NAREDBAO PREDUZIMANJU MERA ZA SPREČAVANJE UNOŠENJA, POJAVE, OTKRIVANJA, ŠIRENJA, SUZBIJANJA I ISKORENJIVANJA ZARAZNE BOLESTI AFRIČKE KUGE SVINJA (PESTIS SUUM AFRICANA) U REPUBLIKU SRBIJU("Sl. glasnik RS", br. 6/2019, 58/2019 i 65/2023) |
Radi sprečavanja unošenja, pojave, otkrivanja, širenja, suzbijanja i iskorenjivanja zarazne bolesti Afričke kuge svinja - Pestis suum africana (u daljem tekstu: AKS), sprovode se mere zdravstvenog i epizootiološkog nadzora kod domaćih i divljih svinja, epizootiološka istraživanja, kao i praćenje kretanja svinja na zaraženim gazdinstvima, odnosno u lovištima.
1. Radi sprečavanja unošenja zarazne bolesti AKS u Republiku Srbiju zabranjuje se uvoz i provoz pošiljki poreklom iz zemalja ili područja (regiona) zahvaćenim zaraznom bolesti AKS, i to:
1) živih domaćih i divljih svinja;
2) semena, embriona i oplođenih jajnih ćelija poreklom od domaćih i divljih svinja;
3) mesa poreklom od domaćih i divljih svinja;
4) proizvoda od mesa poreklom od domaćih i divljih svinja, osim:
- proizvoda od mesa termički tretiranog u hermetički zatvorenoj posudi (konzerve), sa postignutom Fo vrednošću od tri ili više,
- proizvoda od mesa termički tretiranog na minimalnoj temperaturi od +70 °C, u periodu od najmanje 30 minuta, koja se mora postići u mesu i/ili svim delovima tokom obrade proizvoda od mesa,
- suhomesnatih proizvoda usoljenih i sušenih najmanje šest meseci.
5) koža poreklom od domaćih i divljih svinja, osim štavljene;
6) sporednih proizvoda životinjskog porekla i dobijenih sporednih proizvoda poreklom od domaćih i divljih svinja, osim dobijenih proizvoda koji su termički tretirani na minimalnoj temperaturi od +80 °C, koja se mora postići u svim delovima sporednih proizvoda tokom obrade.
Uvozna dozvola, odnosno dozvola za provoz pošiljki iz stava 1. ove tačke može da se izda ako ne postoji rizik po zdravlje životinja i zdravlje ljudi što se utvrđuje analizom rizika u skladu sa članom 124. stav 4. Zakona o veterinarstvu.
Za uvoz i provoz pošiljki iz stava 1. ove tačke, ministarstvo nadležno za poslove veterinarstva izdaje rešenje po zahtevu stranke, koja uz zahtev podnosi i međunarodni veterinarski sertifikat zemlje izvoznice i prateći dokument izdat od zemlje izvoznice, u skladu sa uslovima i standardima Evropske unije i Međunarodne organizacije za zaštitu zdravlja životinja - World Organization for Animal Helth (u daljem tekstu: WOAH), kojom se garantuje status zemlje, odnosno područja (regiona) slobodnog od afričke kuge svinja.
Analizom rizika utvrđuje se:
1) namena za koju će se koristiti pošiljke živih svinja, svinjskog mesa, proizvoda i sporednih proizvoda poreklom od svinja;
2) geografske i druge karakteristike zemlje izvoznice, odnosno zemlje provoza koje utiču na pojavu, širenje i opstanak bolesti;
3) postojanje zemlje i područja bez zarazne bolesti AKS (slobodnih od AKS), na osnovu rezultata sprovedenog nadzora i dijagnostičkih ispitivanja na celoj teritoriji zemlje izvoznice u populaciji domaćih i divljih svinja, u skladu sa preporukama i standardima WOAH i propisima Evropske komisije;
4) istovetnost u radu veterinarske službe zemlje izvoznice i veterinarske službe u Republici Srbiji koja pored ostalog ukazuje da je pošiljka pre utovara pregledana i ispitana i da zadovoljava uslove u skladu sa preporukama i standardima WOAH, propisima Evropske komisije i posebnim propisima iz oblasti veterinarstva Republike Srbije;
5) istovetnost mera u Republici Srbiji i zemlji izvoznici, odnosno u zemlji provoza na suzbijanju AKS.
Zemlje, odnosno područja (regioni) iz kojih je dozvoljen uvoz i provoz pošiljki, jesu:
1) zemlje, odnosno područja (regioni) istorijski slobodni od AKS u kojima nikada nije potvrđena bolest AKS i prisustvo virusa bez evidentnog rizika od pojave bolesti i obaveznog specifičnog nadzora patogena;
2) zemlje, odnosno područja (regioni) slobodni od AKS kod domaćih i divljih svinja, koja zadovoljavaju sve kriterijume analize rizika i u kojima:
(1) nije bilo slučajeva infekcije virusom AKS, odnosno potvrde pojave bolesti AKS u prethodne tri godine, odnosno u periodu sticanja i povratka slobodnog statusa u skladu sa standardima WOAH i propisima Evropske unije,
(2) se sprovodi kontinuirani nadzor u populaciji domaćih i divljih svinja,
(3) se promet živih svinja, svinjskog mesa, proizvoda i sporednih proizvoda od svinja obavlja u skladu sa istovetnostima zahteva Republike Srbije sa standardima WOAH i propisima Evropske unije;
3) zemlje, odnosno područja (regioni) slobodni od AKS kod domaćih svinja i divljih svinja u zatočeništvu, koji zadovoljavaju sve kriterijume analize rizika i u kojima:
(1) nije bilo slučajeva infekcije virusom AKS, odnosno potvrde pojave bolesti AKS kod domaćih svinja u prethodne tri godine,
(2) se sprovodi kontinuirani nadzor u populaciji domaćih i divljih svinja tokom protekle tri godine ili u periodu od najmanje 12 meseci, ako nije dokazano prisustvo vektora krpelja iz roda Ornithodoros,
(3) promet svinja, svinjskog mesa, proizvoda i sporednih proizvoda od svinja obavlja u skladu sa istovetnostima zahteva Republike Srbije sa standardima WOAH i propisima Evropske unije.
Rešenje za uvoz, odnosno rešenje za provoz pošiljki, izdaje se ako su pošiljke iz zemlje izvoznice, odnosno iz određenog objekta porekla, praćene ispravnim međunarodnim veterinarskim potvrdama, odnosno sertifikatom i pod uslovom da pošiljka potiče iz zemlje, odnosno područja (regiona) slobodnog od AKS, u kojem:
1) nije registrovan nijedan slučaj AKS kod domaćih svinja i divljih svinja koje se drže u zatočeništvu (izvan lovišta) u prethodne tri godine, odnosno
2) je u periodu od prvog (primarnog slučaja) pojave bolesti/potvrde infekcije kod divljih ili domaćih svinja sproveden kontinuirani nadzor i dijagnostička ispitivanja na teritoriji zemlje izvoznice u populaciji domaćih i divljih svinja u skladu sa preporukama i standardima WOAH, propisima Evropske komisije i istovetnosti mera na suzbijanju zaraznih bolesti životinja u Republici Srbiji, i
3) je pošiljka porekla izvan zaraženog područja, odnosno područja pod restriktivnim i kontrolnim merama koja su ustanovljena usled potvrde bolesti AKS kod divljih ili domaćih svinja, u kojem je boravila do dana isporuke iz objekta odobrenog za izvoz od strane zemlje izvoznice, i
4) je pošiljka pre utovara pregledana i ispitana i da zadovoljava uslove u skladu sa preporukama i standardima WOAH, propisima Evropske komisije i posebnim propisima iz oblasti veterinarstva Republike Srbije.
2. Radi sprečavanja unošenja, pojave, otkrivanja, širenja, suzbijanja i iskorenjivanja zarazne bolesti AKS, shodno analizi rizika, na teritoriji Republike Srbije, određuju se dva područja i to:
1) područje umerenog rizika i
2) područje visokog rizika.
Određivanje područja iz stava 1. ove tačke vrši se naročito na osnovu: trenutne geografske rasprostranjenosti bolesti; rezultata epidemioloških istraživanja; prostorne distribucije populacija domaćih i divljih svinja; strukture terena i postojanja prirodnih ili veštačkih barijera koje ograničavaju migratorna kretanja i kontakte između divljih svinja, kao i između divljih i domaćih svinja, kao što su autoput, velike reke, kanjoni, jezera, ograde i dr., kao i pojava bolesti i lokacija žarišta AKS.
Područje visokog rizika jeste deo teritorije Republike Srbije na kojoj postoji neposredna opasnosti od pojave zarazne bolesti AKS.
3. Područje umerenog rizika
Na području umerenog rizika na teritoriji Republike Srbije sprovode se opšte mere koje obuhvataju:
1) program zdravstvenog nadzora, i to tako da sve bolesne ili uginule domaće svinje za koje se ne može isključiti mogućnost prisustva zarazne bolesti AKS na osnovu kliničkih simptoma ili drugih razloga, moraju biti prijavljene i pregledane od strane veterinara, nadležnog veterinarskog inspektora i epizootiologa, kao i ispitane na zaraznu bolest AKS u skladu sa posebnim propisom;
2) biosigurnosne mere na gazdinstvima, i to:
(1) da domaće svinje potiču isključivo sa gazdinstava koja su slobodna od zaraznih bolesti svinja, da su obeležene i vakcinisane protiv klasične kuge svinja, kao i da ih prati propisana veterinarska dokumentacija,
(2) da na komercijalnim i porodičnim farmama poseduju i sprovode plan biosigurnosnih mera. Lica koja rade na farmi, moraju biti upoznata sa biosigurnosnim merama, kao i o preventivnim i kontrolnim merama što potvrđuju potpisanom izjavom o razumevanju i sprovođenju ovih biosigurnosnih zahteva i faktora rizika,
(3) da se domaće svinje na gazdinstvima drže na način kojim se sprečava kontakt sa drugim domaćim i divljim svinjama,
(4) da leševe, nejestive delove zaklanih svinja i sporednih proizvoda životinjskog porekla uklanjaju na bezbedan i propisan način,
(5) da lica koje dolaze u kontakt sa domaćim svinjama primenjuju higijenske mere (pranje ruku i otkrivenih površina tela, obuće i odeće);
3) mere u lovištima koji su dužni da sprovode korisnici lovišta, i to:
(1) da prate zdravstveno stanje divljih svinja u lovištu i obezbeđuju sistem kontinuiranog nadzora od strane lica koja obavljaju stručne i lovočuvarske poslove u lovištu (u daljem tekstu: stručna i lovočuvarska služba),
(2) da prijave nađene mrtve divlje svinje i/ili njihove delove (u daljem tekstu: leševi) bez odlaganja, a najkasnije u roku od 2 časa, nadležnom veterinarskom i lovnom inspektoru, uz navođenje geografskih koordinata i/ili detaljnog opisa lokacije, odnosno mesta gde je leš pronađen, radi hitnog organizovanja uzimanja potrebnih uzoraka za dijagnostička ispitivanja i nalaganja veterinarsko-sanitarnih mera u skladu sa posebnim propisom,
(3) da postupaju sa leševima divljih svinja na način propisan ovom naredbom i propisima iz oblasti veterinarstva,
(4) da najkasnije u roku od 2 sata od izvršenog sanitarnog odstrela divlje svinje ili odstrela divlje svinje u dijagnostičke svrhe, prijave isti nadležnom lovnom i veterinarskom inspektoru, radi uzimanja uzoraka i preduzimanja daljih mera u skladu sa posebnim propisom,
(5) da se meso od divlje svinje odstreljene tokom sanitarnog odstrela ne može koristiti za ljudsku ishranu pre završetka veterinarsko-sanitarnog pregleda i dobijanja negativnih rezultata dijagnostičkog ispitivanja na zaraznu bolest AKS,
(6) da odlaganje i uništavanje nejestivih unutrašnjih organa (želudac, tanka, debela creva i dr.) vrše na bezbedan način,
(7) da najkasnije u roku od 2 sata od evisceracije odstreljenih divljih svinja (rasecanja trupa i uzimanja parenhimatoznih organa), prilikom koje su uočene patološke promene koje bi ukazivale na sumnju na pojavu zarazne bolesti AKS, iste prijave nadležnom veterinaru ili veterinarskom inspektoru. Evisceraciju odstreljenih divljih svinja dužno je da vrši lice iz stručne odnosno lovočuvarske službe u slučaju da nije moguće obezbediti prisustvo veterinara,
(8) da ne smeju koristiti pomije za ishranu divljih svinja,
(9) da primenjuju odgovarajuće biosigurnosne mere u lovištu kojima se sprečava kontakt između divljih i domaćih svinja zbog mogućeg širenja zarazne bolesti AKS.
Sprovođenje biosigurnosnih mera vrši se prema uputstvima veterinarskih organizacija i nadležne veterinarske inspekcije, odnosno organa nadležnog za lovstvo.
4. Područje visokog rizika
Na teritoriji područja visokog rizika pored opštih mera koje se sprovode na teritoriji Republike Srbije, sprovode se i posebne mere koje obuhvataju epizootiološko istraživanje i inspekcijski nadzor.
Posebne mere u području visokog rizika koje se primenjuju na gazdinstvima su:
1) zabrana pristupa posetiocima gazdinstava u objektima gde se vrši uzgoj svinja, skladištenje opreme, hrane i materijala, posebno kada su u pitanju komercijalne i porodične farme. Lica koje dolaze u kontakt sa svinjama na komercijalnim farmama moraju da potpišu izjavu kojom potvrđuju da nisu posećivala druga gazdinstva sa svinjama ili lovišta u roku od 72 sata, a zbog rizika od prenošenja zarazne bolesti AKS;
2) zabrana unošenja mesa, nejestivih delova, proizvoda i sporednih proizvoda od domaćih svinja, ubijenih ili zaklanih na drugim gazdinstvima, odnosno od divljih svinja odstreljenih u lovištima;
3) postavljanje dezinfekcionih barijera sa odgovarajućim sredstvima za čišćenje i dezinfekciju na ulazu u gazdinstvo. Zabranjuje se ulazak vozila i unos opreme koja nisu očišćena, oprana i dezinfikovana na odgovarajući način na gazdinstvo;
4) zabrana držanja i ispuštanja domaćih svinja na otvorenom prostoru.
Korisnici lovišta dužni su da sprovode sledeće mere:
1) da pri ugovaranju lova, odnosno pre izdavanja dozvole za lov ili pre početka lova, pribave izjavu od svakog lica koje učestvuje u lovu o njegovim lovnim aktivnostima u prethodnih 30 dana;
2) da obezbede uzimanje uzoraka u cilju sprovođenja dijagnostičkih ispitivanja. Uzorak se dostavlja uz propisani obrazac, odmah nadležnom veterinarskom institutu, a najkasnije u toku prepodnevnih sati narednog dana posle lova;
3) da meso odstreljene divlje svinje i/ili bilo koji njen deo uključujući i trofeje, koji se pregledaju u skladu sa planom dijagnostičkog ispitivanja mogu staviti u promet po dobijanju negativnog rezultata na prisustvo virusa zarazne bolesti AKS;
4) da do dobijanja rezultata laboratorijskih ispitivanja, meso i organi odstreljenih divljih svinja moraju biti uskladišteni u objektu namenjenom za privremeno skladištenje mesa i organa divljači;
5) da vrše pretragu u lovištu u cilju pronalaženja leševa divljih svinja, prevoženje, prenošenje i uklanjanje leševa pod nadzorom lovnog i veterinarskog inspektora;
6) da izrade karte pretrage u lovištima kojima gazduju, sa utvrđenim i ucrtanim granicama delova lovišta u kojima se nalaze prirodna staništa divljih svinja;
7) da obezbede uništavanje i neškodljivo uklanjanje leševa divljih svinja pod nadzorom nadležnog veterinarskog inspektora zakopavanjem ili spaljivanjem na mestu pronalaska leševa divljih svinja, zakopavanjem na mestu koje je određeno za tu svrhu - jame grobnice ili odvoženjem u objekat odobren za sakupljanje, preradu i uništavanje sporednih proizvoda životinjskog porekla prve kategorije;
8) zabrana unošenja u lovište mesa svinja i proizvoda od svinjskog mesa nekontrolisanog porekla namenjenih za ishranu ljudi, odnosno ako ne potiču iz odobrenih objekata i ako nisu u originalnom pakovanju i/ili propisno deklarisani;
9) zabrana unošenja i korišćenja u lovištu hraniva (voluminozna, kabasta i zrnasta hrana) i koncentrovanih smeša za ishranu divljih svinja, bez kontrolisanog porekla.
Područje visokog rizika ukida se na osnovu rezultata epizootioloških i dijagnostičkih ispitivanja kao i inspekcijskog nadzora koji se sprovodi u vremenskom periodu koji ne može biti kraći od godinu dana.
5. Posebne mere u zaraženom području
Nakon potvrde primarnog (prvog) slučaja zarazne bolesti AKS kod divljih svinja, osim opštih i posebnih mera, u području visokog rizika, sprovode se sledeće mere:
1) stavljanje svih lovišta pod službeni nadzor, kao i kontaktnih lovišta izvan zaraženog područja;
2) popisivanje svih lovišta i gazdinstava sa brojnim stanjem divljih i domaćih svinja i redovno ažuriranje podataka;
3) kontrola prometa mesa, proizvoda i sporednih proizvoda poreklom od divljih svinja koji mogu biti mogući izvor i način širenja infekcije;
4) zabrana lova, osim sanitarnog odstrela i odstrela u dijagnostičke svrhe, vrši se pod nadzorom i od strane lica iz stručne i lovočuvarske službe, u skladu sa propisima kojima se uređuju veterinarstvo i lovstvo, uz nadzor veterinarskog i lovnog inspektora;
5) da lica koja su angažovana u sprovođenju mera za sprečavanje, širenja i suzbijanje zarazne bolesti AKS u lovištu nose zaštitnu odeću i obuću;
6) da stručna i lovočuvarska služba vrši aktivni nadzor u cilju kontrole zdravstvenog stanja divljih svinja, odnosno pojačani pasivni nadzor u cilju pronalaženja leševa uginulih divljih svinja;
7) epizootiološki nadzor i uzorkovanje za laboratorijsko ispitivanje kod nađenih mrtvih ili divljih svinja odstreljenih u toku sanitarnog odstrela;
8) da se leševi divljih svinja, divljih svinja odseljenih u toku sanitarnog ili redukcionog odstrela, kao i odstrela u dijagnostičke svrhe, neškodljivo uklanjaju i uništavaju zakopavanjem na mestu pronalaženja;
9) da lica koja su uključena u aktivnosti u lovištu, a naročito u pronalaženju mrtvih, odnosno odstreljenih divljih svinja, ili rukovanjem sa istim sprovode biosigurnosne mere u lovištu (sprečavanje moguće kontaminacije vozila, opreme, zemljišta i dr.);
10) zabrana transporta i prometa divljih svinja, kao i odstreljenih divljih svinja i njihovih delova u lovišta i iz lovišta unutar zaraženog područja;
11) prihranjivanja divljih svinja u kontrolisanim uslovima u svrhu sanitarnog odstrela ili zadržavanja ciljne populacije uz aktivni nadzor i praćenje zdravstvenog stanja divljih svinja na hranilištima;
12) zabrana prihranjivanja divljih svinja, ako tim prihranjivanjem postoji rizik od širenja virusa.
U skladu sa epizootiološkom situacijom, nalažu se mere pojačanog odstrela divljih svinja u cilju trenutnog smanjenja brojnosti populacije, koji predstavlja povećani obim odstrela divljih svinja u odnosu na broj utvrđen planskim dokumentom korisnika lovišta, ili redukcionog odstrela divljih svinja, kao meru ciljanog odnosno selektivnog odstrela određenih kategorija u cilju dugoročnog smanjenja brojnosti divljih svinja u lovištu.
Mere pojačanog i redukcionog odstrela primenjuju se dok postoji opravdani rizik od širenja zarazne bolesti AKS preko divljih svinja na određenom području.
Zabranjuje se korišćenje mesa divljih svinja za ishranu ljudi iz sanitarnog i redukcionog odstrela i odstrela u dijagnostičke svrhe.
Mere u lovištima u zaraženom području ostaju na snazi dok postoji rizik od pojave novih slučajeva zarazne bolesti AKS ili širenja virusa u populaciji divljih svinja, u periodu od 12 meseci od poslednje pojave bolesti kod divljih svinja u ovom području, u skladu sa rezultatima epizootioloških i dijagnostičkih ispitivanja.
U lovištima se mogu kretati samo službena lica, ovlašćeni veterinari i lica koja imaju odobrenje od strane korisnika lovišta za aktivnosti koje obavljaju. Korisnik lovišta upisuje podatke o aktivnostima i kretanju lica koja imaju odobrenje.
6. Period trajanja mera zabrane i ograničenja u zaraženom i ugroženom (restriktivnom) području koji iznosi 40 dana od poslednjeg slučaja AKS, može se skratiti ako se ove mere odnose na farme zatvorenog tipa u restriktivnom području, na osnovu procene rizika, u skladu sa rezultatima molekularnih ispitivanja i kliničkih pregleda i ako su sprovedene mere kontrole i nadzora na AKS na farmi zatvorenog tipa. Ovaj period trajanja mera zabrane i ograničenja prometa svinja na farmama zatvorenog tipa ne može biti kraći od 15 dana, odnosno trajanja perioda monitoringa/nadzora na AKS u skladu sa propisima i standardima Evropske unije i WOAH.
Ako se ovo odstupanje u trajanju mera primenjuje na premeštanje i upućivanje svinja sa farme zatvorenog tipa na druga gazdinstva ili u klanicu za vreme trajanja mera u zaraženom i ugroženom području na kojem se farma nalazi, po prispeću na drugo gazdinstvo ili na klanje u zaraženom i ugroženom području ili izvan njega, gazdinstvo ili klanica prispeća se stavlja pod službeni nadzor u istom periodu od najmanje 15 dana nakon prijema pošiljke.
Period trajanja mera zabrane i ograničenja prometa svinja koji ne može biti kraći od 15 dana, može se primeniti i u kanalisanim kontrolisanim sistemima proizvodnje, na osnovu procene rizika, u slučajevima kada se određene faze proizvodnje sprovode prema unapred utvrđenom planu, odnosno kada se svinje dopremaju i otpremaju sa/na farme/gazdinstva u cilju završetka jedinstvenog proizvodnog ciklusa.
Ovakva gazdinstva/farme u kanalisanom sistemima proizvodnje mogu se smatrati farmama zatvorenog tipa i stavljaju se pod službeni nadzor za vreme trajanja proizvodnog ciklusa.
7. U slučaju pojave zarazne bolesti AKS moraju se obezbediti i primeniti pravila brzog upozoravanja i hitnog reagovanja u skladu sa posebnim propisom kojim se utvrđuje način upravljanja u kriznim situacijama.
8. Danom stupanja na snagu ove naredbe prestaje da važi Naredba o preduzimanju mera za sprečavanje unošenja zarazne bolesti Afričke kuge svinja (Pestis suum africana) u Republiku Srbiju ("Službeni glasnik RS", broj 40/14).
9. Ova naredba stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
Samostalna odredba Naredbe o izmenama i dopuni
Naredbe o preduzimanju mera za sprečavanje unošenja, pojave, otkrivanja, širenja, suzbijanja i iskorenjivanja zarazne bolesti Afričke kuge svinja (Pestis suum africana) u Republiku Srbiju
("Sl. glasnik RS", br. 65/2023)
3. Ova naredba stupa na snagu danom objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".