UREDBAO PROGLAŠENJU SPOMENIKA PRIRODE "VRAŽJI KAMEN - PROSEČNIK"("Sl. glasnik RS", br. 52/2023) |
Vražji kamen - Prosečnik koji se nalazi u južnoj Srbiji, u dolini reke Pčinje, oko 4 km zapadno od Trgovišta, najvećeg naselja ovog dela Republike Srbije, proglašava se za spomenik prirode pod imenom "Vražji kamen - Prosečnik" i stavlja pod zaštitu kao područje II kategorije, odnosno od velikog značaja (u daljem tekstu: Spomenik prirode "Vražji kamen - Prosečnik").
Spomenik prirode "Vražji kamen - Prosečnik", stavlja se pod zaštitu u cilju zaštite i očuvanja, raznovrsnosti geološke građe i reljefa. Vražji kamen - Prosečnik nalazi se u dolini reke Pčinje, u prostoru za koji je dokazano da je jedan od centara geodiverziteta i biodiverziteta.
Ovaj predeo je izuzetna prirodna vrednost geomorfološkog karaktera sa stenovitim odsecima, erozionim gredama i većim brojem ostenjaka različitih dimenzija i oblika nastalih selektivnim delovanjem procesa erozije. U morfogenetskom smislu predeo Vražjeg kamena - Prosečnika je primer sekundarnog razvoja selektivne erozione morfologije u rečnoj dolini. Kao takav upisan je u Inventar objekata geonasleđa Srbije (2005): kao Đavolji kamen - Objekti geomorfološkog nasleđa - Erozivni oblik reljefa.
Na području Vražjeg kamena - Prosečnika do sada je evidentirano 267 biljnih taksona svrstanih u 43 familije i 161 rod. Na stenama Vražjeg kamena i Prosečnika konstatovane su dve endemične biljne vrste žednjaka (Sedum tuberiferum i Sedum stefco), a na širem području evidentirano je 16 endemičnih taksona, što predstavlja trećinu endemita u dolini reke Pčinje. Izdvojeno je 39 drvenastih i žbunastih vrsta, a posebnom vrednošću se ističe staro stablo poljskog bresta Ulmus minor Miller. Zabeležene su značajne vrste herpeto faune sa šest vrsta vodozemaca (Amphibia) i deset registrovanih vrsta iz klase gmizavaca (Reptilia), što čini 36% vrsta registrovane herpeto faune u Republici Srbiji. Na ovom području registrovano je 44 vrsta ptica ili 12,2 % od ukupnog broja vrsta ptica Republike Srbije.
Prema UNESCO kategorizaciji ovaj predeo se svrstava u kategoriju organskih kulturnih predela koji se karakterišu viševekovnim razvitkom koji je u interakciji sa kulturnim faktorima i prirodnim okruženjem.
Na Vražjem kamenu iznad Prosečnika nalazi se Crkva Presvete Bogorodice iz druge polovine 14. veka sa ostacima objekata i infrastrukture koji su bili deo crkvenog kompleksa.
U skladu sa odredbama Uredbe o ekološkoj mreži ("Službeni glasnik RS", broj 102/10), predeo Vražjeg kamena i Prosečnika, kao deo ekološkog područja Pčinja (92), pripada međunarodno značajnom području za biljke "Dolina Pčinje" (IPA/Important Plant Area) i međunarodno i nacionalno značajnom području za ptice "Pčinja RS036 IBA" (IBA/Important Bird Area).
Spomenik prirode "Vražji kamen - Prosečnik", nalazi se na teritoriji opštine Trgovište i katastarskoj opštini Donja Trnica.
Površina Spomenika prirode "Vražji kamen - Prosečnik" iznosi 31 ha 69 a 79 m², od čega je u državnoj svojini 10 ha 82 a 76 m² (34.16%), u privatnoj svojini 06 ha 36 a 39 m² (20.08 %) i u crkvenoj svojini 14 ha 50 a 64 m² (45.76 %).
Opis granice i grafički prikaz Spomenika prirode "Vražji kamen - Prosečnik" dati su u Prilogu - Opis granice i grafički prikaz Spomenika prirode "Vražji kamen - Prosečnik", koji je odštampan uz ovu uredbu i čini njen sastavni deo.
Na području Spomenika prirode "Vražji kamen - Prosečnik", utvrđuju se režimi zaštite II stepena.
Na području Spomenika prirode "Vražji kamen - Prosečnik", na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite II stepena sprovodi se aktivna zaštita radi očuvanja i unapređenja prirodnih vrednosti, posebno kroz mere upravljanja populacijama divljih biljaka i životinja, održanje i poboljšanje uslova u prirodnim staništima i tradicionalno korišćenje prirodnih resursa.
Osim zabrane radova i aktivnosti, koje su kao takve utvrđene članom 35. Zakona o zaštiti prirode, u režimu zaštite IІ stepena zabranjuje se i:
1) promena i rekonstrukcija postojeće morfologije terena;
2) eksploatacija mineralnih sirovina (eksploatacija šljunka iz korita i priobalja reke Pčinje, otvaranje kamenoloma);
3) izvođenje zemljanih, šumarskih i drugih radova koji mogu narušiti temeljne vrednosti prirodnog dobra;
4) izvođenje geoloških istraživanja koja podrazumevaju izradu istražnih objekata (bušotina, raskopa, brazdi, istražnih etaža, kao i izrada podzemnih rudarskih prostorija);
5) uzimanje petrološkog materijala, osim za potrebe naučnih istraživanja;
6) formiranje deponija (jalovina, komunalni, industrijski i drugi otpad, kao i viška zemlje sa otkopa) i spaljivanje otpada;
7) promena namene površina;
8) izgradnja energetskih objekata (male hidroelektrane, vetrogeneratori, solarni paneli i dr.);
9) izgradnja infrastrukturnih objekata elektronskih komunikacija (antenska postrojenja radio televizijskih predajnika, predajnici mobilne telefonije, kao i drugih objekata visokogradnje koji narušavaju vizuelni integritet prostora);
10) izgradnja nadzemnih i podzemnih linijskih infrastrukturnih objekata (elektroenergetski vodovi, žičare i sl.), osim uz postojeći magistralni put;
11) izvođenje svih drugih radova kojima se mogu narušiti primarne prirodne i ambijentalne vrednosti, a posebno staništa zaštićenih vrsta faune (npr. postavljanje reflektora ili druge vrste osvetljenja);
12) uređivanje prostora i/ili izvođenje radova i aktivnosti koji mogu da naruše utvrđena svojstva, statičku bezbednost i namenu objekata sa statusom nepokretnih kulturnih dobara;
13) korišćenje i uništavanje strogo zaštićenih vrsta biljaka, životinja i gljiva i preduzimanje aktivnosti kojima bi se mogla ugroziti njihova staništa;
14) korišćenje tehničkih sredstava koja mogu oštetiti ili uništiti primerke zaštićenih vrsta, odnosno njihova staništa i njihovo sakupljanje izvan propisanog perioda;
15) seča koja nije u skladu sa planovima gazdovanja šumama;
16) narušavanje integriteta stabla poljskog bresta (Ulmus minor Miller) u aluvionu Pčinje u smislu sečenja grana, oštećenje debla ili korena i druge nepovoljne aktivnosti;
17) promena vegetacijskog sastava bez prethodne saglasnosti nadležnih ustanova zaštite prirode i kulturnih dobara;
18) uništavanje gnezda ptica i aktivnosti koje dovode do uznemiravanja ptica u periodu razmnožavanja (mart-jul);
19) isušivanje rukavaca Pčinje i menjanje pravca rečnog toka, osim kada su ugrožene stene Vražjeg kamena i Prosečnika, odnosno objekti i obradiva zemlja (put, bočna erozija na njivama i dr.);
20) izgradnja vikendica i drugih porodičnih objekata za odmor.
Radovi i aktivnosti ograničavaju se na:
1) realizaciju aktivnosti na revitalizaciji prirodnih staništa;
2) sprovođenje aktivnosti u cilju zaštite i prezentacije nepokretnog kulturnog dobara;
3) konverziju šumskih površina tj. prevođenje alohtonih šumskih površina u autohtone, kao i prevođenje izdanačkih u visoke šume;
4) redovno suzbijanje invazivnih vrsta na mestima gde njihova ekspanzija ugrožava podmladak autohtone vegetacije;
5) sanacija degradiranih šumskih ekosistema;
6) kod stabla poljskog bresta (Ulmus minor Miller) uklanjanje žbunaste vegetacije i košenje trave ispod krošnje stabla;
7) izgradnju objekata (info ili etno centar, suvenirnica, informativne table i dr.), koji imaju funkciju prezentacije zaštićenog prirodnog dobra i njima pripadajućih objekata distributivne elektroenergetske infrastrukture;
8) uređenje mobilijara i pešačke staze i hortikulturno uređenje, prema projektno-tehničkoj dokumentaciji (pešačka staza prema crkvi i neposredna okolina crkve);
9) loženje vatre na predviđenim mestima.
Spomenik prirode "Vražji kamen - Prosečnik", poverava se na upravljanje Srpskoj pravoslavnoj crkvi - Pravoslavna eparhija Vranjska (u daljem tekstu: Upravljač).
U obavljanju zakonom utvrđenih poslova upravljanja zaštićenim područjem, Upravljač je ovlašćen i dužan naročito da: organizuje čuvarsku službu; obeleži zaštićeno područje i područje zaštitne zone; donese plan upravljanja, godišnji program upravljanja i akt o unutrašnjem redu i čuvarskoj službi; vodi evidencije o prirodnim vrednostima i ljudskim aktivnostima; obaveštava korisnike zaštićenog područja i zaštitne zone o mogućnostima za obavljanje radova i aktivnosti; učestvuje u postupku utvrđivanja naknade za uskraćivanje ili ograničavanje prava korišćenja; izdaje saglasnosti i odobrenja; prati stanje i vodi evidencije o prirodnim vrednostima, nepokretnostima i ljudskim aktivnostima; utvrđuje i naplaćuje naknade za korišćenje zaštićenog područja.
Očuvanje, unapređenje, održivo korišćenje i prikazivanje prirodnih i drugih vrednosti Spomenika prirode "Vražji kamen - Prosečnik", sprovodi se prema planu upravljanja koji donosi Upravljač na period od deset godina (u daljem tekstu: Plan upravljanja), sa sadržinom i na način propisan zakonom kojim se uređuje zaštita prirode.
Plan upravljanja sadrži ciljeve i prioritetne zadatke očuvanja povoljnog stanja zaštitne zone, kao i preventivne mere zaštite od požara u skladu sa zakonom kojim se uređuje zaštita od požara i propisima donetim na osnovu tog zakona.
Plan upravljanja Upravljač donosi i dostavlja ministarstvu nadležnom za poslove zaštite prirode (u daljem tekstu: Ministarstvo) najkasnije u roku od deset meseci od dana stupanja na snagu ove uredbe.
U postupku davanja saglasnosti na Plan upravljanja, Ministarstvo pribavlja mišljenja ministarstava nadležnih za poslove nauke, prosvete, kulture, turizma, prostornog planiranja, vodoprivrede, rudarstva, poljoprivrede, šumarstva i finansija.
Upravljač je dužan da jednom u tri godine analizira sprovođenje Plana upravljanja i ostvarene rezultate i po potrebi izvrši njegovu reviziju.
Do donošenja Plana upravljanja, Upravljač vrši poslove na osnovu godišnjeg programa upravljanja koji je dužan da donese i dostavi Ministarstvu na saglasnost u roku od 60 dana od dana stupanja na snagu ove uredbe.
Godišnji program upravljanja iz stava 6. ovog člana sadrži naročito: sažet prikaz prirodnih i drugih vrednosti zaštićenog područja, ciljeve zaštite i održivog korišćenja, mogućnosti i ograničenja za njihovo ostvarivanje; detaljan prikaz godišnjih zadataka na čuvanju, održavanju, unapređenju, prikazivanju i održivom korišćenju zaštićenog područja za potrebe nauke, obrazovanja, rekreacije i turizma i ukupnog socio-ekonomskog razvoja; prikaz konkretnih poslova na izradi i donošenju upravljačkih dokumenata, prvenstveno Plana upravljanja, akta o unutrašnjem redu i čuvarskoj službi i akta o naknadi za korišćenje zaštićenog područja; prikaz zadataka na obeležavanju zaštićenog područja, zasnivanju informacionog sistema i protivpožarnoj zaštiti; prikaz subjekata i organizacionih i materijalnih uslova za izvršenja programa, visine i izvora potrebnih finansijskih sredstava.
Upravljač je dužan da obezbedi sprovođenje režima zaštite, odnosno unutrašnji red i čuvanje zaštićenog područja u skladu sa pravilnikom o unutrašnjem redu i čuvarskoj službi koji donosi uz saglasnost Ministarstva u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ove uredbe.
U okviru sadržine propisane Zakonom o zaštiti prirode, pravilnikom iz stava 1. ovog člana bliže se utvrđuju zabranjeni radovi i aktivnosti, kao i pravila i uslovi obavljanja radova i aktivnosti koji su dopušteni na području Spomenika prirode "Vražji kamen - Prosečnik".
Pravilnik iz stava 1. ovog člana objavljuje se u "Službenom glasniku Republike Srbije".
Upravljač je dužan da na propisan način obeleži Spomenik prirode "Vražji kamen - Prosečnik", njegove spoljne granice najkasnije u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ove uredbe.
Upravljač je dužan da u saradnji sa Republičkim geodetskim zavodom i Zavodom za zaštitu prirode Srbije, izvrši identifikaciju granica Spomenika prirode "Vražji kamen - Prosečnik", na terenu, digitalnoj ortofoto karti i katastarskom planu, u roku od 12 meseci od dana stupanja na snagu ove uredbe.
Upravljač će u roku od dve godine od dana stupanja na snagu ove uredbe izraditi softversko rešenje o prirodnim i stvorenim vrednostima, nepokretnostima, aktivnostima i drugim podacima od značaja za upravljanje Spomenikom prirode "Vražji kamen - Prosečnik".
Visinu naknade za korišćenje Spomenika prirode "Vražji kamen - Prosečnik", svojim aktom utvrđuje upravljač, u skladu sa zakonom koji definiše naknade za korišćenje javnih dobara.
Upravljač je dužan da u u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ove uredbe, formira Savet korisnika u cilju međusobne saradnje i obezbeđivanja interesa lokalnog stanovništva i drugih korisnika zaštićenog područja.
Zabrane i ograničenja propisane ovom uredbom, ne odnose se na vojne objekte, komplekse, instalacije i pristupne puteve, koji su izgrađeni ili se planiraju graditi za potrebe Vojske Srbije, kao i aktivnosti koje Vojska Srbije izvodi ili će izvoditi za potrebe odbrane Republike Srbije.
Sredstva za sprovođenje Plana upravljanja Spomenika prirode "Vražji kamen - Prosečnik", obezbeđuju se iz budžeta Republike Srbije, od naknade za korišćenje zaštićenog područja, prihoda ostvarenih obavljanjem delatnosti Upravljača i iz drugih izvora u skladu sa zakonom.
Planski dokumenti, planovi, programi i osnove iz oblasti šumarstva, lovstva, upravljanja ribljim fondom, vodoprivrede, energetike, rudarstva, poljoprivrede i turizma, kao i drugi programi i planovi koji se odnose na korišćenje prirodnih resursa i prostora u zaštićenom području Spomenik prirode "Vražji kamen - Prosečnik", usaglasiće se sa Prostornim planom Republike Srbije, ovom uredbom i Planom upravljanja iz člana 7. ove uredbe.
Ova uredba stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
OPIS GRANICA SPOMENIKA PRIRODE "VRAŽJI KAMEN - PROSEČNIK"
Opis granica Spomenika prirode "Vražji kamen - Prosečnik" počinje u najsevernijoj tački zaštićenog područja na tromeđi parcela 4727, 1405 i 1402 odakle u pravcu istoka prati severnu granicu parcele 1402 do tromeđe parcela 1405, 1402 i 4691. Iz te tromeđe granica seče parcelu 4691 u pravcu tromeđe parcela 4691, 1354 i 1401, skreće ka jugu prateći istočnu granicu parcele 4691 do tromeđe parcela 4691, 1917 i 4692 iz koje seče parcelu 4692 u pravcu tromeđe parcela 4692, 4259 i 1857/1 i severnom i zapadnom granicom parcele 1857/1 stiže do tromeđe parcela 1858, 1857/1 i 1857/2. Iz te tromeđe granica seče parcelu 1857/1 u pravcu tačke na međi parcela 1857/1 i 1856 sa koordinatama Y = 7 587 071,04 i X = 4 693 469,79 odakle južnim i istočnim granicama parcela 1857/1, 1857/2 i 1859 stiže do tromeđe parcela 1859, 4287 i 1855 odakle seče 1855 u pravcu tačke sa koordinatama Y = 7 586 867,80 i X = 4 693 381,14 do tromeđe parcela 1855, 1866 i 1871. Od te tromeđe u pravcu severozapada i severa granica prati jugozapadne i zapadne granice parcela 1871, 1872, 1873, 1874, 1875, 1878, 1879, 1882, 1883, 1894, 1895, 1896, 1898, 1899, 1901, 1892/2 i 1890 do tromeđe parcela 1824, 1890 i 4692 odakle seče parcele 4692 i 4729 u pravcu tromeđe parcela 4729, 1468 i 1470. Odatle granica u pravcu severa nastavlja zapadnom granicom parcele 1468 a zatim i 1466 do tromeđe parcela 4727, 1464 i 1466 odakle seče parcelu 4727 u pravcu tačke sa koordinatama Y = 7 586 898,04 i X = 4 694 316,24 koja se nalazi na zapadnoj granici parcele 1402 kojom u pravcu severa granica stiže do početne tačke opisa granice SP Vražji kamen - Prosečnik.
Popis katastarskih parcela
U granici prirodnog dobra nalaze se sledeće kat. parc. br.: 1402, 1403, 1404, 1466, 1467, 1468, 1855 (deo), 1857/1 (deo), 1857/2, 1858, 1859, 1860, 1861, 1862, 1863, 1864, 1865, 1866, 1867, 1868, 1869, 1870, 1871, 1872, 1873, 1874, 1875, 1876, 1877, 1878, 1879, 1880, 1881, 1882, 1883, 1884, 1885, 1886, 1887, 1888, 1889, 1890, 1892/1, 1892/2, 1893, 1894, 1895, 1896, 1897, 1898, 1899, 1900, 1901, 1902, 1903, 1904, 1905, 1906, 1907, 1908, 1909, 1910, 1911, 1912, 1913, 4691 (deo), 4692 (deo), 4727 (deo) i 4729 (deo) sve u KO Donja Trnica.