu ili poziv sledeće prirode i navodi način odgovora ili uključuje obrazac na kojem se može dati odgovor, uključuje sledeće informacije iz čl. 15-19. ovog pravilnika koje su relevantne za navedenu ponudu ili poziv:
1) ponudu za sklapanje ugovora u vezi finansijskog instrumenta ili investicione ili pomoćne usluge, s bilo kojim licem koja odgovori na marketinški sadržaj;
2) poziv bilo kom licu koje odgovara na marketinški sadržaj da dâ ponudu za sklapanje ugovora u vezi finansijskog instrumenta ili investicione ili pomoćne usluge.
Međutim, stav 1. ovog člana ne primenjuje se ako se za odgovor na ponudu ili poziv iz marketinškog sadržaja, potencijalni klijent mora uputiti na neki drugi dokument ili dokumente koji sami ili u kombinaciji sadrže te informacije.
V PROCENA PODOBNOSTI USLUGA, ODNOSNO FINANSIJSKIH INSTRUMENATA
Procena primerenosti i izveštaji o primerenosti
Investiciona društva moraju biti nedvosmislena i jasna kad je reč o njihovim odgovornostima u postupku procene primerenosti investicionih usluga ili finansijskih instrumenata u skladu s članom 180. stav 2. Zakona. Pri proceni primerenosti investiciono društvo klijente ili potencijalne klijente jasno i jednostavno obaveštava o tome da se primerenost procenjuje kako bi društvo moglo da postupa u najboljem interesu klijenta.
Ako se usluge investicionog savetovanja ili upravljanja portfoliom u celosti ili delimično pružaju putem automatskog ili poluautomatskog sistema, odgovornost za implementaciju procene primerenosti je na investicionom društvu koje pruža uslugu i ne smanjuje se upotrebom elektronskog sistema za donošenje lične preporuke ili odluke o trgovanju.
Investiciona društva određuju obim informacija koje se prikupljaju od klijenata s obzirom na sva svojstva usluga investicionog savetovanja ili upravljanja portfoliom koje se tim klijentima pružaju. Investiciona društva od postojećih ili potencijalnih klijenata prikupljaju sve informacije koje su im potrebne za razumevanje bitnih činjenica o klijentu i stvaranje razumne osnove za utvrđivanje, uzimajući u obzir prirodu i obim pružene usluge, da specifična transakcija koja bi se preporučila ili sprovela tokom pružanja usluge upravljanja portfoliom ispunjava sledeće kriterijume:
1) ispunjava investicione ciljeve navedenog klijenta, uključujući klijentovu toleranciju na rizik;
2) takva je da je klijent finansijski sposoban podneti sve povezane rizike ulaganja koji su u skladu s njegovim investicionim ciljevima;
3) takva je da klijent ima iskustvo i znanje potrebno za razumevanje rizika povezanih s transakcijom ili s upravljanjem njegovim portfoliom.
Kada investiciono društvo pruža investicionu uslugu profesionalnom investitoru, ono ima pravo pretpostaviti da u vezi s proizvodima, transakcijama i uslugama za koje je tako klasifikovan, klijent ima potreban nivo iskustva i znanja u smislu stava 3. tačka 3) ovog člana.
Kada se ta investiciona usluga sastoji od pružanja investicionog savetovanja profesionalnom investitoru, koji je obuhvaćen članom 192. Zakona, investiciono društvo ima pravo, u smislu stava 3. tačka 2) ovog člana, pretpostaviti da je klijent finansijski sposoban podneti sve povezane rizike ulaganja u skladu s investicionim ciljevima navedenog klijenta.
Informacije u vezi s finansijskom situacijom klijenta ili potencijalnog klijenta moraju uključivati, zavisno od slučaja, informacije o izvoru i visini njegovog redovnog prihoda, njegovoj imovini, uključujući likvidnu imovinu, ulaganjima i nekretninama i njegovim redovnim finansijskim obavezama.
Informacije u vezi s investicionim ciljevima klijenta ili potencijalnog klijenta moraju uključivati, zavisno od slučaja, informacije o vremenskom periodu tokom kojeg klijent želi zadržati ulaganje, njegovoj spremnosti na preuzimanje rizika, njegovom profilu rizičnosti i svrsi ulaganja.
Ako je klijent pravno lice ili grupa od najmanje dva fizička lica ili ako drugo fizičko lice zastupa jedno ili više fizičkih lica, investiciono društvo uspostavlja i sprovodi pisanu politiku kojom se definiše ko treba podleći proceni primerenosti, kao i način na koji će se ona sprovoditi u praksi, uključujući lica od kojih treba prikupiti informacije o znanju i iskustvu, finansijskom stanju i investicionim ciljevima.
Ako fizičko lice zastupa drugo fizičko lice ili pravno lice, koje je zatražilo da se s njim postupa kao s profesionalnim klijentom u skladu s članom 193. Zakona, za procenu primerenosti treba uzeti u obzir finansijsko stanje i investicione ciljeve zastupanog lica - klijenta. Znanje i iskustvo se procenjuju u odnosu na zastupnika, odnosno lica koja je ovlašćeno da vrši finansijske transakcije u ime klijenta.
Investiciona društva preduzimaju razumne mere kako bi osigurala pouzdanost prikupljenih informacija o svojim klijentima ili potencijalnim klijentima. Te mere uključuju, ali nisu ograničene na sledeće:
1) osigurati da su klijenti svesni važnosti dostavljanja tačnih i ažuriranih informacija;
2) osigurati da su svi alati, kao što su alati za profilisanje kod procene rizika ili alati za procenu znanja i iskustva klijenta, koji se koriste u postupku procene primerenosti, svrsishodni i prikladno osmišljeni za upotrebu na klijentima, te da su sva ograničenja utvrđena i primereno ublažena tokom postupka procene primerenosti;
3) osigurati da su pitanja iz postupka lako razumljiva klijentima i da se njima može tačno shvatiti koji su ciljevi i potrebe klijenta i informacije potrebne za implementaciju procene primerenosti; i
4) prema potrebi preduzeti mere za osiguranje doslednosti informacija o klijentu, na primer proveravanjem ima li očigledno netačnih podataka u informacijama koje su dostavili klijenti.
Kada pri pružanju investicione usluge investicionog savetovanja ili upravljanja portfoliom investiciono društvo ne prikupi informacije koje se traže u skladu sa članom 180. stav 1. Zakona, društvo ne sme preporučiti klijentu ili potencijalnom klijentu investicione usluge ili finansijske instrumente.
Investiciona društva moraju da imaju i da budu u stanju da dokažu da imaju uspostavljene primerene politike i postupke kako bi osigurala da razumeju prirodu i svojstva, uključujući troškove i rizike, investicionih usluga i finansijskih instrumenata koje biraju za svoje klijente i da procene, uzimajući u obzir trošak i složenost, odgovaraju li istovetne investicione usluge ili finansijski instrumenti profilu klijenta.
Pri pružanju investicione usluge investicionog savetovanja ili upravljanja portfoliom, investiciono društvo ne preporučuje i ne odlučuje se na trgovanje ako ni jedna usluga ili instrument nisu primereni klijentu.
Pri pružanju usluga investicionog savetovanja ili upravljanja portfoliom koje uključuju zamenu ulaganja prodajom instrumenta i kupovinom drugog, ili korišćenjem prava izmene u pogledu postojećeg instrumenta, investiciona društva prikupljaju potrebne informacije o klijentovim postojećim ulaganjima i preporučenim novim ulaganjima, te analiziraju troškove i koristi zamene, tako da mogu razumno dokazati da su koristi zamene veće od troškova.
Pri pružanju investicionog savetovanja investiciona društva malom investitoru dostavljaju izveštaj u kojem se sažeto navode pruženi saveti i objašnjava zašto je preporuka primerena malom investitoru, uključujući način na koji se njome ostvaruju ciljevi i lične okolnosti klijenta s obzirom na zatraženo trajanje ulaganja, klijentovo znanje i iskustvo i klijentov stav prema riziku i sposobnost da podnosi gubitke.
Investiciona društva u izveštaj o primerenosti uključuju i informacije o tome da li je verovatno da će za preporučene usluge ili instrumente mali investitor morati zatražiti redovno preispitivanje njihovih mehanizama, te klijentu skreću pažnju na takve informacije.
Ako investiciono društvo pruža uslugu koja uključuje periodične procene primerenosti i izveštaje, izveštaji sastavljeni nakon uspostavljanja početne usluge, mogu obuhvatati samo izmene uključenih usluga ili instrumenata i/ili okolnosti klijenta, i u njima se ne moraju ponavljati sve pojedinosti iz prvog izveštaja.
Investiciona društva koja pružaju periodičnu procenu primerenosti preispituju primerenost datih preporuka najmanje jednom godišnje u cilju poboljšanja usluge. Učestalost te procene povećava se zavisno od profila rizičnosti klijenta i vrsti preporučenog finansijskog instrumenta.
Zajedničke odredbe za procenu primerenosti i podobnosti
Investiciona društva osiguravaju da informacija u vezi sa znanjem i iskustvom klijenta ili potencijalnog klijenta u oblasti ulaganja, u meri u kojoj je to primereno s obzirom na prirodu klijenta, prirodu i obim usluge koja će se pružati, vrstu predviđenog proizvoda ili transakcije, uključujući njihovu složenost i povezane rizike, mora da sadrži:
1) vrstu usluga, transakcija i finansijskih instrumenata koji su poznati klijentu, odnosno potencijalnom klijentu;
2) prirodu, obim i učestalost transakcija klijenta, odnosno potencijalnog klijenta s finansijskim instrumentima i period u kojem su one izvršene;
3) zvanje i trenutno zanimanje ili relevantnu prethodnu profesiju klijenta ili potencijalnog klijenta.
Investiciono društvo ne sme odvraćati klijenta ili potencijalnog klijenta od dostavljanja informacija koje se zahtevaju u članu 180. st. 1-3. Zakona.
Investiciono društvo ima pravo da se osloni na informacije koje su mu dostavili klijenti ili potencijalni klijenti, osim ako je svesno ili treba biti svesno da su te informacije očigledno zastarele, netačne ili nepotpune.
Procena podobnosti i povezane obaveze vođenja evidencije
Investiciona društva utvrđuju ima li klijent potrebno iskustvo i znanje kako bi razumeo rizike povezane s ponuđenim ili zatraženim proizvodom ili investicionom uslugom kada procenjuju da li je investiciona usluga, u skladu sa članom 180. stav 3. Zakona, podobna za klijenta.
Investiciono društvo ima pravo pretpostaviti da profesionalni investitor ima iskustvo i znanje potrebno za razumevanje rizika koji su povezani s onom investicionom uslugom ili transakcijom ili vrstom transakcija ili proizvoda, za koje je klijent klasifikovan kao profesionalni investitor.
Investiciona društva vode evidenciju o sprovedenim procenama podobnosti koja uključuje sledeće:
1) rezultat procene podobnosti;
2) sva upozorenja koja su data klijentu ako su investiciona usluga ili proizvod procenjeni kao potencijalno nepodobni za klijenta, da li je klijent zatražio izvršenje transakcije uprkos upozorenju i, ako je to primenjivo, da li je društvo prihvatilo zahtev klijenta da se transakcija izvrši;
3) sva upozorenja koja su data klijentu ako klijent nije dostavio dovoljno informacija kako bi društvo moglo da izvrši procenu podobnosti kao i da li je klijent zatražio izvršenje transakcije uprkos upozorenju, odnosno da li je društvo prihvatilo zahtev klijenta da se transakcija izvrši.
Pružanje usluga u slučaju nekompleksnih instrumenata
Finansijski instrument koji nije izričito naveden u članu 180. stav 7. tačka 1) Zakona smatra se nekompleksnim ako ispunjava sledeće kriterijume:
1) nije obuhvaćen članom 2. stav 1. tačka 55) podtačka (3) Zakona ili članom 2. stav 1. tačka 19) podtač. (4)-(11) Zakona;
2) postoje učestale mogućnosti da se taj finansijski instrument proda, otkupi ili na drugi način realizuje po cenama koje su javno dostupne učesnicima na tržištu i koje su ili tržišne cene ili cene dostupne ili potvrđene putem sistema vrednovanja koji je nezavisan od izdavaoca;
3) ne uključuju nikakvu stvarnu ili potencijalnu obavezu za klijenta koja premašuje trošak sticanja instrumenta;
4) ne sadrži klauzulu, uslov ili aktivacijski mehanizam koji bi mogli temeljno izmeniti prirodu ili rizik ulaganja ili profila isplate, kao što su ulaganja koja sadrže pravo da se instrument pretvori u drugo ulaganje;
5) ne uključuje eksplicitne ili implicitne izlazne naknade čiji je efekat takav da ulaganje postaje nelikvidno iako tehnički postoje učestale mogućnosti da se on proda, otkupi ili na drugi način realizuje;
6) primereno celovite informacije o njegovim karakteristikama javno su dostupne i verovatno je da će biti odmah shvaćene i takve su da omogućuju prosečnom malom investitoru da donese informisanu odluku o tome hoće li sklopiti transakciju s navedenim instrumentom ili ne.
Prilikom procene podobnosti i primerenosti pružanja usluge, davanja investicionog saveta ili upravljanja portfoliom u vezi finansijskih instrumenata iz člana 180. stav 7. tačka 1) podtač. (2) i (3) Zakona, ugrađen izvedeni finansijski instrument se tumači kao deo dužničkog instrumenta koji uzrokuje da se deo novčanog toka ili ukupni novčani tok koji bi inače rezultirao iz instrumenta menja u skladu s jednom ili više utvrđenih varijabli.
Dužnički instrumenti iz stava 1. ovog člana su koji su takve strukture koja klijentu otežava razumevanje rizika, između ostalog, treba da obuhvate bilo koji od sledećih instrumenata:
1) dužnički instrument čiji povraćaj zavisi od rezultata utvrđenog skupa imovine. Ova kategorija uključuje dužničke instrumente čiji povraćaj ili rezultati zavise od potraživanja na fiksnom ili revolving principu nastalih od imovine u osnovnom skupu.
2) dužnički instrument čiji je povraćaj podređen povraćaju duga prema drugim licima. Ova kategorija uključuje dužničke instrumente koji su strukturirani na takav način da u slučaju neispunjenja ugovornih obaveza izdavaoca, prioritet u pogledu pristupa njegovoj imovini imaju imaoci nadređenog duga u odnosu na imaoce podređenog duga.
3) dužnički instrument u slučaju kojeg izdavalac ima diskreciono pravo izmeniti novčani tok instrumenta. Ova kategorija uključuje dužničke instrumente koji su strukturirani na takav način da očekivani tok prihoda ili otplata glavnice zavisi od varijabli koje utvrđuje izdavalac po vlastitoj diskreciji.
4) dužnički instrument koji nema tačan datum otkupa ili dospeća. Ova kategorija uključuje dužničke instrumente koji su strukturirani na takav način da ne postoji tačan datum dospeća i stoga najčešće ni otplata uložene glavnice.
5) dužnički instrument s neobičnom ili nepoznatom osnovom. Ova kategorija uključuje dužničke instrumente koji su strukturirani na takav način da očekivani tok prihoda ili otplata glavnice zavisi od varijabli koje su prosečnom malom investitoru neobične ili nepoznate.
6) dužnički instrument sa složenim mehanizmima za utvrđivanje ili obračun povraćaja. Ova kategorija uključuje dužničke instrumente koji su strukturirani na takav način da očekivani tok prihoda može često i/ili značajno varirati u različitim periodima trajanja instrumenta zbog ispunjenja određenih unapred utvrđenih graničnih uslova ili zbog isteka određenih vremenskih rokova.
7) dužnički instrument koji je strukturiran na način da ne osigurava otplatu glavnice u celosti. Ova kategorija uključuje dužničke instrumente koji su strukturirani na takav način ili koji podležu mehanizmu koji, u određenim okolnostima, služi kao okidač delimične otplate (ili izostanka otplate) glavnice.
8) dužnički instrument koji izdaje subjekt posebne namene (SPN) u okolnostima u kojima naziv dužničkog instrumenta ili pravni naziv SPN-a mogu navesti investitore na pogrešan zaključak u pogledu identiteta izdavaoca ili jemca.
9) dužnički instrument sa složenim sastavom jemstva. Ova kategorija uključuje dužničke instrumente za koje jemstvo daje treća strana i koji su strukturirani na takav način da je investitoru teško tačno proceniti kako sastav jemstva utiče na izloženost ulaganja rizicima.
10) dužnički instrument sa karakteristikama finansijskog leveridža. Ova kategorija uključuje dužničke instrumente koji su strukturirani na takav način da povraćaj ili gubici za investitore mogu višestruko prelaziti početno ulaganje.
Ugovori s malim i profesionalnim investitorima
Investiciona društva koja klijentu pružaju bilo koju investicionu uslugu ili dodatnu uslugu iz člana 2. stav 1. tačka 3. podtačka (1) Zakona, nakon datuma početka primene ovog pravilnika, s klijentom sklapaju osnovni pisani ugovor, na papiru ili na nekom drugom trajnom nosaču podataka, kojim se utvrđuju bitna prava i obaveze društva i klijenta. Investiciona društva koja pružaju investiciono savetovanje moraju ispunjavati tu obavezu samo ako se sprovodi periodična procena primerenosti preporučenih finansijskih instrumenata ili usluga.
Pisanim ugovorom utvrđuju se bitna prava i obaveze strana i on uključuje sledeće:
1) opis usluga i zavisno od slučaja, prirodu i obim investicionih saveta koji se pružaju;
2) prava i obaveze ugovornih strana, pri čemu ista mogu biti utvrđena pozivanjem na druga dokumenta koja su dostupna klijentu;
3) u slučaju usluga upravljanja portfoliom, vrste finansijskih instrumenata koji se mogu kupiti i prodati i vrste transakcija koje se mogu izvršiti za račun klijenta, kao i sve zabranjene instrumente ili transakcije; i
4) opis glavnih svojstava svih usluga iz člana 2. stav 1. tačka 3) podtačka (1) Zakona koje se pružaju, uključujući, ako je to primenjivo, ulogu društva u pogledu korporativnih delatnosti u vezi s instrumentima klijenta i uslovima prema kojima će transakcije finansiranja hartija od vrednosti, koje uključuju hartije od vrednosti klijenta, ostvariti povraćaj za klijenta;
5) ostale uslove pod kojima investiciono društvo pruža usluge klijentu;
6) izjavu klijenta da je upoznat sa sadržajem pravila poslovanja i Pravilnikom o tarifi investicionog društva pre zaključenja ugovora.
Obaveza izveštavanja u vezi s izvršavanjem naloga koji ne uključuju upravljanje portfoliom
Investiciona društva koja su sprovela nalog za račun klijenta, koji ne uključuje upravljanje portfoliom, u vezi s tim nalogom, postupaju na sledeći način:
1) bez odlaganja klijentu dostavljaju na trajnom nosaču podataka bitne informacije u vezi s izvršavanjem tog naloga;
2) što je pre moguće klijentu dostavljaju na trajnom nosaču podataka obaveštenje kojim se potvrđuje izvršenje naloga, a najkasnije prvog radnog dana od izvršenja ili ako investiciono društvo prima potvrdu od treće strane, najkasnije prvog radnog dana od prijema potvrde od treće strane.
Stav 1. tačka 2) ovog člana ne primenjuje se u slučaju da potvrda sadrži iste informacije kao i potvrda koju klijentu bez odlaganja dostavlja neko drugo lice.
Stav 1. tač. 1) i 2) ovog člana ne primenjuju se u slučaju kada se nalozi izvršeni za račun klijenata odnose na obveznice kojima se finansiraju ugovori o hipotekarnim kreditima s navedenim klijentima, a u tom se slučaju izveštaj o transakciji dostavlja istovremeno s uslovima hipotekarnog kredita, ali najkasnije mesec dana od izvršenja naloga.
Uz poštovanje zahteva iz stava 1. ovog člana investiciona društva klijentu na zahtev dostavljaju informacije o statusu njegovog naloga.
U slučaju naloga klijenta koji se odnose na udele ili akcije u subjektu za zajednička ulaganja, a koji se izvršavaju povremeno, investiciona društva preduzimaju mere iz stava 1. tačka 2) ovog člana ili klijentu dostavljaju najmanje jedanput u šest meseci informacije navedene u članu 34. stav 1. ovog pravilnika u vezi s navedenim transakcijama.
Obaveštenje iz člana 33. stava 1. tačke (2) ovog pravilnika, po pravilu, sadrži sledeće informacije ako su primenjive u skladu s odredbama Pravilnika o transparentnosti za mesta trgovanja, sistematske internalizatore i investiciona društva kada trguju na OTC tržištu, koje se odnose na obaveze izveštavanja o transakcijama:
1) poslovno ime i sedište investicionog društva;
2) ime i prezime/poslovno ime ili drugu oznaku klijenta;
3) dan, vreme i mesto trgovanja;
4) identifikacionu oznaku finansijskog instrumenta;
5) količinu finansijskih instrumenata;
6) pojedinačnu i ukupnu cenu i oznaku valute u kojoj je izražena cena i kurs koji je korišćen ako transakcija uključuje konverziju valute;
7) kupovnu, odnosno prodajnu oznaku;
8) prirodu naloga, ukoliko se ne radi o kupovnom ili prodajnom nalogu;
9) vrstu naloga;
10) ukupni iznos obračunatih provizija i naknada i ako klijent to zahteva, razlaganje po stavkama koja, zavisno od slučaja, uključuje iznos svakog njihovog povećanja ili smanjenja vrednosti kada je investiciono društvo izvršilo transakciju pri trgovanju za sopstveni račun, a investiciono društvo ima obavezu najpovoljnijeg izvršenja prema klijentu;
11) obaveze klijenta u vezi sa izmirenjem transakcije, uključujući i vremenski rok za plaćanje ili isporuku, kao i odgovarajuće podatke o računu, ako klijent nije prethodno obavešten o tim pojedinostima i odgovornostima;
12) obaveštenje o drugoj ugovornoj strani u transakciji, ukoliko je ta druga ugovorna strana samo investiciono društvo ili drugo lice povezano sa investicionim društvom ili drugi klijent investicionog društva, osim ako je nalog izvršen u sistemu trgovanja koji omogućava anonimno trgovanje.
Kada investiciono društvo informacije iz stava 1. ovog člana pruža putem standardnih oznaka, ono je dužno da u potvrdi pojasni značenje tih oznaka.
Izveštavanje klijenata u vezi sa upravljanjem portfoliom
Investiciona društva koja klijentima pružaju uslugu upravljanja portfoliom, tim klijentima na trajnom nosaču podataka dostavljaju periodični izveštaj o aktivnostima upravljanja portfoliom koje se sprovode za račun tog klijenta, osim ako taj izveštaj dostavlja neko drugo lice.
Periodični izveštaj koji se propisuje stavom 1. ovog člana sadrži korektan i uravnotežen pregled preduzetih aktivnosti i prinosa portfolija tokom izveštajnog perioda i zavisno od slučaja, uključuje sledeće informacije:
1) naziv investicionog društva;
2) naziv ili drugu oznaku računa klijenta;
3) izveštaj o sadržaju i vrednovanju portfolija, uključujući pojedinosti o svakom finansijskom instrumentu koji se drži, njegovoj tržišnoj vrednosti ili fer vrednosti ako je tržišna vrednost nedostupna, novčanom stanju na početku i na kraju izveštajnog perioda i prinosu portfolija tokom izveštajnog perioda;
4) ukupan iznos naknada i troškova nastalih tokom izveštajnog perioda, pri čemu se raščlanjuju barem ukupne naknade za upravljanje i ukupni troškovi povezani s izvršenjem uključujući i, zavisno od slučaja, izjavu da će se na zahtev dostaviti detaljnija razlaganja;
5) poređenje prinosa tokom perioda na koje se izveštaj odnosi s referentnom vrednošću prinosa na ulaganje (ako postoji) dogovorenom između investicionog društva i klijenta;
6) ukupni iznos dividendi, kamata i drugih plaćanja primljenih u izveštajnom periodu u vezi s portfoliom klijenta;
7) informacije o drugim korporativnim aktivnostima na osnovu kojih se ostvaruju prava u vezi s finansijskim instrumentima koji se drže u portfoliju;
8) za svaku transakciju izvršenu tokom navedenog perioda, zavisno od slučaja, informacije iz člana 34. stav 1. tač. 3)-12) ovog pravilnika, osim ako se klijent izjasni da želi primati informacije o izvršenim transakcijama po izvršenju svake pojedinačne transakcije, a u tom se slučaju primenjuju st. 5-7. ovog člana.
Periodični izveštaj iz stava 1. ovog člana dostavlja se svaka tri meseca, osim u sledećim slučajevima:
1) kad investiciono društvo svojim klijentima osigurava pristup elektronskom sistemu, koji se smatra trajnim nosačem podataka, a u kojem se može pristupiti ažuriranim vrednovanjima portfolija klijenta i u kojem klijent može jednostavno pristupiti informacijama propisanima članom 39. stav 1. ovog pravilnika, a kad društvo ima dokaz da je klijent barem jedanput tokom relevantnog tromesečja pristupio vrednovanju svog portfolia;
2) u slučajevima kad se primenjuje stav 5. ovog člana, periodični izveštaj mora se dostaviti najmanje jedanput u 12 meseci;
3) kad ugovor o usluzi upravljanja portfoliom između investicionog društva i klijenta dopušta upravljanje portfoliom korišćenjem finansijskog leveridža, periodični izveštaj mora se dostaviti najmanje jedanput mesečno.
Izuzetak predviđen u stavu 3. tačka 2) ovog člana, ne primenjuje se u slučaju transakcija finansijskim instrumentima obuhvaćenim članom 2. stav 1. tačka 55) podtačkom (3) Zakona, ni članom 2. stav 1. tačka 19) podtač. (4)-(11) Zakona;
U slučajevima kad se klijent izjasni da želi primati informacije o izvršenim transakcijama po izvršenju svake pojedinačne transakcije, investiciona društva klijentu bez odlaganja, na trajnom nosaču podataka dostavljaju, nakon što lice ovlašćeno za upravljanje portfoliom izvrši transakciju, bitne informacije u vezi s navedenom transakcijom.
Investiciono društvo klijentu dostavlja obaveštenje kojim se potvrđuje transakcija i koja sadrži informacije iz člana 34. stav 1. ovog pravilnika najkasnije prvog radnog dana od izvršenja ili ako investiciono društvo prima potvrdu od treće strane, najkasnije prvog radnog dana od prijema potvrde od treće strane.
Stav 6. ovog člana ne primenjuje se u slučaju da potvrda sadrži iste informacije kao i potvrda koju klijentu bez odlaganja dostavlja neko drugo lice.
Obaveze izveštavanja u vezi s određenim profesionalnim investitorima
Zahtevi primenjivi na izveštaje za male investitore i profesionalne investitore iz čl. 18, 33. i 34. ovog pravilnika uvek se primenjuju, osim ako su investiciona društva s određenim profesionalnim investitorima sklopila ugovore kojima se utvrđuje sadržaj i rokovi izveštavanja.
Dodatne obaveze izveštavanja o upravljanju portfoliom ili transakcijama sa potencijalnim obavezama
Investiciona društva koja pružaju uslugu upravljanja portfoliom izveštavaju klijenta kada se ukupna vrednost portfolia, izračunata na početku svakog izveštajnog perioda, smanji za 10%, i nakon toga za svakih daljih 10%, najkasnije na kraju radnog dana kada je prag prekoračen ili u slučaju kad se prag prekorači na neradni dan, na kraju sledećeg radnog dana.
Investiciona društva koja drže račun malog investitora koji uključuje pozicije u finansijskim instrumentima s finansijskim leveridžom ili transakcije potencijalnim obavezama, izveštavaju klijenta kada se početna vrednost svakog instrumenta smanji za 10% i nakon toga za svakih daljih 10%. Izveštavanje u skladu s ovim stavom trebalo bi se sprovesti za svaki pojedinačni instrument posebno, osim ako se drugačije dogovori s klijentom, te se sprovodi najkasnije na kraju radnog dana kada je prag prekoračen ili u slučaju kad se prag prekorači na neradni dan, na kraju sledećeg radnog dana.
Izveštaji o finansijskim instrumentima ili sredstvima klijenata
Investiciona društva koja drže finansijske instrumente ili novčana sredstva klijenata, svakom pojedinačnom klijentu za kojeg drže finansijske instrumente ili novčana sredstva dostavljaju najmanje na kvartalnoj osnovi izveštaje na trajnom nosaču podataka o navedenim finansijskim instrumentima ili novčanim sredstvima, osim ako je taj izveštaj dostavljen u nekom drugom periodičnom izveštaju. Društva taj izveštaj dostavljaju češće na zahtev klijenta po komercijalnoj ceni.
Stav 1. ovog člana ne primenjuje se na kreditnu instituciju u vezi s depozitima koje drži navedena institucija.
Izveštaj o imovini klijenta iz člana 38. ovog pravilnika sadrži:
1) pojedinosti o svim finansijskim instrumentima ili novčanim sredstvima koje investiciono društvo drži za klijenta, na kraju perioda na koji se izveštaj odnosi;
2) način korišćenja, odnosno raspolaganja finansijskim instrumentima i novčanim sredstvima u toku izveštajnog perioda;
3) koristi, odnosno prinose na osnovu takvog korišćenja, odnosno raspolaganja;
4) jasno navođenje imovine ili novčanih sredstava koji podležu odredbama Zakona i drugih relevantnih propisa i onih koji tome ne podležu, na primer onih koji podležu ugovoru o kolateralu s prenosom prava vlasništva;
5) jasno navođenje imovine na koju utiču određene karakteristike njenog statusa vlasništva, na primer pravo zaloge;
6) Tržišnu vrednost finansijskih instrumenta uključenih u izveštaj ili, kada tržišna vrednost nije dostupna, njihovu procenjenu vrednost uz jasno navođenje činjenice da nedostatak tržišne cene verovatno upućuje na nedostatak likvidnosti. Ocenu procenjene vrednosti društvo mora sprovesti u okviru svojih mogućnosti.
U slučajevima kada portfolio klijenta uključuje sredstva iz jedne ili više nenamirenih transakcija, informacije iz stava 1. tačka 1) ovog člana mogu se temeljiti na datumu trgovanja ili na datumu poravnanja, pod uslovom da se ista osnova dosledno primenjuje na sve takve informacije u izveštaju.
Periodični izveštaj o imovini klijenta iz člana 38. ovog pravilnika ne dostavlja se kad investiciono društvo svojim klijentima osigurava pristup elektronskom sistemu koji se smatra trajnim nosačem podataka i u kojem klijent može jednostavno pristupiti ažuriranim izveštajima o finansijskim instrumentima ili novčanim sredstvima klijenta, a kad društvo ima dokaz da je klijent najmanje jedanput tokom relevantnog tromesečja pristupio tom izveštaju.
Investiciona društva koja drže finansijske instrumente ili novčana sredstva klijenta i koja klijentu pružaju uslugu upravljanja portfoliom, mogu izveštaj o imovini klijenta iz stava 1. ovog člana uključiti u periodični izveštaj koji navedenom klijentu dostavljaju u skladu sa članom 35. stav 1. ovog pravilnika.
Izveštavanje o odlukama izdavaoca koje mogu uticati na upis prava trećih lica
Investiciono društvo kao član CRHOV-a za izdavaoca, sa kojim ima zaključen ugovor o obavljanju korporativnih usluga, obezbeđuje jedinstvenu evidenciju akcionara, na osnovu koje se dostavlja dnevni red i poziv za skupštinu akcionara saglasno zakonu kojim se uređuju privredna društva.
Jedinstvena evidencija akcionara, saglasno pravilima poslovanja CRHOV-a, između ostalog, sadrži i podatke o akcijama na kojima je upisano pravo trećih lica, ukoliko su ih zakoniti imaoci založili, i u tom slučaju, i podatke o zalogoprimcu (licu u čiju je korist to pravo upisano).
Kada se na dnevnom redu skupštine nalazi odluka koja za posledicu ima poništenje svih ili određenog broja akcija zbog promene nominalne vrednosti (kada se menja broj izdatih akcija), smanjenja osnovnog kapitala poništenjem akcija u posedu akcionara, statusne promene i drugim slučajevima kada će biti poništene prethodno izdate akcije, investiciono društvo je dužno da zalogoprimcu dostavi obaveštenje o:
- datumu održavanja skupštine izdavaoca na kojoj je dnevnim redom predviđeno donošenje odluke kojom će biti poništene akcije na kojima je konstituisano pravo zaloge i rokovima za sprovođenja te odluke,
- ukoliko se predmetnom odlukom vrši istovremeno izdavanje novih akcija, podatke o odnosu zamene postojećih akcija i akcija koje se izdaju (sa preciziranjem broja akcija koje se izdaju, a koji odgovara broju akcija na kojima je upisano određeno pravo).
Kada se na dnevnom redu skupštine nalazi odluka o prinudnom otkupu svih akcija preostalih akcionara društva, investiciono društvo, korporativni agent izdavaoca, je dužno da zalogoprimcu dostavi obaveštenje o:
- datumu održavanja skupštine izdavaoca, na kojoj je dnevnim redom predviđeno donošenje odluke o prinudnom otkupu na osnovu koje će većinski akcionar od preostalih akcionara otkupiti sve preostale akcije tog izdavaoca na način i po postupku predviđenim pravilima poslovanja CRHOV-a,
- rokovima za sprovođenje te odluke.
Investiciono društvo, korporativni agent izdavaoca, uz zahtev za upis promena u CRHOV-u na osnovu odluke iz st. 3. i 4. ovog člana, podnosi i dokaz da je obavestio zajmoprimca o očekivanim promenama na akcijama.
Odredbe ovog člana se shodno primenjuju i kada izdavalac donosi odluku o promeni pravne forme, odnosno kada se pokreće stečajni, odnosno likvidacioni postupak nad izdavaocem.
VII NAJPOVOLJNIJE IZVRŠENJE NALOGA
Kriterijumi najpovoljnijeg izvršenja naloga
Pri izvršenju naloga klijenta investiciona društva uzimaju u obzir sledeće kriterijume za određivanje relativne važnosti faktora iz člana 186. stav 1. Zakona:
1) karakteristike klijenta, uključujući kategorizaciju klijenta kao malog ili profesionalnog investitora;
2) karakteristike naloga klijenta, na primer kada nalog uključuje transakciju finansiranja hartija od vrednosti;
3) karakteristike finansijskih instrumenata koji su predmet tog naloga;
4) karakteristike mesta izvršenja na koja se navedeni nalog može usmeriti.
Za potrebe bližeg regulisanja ovog člana i čl. 42. i 43. ovog pravilnika, mesto izvršenja uključuje uređeno tržište, multilateralnu trgovačku platformu, organizovanu trgovačku platformu, sistematskog internalizatora, organizatora tržišta ili neke druge osiguravače likvidnosti ili subjekt koji u stranoj zemlji obavlja sličnu funkciju kao bilo koji od prethodno navedenih subjekata.
Investiciono društvo ispunjava svoju obavezu u skladu s članom 186. stav 1. Zakona da preduzme sve neophodne mere za postizanje najpovoljnijeg mogućeg ishoda za klijenta u meri u kojoj izvršava nalog ili posebno obeležje naloga poštujući posebna uputstva klijenta koje se odnose na nalog ili na posebno obeležje naloga.
Investiciona društva ne strukturiraju ili uračunavaju svoje provizije na način koji bi doveo do nekorektne diskriminacije među mestima izvršenja.
Pri izvršavanju naloga ili donošenju odluke o trgovanju OTC proizvodima uključujući nestandardizovane proizvode, investiciono društvo proverava fer vrednost cene predložene klijentu tako što prikuplja tržišne podatke korišćene za procenu cene takvog proizvoda i, prema potrebi, poredi ga sa sličnim ili uporedivim proizvodima.
Dužnost investicionih društava da postupaju u najboljem interesu klijenata pri pružanju usluga upravljanja portfoliom, kao i prijemu i prenosu naloga
Pri pružanju usluge upravljanja portfoliom, investiciona društva ispunjavaju obavezu iz člana 177. stav 1. Zakona da postupaju u najboljem interesu svojih klijenata pri predaji naloga drugim subjektima na izvršenje, što proizlazi iz odluka investicionog društva da trguje finansijskim instrumentima za račun klijenta.
Pri pružanju usluge prijema i prenosa naloga investiciona društva ispunjavaju obavezu iz člana 177. stav 1. Zakona da postupaju u najboljem interesu svojih klijenata pri prenosu naloga klijenta drugim subjektima na izvršenje.
Kako bi poštovala odredbe st. 1. ili 2. ovog člana, investiciona društva moraju da poštuju odredbe st. 4-7. ovog člana i člana 41. stav 5. ovog pravilnika.
Investiciona društva preduzimaju sve neophodne mere kako bi postigla najpovoljniji mogući ishod za svoje klijente, uzimajući u obzir faktore iz člana 186. stav 1. Zakona. Relativna važnost tih faktora određuje se upućivanjem na kriterijume iz člana 43. stav 1. Zakona, a za male investitore na zahtev iz člana 186. stava 1. Zakona.
Investiciono društvo je dužno da ispuni svoje obaveze iz st. 1. ili 2. ovog člana izuzev kada postupa po posebnom uputstvu svog klijenta pri predaji ili prenosu naloga nekom drugom subjektu na izvršenje.
Investiciona društva uspostavljaju i sprovode politiku koja im omogućava ispunjenje obaveze iz stava 4. ovog člana. Politikom se za svaki razred instrumenata utvrđuju subjekti kojima investiciono društvo predaje ili prenosi naloge na izvršenje. Utvrđeni subjekti raspolažu merama izvršavanja naloga koje investicionom društvu omogućavaju ispunjenje njegovih obaveza u skladu sa ovim članom kada prenosi ili predaje nalog navedenom subjektu na izvršenje.
Investiciona društva svojim klijentima dostavljaju informacije o politici uspostavljenoj u skladu sa članom 43. st. 2-9. ovog pravilnika. Investiciona društva klijentima dostavljaju odgovarajuće informacije o društvu i njegovim uslugama i subjektima odabranima za implementaciju izvršenja.
Investiciona društva na razuman zahtev klijenta dostavljaju svojim klijentima ili potencijalnim klijentima informacije o subjektima kojima su nalozi preneti ili predati na izvršenje.
Investiciona društva redovno prate efikasnost politike uspostavljene u skladu sa stavom 6. ovog člana, a posebno prate kvalitet izvršenja od strane subjekata utvrđenih u toj politici i, kada je to primereno, ispravljaju nedostatke.
Investiciona društva najmanje jedanput godišnje preispituju tu politiku i mere. To se preispitivanje sprovodi i svaki put kada nastupi bitna promena koja utiče na sposobnost društva da nastavi postizati najpovoljniji mogući ishod za svoje klijente.
Investiciona društva najmanje jedanput godišnje preispituju politiku izvršavanja naloga uspostavljenu u skladu s članom 186. st. 9. i 10. Zakona i svoje mere izvršavanja naloga.
To preispitivanje se sprovodi i svaki put kada nastupi bitna promena, koja utiče na sposobnost društva da nastavi trajno postizati najpovoljniji mogući ishod pri izvršenju naloga svojih klijenata korišćenjem mesta izvršenja uključenih u njegovu politiku izvršavanja naloga. Investiciona društva procenjuju da li je nastala bitna promena i razmatraju uvođenje izmena u pogledu relativne važnosti faktora najpovoljnijeg izvršenja u okviru ispunjenja opšteg zahteva o najpovoljnijem izvršenju.
Informacije o politici izvršavanja naloga moraju se prilagoditi zavisno od razreda finansijskog instrumenta i vrsti pružene usluge te moraju sadržati informacije iz st. 3-9. ovog člana.
Investiciona društva klijentima blagovremeno i pre pružanja usluge dostavljaju sledeće pojedinosti o svojoj politici izvršavanja naloga:
1) ocenu relativne važnosti koju investiciono društvo, u skladu s kriterijumima iz člana 33. stav 1. ovog pravilnika, pripisuje faktorima iz člana 186. st. 1-4. Zakona ili postupak kojim društvo određuje relativnu važnost navedenih faktora;
2) popis mesta izvršenja za koje društvo smatra da su podobna za trajno postizanje najpovoljnijeg mogućeg ishoda pri izvršavanju naloga klijenta, uz navođenje mesta izvršenja koja se koriste za svaki razred finansijskih instrumenata, za naloge malih investitora, naloge profesionalnih investitora i transakcije finansiranja hartija od vrednosti;
3) popis faktora koji se koriste za odabir mesta izvršenja, uključujući kvalitativne faktore, na primer sisteme poravnanja, sisteme za prekid trgovanja, predviđene aktivnosti ili bilo koje druge relevantne elemente i relativnu važnost svakog faktora. Informacije o faktorima koji se koriste za odabir mesta izvršenja moraju biti u skladu s kontrolama koje društvo koristi pri preispitivanju primerenosti njegove politike i mera kako bi klijentima dokazalo da se trajno postiže najpovoljnije izvršenje;
4) na koji se način faktori izvršenja, na primer cena, troškovi, brzina, verovatnost izvršenja i drugi relevantni faktori, smatraju delom mera koje su dovoljne za postizanje najpovoljnijeg mogućeg ishoda za klijenta;
5) ako je to primenjivo, informacije o tome da društvo naloge izvršava izvan mesta trgovanja, posledice, na primer rizik druge ugovorne strane koji proizlazi iz izvršenja izvan mesta trgovanja, kao i, na zahtev klijenta, dodatne informacije o posledicama tih načina izvršenja;
6) jasno i istaknuto upozorenje da posebna uputstva klijenta mogu sprečiti društvo da preduzme mere koje je osmislilo i primenilo u okviru svoje politike izvršavanja naloga kako bi se ostvario najpovoljniji mogući ishod pri izvršavanju navedenih naloga u vezi s elementima koji su obuhvaćeni tim uputstvima;
7) sažetak postupka odabira mesta izvršenja, korišćene strategije izvršenja, postupci koji se koriste za analizu kvaliteta ostvarenog izvršenja i načini na koji društva prate i proveravaju da se za klijente ostvario najpovoljniji mogući ishod.
Navedene informacije dostavljaju se na trajnom nosaču podataka ili putem internet stranice (kada to ne predstavlja trajni nosač podataka), pod uslovom da su ispunjeni uslovi navedeni u članu 4. stav 2. ovog pravilnika.
Ako investiciona društva primenjuju različite naknade zavisno od mesta izvršenja, društvo dovoljno detaljno objašnjava te razlike kako bi klijent mogao razumeti prednosti i nedostatke odabira pojedinačnog mesta izvršenja.
Ako investiciona društva pozivaju klijente da izaberu mesto izvršenja, dostavljaju se korektne i jasne informacije koje ne smeju dovoditi u zabludu kako bi se klijent sprečio da izabere jedno mesto izvršenja umesto drugoga samo na osnovu politike o cenama koju društvo primenjuje.
Investiciona društva primaju samo plaćanja trećih strana koja ispunjuju odredbe člana 179. stav 8. Zakona i klijente izveštavaju o dodatnim podsticajima koje društvo može primiti od mesta izvršenja. U informacijama se navode naknade koje investiciono društvo uračunava svim drugim ugovornim stranama uključenima u transakciju i ako se naknade razlikuju zavisno od klijenta, u informacijama se navode najveće naknade ili raspon naknada koje se mogu naplatiti.
Ako investiciono društvo naknade uračunava više od jednom učesniku u transakciji, u skladu s članom 179. stav 8. Zakona, društvo svoje klijente izveštava o vrednosti svih novčanih ili nenovčanih koristi koje društvo prima.
Ako klijent investicionom društvu podnosi razumne i srazmerne zahteve za informacije o njegovim politikama i merama, kao i načinima za njihova preispitivanja, to investiciono društvo u razumnom roku dostavlja jasan odgovor.
Ako izvršava naloge za male investitore, investiciono društvo tim klijentima dostavlja sažetak relevantne politike s naglaskom na ukupne troškove koje snose. Sažetak sadrži i link za podatke objavljene u skladu s članom 186. stav 6. Zakona, za svako mesto izvršenja koje investiciono društvo navodi u svojoj politici izvršavanja naloga.
VIII POSTUPANJE SA NALOGOM KLIJENTA
Pri sprovođenju naloga klijenta investiciona društva ispunjavaju sledeće uslove:
1) obezbeđuju da se nalozi izvršeni za račun klijenata bez odlaganja i ispravno evidentiraju i alociraju;
2) izvršavaju inače uporedive naloge klijenta prema sledu prihvatanja naloga i bez odlaganja, osim ako to onemogućuju karakteristike naloga ili preovlađujući tržišni uslovi ili ako interesi klijenta zahtevaju drugačije postupanje;
3) bez odlaganja izveštavaju malog investitora o svim bitnim poteškoćama koje su relevantne za uredno izvršavanje naloga čim za njih saznaju.
Ako je odgovorno za nadgledanje ili organizaciju namirenja izvršenog naloga, investiciono društvo preduzima sve razumne mere kako bi obezbedilo da se svi finansijski instrumenti ili novčana sredstva klijenta, primljeni za namirenje toga izvršenog naloga, blagovremeno i uredno isporuče na račun odgovarajućeg klijenta.
Investiciono društvo ne sme zloupotrebiti informacije u vezi s neizvršenim nalozima klijenata i preduzima sve opravdane mere kako bi sprečilo da njegova relevantna lica zloupotrebe takve informacije.
Pridruživanje i alokacija naloga
Investiciona društva ne smeju izvršavati nalog klijenta ili transakciju za vlastiti račun pridruživanjem nalogu nekog drugog klijenta, osim ako su ispunjeni sledeći uslovi:
1) nije verovatno da će pridruživanje naloga i transakcija štetiti bilo kojem klijentu čiji se nalog pridružuje;
2) svaki klijent čiji se nalog pridružuje izveštava se da mu efekat pridruživanja može štetiti u odnosu na pojedinačni nalog;
3) uspostavlja se i efikasno sprovodi politika alokacije naloga kojom se dovoljno precizno predviđa korektna alokacija pridruženih naloga i transakcija, uključujući i način na koji obim i cena navedena u nalogu određuju alokaciju i postupanje s delimičnim izvršenjima.
Ako pridružuje nalog jednom ili više naloga drugih klijenata i taj pridruženi nalog je delimično izvršen, investiciono društvo alocira povezane transakcije u skladu sa svojom politikom alokacije naloga.
Pridruživanje i alokacija transakcija za vlastiti račun
Investiciona društva koja su naloge za vlastiti račun pridružila jednom ili više naloga klijenta, ne smeju se alocirati na način koji bi bio štetan za klijenta.
Ako pridružuje nalog klijenta nalogu za vlastiti račun i taj pridruženi nalog je delimično izvršen, investiciono društvo izvršene transakcije alocira klijentu koji ima prednost u odnosu na društvo.
Ako investiciono društvo može utemeljeno dokazati da bez kombinovanja ne bi moglo da izvrši nalog po tako povoljnim uslovima ili uopšte ne bi mogao da ga izvrši, ono može srazmerno alocirati transakciju za vlastiti račun u skladu sa svojom politikom alokacije naloga.
Nalog sa limitom klijenta za akcije koje su uvrštene za trgovanje na uređenom tržištu ili kojima se trguje na mestu trgovanja, koji nije odmah izvršen po preovladavajućim tržišnim uslovima u skladu sa članom 187. stav 3. Zakona, smatra se javno dostupnim kada je investiciono društvo podnelo nalog na izvršenje na uređenom tržištu ili multilateralnoj trgovačkoj platformi ili je nalog objavio pružalac usluga dostave podataka koji se nalazi u nekoj državi članici te se taj nalog može jednostavno izvršiti čim to bude moguće na osnovu tržišnih uslova.
Prednost pojedinih uređenih tržišta i multilateralnih trgovačkih platformi utvrđuje se u skladu s politikom izvršavanja naloga društva, kako bi se osiguralo izvršenje na osnovu tržišnih uslova čim to bude moguće.
IX OBJAVA INFORMACIJA O IDENTITETU MESTA IZVRŠENJA I KVALITETU IZVRŠENJA
Investiciona društva objavljuju na godišnjoj osnovi informacije u vezi s nalozima klijenata koji se izvršavaju na mestima trgovanja ili putem sistematskih internalizatora, organizatora tržišta ili nekih drugih osiguravača likvidnosti ili subjekata koji u stranoj zemlji obavljaju funkciju sličnu funkciji koju obavlja bilo koji od prethodno navedenih subjekata.
Investiciona društva objavljuju pet najboljih mesta izvršenja u smislu obima trgovanja za sve izvršene naloge klijenata po razredu finansijskih instrumenata. Informacije koje se odnose na male investitore i profesionalne investitore objavljuju se, a u objavu nisu uključeni nalozi koji se odnose na transakcije finansiranja hartija od vrednosti i ona sadrži sledeće informacije:
1) razred finansijskih instrumenata;
2) naziv i identifikator mesta izvršenja;
3) obim naloga klijenata koji su izvršeni na tom mestu izvršenja izražen kao procenat ukupnog izvršenog obima;
4) broj naloga klijenata koji su izvršeni na tom mestu izvršenja izražen kao procenat ukupnih izvršenih naloga;
5) procenat izvršenih naloga iz tačke 4) ovog stava, koji su bili pasivni i agresivni nalozi;
6) procenat naloga iz tačke 4) ovog stava, koji su bili usmereni nalozi;
7) potvrdu o tome da li je u proseku izvršeno manje od jedne transakcije po radnom danu u prethodnoj godini u tom razredu finansijskih instrumenata.
Investiciona društva objavljuju pet najboljih mesta izvršenja u smislu obima trgovanja za sve izvršene naloge klijenata koji se odnose na transakcije finansiranja hartija od vrednosti po razredu finansijskih instrumenata. Objava sadrži sledeće informacije:
1) obim naloga klijenata koji su izvršeni na tom mestu izvršenja izražen kao procenat ukupnog izvršenog obima;
2) broj naloga klijenata koji su izvršeni na tom mestu izvršenja izražen kao procenat ukupnih izvršenih naloga;
3) potvrdu o tome da li je investiciono društvo u proseku izvršilo manje od jedne transakcije po radnom danu u prethodnoj godini u tom razredu finansijskih instrumenata.
Investiciona društva objavljuju za svaki razred finansijskih instrumenata sažetak analize i zaključke do kojih su došla detaljnim praćenjem kvaliteta izvršenja ostvarenog na mestima izvršenja na kojima su prethodne godine izvršila sve naloge klijenata. Informacije uključuju sledeće:
1) objašnjenje relativne važnosti koje je društvo pri proceni kvalitete izvršenja dalo faktorima izvršenja kao što su cena, troškovi, brzina, verovatnost izvršenja ili bilo kojim drugim elementima, među ostalim kvalitativnim faktorima;
2) opis svake uske povezanosti, sukoba interesa i zajedničkog vlasništva u odnosu na bilo koje mesto izvršenja na kojem su izvršeni nalozi;
3) opis svih posebnih dogovora s bilo kojim mestom izvršenja u vezi s isplaćenim ili primljenim plaćanjima i primljenim rabatima, popustima ili nenovčanom koristi;
4) objašnjenje faktora koji su doveli do izmene popisa mesta izvršenja uvrštenog u politiku izvršenja društva, ako je do takve promene došlo;
5) objašnjenje načina na koji se izvršenje naloga razlikuje s obzirom na kategorizaciju klijenata, ako društvo različito tretira kategorije klijenata i ako to može uticati na dogovore o izvršenju naloga;
6) naznaka o tome da li je drugim kriterijumima data prednost u odnosu na razmatranje neposredne cene i troška pri izvršavanju naloga malih investitora i zašto su ti drugi kriterijumi bili nužni za postizanje najpovoljnijeg mogućeg ishoda za malog investitora u pogledu ukupne vrednosti;
7) objašnjenje načina na koji je investiciono društvo upotrebilo podatke ili alate koji se odnose na kvalitet izvršenja, uključujući sve podatke objavljene na osnovu pravilnika koji uređuje davanje dozvole za rad i uslove za obavljanje delatnosti organizatora tržišta;
8) prema potrebi, objašnjenje načina na koji je investiciono društvo iskoristilo podatke koje dostavljaju pružaoci konsolidovanih podataka o trgovanju uspostavljeni na osnovu Zakona.
Investiciona društva objavljuju informacije u skladu sa st. 1. i 2. ovog člana na svojim internet stranicama, u elektronskom formatu koji je javno dostupan za preuzimanje, a informacije koje se propisuju stavom 3. ovog člana objavljuju se na njihovim internet stranicama u elektronskom formatu koji je javno dostupan za preuzimanje.
X ODREĐENI PROFESIONALNI INVESTITORI
Postupanje prema određenim profesionalnim investitorima
Ako na osnovu člana 194. st. 4. i 5. Zakona određeni profesionalni investitor zahteva da se prema njemu postupa kao prema klijentu čije poslovanje s investicionim društvom podleže odredbama 177, 179, 180, 181, 182, 186. i 187. Zakona, zahtev je potrebno podneti u pisanoj formi i u njemu se mora navesti da li se traži postupanje kao prema malom investitoru ili profesionalnom investitoru za jednu ili više investicionih usluga ili transakcija, odnosno jednu ili više vrsta transakcija ili proizvoda.
Ako određeni profesionalni investitor zahteva da se prema njemu postupa kao prema klijentu čije poslovanje s investicionim društvom podleže odredbama 177, 179, 180, 181, 182, 186. i 187. Zakona, ali izričito ne zahteva postupanje kao prema malom investitoru, a investiciono društvo je saglasno s tim zahtevom, društvo prema tom određenom profesionalnom investitoru postupa kao prema profesionalnom investitoru.
Ako određeni profesionalni investitor izričito zahteva da se prema njemu postupa kao prema malom investitoru, investiciono društvo postupa prema određenom profesionalnom investitoru kao prema malom investitoru primenjujući odredbe u vezi sa zahtevima za postupanje s neprofesionalnim investitorima navedene u članu 192. stav 1. tač. 2), 3) i 4) Zakona.
Ako klijent zahteva da se prema njemu postupa kao prema određenom profesionalnom investitoru u skladu s članom 194. stav 5. Zakona, primenjuje se sledeći postupak:
1) investiciono društvo klijentu dostavlja jasno pisano upozorenje o posledicama koje takav zahtev može imati za klijenta, uključujući zaštite koje može izgubiti;
2) klijent u pisanom obliku potvrđuje zahtev da se prema njemu postupa kao prema određenom profesionalnom investitoru uopšteno ili u odnosu na jednu ili više investicionih usluga ili transakcija, odnosno vrstu transakcija ili proizvoda, kao i da je upoznat s posledicama zaštite koju može izgubiti zbog tog zahteva.
Investiciona društva su dužna da vode evidencije o klijentima, pruženim uslugama i naplaćenim naknadama/troškovima, a naročito:
1) Evidenciju o zaključenim ugovorima sa klijentima
2) Evidenciju o pruženim informacijama klijentima, a naročito o troškovima i naknadama
3) Evidenciju o primerenosti i podobnosti
4) Evidencije o investicionim savetima, preporukama, investicionom istraživanju, vođenju portfolija, ukoliko obavlja te poslove
5) Evidenciju o nalozima klijenata - Knjiga naloga
6) Evidenciju o komunikaciji sa klijentima
7) Evidenciju o vođenju novčanih računa klijenata
8) Evidenciju o poverenim poslovima
9) Evidenciju o marketinškim sadržajima
10) Evidencija ličnih transakcija
11) Evidencija o uočenim aktivnostima koje mogu predstavljati zloupotrebe na tržištu
12) Evidencija pritužbi klijenata i rešavanja po pritužbama
Evidencija o zaključenim ugovorima sa klijentima
Evidencija o zaključenim ugovorima sa klijentima sadrži:
1) Podatke za identifikaciju klijenta
2) Identifikacioni broj i datum zaključenog ugovora
3) Oznaku usluga koje se mogu pružiti klijentu
4) Druge podatke od značaja za izvršenje ugovornih obaveze investicionog društva.
Evidencija o pruženim informacijama klijentima, a naročito o troškovima i naknadama
Investiciono društvo je u obavezi da vodi evidenciju o tome koje je informacije pružilo klijentima ili potencijalnim klijentima u formi evidencije, zapisnika ili na drugi način, iz koje se tačno može utvrditi vreme i obim informacija koje su pružene klijentu ili potencijalnom klijentu u skladu sa Zakonom.
Evidencija o nalozima klijenata - Knjiga naloga
Investiciono društvo je dužno da vodi knjigu naloga u koju se, odmah po prijemu, upisuju nalozi, uključujući i naloge koji se prenose na izvršenje drugom investicionom društvu, izmene i opozivi naloga.
Investiciono društvo je dužno da knjigu naloga vodi u elektronskom obliku, na način koji sprečava naknadnu izmenu unetih podataka.
Knjiga naloga investicionog društva, naročito, sadrži sledeće podatke:
1) ime i prezime/poslovno ime ili druga oznaka klijenta;
2) ime i prezime/poslovno ime ili oznaka lica koja zastupaju klijenta;
3) redni broj naloga;
4) datum i tačno vreme prijema naloga, izmene i opoziva naloga;
5) identifikacionu oznaku finansijskog instrumenta;
6) cenu finansijskog instrumenta i oznaku valute u kojoj je izražena cena;
7) količinu finansijskog instrumenta;
8) kupovnu, odnosno prodajnu oznaku;
9) prirodu naloga ukoliko se ne radi o prodajnom ili kupovnom nalogu;
10) vrstu naloga;
11) status naloga;
12) sve ostale pojedinosti, uslovi i uputstva u vezi sa izvršenjem naloga.
Kada investiciono društvo prenosi naloge na izvršenje drugom investicionom društvu, knjiga naloga sadrži i:
1) ime i prezime/poslovno ime ili drugu oznaku klijenta;
2) poslovno ime ili drugu oznaku investicionog društva kojem je nalog prenet;
3) datum i tačno vreme prenosa naloga, odnosno izmene naloga;
4) uslove prenosa naloga.
Potvrda o prihvatanju, odnosno odbijanju izvršenja naloga klijenta
Investiciono društvo je dužno da klijentu odmah, a najkasnije sledećeg radnog dana od dana prijema naloga, putem trajnog medija, dostavi obaveštenje o:
1) vremenu i mestu prijema naloga, izmene ili opoziva naloga;
2) prihvatanju ili odbijanju izvršenja naloga, uz navođenje razloga odbijanja izvršenja.
Razlozi za odbijanje izvršenja naloga klijenta
Investiciono društvo je dužno da odbije izvršenje naloga za kupovinu, odnosno prodaju i da o tome, bez odlaganja, obavesti Komisiju, ukoliko ima razloga za osnovanu sumnju da bi izvršenjem takvog naloga:
1) bile prekršene odredbe Zakona ili zakona kojim se uređuje sprečavanje pranja novca i finansiranje terorizma;
2) bilo učinjeno delo kažnjivo po zakonu kao krivično delo, privredni prestup ili prekršaj.
Prilikom utvrđivanja okolnosti iz stava 1. ovog člana, investiciono društvo može koristiti sopstvene informacije, odnosno informacije koje dobije od svojih klijenata ili potencijalnih klijenata, osim ukoliko ima saznanja ili bi trebalo da ima saznanja da su takve informacije očigledno zastarele, netačne ili nepotpune.
Investiciono društvo može odbiti izvršenje:
1) naloga za kupovinu, ukoliko utvrdi da na novčanom računu klijenta nema dovoljno sredstava potrebnih za izmirenje obaveza nastalih po osnovu izvršenja tog naloga;
2) naloga za prodaju, ukoliko utvrdi da klijent na računu finansijskih instrumenata nema dovoljno instrumenata potrebnih za izmirenje obaveza nastalih po osnovu izvršenja naloga.
Investiciono društvo nije dužno da odbije izvršenje naloga, ukoliko se nalog klijenta može izvršiti:
1) od realizovanih, a nesaldiranih transakcija;
2) davanjem zajma klijentu od strane investicionog društva, a na osnovu važećih propisa;
3) pozajmljivanjem finansijskih instrumenata u skladu sa pravilima koja uređuju pozajmljivanje finansijskih instrumenata.
Investiciona društva su dužna da evidencije o klijentima, pruženim uslugama i naplaćenim naknadama ili troškovima, čuvaju najmanje sedam godina na taj način da podaci ovih evidencija po zahtevu Komisije budu dostupni čitljivi i po hronološkom redosledu.
Evidencija komunikacija, iz člana 169. stav 1. Zakona, se čuva na mediju koji omogućuje skladištenje informacija, i dostupna je Komisiji za buduće korišćenje u obliku i na način koji ispunjavaju sledeće uslove:
1) Komisija može brzo pristupiti informacijama i rekonstruisati svaku ključnu fazu obrade svake transakcije;
2) moguće je jednostavno utvrditi sve ispravke ili druge izmene, kao i sadržaj evidencije pre tih ispravaka ili izmena;
3) nije moguća manipulacija ili preinačenje evidencije na bilo koji drugi način;
4) dopušteno je informatičko ili bilo koje drugo efikasno korišćenje kada zbog obima i prirode podataka nije moguće jednostavno sprovesti analizu podataka; i
5) mere društva u skladu su sa zahtevima za vođenje evidencije nezavisno o tehnologiji koja se koristi.
Investiciona društva čuvaju u pisanom obliku evidenciju i svih politika i postupaka koje su obavezni uspostaviti u skladu sa odredbama Zakona i drugim relevantnim
Vođenje evidencije o transakcijama i obradi naloga
Investiciona društva vode i čuvaju na raspolaganju Komisiji barem evidenciju o pojedinostima, odmah nakon što prime nalog klijenta ili donesu odluku o trgovanju u meri u kojoj se te pojedinosti primenjuju na predmetni nalog ili odluku o trgovanju.
Snimanje telefonskih razgovora i elektronske komunikacije
Investiciona društva uspostavljaju, sprovode i održavaju efikasnu politiku snimanja telefonskih razgovora i elektronskih komunikacija utvrđenu u pisanom obliku i primerenu veličini i organizaciji društva te vrste, obimu i složenosti njihovog poslovanja. Politika sadrži sledeće elemente:
1) identifikaciju telefonskih razgovora i elektronskih komunikacija, uključujući relevantne interne telefonske razgovore i elektronske komunikacije, koji podležu zahtevima za snimanje u skladu s članom 169. Zakona; i
2) utvrđivanje postupaka koje treba poštovati i mere koje treba doneti kako bi se obezbedilo da društvo ispunjava odredbe iz člana 169. stav 1. Zakona ako nastupe izuzetne okolnosti i društvo ne može da snima razgovore/komunikacije na uređajima koje je društvo obezbedilo, prihvatilo ili dopustilo. Dokazi o tim okolnostima moraju se čuvati i biti dostupni Komisiji.
Investiciona društva obezbeđuju da organ uprave ima efikasan nadzor i kontrolu nad politikama i postupcima povezanima s snimanjem telefonskih razgovora i elektronskih komunikacija društva.
Investiciona društva vode i periodično ažuriraju evidenciju lica koja imaju uređaje društva ili uređaje u privatnom vlasništvu čiju je upotrebu društvo odobrilo.
Investiciona društva obezbeđuju obrazovanje i osposobljavanje zaposlenih u pogledu postupaka kojima se uređuju zahtevi iz člana 169. Zakona.
Kako bi se obezbedilo praćenje ispunjenja zahteva o snimanju i vođenju evidencije u skladu s članom 169. Zakona, investiciona društva periodično prate evidencije transakcija i naloga koji podležu tim zahtevima, uključujući relevantne razgovore. To praćenje mora da se zasniva na riziku i da bude primereno.
Pre nego što novim i postojećim klijentima pruže investicione usluge i aktivnosti koje se odnose na prijem, prenos i izvršavanje naloga, društva klijenta izveštavaju o sledećem:
1) razgovori i komunikacije se snimaju; i
2) primer zapisa tih razgovora s klijentom i komunikacija s klijentom biće dostupan na zahtev u periodu od pet godina, a na zahtev Komisije u periodu od sedam godina.
Informacije iz stava 6. ovog člana dostavljaju se na istom jeziku odnosno jezicima koji se upotrebljavaju za pružanje investicionih usluga klijentima.
Investiciona društva na trajnom nosaču podataka beleže sve relevantne informacije koje se odnose na razgovore sa klijentom u četiri oka. Zabeležene informacije uključuju najmanje sledeće:
1) datum i vreme sastanaka;
2) mesto održavanja sastanaka;
3) identitet učesnika sastanaka;
4) inicijator sastanaka; i
5) relevantne informacije o nalogu klijenta uključujući cenu, obim, vrstu naloga i kada se prenosi ili izvršava.
Zapisi se čuvaju na trajnom nosaču podataka, čime se omogućava njihovo ponovno preslušavanje ili umnožavanje, te se moraju čuvati u formatu kojim se onemogućava izmena ili brisanje izvornog zapisa.
Zapisi se čuvaju na mediju na način da su odmah dostupni klijentima na zahtev.
Društva obezbeđuju kvalitet, tačnost i potpunost zapisa svih telefonskih razgovora i elektronskih komunikacija.
Rok za čuvanje zapisa počinje na dan nastanka zapisa.
Vođenje evidencije o pravilima i obavezama investicionog društva i klijenta
Evidencija kojom su utvrđena odgovarajuća prava i obaveze investicionog društva i klijenta na osnovu ugovora o pružanju usluga, ili uslovi po kojima društvo pruža usluge klijentu, čuvaju se najmanje sedam godina nakon prestanka odnosa s klijentom.
Vođenje evidencije o nalozima klijenta i odlukama o trgovanju
U odnosu na svaki nalog koji primi od klijenta i u odnosu na svaku donetu početnu odluku o trgovanju, investiciono društvo vodi, čuva i po zahtevu daje Komisiji barem evidenciju o pojedinostima u skladu sa Uputstvom Komisije, u onoj meri u kojoj se te pojedinosti primenjuju na predmetni nalog ili odluku o trgovanju.
XII ZAŠTITA FINANSIJSKIH INSTRUMENATA I NOVČANIH SREDSTAVA
Evidencija o zaštiti finansijskih instrumenata i novčanih sredstava klijenata
Investiciona društva su dužna da ispune sledeće zahteve:
1) voditi evidencije i račune koji im omogućuju da u svakom trenutku i bez odlaganja mogu razlikovati imovinu koju drže za jednog klijenta od imovine koju drže za bilo kojeg drugog klijenta i od svoje vlastite imovine;
2) održavati svoje evidencije i račune tako da se obezbedi njihova tačnost, a posebno one koje se odnose na finansijske instrumente i novčana sredstva koja drže za klijente, na način da se evidencije i računi mogu upotrebiti za potrebe revizije;
3) redovno sprovoditi usklađivanja između svojih internih računa i evidencija, kao i računa i evidencija bilo kojih trećih lica koja drže tu imovinu;
4) preduzeti potrebne mere kako bi se obezbedilo da se svi finansijski instrumenti klijenata koji su u skladu s članom 65. ovog pravilnika deponovani kod trećeg lica, jasno razlikuju od finansijskih instrumenata koji pripadaju investicionom društvu i od finansijskih instrumenata koji pripadaju tom trećem licu, tako da se vode na odvojenim računima u knjigama trećeg lica ili na osnovu drugih istovetnih mera kojima se postiže isti nivo zaštite;
5) preduzeti potrebne mere kako bi se obezbedilo da se novčana sredstva klijenata, koja su u skladu s članom 66. ovog pravilnika deponovana u središnjoj banci, kreditnoj instituciji ili banci kojoj je izdato odobrenje za rad u stranoj zemlji, drže na računu ili računima koji se jasno razlikuju od svih računa na kojima se drže novčana sredstva koja pripadaju investicionom društvu;
6) uvesti odgovarajući organizacionu strukturu kako bi se rizik gubitka ili smanjenja imovine klijenta ili prava u vezi s tom imovinom, nastao kao rezultat zloupotrebe imovine, prevare, loše administracije, neprimerenog vođenja evidencije ili nemara, sveo na najmanju moguću meru.
Ako zbog merodavnog zakonodavstva, uključujući posebno zakonodavstvo koje se odnosi na imovinu ili nesolventnost, investiciona društva ne mogu poštovati stav 1. ovog člana radi zaštite prava klijenta u svrhu ispunjivanja zahteva iz člana 170. st. 1. i 2. Zakona, investiciona društva moraju uspostaviti mehanizme zaštite imovine klijenata u svrhu ispunjivanja ciljeva stava 1. ovog člana.
Ako zbog merodavnog zakonodavstva u nadležnosti države u kojoj se drže novčana sredstva ili finansijski instrumenti klijenata, investiciono društvo ne može ispuniti obaveze iz stava 1. tač. 4) ili 5) ovog člana, dužno je uspostaviti mehanizme zaštite imovine klijenata u svrhu ispunjavanja tih obaveza.
Kada se oslanjanju na te mehanizme, investiciona društva su dužna obavestiti klijente da u tim slučajevima nemaju koristi od odredbi predviđenih Zakonom i ovim pravilnikom.
Pravo na otkup finansijskih instrumenata ili novčanih sredstava klijenta ili založno pravo ili pravo prebijanja nad navedenim instrumentima ili novčanim sredstvima klijenta kojima se omogućuje da treće lice raspolaže finansijskim instrumentima ili novčanim sredstvima klijenta kako bi se naplatili dugovi koji se ne odnose na klijenta ili pružanje usluga klijentu nisu dozvoljeni, osim ako se to zahteva merodavnim zakonodavstvom u nadležnosti strane zemlje u kojoj se drže novčana sredstva ili finansijski instrumenti klijenta.
Ako je društvo obavezno da sklapa ugovore kojima se stvara takvo pravo na otkup, založno pravo ili pravo prebijanja, investiciona društvo je dužno da obavesti o tome klijente, kao i da im navede rizike u vezi sa tim ugovorima.
Ako je društvo odobrilo pravo na otkup, založna prava ili prava prebijanja nad finansijskim instrumentima ili novčanim sredstvima klijenta ili ako je društvo obavešteno da su odobreni, oni se evidentiraju u ugovorima klijenta i vlastitim računima društva kako bi status vlasništva imovine klijenta bio jasan, na primer u slučaju nesolventnosti.
Investiciona društva stavljaju na raspolaganje Komisiji, imenovanim stečajnim upravnicima i licima odgovornim za sanaciju institucija u teškoćama, sledeće informacije koje se odnose na finansijske instrumente i novčana sredstva klijenata:
1) povezane interne račune i evidencije pomoću kojih se lako utvrđuju stanja novčanih sredstava i finansijskih instrumenata koje drže za svakog klijenta;
2) ako novčana sredstva klijenta drže investiciona društva u skladu s članom 66. ovog pravilnika, pojedinosti o računima na kojima se drže novčana sredstva klijenta i o relevantnim ugovorima s tim društvima;
3) ako finansijske instrumente drže investiciona društva u skladu s članom 65. ovog pravilnika, pojedinosti o računima otvorenim kod trećih lica i o relevantnim ugovorima s tim trećim licima, kao i pojedinosti o relevantnim ugovorima s tim investicionim društvima;
4) podatke o trećim licima koja obavljaju sve povezane (izdvojene) zadatke i pojedinosti uz izdvojene zadatke;
5) ključna lica u društvu koja učestvuju u povezanim postupcima, uključujući lica odgovorna za nadzor zahteva društva u pogledu zaštite imovine klijenta; i
6) relevantne ugovore za utvrđivanje vlasništva klijenta nad imovinom.
Deponovanje finansijskih instrumenata klijenata
Investiciona društva deponuju finansijske instrumente koje drže za račun klijenata na račun ili račune otvorene kod trećih lica, pod uslovom da društvo postupa sa pažnjom dobrog stručnjaka prilikom izbora, imenovanja i periodičnih provera trećeg lica, kao i postupaka za držanje i čuvanje navedenih finansijskih instrumenata.
Investiciona društva posebno vode računa o stručnosti i tržišnom ugledu trećeg lica, kao i o svim zakonom propisanim uslovima koji se odnose na držanje navedenih finansijskih instrumenata, a koji bi mogli imati negativne efekte na prava klijenata.
Ako investiciono društvo namerava deponovati finansijske instrumente klijenta kod trećeg lica, države obezbeđuju da to investiciono društvo deponuje finansijske instrumente samo kod trećeg lica u nadležnosti države u kojoj čuvanje finansijskih instrumenata za račun drugog lica podleže posebnom propisu i nadzoru, kao i da treće lice podleže tom posebnom propisu i nadzoru.
Investiciona društva ne smeju deponovati finansijske instrumente koje drže za račun klijenata kod trećeg lica u stranoj zemlji, u kojoj držanje i čuvanje finansijskih instrumenata za račun drugog lica nisu regulisani, osim ako je ispunjen jedan od sledećih uslova:
1) vrsta finansijskih instrumenata ili investicionih usluga povezanih s navedenim instrumentima je takva da se moraju deponovati kod trećeg lica u navedenoj stranoj zemlji;
2) kada se finansijski instrumenti drže za račun profesionalnog investitora, taj klijent pisanim putem zahteva od društva da ih deponuje kod trećeg lica u navedenoj stranoj zemlji.
Zahtevi iz st. 3. i 4. ovog člana primenjuju se i kad treće lice delegira bilo koju od svojih funkcija u vezi držanja i čuvanja finansijskih instrumenata trećem licu.
Deponovanje novčanih sredstava klijenata
Investiciona društva su dužna, po prijemu novčanih sredstava klijenta, ta sredstva bez odlaganja položiti na jedan ili više računa otvorenih kod bilo kojeg od sledećih subjekata:
1) Narodne banke Srbije;
2) kreditne institucije koja je dobila odobrenje za rad u skladu s zakonom koji uređuje banke;
3) banke kojoj je izdato odobrenje za rad u stranoj zemlji;
Stav 1. ovog člana ne primenjuje se na kreditnu instituciju kojoj je izdato odobrenje za rad u skladu sa zakonom koji uređuje banke, u vezi s depozitima u smislu navedenog zakona koje drži navedena institucija.
U slučaju kada investiciona društva ne deponuju novčana sredstva klijenta kod Narodne banke Srbije, dužna su postupati sa pažnjom dobrog stručnjaka prilikom izbora, imenovanja i redovnih provera kreditne institucije ili banke kod kojih su takva novčana sredstva deponovana i postupaka za držanje tih sredstava, kao i da potrebu za diversifikacijom tih sredstava smatraju delom svoje pažnje dobrog stručnjaka.
Investiciona društva posebno vode računa o stručnosti i tržišnom ugledu takvih institucija ili novčanih fondova, u cilju osiguranja zaštite prava klijenata, kao i o svim zakonskim i drugim propisima ili tržišnim praksama koje se odnose na držanje novčanih sredstava klijenata, a koje bi mogle imati negativne efekte na prava klijenata.
Ako investiciona društva deponuju novčana sredstva klijenta kod kreditne institucije ili banke koje su deo iste grupacije kao i investiciono društvo, društva ograničavaju iznos novčanih sredstava koja deponuju kod svakog takvog subjekta, grupacije ili kombinacije grupe subjekata, tako da ne prelazi 20% ukupnog iznosa tih sredstava.
Investiciono društvo ne mora poštovati to ograničenje ako može dokazati da je to opravdano, s obzirom na prirodu, obim i složenost njegovog poslovanja, a i sigurnost koju nude treća lica iz stava 5. ovog člana za klijenta investicionog društva.
Korišćenje finansijskih instrumenata klijenata
Investiciona društva ne smeju sklapati ugovore o transakcijama finansiranja hartija od vrednosti za finansijske instrumente koje drže za račun klijenta ili da se na drugi način koriste takvim finansijskim instrumentima za vlastiti račun ili za račun bilo kog drugog lica ili klijenta društva, osim ako su ispunjeni sledeći uslovi:
1) klijent je dao izričitu prethodnu saglasnost za korišćenje instrumenata po tačno određenim uslovima, što potvrđuje svojim potpisom ili nekim drugim istovetnim mehanizmom;
2) upotreba finansijskih instrumenata klijenata ograničena je na tačno određene uslove s kojima je klijent saglasan.
Investiciona društva ne smeju sklapati ugovore o transakcijama finansiranja hartija od vrednosti za finansijske instrumente koji se drže za račun klijenta na zbirnom računu koji vodi treće lice ili da na drugi način upotrebljavaju finansijske instrumente na takvom računu za vlastiti račun ili za račun bilo kog drugog lica, osim ako je, pored uslova navedenih u stavu 1. ovog člana, ispunjen barem jedan od sledećih uslova:
1) svaki klijent čiji se finansijski instrumenti drže zajedno na zbirnom računu, mora dati izričitu prethodnu saglasnost, u skladu sa stavom 1. tačkom 1) ovog člana;
2) investiciono društvo mora imati uspostavljene sisteme i kontrole kojima se obezbeđuje da se upotrebljavaju isključivo finansijski instrumenti koji pripadaju klijentima koji su dali izričitu prethodnu saglasnost, u skladu sa stavom 1. tačkom 1) ovog člana.
Evidencije investicionog društva moraju uključivati podatke o klijentu prema čijim je uputstvima sprovedeno korišćenje finansijskim instrumentima, kao i količinu korišćenih finansijskih instrumenata koji pripadaju svakom klijentu koji je dao saglasnost, kako bi se omogućila pravilna raspodela mogućeg gubitka.
Investiciona društva moraju preduzeti primerene mere za sprečavanje neovlašćenog korišćenja finansijskih instrumenata klijenta za vlastiti račun ili za račun bilo kog drugog lica, kao na primer:
1) sklapanje ugovora s klijentima o merama koje će investiciona društva preduzeti u slučaju da klijent nema dovoljno zaliha na računu na datum namirenja, npr. pozajmljivanje odgovarajućih hartija od vrednosti u ime klijenta ili zatvaranje pozicije;
2) pažljivo praćenje svoje predviđene sposobnosti izvršenja na datum namirenja, kao i uspostavljanja korektivnih mera ako se to ne može ostvariti; i
3) pažljivo praćenje i promptno zahtevanje neisporučenih hartija od vrednosti nepodmirenih na dan namirenja i nakon toga.
Investiciona društva su dužna doneti posebne mere za sve klijente kako bi se osiguralo da zajmodavac finansijskih instrumenata klijenta daje primeren kolateral i da društvo prati stalnu primerenost takvog kolaterala, kao i da preduzima potrebne mere za održavanje ravnoteže s vrednošću instrumenata klijenta.
Investiciona društva su dužna uvesti posebne mere i mehanizme kojima obezbeđuju da ne sklapaju ugovore koji su zabranjeni prema članu 170. stav 3. Zakona.
Neprimereno korišćenje ugovora o kolateralu s prenosom prava vlasništva
Investiciona društva su dužna da razmotre i dokažu da su razmotrila, korišćenje ugovora o kolateralu s prenosom prava vlasništva u kontekstu odnosa između obaveze klijenta prema društvu i imovine klijenta.
Pri razmatranju i dokumentovanju primerenosti upotrebe ugovora o kolateralu s prenosom prava vlasništva, investiciona društva uzimaju u obzir sve sledeće faktore:
1) da li postoji samo slaba veza između obaveze klijenta prema društvu i korišćenja ugovora o kolateralu s prenosom prava vlasništva, uključujući i da li je verovatnost odgovornosti klijenta prema društvu mala ili neznatna;
2) da li obaveze klijenta znatno prelaze iznos novčanih sredstava ili finansijskih instrumenata klijenta koji podleže ugovorima o kolateralu s prenosom prava vlasništva;
3) da li podležu svi finansijski instrumenti ili novčana sredstva klijenta ugovorima o kolateralu s prenosom prava vlasništva, ne uzimajući u obzir kakvu obavezu svaki klijent ima prema društvu.
Pri korišćenju ugovora o kolateralu s prenosom prava vlasništva investiciona društva profesionalnim investitorima i određenim profesionalnim investitorima naglašavaju uključene rizike i efekat svakog ugovora o kolateralu s prenosom prava vlasništva na finansijske instrumente i novčana sredstva klijenta.
Sistemi upravljanja u pogledu zaštite imovine klijenata
Investiciona društva su dužna imenovati jedno lice koje ima dovoljno znanja i autoriteta i posebnu nadležnost za pitanja u vezi s poštovanjem obaveza društava u pogledu zaštite finansijskih instrumenata i novčanih sredstava klijenta.
Investiciona društva sama odlučuju, obezbeđujući potpunu usklađenost s ovim pravilnikom, hoće li imenovano lice biti posvećeno samo tom zadatku ili lice može efikasno izvršavati ta zaduženja uz dodatna zaduženja.
Investiciona društva obezbeđuju da njihovi eksterni revizori najmanje jednom godišnje izveštavaju Komisiju o usklađenosti poslovanja tog društva na osnovu člana 170. Zakona i ove glave.
XIII ZAHTEVI ZA UPRAVLJANJE PROIZVODIMA
Obaveze upravljanja proizvodima za investiciona društva koja proizvode finansijske instrumente
Investiciona društva moraju poštovati odredbe ovog člana pri kreiranju finansijskih instrumenata, što uključuje stvaranje, razvoj, izdavanje i/ili dizajn finansijskog instrumenta.
Investiciona društva koja proizvode finansijske instrumente moraju poštovati, u meri koja je primerena i srazmerna, zahteve iz st. 2-15. ovog člana, uzimajući u obzir prirodu finansijskog instrumenta, investicione usluge i ciljnog tržišta za predmetni proizvod.
Investiciona društva dužna su da uspostave, primene i održavaju postupke i mere kako bi se obezbedilo da proizvodnja finansijskih instrumenata bude u skladu sa načelima savesnog poslovanja i sprečavanja sukoba interesa. Investiciona društva koja proizvode finansijske instrumente obezbeđuju da se dizajnom finansijskog instrumenta, uključujući njegove karakteristike, ne utiče negativno na krajnje klijente, odnosno da ne dolazi do problema s integritetom tržišta tako što se društvu omogući da umanji i/ili prenese vlastite rizike ili izloženost na odnosnu imovinu proizvoda ako investiciono društvo drži tu imovinu za sopstveni račun.
Investiciona društva dužna su da analiziraju potencijalne sukobe interesa svaki put kad se proizvede finansijski instrument. Konkretno, društva procenjuju da li finansijski instrument dovodi do situacije u kojoj uticaj na krajnjeg klijenta može biti negativan ako:
1) preuzme izloženost suprotnu od izloženosti koju je prethodno držalo samo društvo ili
2) preuzme izloženost suprotnu od izloženosti koju društvo želi držati nakon prodaje proizvoda.
Investiciona društva su dužna, pre nego što odluče o plasmanu proizvoda, razmotriti može li finansijski instrument biti pretnja redovnom funkcionisanju ili stabilnosti finansijskih tržišta.
Investiciona društva su dužna da obezbede da zaposleni uključeni u proizvodnju instrumenta raspolažu potrebnim stručnim znanjem kako bi razumeli karakteristike i rizike finansijskog instrumenta koji nameravaju proizvesti.
Investiciona društva su dužna da obezbede da organ uprave ima efikasnu kontrolu nad procesom upravljanja proizvodom društva. Investiciona društva obezbeđuju da u izveštajima o usklađenosti upućenim organu uprave budu sistemski uključene informacije o finansijskim instrumentima koje društvo proizvede, uključujući informacije o strategiji distribucije. Investiciona društva stavljaju izveštaje na raspolaganje Komisiji na njen zahtev.
Investiciona društva dužna su da obezbede da funkcija praćenja usklađenosti prati razvoj i redovno proverava mehanizme za upravljanje proizvodom, kako bi uočila rizik od neispunjavanja obaveza iz ovog člana od strane društva.
Investiciona društva koja pri stvaranju, razvoju, izdavanju i/ili dizajnu proizvoda sarađuju, između ostalog, i sa subjektima koji nemaju odobrenje za rad i nisu pod nadzorom u skladu s Zakonom ili sa društvima iz stranih zemalja, dužna su da u ugovoru koji je u pisanoj formi navedu svoja uzajamna zaduženja.
Investiciona društva su dužna da dovoljno detaljno utvrde potencijalno ciljno tržište za svaki finansijski instrument i navedu vrstu ili vrste klijenata s čijim je potrebama, karakteristikama i ciljevima finansijski instrument usklađen. Kao deo tog postupka društvo utvrđuje sve grupe klijenata s čijim potrebama, karakteristikama i ciljevima finansijski instrument nije usklađen. Ako investiciona društva sarađuju pri proizvodnji finansijskog instrumenta, treba utvrditi samo jedno ciljno tržište.
Investiciona društva su dužna da sprovedu analizu scenarija za svoje finansijske instrumente, pri čemu procenjuju rizik od loših rezultata koje proizvod može doneti krajnjem klijentu, kao i okolnosti u kojima bi do takvog rezultata moglo doći. Investiciona društva procenjuju finansijski instrument u mogućim nepovoljnim uslovima, kao na primer:
1) u slučaju pogoršanja tržišnog okruženja;
2) u slučaju da proizvođač ili treće lice uključeno u proizvodnju ili funkcionisanje finansijskog instrumenta ima finansijske probleme ili se pojave drugi rizici druge ugovorne strane;
3) u slučaju da finansijski instrument ne bude komercijalno održiv ili
4) u slučaju da potražnja za finansijskim instrumentom bude puno veća od predviđene, čime bi se opteretili resursi društva i/ili tržište tog instrumenta.
Investiciona društva su dužna da utvrde da li finansijski instrument ispunjava utvrđene potrebe, karakteristike i ciljeve ciljnog tržišta, između ostalog i na osnovu ispitivanja sledećih elemenata:
1) da li je profil rizika-dobiti finansijskog instrumenta u skladu s ciljnim tržištem i
2) da li je dizajn finansijskog instrumenta obeležen karakteristikama od kojih klijent ima koristi i ne temelji se na poslovnom modelu koji se oslanja na profitabilnost loših rezultata klijenta.
Investiciona društva su dužna da u obzir uzmu strukturu naknada predloženu za finansijski instrument, između ostalog i na osnovu ispitivanja sledećeg:
1) da li su troškovi i naknade usklađeni s potrebama, ciljevima i karakteristikama ciljnog tržišta;
2) da li se zbog naknada dovodi u pitanje očekivana dobit od finansijskog instrumenta, na primer, ako su iznosi troškova i naknada jednaki odnosno prelaze ili gotovo u celosti neutralizuju očekivane poreske olakšice povezane s finansijskim instrumentom i
3) da li je struktura naknada za finansijski instrument primereno transparentna u odnosu na ciljno tržište, na primer, tako što nema prikrivenih naknada ili je teška za razumevanje.
Investiciona društva su dužna da obezbede da se pri pružanju informacija o finansijskom instrumentu distributerima uključe informacije o primerenim kanalima distribucije finansijskog instrumenta, postupku odobravanja proizvoda i proceni ciljnog tržišta, i da se pritom poštuje primereni standard koji će distributerima omogućiti da ispravno razumeju, preporučuju ili prodaju finansijski instrument.
Investiciona društva su dužna da periodično preispituju finansijski instrument koji proizvode, uzimajući pritom u obzir sve događaje koji mogu bitno uticati na potencijalni rizik utvrđenog ciljnog tržišta. Investiciona društva razmatraju da li je finansijski instrument i dalje usklađen s potrebama, karakteristikama i ciljevima ciljnog tržišta i da li se distribuira na ciljnom tržištu ili dolazi do klijenata s čijim potrebama, karakteristikama i ciljevima nije usklađen.
Investiciona društva su dužna da preispitaju finansijski instrument pre svakog daljeg izdavanja ili ponovnog plasiranja ako znaju za bilo kakav događaj koji bi bitno mogao uticati na potencijalni rizik investitora, kao i da u redovnim intervalima ocene da li funkcioniše finansijski instrument kako je predviđeno. Investiciona društva utvrđuju koliko često će preispitivati finansijske instrumente na osnovu relevantnih faktora, uključujući faktore povezane sa složenošću ili inovativnom prirodom primenjenih investicionih strategija. Društva utvrđuju ključne događaje koji bi mogli uticati na potencijalni rizik ili očekivanu dobit od finansijskog instrumenta, kao na primer:
1) prekoračenje praga koje utiče na profil dobiti finansijskog instrumenta ili
2) solventnost određenih izdavaoca čije hartije od vrednosti ili jemstva mogu uticati na rezultate finansijskog instrumenta.
Investiciona društva su dužna da u slučaju takvih događaja preduzmu odgovarajuće mere, što može uključivati sledeće:
1) pružanje relevantnih informacija klijentima ili distributerima finansijskog instrumenta (ako investiciono društvo ne nudi ili ne prodaje finansijski instrument direktno klijentima) o događaju i njegovim posledicama za finansijski instrument;
2) promenu postupka odobravanja proizvoda;
3) zaustavljanje daljeg izdavanja finansijskog instrumenta;
4) izmenu finansijskog instrumenta radi izbegavanja nepoštenih ugovornih uslova;
5) razmatranje primerenosti prodajnih kanala kojima se finansijski instrument prodaje ako društva otkriju da se finansijski instrument ne prodaje kako je bilo planirano;
6) kontakt s distributerom radi rasprave o promeni distribucijskog procesa;
7) prestanak odnosa s distributerom; ili
8) obaveštavanje odgovarajućeg nadležnog organa.
Obaveze upravljanja proizvodima za distributere
Investiciona društva su dužna da pri odlučivanju o rasponu finansijskih instrumenata koje izdaju sami ili koje izdaju druga društva, kao i o uslugama koje nameravaju ponuditi ili preporučiti klijentima poštuju, u meri koja je primerena i srazmerna, zahteve iz st. 4-10. ovog člana, uzimajući u obzir prirodu finansijskog instrumenta, investicione usluge i ciljnog tržišta za predmetni proizvod.
Investiciona društva koja nude ili preporučuju finansijske instrumente koje proizvode subjekti koji ne podležu Zakonu dužna su poštovati zahteve Zakona. Kao deo tog postupka ta investiciona društva uspostavljaju delotvorne mehanizme kako bi se obezbedilo da od tih proizvođača dobiju dovoljno informacija o tim finansijskim instrumentima.
Investiciona društva utvrđuju ciljno tržište za predmetni finansijski instrument, čak i ako proizvođač nije odredio ciljno tržište.
Investiciona društva su dužna da uspostave odgovarajuće mehanizme upravljanja proizvodom kako bi se obezbedilo da proizvodi i usluge koje nameravaju ponuditi ili preporučiti budu u skladu s potrebama, karakteristikama i ciljevima određenog ciljnog tržišta, kao i da planirana distribucijska strategija bude usklađena s određenim ciljnim tržištem. Investiciona društva primereno utvrđuju i ocenjuju okolnosti i potrebe klijenata na koje se nameravaju fokusirati kako bi obezbedila da se interesi klijenata ne dovode u pitanje zbog komercijalnih pritisaka ili pritisaka finansiranja. Kao deo tog postupka društva utvrđuju sve skupine klijenata s čijim potrebama, karakteristikama i ciljevima proizvod ili usluga nisu usklađeni.
Investiciona društva dužna su od proizvođača koji podležu Zakonu tražiti i dobiti informacije potrebne za nužno razumevanje i poznavanje proizvoda koji nameravaju preporučiti ili prodati kako bi se obezbedila distribucija tih proizvoda u skladu s potrebama, karakteristikama i ciljevima određenog ciljnog tržišta.
Investiciona društava dužna su da preduzmu sve razumne mere kako bi se obezbedilo dobijanje odgovarajućih i pouzdanih informacija od proizvođača koji ne podležu Zakonu, čime se obezbeđuje distribucija tih proizvoda u skladu s karakteristikama, ciljevima i potrebama ciljnog tržišta. Ako relevantne informacije nisu dostupne, distributer preduzima sve razumne mere radi dobijanja takvih relevantnih informacija od proizvođača ili njegovog zastupnika. Prihvatljive javno dostupne informacije su informacije koje su jasne, pouzdane i sastavljene kako bi ispunile regulatorne zahteve, na primer zahteve za objavu u skladu s odredbama Zakona. Ta je obaveza bitna za proizvode koji se prodaju na primarnim i sekundarnim tržištima i primenjuje se srazmerno, zavisno od stepena pristupa javno dostupnim informacijama i složenosti proizvoda.
Investiciona društva koriste informacije dobijene od proizvođača i informacije o svojim klijentima kako bi se odredila ciljna tržišta i distribucijska strategija. Ako je investiciono društvo ujedno i proizvođač i distributer, zahteva se samo jedna ocena ciljnog tržišta.
Investiciona društva su dužna da pri odlučivanju o rasponu finansijskih instrumenata i usluga koje nude ili preporučuju, kao i o predmetnim ciljnim tržištima, održavaju procedure i mere kojima osiguravaju usklađenost sa zahtevima propisanim u Zakonu, uključujući zahteve koji se odnose na objavu, ocenu primerenosti ili podobnosti, podsticanje sukoba interesa i valjano upravljanje njima. U tom smislu posebna pažnja posvećuje se kad distributer namerava nuditi ili preporučivati nove proizvode ili uneti promene u pružanju usluga.
Investiciona društva su dužna da redovno preispituju i ažuriraju svoje mehanizme upravljanja proizvodima kako bi se obezbedila njihova stabilnost i primerenost, kao i da u slučaju potrebe preduzimaju odgovarajuće mere.
Investiciona društava su dužna da redovno preispituju investicione proizvode koje nude ili preporučuju i usluge koje pružaju, uzimajući pritom u obzir sve događaje koji mogu bitno uticati na potencijalni rizik određenog ciljnog tržišta. Društva ocenjuju barem da li su proizvod ili usluga i dalje usklađeni s potrebama, karakteristikama i ciljevima određenog ciljnog tržišta i da li je planirana distribucijska strategija i dalje primerena. Društva razmatraju ciljno tržište i/ili ažuriranje mehanizma upravljanja proizvodom ako otkriju da je ciljno tržište netačno određeno za neki proizvod ili uslugu odnosno da proizvod ili usluga više ne odgovaraju okolnostima na određenom ciljnom tržištu, na primer, ako je proizvod postao nelikvidan ili je zbog promena na tržištu obeležen velikom volatilnošću.
Investiciona društva su dužna da obezbede da funkcija praćenja usklađenosti nadzire razvoj i periodično proverava mehanizme za upravljanje proizvodom kako bi uočila rizik od neispunjavanja obaveza koje postoje u vezi s poštovanjem obaveza iz ovog člana.
Investiciona društva su dužna da obezbede da zaposleni raspolažu potrebnim stručnim znanjem kako bi razumeli karakteristike i rizike proizvoda koji namerava nuditi ili preporučiti i pruženih usluga, kao i potrebe, karakteristike i ciljeve određenog ciljnog tržišta.
Investiciona društva su dužna da obezbede da organ uprave ima delotvornu kontrolu nad procesom upravljanja proizvodom društva radi utvrđivanja raspona investicionih proizvoda koje nude ili preporučuju, kao i usluga pruženih na predmetnom ciljnom tržištu. Investiciona društva obezbeđuju da u izveštaje o usklađenosti upućene organu uprave budu sistemski uključene informacije o proizvodima koje nude ili preporučuju o pruženim uslugama. Izveštaji o usklađenosti stavljaju se na raspolaganje Komisiji na zahtev.
Distributeri su dužni da dostave proizvođačima finansijskog instrumenta informacije o prodaji i prema potrebi, informacije o navedenim izveštajima kako bi se doprinelo preispitivanjima proizvoda koje sprovode proizvođači.
Ako različita društva sarađuju pri distribuciji proizvoda ili usluga, investiciono društvo koje je u direktnom odnosu s klijentom ima krajnju odgovornost da ispuni obaveze upravljanja proizvodom iz ovog člana. Međutim posrednička investiciona društva:
1) obezbeđuju da se relevantne informacije o proizvodu proslede od proizvođača do krajnjeg distributera u lancu;
2) omogućuju proizvođaču da, ako on to zatraži, dođe do informacija o prodaji proizvoda kako bi ispunio svoje obaveze u području upravljanja proizvodom i
3) primenjuju, prema potrebi, obaveze za proizvođače u području upravljanja proizvodom u vezi s uslugama koje pružaju.
Investiciona društva koja plaćaju ili naplaćuju naknade ili provizije ili pružaju ili uživaju bilo kakvu nenovčanu korist u vezi s pružanjem investicione usluge ili pomoćne usluge klijentu, dužna su da obezbede da u svakom trenutku budu ispunjeni svi uslovi iz člana 179. st. 8-10. Zakona i zahtevi iz st. 2-5. ovog člana.
Smatra se da su naknada, provizija ili nenovčana korist osmišljene radi poboljšanja kvaliteta odgovarajuće usluge klijentu ako su ispunjeni svi sledeći uslovi:
1) opravdanost zbog pružanja dodatne usluge ili usluge višeg nivoa određenom klijentu, srazmerno nivou primljenog podsticaja, na primer:
- pružanje investicionog savetovanja na nesamostalnoj osnovi o širokom rasponu primerenih finansijskih instrumenata i pristup tim instrumentima, uključujući odgovarajući broj instrumenata trećih pružaoca proizvoda koji nisu usko povezani s investicionim društvom;
- pružanje investicionih saveta na nesamostalnoj osnovi u kombinaciji sa jednim od sledećeg: ponudom klijentu, najmanje na godišnjoj osnovi, za procenu daljnje primerenosti finansijskog instrumenta u koji je klijent uložio; ili drugom tekućom uslugom koja bi verovatno bila vredna klijentu, na primer, savetom o predloženoj optimalnoj alokaciji klijentove imovine; ili
- pružanje pristupa, po konkurentnoj ceni, širokom rasponu finansijskih instrumenata koji bi verovatno zadovoljili potrebe klijenta, uključujući odgovarajući broj instrumenata trećih pružaoca proizvoda koji nisu usko povezani s investicionim društvom, zajedno s pružanjem instrumenata za dodavanje vrednosti - na primer, instrumenata za objektivno informisanje koji klijentu pomažu da odluči o ulaganju ili mu omogućuju da prati, modeluje ili prilagodi raspon finansijskih instrumenata u koje je uložio - ili pružanjem periodičnih izveštaja o rezultatima, troškovima i naknadama povezanima s finansijskim instrumentima;
2) postojanje direktne koristi za društvo primaoca, njegove akcionare ili zaposlene samo uz uslov da je ta korist povezana s konkretnom korišću za relevantnog klijenta;
3) opravdanost zbog pružanja trajne koristi relevantnom klijentu u vezi s tekućim podsticajem.
Naknada, provizija ili nenovčana korist ne smatraju se prihvatljivima ako je pružanje relevantnih usluga klijentu pristrasno ili narušeno zbog naknade, provizije ili nenovčane koristi.
Investiciona društva dužna su da kontinuirano ispunjuju zahteve iz stava 2 ovog člana, sve dok plaćaju ili naplaćuju naknade i provizije te pružaju ili uživaju nenovčanu korist.
Investiciona društva dokazuju da su sve plaćene ili naplaćene naknade i provizije, pružene ili stečene nenovčane koristi društva, osmišljene za poboljšanje kvaliteta relevantne usluge klijentu:
1) vođenjem internog popisa svih naknada, provizija i nenovčanih koristi koje je investiciono društvo primilo od trećeg lica u vezi s pružanjem investicionih ili pomoćnih usluga; i
2) beleženjem informacija iz tačke 1) ovog stava, kako za plaćene i naplaćene naknade i provizije, kao i pružene i stečene nenovčane koristi investicionog društva, poboljšavaju kvalitet usluga pruženih relevantnim klijentima, kao i koje su mere preduzete kako se ne bi narušila obaveza društva da postupa pošteno, pravedno, u skladu s pravilima struke i u skladu s najboljim interesima klijenta.
U vezi sa svakim plaćanjem upućenim trećem licu ili primljenim od trećeg lica, svakom nenovčanom koristi pruženom trećem licu ili stečenom od trećeg lica, investiciona društva objavljuju klijentu sledeće informacije:
1) pre nego što pruži relevantnu investicionu ili pomoćnu uslugu, investiciono društvo objavljuje klijentu informacije o predmetnom plaćanju ili koristi u skladu s članom 179. stav 9. Zakona. Manje nenovčane koristi mogu se opisati generički. Za ostale nenovčane koristi koje je investiciono društvo steklo ili platilo u vezi s investicionom uslugom pruženom klijentu cena se iskazuje zasebno i takve se koristi objavljuju zasebno;
2) ako investiciono društvo nije moglo ex ante utvrditi iznos plaćanja koje treba isplatiti ili primiti odnosno koristi koje treba pružiti ili steći, pa je umesto toga klijentu objavila metod za izračunavanje tog iznosa, društvo svojim klijentima pruža ex post informacije o tačnom iznosu plaćanja koje je isplaćeno ili uplaćeno odnosno koristi koja je pružena ili stečena; i
3) najmanje jedanput godišnje, sve dok prima (tekuće) podsticaje u vezi s investicionim uslugama koje pruža relevantnim klijentima, investiciono društvo obaveštava klijente pojedinačno o stvarnom iznosu uplaćenih ili isplaćenih plaćanja odnosno pruženih ili stečenih koristi. Manje nenovčane koristi mogu se opisati generički.
Pri ispunjivanju tih zahteva investiciona društva u obzir uzimaju pravila o troškovima i naknadama iz člana 179. stav 2. tačka 3) Zakona i člana 19. ovog pravilnika.
Ako u distribucijskom kanalu učestvuje više društava, svako investiciono društvo koje pruža investicione ili pomoćne usluge ispunjava svoje obaveze objave koje ima u odnosu na svoje klijente.
Podsticaji povezani s nezavisnim investicionim savetovanjem ili uslugama upravljanja portfoliom
Investiciona društva koja pružaju nezavisno investiciono savetovanje ili upravljaju portfolijima dužna su da vrate klijentima sve naknade, provizije ili novčane koristi plaćene ili pružene od bilo kog trećeg lica ili lica koja deluje u ime trećeg lica u vezi s uslugama pruženima tom klijentu u najkraćem roku/odmah nakon prijema. Sve naknade, provizije i novčane koristi primljene od trećih lica u vezi s pružanjem nezavisnog investicionog savetovanja i upravljanjem portfoliom prenose se klijentu u celosti.
Investiciona društva uspostavljaju i sprovode politiku za to da se obezbede da sve naknade, provizije i novčane koristi plaćene ili pružene od trećeg lica ili lica koja deluje u ime trećeg lica, u vezi s pružanjem nezavisnog finansijskog savetovanja i upravljanja portfolijima budu dodeljene i prenete svakom pojedinačnom klijentu.
Investiciona društva obaveštavaju klijente o naknadama, provizijama i svim novčanim koristima koje im se prenesu, na primer u redovnim izveštajima upućenima klijentu.
Investiciona društva koja pružaju nezavisno finansijsko savetovanje ili upravljaju portfolijima ne prihvataju nenovčane koristi koje se ne smatraju prihvatljivim manjim nenovčanim koristima u skladu sa stavom 5. ovog člana.
Sledeće koristi smatraju se prihvatljivim manjim nenovčanim koristima samo:
1) ako su informacije ili dokumenti povezani s finansijskim instrumentom ili investicionom uslugom generičke naravi ili prilagođeni kako bi odrazili okolnosti pojedinačnog klijenta;
2) ako je pisani materijal trećeg lica naručio ili platio korporativni izdavalac ili potencijalni izdavalac radi marketinga novog izdanja društva ili ako je izdavalac ugovorno angažovao treće društvo radi kontinuiranog sastavljanja takvog materijala, uz uslov da je taj odnos jasno naveden u materijalu i da je materijal istovremeno dostupan svim investicionim društvima koji ga žele primati ili opštoj javnosti;
3) ako je reč o učestvovanju na konferencijama, seminarima i drugim vrstama obuke na temu koristi i karakteristika određenog finansijskog instrumenta ili investicione usluge;
4) ako je reč o izrazu gostoljubivosti minimalne vrednosti, na primer, hrani i piću tokom poslovnog sastanka, konferencije, seminara ili druge vrste obuke iz tačke 3) ovog člana.
Podsticaji povezani s istraživanjem
Istraživanje koje treća lica sprovode za investiciona društva koja upravljaju portfolijima ili pružaju investicione ili pomoćne usluge klijentima, ne smatraju se podsticajima ako je zauzvrat primljeno bilo koje od sledećeg:
1) direktna plaćanja od strane investicionog društva za pruženu uslugu;
2) plaćanja preko zasebnog računa za istraživanje koje je pod kontrolom investicionog društva, uz uslov da su u vezi s vođenjem računa ispunjeni sledeći uslovi:
(1) kao deo ispostavljanja računa za istraživanja i ugovaranja naknade za istraživanja s klijentom, investiciona društva određuju i redovno procenjuju proračun za istraživanje kao internu administrativnu meru;
(2) investiciono društvo odgovorno je za račun za istraživanja;
(3) investiciono društvo redovno ocenjuje kvalitet istraživanja kupljenog na osnovu strogih kvalitativnih kriterijuma i mogućnosti da se time doprinese boljim investicionim odlukama.
U slučaju stava 1. tačka 2) ovog člana, ako koristi račun za istraživanja, investiciono društvo klijentima pruža sledeće informacije:
1) pre nego što se klijentu pruži investiciona usluga, informacije o iznosu proračuna za istraživanje i procenjenom iznosu naknade za istraživanje koja će se uračunati svakom klijentu;
2) godišnje informacije o ukupnim troškovima koji su im nastali zbog istraživanja koje sprovodi treće lice.
Ako investiciono društvo ima račun za istraživanja, dužno je da na zahtev svojih klijenata ili Komisije dostavi sažete informacije o dobavljačima kojima se s tog računa plaća, ukupnom iznosu isplaćenom tokom određenog perioda, koristima i uslugama koje je investiciono društvo primilo i poređenja iznosa potrošenog na tom računu i budžeta koji je društvo predvidelo za taj period, uz navođenje eventualnih popusta ili prenosa sredstava u slučaju viška na računu. Za potrebe bližeg regulisanja stava 1. tačka 2) podtačka (1) ovog člana posebna naknada za istraživanje:
1) zasniva se na proračunu za istraživanje koji investiciono društvo odredi za potrebe istraživanja koje sprovode treća lica, a u vezi s investicionim uslugama koje društvo nudi klijentima i
2) nije povezana s obimom i/ili vrednošću transakcija izvršenih u ime klijenta.
U svim operativnim aranžmanima za ubiranje naknade za istraživanje od klijenata - ako se ona ne ubira zasebno, nego uz transakcijsku proviziju - naknada za istraživanje iskazuje se zasebno i u celosti je u skladu s uslovima iz stava 1. tačka 2) i stava 2. ovog člana.
Ukupni iznos primljenih naknada za istraživanje ne može prelaziti budžet za istraživanje.
Investiciono društvo ugovara s klijentima, u okviru ugovora o upravljanju investicijama ili opštih uslova poslovanja, naknadu za istraživanje u skladu s obračunom društva, kao i učestalost naplate naknade iz sredstava klijenata tokom godine. Povećanje budžeta moguće je tek nakon pružanja jasnih informacija klijentu o toj nameri. Ako se na kraju perioda na računu za istraživanja zabeleži višak, društvo mora raspolagati postupkom za refundiranje tih sredstava klijentu ili za prebijanja budžeta za istraživanje i naknade izračunate za sledeći period.
Budžetom za istraživanje samostalno upravlja investiciono društvo. Raspodela sredstava iz budžeta, radi istraživanja kupovine koje sprovodi treće lice, podleže odgovarajućoj kontroli i nadzoru višeg rukovodstva, kako bi se obezbedilo da upravljanje budžetom i korišćenje budžetskih sredstava budu u skladu s najboljim interesima klijenata društva. Investiciona društva ne koriste budžet za istraživanje i račun za istraživanje kako bi finansirali interna istraživanja.
Investiciono društvo može delegirati trećem licu administrativno upravljanje budžetom za istraživanja, uz uslov da taj aranžman olakšava istraživanje kupovine koje sprovodi treće lice i plaćanja pružaocima usluge u ime investicionog društva, bez neopravdanog kašnjenja u skladu s uputstvima investicionog društva.
Investiciono društvo sve potrebne elemente utvrđuje u pisanom obliku u politici koju upućuje svojim klijentima. Investiciono društvo obrađuje i srazmer u kojem istraživanje kupljeno preko računa za istraživanja doprinosi portfoliju klijenta, između ostalog i uzimanjem u obzir, ako je to potrebno, investicionih strategija koje se primenjuju na različite vrste portfolija i pristupa koji društvo zauzima u cilju pravedne raspodele troškova na portfolije različitih klijenata.
Investiciono društvo koje pruža izvršne usluge određuje za njih posebne naknade u kojima su izraženi isključivo troškovi izvršenja transakcija. Druge koristi i usluge koje investiciono društvo pruža investicionim društvima s registrovanim sedištem u Republici Srbiji podležu naknadama koje se zasebno utvrđuju. Pružanje koristi i usluga, kao i naplaćivanje naknada za te koristi i usluge ne utiču na visinu plaćanja za izvršne usluge niti ih uslovljavaju.
Članovi uprave i zaposleni u investicionom društvu su dužni da čuvaju kao poslovnu tajnu:
1) informacije o klijentima;
2) informacije o stanju i prometu na računima svojih klijenata;
3) informacije o uslugama koje pružaju klijentima;
4) druge informacije i činjenice koje saznaju prilikom pružanja usluga.
Investiciono društvo ne sme koristiti, odavati trećim licima niti omogućiti trećim licima korišćenje informacija iz stava 1. ovog člana.
Informacije iz stava 1. ovog člana se mogu stavljati na uvid i saopštavati trećim licima samo:
1) uz pismenu saglasnost klijenta;
2) prilikom nadzora koji vrši Komisija, CRHOV ili organizator tržišta;
3) na osnovu naloga suda;
4) na osnovu naloga organa koji se bavi sprečavanjem pranja novca ili finansiranja terorizma;
5) na osnovu naloga drugog nadležnog državnog organa.
XVI PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE
Brokersko-dilerska društva i ovlašćene banke
Brokersko-dilerska društva i ovlašćene banke koje su dobile dozvolu za rad od Komisije do dana stupanja na snagu Zakona, nastavljaju da obavljaju svoju delatnost i dužni su da svoje poslovanje i akta usklade sa odredbama Zakona i ovog pravilnika, u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu Zakona.
Danom početka primene ovog pravilnika prestaju da važe odredbe Pravilnika o pravilima ponašanja investicionog društva prilikom pružanja usluga ("Službeni glasnik RS", br. 89/11, 46/16, 74/16 i 70/18).
Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije", a primenjivaće se od dana primene Zakona o tržištu kapitala ("Službeni glasnik RS", broj 129/21).