PROGRAMMONITORINGA BUKE U ŽIVOTNOJ SREDINI GRADA KRAGUJEVCA U 2023. GODINI("Sl. list grada Kragujevca", br. 8/2023) |
Programom monitoringa buke u životnoj sredini grada Kragujevca u 2023. godini (u daljem tekstu: Program) predstavljeni su uzroci nastanka buke, nivoi buke, granične vrednosti buke, zakonska regulativa, rezultati merenja nivoa buke u prethodnom periodu, kao i program praćenja uzroka nastanka i nivoa buke u životnoj sredini u 2023. godini.
Buka kojoj su ljudi svakodnevno izloženi, opšta ili buka u životnoj sredini, jedan je od najvećih problema uže čovekove okoline, posebno u gradskim područijima.
Buka je neželjen, odnosno preglasan, neugodan ili neočekivani zvuk, može biti trajna, isprekidana i udarna promenljivog nivoa, različitog trajanja i vremenske raspodele.
Za ovu pojavu ne postoji prava definicija već se mora prihvatiti subjektivna procena i osećaj.
Glavni izvori buke u čovekovoj okolini su saobraćaj, industrija, građevinski i javni radovi, rekreacija, sport i zabava.
Na porast buke u životnoj sredini utiče i sve brži tempo života u velikim urbanim sredinama.
II Postojeća zakonska regulativa
Pravilnik o metodama merenja buke, sadržini i obimu izveštaja o merenju buke u životnoj sredini ("Službeni glasnik Republike Srbije", broj 139/22), Zakon o zaštiti od buke u životnoj sredini ("Službeni glasnik Republike Srbije", broj 96/21), Pravilnik o metodologiji za određivanje akustičnih zona ("Službeni glasnik Republike Srbije", broj 72/10), Pravilnik o sadržini i metodama izrade strateških karata buke i načinu njihovog prikazivanja javnosti ("Službeni glasnik Republike Srbije", broj 80/10), Merenje buke u životnoj sredini JUS U. J6.090. 1992, Akustičko zoniranje prostora SRPSU. J.6 205 2007.
Na osnovu član 8. Zakona o zaštiti od buke u životnoj sredini ("Službeni glasnik Republike Srbije", broj 96/21) jedinica lokalne samouprave :
1) utvrđuje mere i uslove zaštite od buke, odnosno zvučne zaštite u planovima, programima i projektima, uključujući i one na koje daje saglasnost u postupku strateške procene uticaja, procene uticaja projekta na životnu sredinu, odnosno u postupku izdavanja integrisane dozvole za rad postrojenja i aktivnosti,
2) vrši akustičko zoniranje na svojoj teritoriji, određuje mere zabrane i ograničenja u skladu sa ovim zakonom,
3) obezbeđuje izradu strateških karata buke iz nadležnosti jedinice lokalne samouprave,
4) donosi lokalni akcioni plan zaštite od buke u životnoj sredini, odnosno obezbeđuje uslove i stara se o njegovom sprovođenju,
5) obezbeđuje finansiranje monitoringa buke u životnoj sredini na teritoriji jedinice lokalne samouprave,
6) vrši nadzor i kontrolu promene mera zaštite od buke u životnoj sredini.
Jedinica lokalne samouprave svojim aktom određuje organe i službe nadležne za obavljanje poslova.
Na osnovu člana 21. stav 2, stav 3. i stav 7. Zakona o zaštiti od buke u životnoj sredini ("Službeni glasnik Republike Srbije", broj 96/21) Strateške karte buke za sve aglomeracije izrađuje jedinica lokalne samouprave u saradnji sa drugim subjektima zaštite životne sredine. Nadležni organ jedinica lokalne samouprave usvaja strateške karte buke za aglomeraciju. Strateške karte buke se pregledaju i po potrebi revidiraju svakih pet (5) godina od dana njihove izrade, u skladu sa ovim zakonom.
Strateške karte buke se izrađuju za Aglomeracije, koje su definisane kao deo teritorije sa preko 100.000 stanovnika i sa takvom gustinom stanovništva da se može smatrati urbanizovanim područjem. Izrađuju se i za emisije nastale od saobraćaja na glavnim putevima: glavni put jeste državni put I i II reda, sa prosečnim godišnjim protokom saobraćaja većim od tri miliona vozila; glavnim prugama, a to je magistralna i regionalna pruga, sa prosečnim godišnjim protokom saobraćaja većim od 30.000 vozova; glavnim aerodromima tj. odnosno civilni aerodrom sa više od 50.000 operacija (poletanja ili sletanja) godišnje, izuzimajući one za potrebe obuke na lakim vazduhoplovima.
Na osnovu člana 22. stava 2. i stava 7. Zakona o zaštiti od buke u životnoj sredini ("Službeni glasnik Republike Srbije", broj 96/21) akcione planove za sve aglomeracije izrađuje jedinica lokalne samouprave u saradnji sa drugim subjektima zaštite životne sredine. Akcioni planovi se pregledaju i po potrebi revidiraju u slučaju značajnijih promena koje utiču na stanje buke, a najmanje svakih pet (5) godina od dana njihovog usvajanja, u skladu sa ovim zakonom.
Od nastanka velikih gradova i pojave buke, ovaj problem se prati, izučava i konstatovano je da buka nije samo ekološki problem, već predstavlja nepredvidljivu opasnost po zdravlje stanovništva i to sa više aspekta.
Buka ima značajan uticaj na kvalitet života i u tom smislu, prema definiciji zdravlja Svetske zdravstvene organizacije (WHO), pojavljuje se kao zdravstveni problem. Definicija zdravlja uključuje potpuno fizičko i psihičko blagostanje, kao i odsustvo bolesti. Polazeći od ove definicije radna grupa Svetske zdravstvene organizacije 1971. godine je izjavila:
"Buka mora biti prepoznata kao velika pretnja ljudskom blagostanju" (Suez, 1973).
Uticaj buke na čoveka može biti veoma različit, od oštećenja sluha i neauditivnih efekata, do poteškoća u komunikaciji i radnoj efikasnosti.
Takođe postoje dokazi da može štetno uticati na opšte zdravlje, na isti način kao i hronični stres.
U Evropi a i kod nas sve više je zastupljena buka niskog intenziteta. Ovakva buka ne oštećuje sluh, ali zato može izazvati poremećaje spavanja, stresne reakcije, uznemirenost i neraspoloženje, smetnje u komunikaciji i smanjenje radne sposobnosti.
Buka je jedan od najčešćih uzroka poremećaja spavanja. Brojne studije pokazuju da su poremećaji spavanja najčešće navođeni poremećaj koji je posledica izloženosti saobraćajnoj buci.
Buka utiče na sposobnost obavljanja raznih aktivnosti, posebno onih koje zahtevaju pažnju i koncentraciju.
Kontinuirana izloženost buci u psihološkom smislu ometa normalnu ljudsku komunikaciju i ima dugotrajne posledice koji se ogledaju smanjenom tolerancijom, povišenim pragom reagovanja, a već i minimalna buka uzrokuje porast anksioznosti, agresivnog i neprijateljskog ponašanja.
Procenjuje se da je u Evropi 40% stanovništva izloženo saobraćajnoj buci ekvivalentnog nivoa zvučnog pritiska iznad 55 dB tokom dana, a 20% je izloženo je nivou komunalne buke koja prelazi 65 dB.
IV Rezultati merenja buke u prethodnoj deceniji u Kragujevcu
U zoni stanovanja, u periodu od 2010-2015. godine izmerena su prekoračenja dozvoljenog nivoa buke danju do 2 dB i noću do 23 dB.
Prekoračenja tokom posmatranog perioda imala su trend laganog porasta, a posebno su značajna noćna prekoračenja koja su mogla da imaju nepovoljan uticaj na zdravlje građane. U 2020. godini izmerena su prekoračenja dozvoljenog nivoa buke danju od 2 dB, za veče od 7 dB i noću do 8 dB.
U zoni gradskog centra, pored velikih raskrsnica u periodu od 2010-2015. godine izmerena su umerena prekoračenja nivoa buke danju do 7 dB i noću do 15 dB.
Prekoračenja tokom posmatranog perioda pokazuju konstantnost, a izmerene vrednosti posebno za noćne intervale merenja, mogle su da imaju nepovoljan uticaj na zdravlje građana.
Tokom dana i noći male su oscilacije u izmerenom nivou buke.
U 2020. godini izmerena su prekoračenja dozvoljenog nivoa buke danju od 4 dB za veče od 4 dB, i noću do 12 dB.
U zoni odmora i rekreacije, pored bolnica, škola, velikih parkova, pored rekreativnih, sportskih objekata, u periodu od 2010-2015. godine izmerena su prekoračenja dozvoljenih nivoa buke danju danju do 15 dB i noću do 28 dB.
Prekoračenja tokom posmatranog perioda pokazuju konstantnost, a izmerene vrednosti posebno za noćne intervale merenja, mogle su da imaju nepovoljan uticaj na zdravlje građana.
U 2020. godini izmerena su prekoračenja dozvoljenog nivoa buke danju od 7 dB parkovi do 14dB (zona bolnice), za veče od 9 dB i noću do 13 dB. (parkovi) do 14 dB (zona bolnice)
U 2020. godini prati se i buka životne sredine u industrijskoj zoni Kragujevca i izmerena su prekoračenja dozvoljenog nivoa buke danju od11 dB, za veče od 11 dB i noću do 15 dB.
V Monitoring i merenje buke u životnoj sredini za 2023. godinu
Merenje buke u životnoj sredini na teritoriji grada Kragujevca obavljaće se jednom mesečno u trajanju od 24 časa i to u dva dnevna intervala, jednom večernjem i dva noćna u skladu sa postojećim zakonskim aktima.
Merenja obuhvataju: zone stanovanja, zone gradskog centra, pored velikih raskrsnica, industrijskih zona, zona odmora i rekreacije, pored bolnica, velikih parkova, pored rekreativnih i sportskih objekata.
Buka se meri na ukupno šest lokacija u navedenim mernim zonama, gde merna mesta unutar praćenih mernih zona mogu i ne moraju da budu fiksna.
Na osnovu iznetih rezultata dobijenih iz monitoringa prethodnih godina, vidi se da je problem buke u životnoj sredini u gradu Kragujevcu izražen praktično u svim posmatranim zonama.
Poređene su vrednosti buke iz monitorniga do 2015. godine, sa vrednostima iz 2020. godine.
U 2019. godini monitoring buke na području Grada Kragujevca nije radio Institut za javno zdravlje Kragujevac, što nije dobro jer na taj način onemogućava se ažuriranje akustične karte Grada Kragujevca, gde postoji obaveza ažuriranja na tri godine.
Izmerene dnevne, a posebno noćne vrednosti nivoa buke u životnoj sredini, mogu narušiti zdravlje građana, posebno starijih i vulnerabilnih populacija.
Postoji potreba za izradu akcionog plana zaštite od buke u životnoj sredini. Potrebno je da se planiraju mere zaštite od buke i njenih efekata u životnoj sredini, kao i mere za smanjenje buke u slučaju prekoračenja graničnih vrednosti.
U cilju donošenja Planova za strateški razvoj saobraćaja u Kragujevcu, vezano za uticaj komunalne (saobraćajne) buke potrebno je:
1. izraditi strateške karte buke za pojedine gradske zone, uzimajući u obzir kartu akustičkog zoniranja Grada Kragujevca iz 2014. godine;
2. napraviti studiju o mogućnosti preusmeravanja posebno teških vozila na manje opterećene saobraćajnice (zaobilaznice);
3. ispitati uticaj saobraćajne buke na zdravlje ljudi, koji žive u crnim akustičnim zonama u odnosu na kontrolnu grupu (bela akustična zona grada);
4. uvođenje tajmera (ekološki semafori) na semaforima koji traju duže od jednog minuta posebno na raskrsnicama koje imaju magistralni značaj;
5. planirati pored i oko pešačkih "ostrva" zasade srednje visokog zelenila;
6. smanjiti frekventnost saobraćaja u centru grada, uvođenjem i stvaranjem biciklističkih staza.
Ovaj program objaviti u "Službenom listu grada Kragujevca".