PROGRAM

KONTROLE KVALITETA VAZDUHA NA TERITORIJI GRADA ČAČKA ZA 2023. GODINU

("Sl. list grada Čačka", br. 7/2023)

Član 1

Ovim Programom uspostavlja se praćenje kvaliteta vazduha na teritoriji grada Čačka za 2023. godinu, određuje se lokacija mernog mesta, kao i obim, vrsta i učestalost merenja.

Praćenje kvaliteta vazduha ostvaruje se kontrolom koncentracije zagađujućih materija u vazduhu.

Kontrola nivoa zagađujućih materija u vazduhu vrši se fiksnim merenjem koncentracije zagađujućih materija, kontinualnim i povremenim uzimanjem uzoraka, u skladu sa Zakonom o zaštiti vazduha ("Službeni glasnik RS", br. 36/09, 10/13 i 26/2021 - dr. zakon). Na osnovu podataka o nivou zagađujućih materija u vazduhu vrši se ocenjivanje kvaliteta vazduha.

Nivo zagađenosti vazduha prati se:

- merenjem koncentracija sumpor dioksida, čađi, azot dioksida i ukupnih taložnih materija sa teškim metalima;

- merenjem koncentracija suspendovanih čestica PM2,5;

- merenjem suspendovanih čestica PM10;

- merenjem teških metala (arsen, olovo, kadmijum, nikl) u suspendovanim česticama PM10.

U cilju utvrđivanja nivoa zagađenosti vazduha, rezultati merenja koncentracija zagađujućih materija upoređuju se sa propisanim maksimalnim dozvoljenim koncentracijama, graničnim, tolerantnim vrednostima, nivoa zagađujućih materija u vazduhu, u skladu sa Uredbom o uslovima za monitoring i zahtevima kvaliteta vazduha ("Sl. gl. RS", br. 11/10, 74/10 i 63/13).

Na osnovu čl. 8. Zakona o zaštiti vazduha ("Službeni glasnik RS", br. 36/09, 10/13 i 26/2021 - dr. zakon) i čl. 7. Uredbe o uslovima za monitoring i zahtevima kvaliteta vazduha ("Sl. glasnik RS" br. 11/10, 75/10 i 63/13), ocenjivanje kvaliteta vazduha vrši se obavezno u pogledu koncentracija sledećih materija: sumpordioksida, azotdioksida i oksida azota, suspendovanih čestica (PM10, PM2,5), olova, benzena, ugljenmonoksida, arsena, kadmijuma, žive, nikla i benzo(a)pirena.

Nadležni organ u skladu sa čl. 7. navedene Uredbe može odlučiti da prati koncentracije i drugih zagađujućih materija u vazduhu, pa se iz tog razloga za praćenje kvaliteta vazduha u Čačku u 2023. godini ovim Programom predviđa praćenje sledećih zagađujućih materija: SO2, NO2, čađi, suspendovanih čestica (PM10 i PM2,5) i ukupnih taložnih materija sa analizom teških metala, kao i određivanje sadržaja teških metala: Pb, Cd, As i Ni u frakciji PM10.

Programom je predviđeno i merenje koncentracije alergenog polena.

Lokacija mernog mesta na teritoriji grada Čačka, kao i zagađujuće materije koje se prate date su u Tabeli 1.

Zagađujuće materije navedene u Tabeli 1. mere se kontinualno na fiksnom mernom mestu, u skladu sa propisom kojim se uređuju uslovi za monitoring i zahtevi kvaliteta vazduha.

I SISTEM MONITORINGA KVALITETA VAZDUHA U ČAČKU

1. Merno mesto

Kvalitet vazduha u Čačku kontroliše se na jednom mernom mestu, centar grada "Kosta Novaković" (centralna urbana zona grada). Merenja kvaliteta vazduha obavlja stručna organizacija odabrana u postupku javne nabavke, u skladu sa zakonom.

1.1. Merno mesto za kontrolu kvaliteta vazduha

Mere se koncentracije sledećih zagađujućih materija: SO2, NO2, čađi, suspendovanih čestica (PM10 i PM2,5) i ukupnih taložnih materija sa analizom teških metala, kao i određivanje sadržaja teških metala: Pb, Cd, As i Ni u frakciji PM10. Takođe vrše se i merenja alergenog polena (Tabela 2.).

U skladu sa specifičnom konfiguracijom terena, monitoring će se sprovoditi u Čačku na jednom mernom mestu, a uzorci na mernom mestu će se uzimati prema navedenoj dinamici:

- Sumpor dioksid, azot dioksid i čađ (namenska merenja) određivaće se kontinualnim merenjima (24-časovnim) uzorkovanjem vazduha odgovarajućim aparatima za uzorkovanje - 365 dana u godini

- Centar grada "Kosta Novaković" (centralna urbana zona grada)

- Merenje suspendovanih čestica PM2,5, vršiće se na jednom mernom mestu (indikativna merenja) - 84 puta ravnomerno raspoređenih u toku jedne godine,

- Centar grada "Kosta Novaković" (centralna urbana zona grada)

- Merenje suspendovanih čestica PM10, vršiće se na jednom mernom mestu - 275 dana ravnomerno raspoređenih u toku jedne godine,

- Centar grada "Kosta Novaković" (centralna urbana zona grada)

- Merenje teških metala (olovo (Pb), arsen (As), kadmijum(Cd) i nikl (Ni)) u suspendovanim česticama PM10 meriće se 275 dana ravnomerno raspoređenih u toku jedne godine na teritoriji grada Čačka

- Teški metali (živa (Hg), olovo (Pb), arsen (As), kadmijum(Cd) i nikl (Ni)) određivaće se u mesečnim uzorcima taložnih materija. Ukupne nerastvorne, rastvorljive materije, sagorljivi deo, pepeo, pH vrednost, elektroprovodljivost, sulfati, hloridi, nitriti, nitrati, kalcijum, magnezijum, određivaće se u mesečnim uzorcima padavina na bazi mesečnog uzorkovanja.

- Centar grada "Kosta Novaković" (centralna urbana zona grada)

1.2. Monitoring vazduha u ruralnim područjima se ne radi

Sva merenja, obradu i analizu podataka, proveru validnosti rezultata dobijenih merenjem i/ili uzimanjem uzoraka i interpretaciju rezultata vrši ovlašćeno pravno lice koje je akreditovano kao laboratorija za ispitivanje, odnosno koje ispunjava propisane standarde i ima akreditovane metode za merenje svih zagađujućih materija navedenih u Programu i koje poseduje ovlašćenje ministarstva nadležnog za poslove zaštite životne sredine da vrši monitoring kvaliteta vazduha - merenje nivoa zagađujućih materija u vazduhu.

Tabela 1. Fiksna merna lokacija u naseljenom području grada Čačka

R. br.

Zadužena instituc.

Naseljeno mesto

Makrolokacije

Okrug

φ (N)

λ (E)

H (m)

Tip

Zagađujuće materije

Uzorkivači

SO2

NO2

Čađ

PM10 sa analizom teških metala

PM2,5

UTM sa analizom teških metala

Gradska uprava i ovlašćeno pravno lice

Čačak

"Kosta Novaković"

Moravički

20°71'15'' do 20°38'30''/ 43°44'00''do 44°00'30''

241

1. AT801X2
(uzorkivač za NO2, SO2 i čađ)
2. Sedimentator
3. Uzorkivač za suspendovane čestice

Legenda:

φ (N) - severna geografska širina;

λ (E) - istočna geografska dužina;

H (m) - nadmorska visina;

G - gradski tip;

UTM - ukupne taložne materije sa analizom teških metala (olovo(Pb), kadmijum(Cd), arsen (As), živa(Hg), nikl (Ni));

SO2 - sumpor dioksid;

NO2 - azot dioksid;

PM10 - Određivanje frakcije suspendovanih PM10 čestica u skladu sa standardom SRPS EN 12341 - referentna metoda za uzimanje uzoraka i merenje PM10 frakcije, sa efikasnošću od 50% zahvata čestica aerodinamičkog prečnika od 10µm.

PM2,5 - Referentna metoda za uzimanje uzoraka i merenje koncentracija suspendovanih čestica PM2.5 je opisana u standardu SRPSEN 12341, u skladu sa Uredbom o uslovima za monitoring i zahtevima kvaliteta vazduha ("Sl. glasnik RS", br. 11/10, 75/10 i 63/13).

2. Merenje alergenog polena

TABELA 2. MERNE STANICE I/ILI MERNA MESTA ZA MERENJE ALERGENOG POLENA

RE D br.

Zadužena Instituc.

Lokacija

Upravni okrug

φ (N)

λ (E)

H (m)

Leska

Jova

Tisa

Čempresi

Brest

Topola

Javor

Vrba

Jasen

Breza

Grab

Platan

Orah

Hrast

Bor

Konoplja

Trave

Lipa

Bokvica

Kiselica

Koprive

Pepeljuge

Štirevi

Pelin

Ambrozija

Dud

ZZJZ ČA-ČAK

Čačak

43.8833
20.3333

√

Merna stanica za merenje alergenog polena je u vlasništvu ZZJZ Čačak. Ova merenja finansira budžet Grada Čačka.

II CILJ KONTROLE KVALITETA VAZDUHA

Merenje zagađenosti vazduha na teritoriji grada obezbeđuje:

- praćenje nivoa zagađenosti vazduha u odnosu na granične i tolerantne vrednosti nivoa zagađujućih materija,

- praćenje trendova koncentracija po zonama gradske teritorije,

- detekciju povećanih koncentracija zagađujućih materija,

- procenu izloženosti populacije,

- informisanje javnosti i davanje preporuka za ponašanje u epizodama povećanog zagađenja vazduha,

- identifikaciju izvora zagađenja ili rizika,

- analizu uticaja određenih izvora zagađivanja na kvalitet vazduha,

- razvoj odgovarajućih kratkoročnih akcionih planova i planova za upravljanje kvalitetom vazduha,

- preduzimanje preventivnih mera u segmentima značajnim za zaštitu vazduha od zagađivanja,

- sagledavanje uticaja preduzetih mera na nivo zagađenosti vazduha.

III IZVEŠTAVANJE O REZULTATIMA KONTROLE KVALITETA VAZDUHA

Izveštaji o stanju kvaliteta vazduha, sa komentarom i poređenjem sa propisanim vrednostima, redovno će se ažurirati preko WEB stranice Grada Čačka, kao:

- mesečni (SO2, NO2, čađ, ukupna masena koncentracija suspendovanih čestica PM10 i PM2,5),

- mesečni (ukupne taložne materije),

- godišnji izveštaj sa obradom podataka u elektronskoj formi i kao pisani izveštaj,

- godišnji izveštaj treba da sadrži opis makrolokacije i mikrolokacije za obavljanje fiksnih merenja; dokumentovani prikaz mernih mesta i lokacija za uzimanje uzoraka; opis metodologije merenja zagađujućih materija iz Programa; opis mernih uređaja pomoću kojih se obavljaju merenja zagađujućih materija iz Programa; rezultate merenja sa prikazom svih izmerenih dnevnih vrednosti koncentracija zagađujućih materija iz Programa; diskusiju rezultata merenja sa zaključkom.

Prema članu 17. Zakona o zaštiti vazduha, nadležni organ jedinice lokalne samouprave, dužan je da podatke o kvalitetu vazduha dobijene kontrolom kvaliteta vazduha, kao i rezultate merenja posebne namene, dostavlja Agenciji za zaštitu životne sredine do 15. u mesecu za prethodni mesec, a godišnji izveštaj najkasnije 60 dana od dana isteka kalendarske godine za prethodnu godinu.

Nadležni organ jedinice lokalne samouprave dužan je da podatke o kvalitetu vazduha učini dostupnim javnosti i objavi u sredstvima javnog informisanja, elektronskim medijima, kao i na svojoj web-stranici.

IV FINANSIRANJE

Finansiranje merenja Programa kontrole kvaliteta vazduha na teritoriji grada Čačka za 2023. godinu predviđeno je Programom korišćenja sredstava budžetskog fonda za zaštitu životne sredine grada Čačka u 2023. godini ("Sl. list grada Čačka", br. 3/23).

V SAGLASNOST NA PROGRAM

U skladu sa članom 15. stav 4. Zakona o zaštiti vazduha ("Sl. glasnik RS", br. 36/09, 10/13 i 26/2021 - dr. zakon) na Program kontrole kvaliteta vazduha na teritoriji grada Čačka za period od 01.01.2023. - 31.12.2023. godine, pribavlja se saglasnost Ministarstva zaštite životne sredine Republike Srbije.

Područje na kojem se sprovodi monitoring: Teritorija grada Čačka - Centralna urbana zona grada (merno mesto "Kosta Novaković"). Kriterijum za odabir položaja mernog mesta su visoka gustina naseljenosti, dve škole za srednje školsko obrazovanje, Narodni muzej Čačak, zgrada Gradske uprave Grada Čačka, Crkva Sv. Vaznesenja, Galerija Nadežda Petrović, Galerija "Risim", Međuopštinski istorijski arhiv, Viši sud u Čačku, Ustanova za kulturno obrazovnu delatnost "Kosta Novaković" (na kojoj se nalazi merna stanica), glavni centar grada sa svim urbanim funkcijama i administrativni centar i visoka frekvencija saobraćaja.

Sredstva za realizaciju programa kontrole kvaliteta vazduha obezbeđuju se iz Programa korišćenja sredstava Budžetskog fonda za zaštitu životne sredine Grada Čačka u 2023. godini, koji je dobio saglasnosti Ministarstva zaštite životne sredine Republike Srbije broj 401-00-240/23-02 od 17.02.2023. godine.

Nadležni organ Gradska uprava za urbanizam Grada Čačka, Grupa za zaštitu životne sredine obavlja poslove praćenja kvaliteta vazduha preko ovlašćenog pravnog lica.

Nadležni organ, Gradska uprava za urbanizam Grada Čačka, Grupa za zaštitu životne sredine, dužan je da podatke o rezultatima monitoringa kvaliteta vazduha javno objavi i dostavi Agenciji za zaštitu životne sredine.

Član 2

Ovaj Program objaviti u "Službenom listu grada Čačka".