POKRAJINSKA SKUPŠTINSKA ODLUKA

O PROGRAMU RANOG PREPOZNAVANJA I SMANJENJA RIZIKA OD NASILJA U POPULACIJI MLADIH U AUTONOMNOJ POKRAJINI VOJVODINI ZA 2024. GODINU

("Sl. list AP Vojvodine", br. 45/2023)

Član 1

Ovom pokrajinskom skupštinskom odlukom utvrđuje se Program ranog prepoznavanja i smanjenja rizika od nasilja u populaciji mladih u Autonomnoj pokrajini Vojvodini za 2024. godinu (u daljem tekstu: Program), kao i obim sredstava za njegovo sprovođenje i način njihovog raspoređivanja i korišćenja.

Član 2

Program čini sastavni deo ove pokrajinske skupštinske odluke.

Član 3

Ova pokrajinska skupštinska odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu Autonomne pokrajine Vojvodine", a primenjivaće se od 1. januara 2024. godine.

PROGRAM
RANOG PREPOZNAVANJA I SMANJENJA RIZIKA OD NASILJA U POPULACIJI MLADIH U AUTONOMNOJ POKRAJINI VOJVODINI ZA 2024. GODINU

Prikaz i analiza postojeće situacije

Prema savremenim istraživanjima, nedopustivo kasno prepoznavanje različitih mentalnih (psihijatrijskih) poremećaja razvojnog doba veoma je učestalo. Period koji protekne od prvog ispoljavanja nasilnog ponašanja do sprovođenja multisektorskog sagledavanja problema veoma je dug. Na primer, od primomanifestacije različitih smetnji mentalnog zdravlja, koje mogu biti uzrok nasilnog ponašanja, do postavljanja dijagnoze i početka zbrinjavanja, prođe i više godina. Ukoliko se promene na psihičkom planu i planu ponašanja kod dece i adolescenata kasno prepoznaju, veoma se otežano tretiraju i otklanjaju. Jedan od razloga neprepoznavanja navedenih stanja jeste činjenica da su obrazovni, zdravstveni i socijalni sektor umnogome okrenuti svojim izvornim ingerencijama, dok su prevencija i rano prepoznavanje potencijalnih problema - u smislu nastupanja nasilnog ponašanja - u drugom planu.

Kao poseban problem, poslednjih decenija ističe se porast nasilja među decom i adolescentima. Prema podacima iz izveštaja Saveta Evrope iz 2023. godine, mlade osobe, kada se uporede s drugim uzrasnim kategorijama, imaju povećan rizik da budu uključeni u nasilje - i kao žrtve i kao počinioci. Ova populacija, s jedne strane, izložena je sve nasilnijim sadržajima putem različitih masovnih medija i društvenih mreža, dok je - s druge strane - savremena porodica umnogome promenila načine funkcionisanja, međugeneracijskih granica, vaspitnih stilova, kvaliteta vremena koje provode u zajedničkim aktivnostima s decom. Posledica toga jeste porast broja dece žrtava nasilja, ali i izuzetan porast dece i adolescenata, koji su izvršioci vršnjačkog i porodičnog nasilja.

Savremena istraživanja (Roche et al, 2022) ukazuju na to da se deca i mladi, koji će ispoljiti agresivne, antisocijalne obrasce, mogu prepoznati veoma rano, u ranom predškolskom uzrastu, kao i to da takva deca kasnije zadovoljavaju kriterijume za postavljanje dijagnoza hiperkinetskog poremećaja, poremećaja u vidu protivljenja i prkosa i različitih manifestacija poremećaja ponašanja. Pored toga, postoji i druga grupa dece - deca koja su neupadljiva, ali pokazuju izraziti nedostatak empatije, socijalnih veština, deca koja se zatvaraju u sopstveni svet fantazije i mašte i - kao takva - ukoliko ne postoji adekvatan nadzor roditelja, vaspitača, nastavnika, organa starateljstva i zdravstvenog sektora, sklona su različitim uticajima virtuelnog sveta i usvajanju problematičnih uzora.

U skladu s međusektorskim protokolima o prevenciji nasilja i zaštiti dece od nasilja, zlostavljanja i zanemarivanja, uspostavljanje efikasne interresorske saradnje i formiranje lokalnih intersektorskih timova za prevenciju i zaštitu dece od nasilja, zlostavljanja i zanemarivanja - prepoznaje se kao neophodno. S obzirom na kadrovska ograničenja zdravstvenih službi, u smislu broja psihijatara koji se bave dečjom i adolescentnom psihijatrijom, ne postoji mogućnost da navedeni stručnjaci budu članovi lokalnih intersektorskih timova za prevenciju i zaštitu dece od nasilja u 45 opština na teritoriji AP Vojvodine.

Programom se planira dodatno uključivanje psihijatara koji se bave dečjom i adolescentnom psihijatrijom u podršku lokalnim timovima, stručnjacima i institucijama na teritoriji AP Vojvodine, putem aktivnosti osposobljavanja profesionalaca koji rade s decom i mladima za delovanje iz domena razvojne psihijatrije i psihologije.

Razlog gore navedenih činjenica jeste izuzetno mali broj stručnjaka na teritoriji AP Vojvodine koji se, iz svojih aspekata, bave prevencijom, ranim prepoznavanjem i tretmanom nasilnog ponašanja u mladalačkoj dobi. Navedenom problematikom prethodno se moraju baviti nastavnici, lekari, psiholozi, pedagozi i socijalni radnici. Ograničene mogućnosti zdravstvenog sektora, u vidu malog broja psihijatara koji se bave dečjom i adolescentnom psihijatrijom (ukupno sedam specijalista) ne omogućavaju potrebne preventivne, edukativne, dijagnostičke i terapijske radnje koje bi doprinele redukciji rizika od nasilja u predmetnoj populaciji. U tom smislu, značajno je izneti i podatak da na teritoriji AP Vojvodine, u zdravstvenim ustanovama osnovanim sredstvima u javnoj svojini, rade samo četiri lekara specijalista dečje psihijatrije.

Znatna prevalenca mentalnih poremećaja i poremećaja ponašanja u populaciji dece i omladine (prema najnovijim podacima Svetske zdravstvene organizacije, svako sedmo dete u periodu od 10. do 19. godine ima određeni poremećaj mentalnog zdravlja), uz navedena ograničenja zdravstvenog sistema dovode do nemogućnosti pružanja adekvatne zdravstvene zaštite jednoj od najvulnerabilnijih populacija, a time i do onemogućavanja redukcije rizika od nasilnog ponašanja. Drugim rečima, krajnje ograničen broj stručnjaka iz ove oblasti, kao i njihova aktuelna profesionalna preopterećenost, dovode do nedostupnosti pravovremene i efikasne zdravstvene zaštite za decu i omladinu, s ciljem redukcije nasilja i njegovih posledica.

Članom 12. stav 6. Zakona o zdravstvenoj zaštiti ("Službeni glasnik RS", broj 25/19), utvrđeno je da autonomna pokrajina može doneti posebne programe zdravstvene zaštite za pojedine kategorije stanovništva, odnosno za vrste bolesti koje su specifične za autonomnu pokrajinu, a za koje nije donet poseban program zdravstvene zaštite na republičkom nivou i utvrditi cene tih pojedinačnih usluga, odnosno programa.

Program ranog prepoznavanja i smanjenja rizika od nasilja u populaciji mladih u Autonomnoj pokrajini Vojvodini za 2024. godinu (u daljem tekstu: Program) realizovaće Klinički centar Vojvodine, Novi Sad, koji nastavlja rad kao Univerzitetski klinički centar Vojvodine, Novi Sad.

Ciljevi, aktivnosti, metodologija realizacije i indikatori Programa

Opšti cilj Programa

Doprinos prevenciji i prepoznavanju rizika od nasilnog ponašanja, kao i pravovremenoj i adekvatnoj dijagnostici i tretmanu dece i mladih, koji su žrtve ili vinovnici nasilnog ponašanja, unapređivanjem znanja i domena razvojne psihijatrije i psihologije profesionalaca iz svih oblasti - sektora koji rade s decom i mladima.

U skladu sa opštim i lokalnim međusektorskim protokolima o prevenciji i zaštiti dece od nasilja, zlostavljanja i zanemarivanja, kao i potrebama interresorske saradnje i lokalnih intersektorskih timova za prevenciju i zaštitu dece od nasilja, zlostavljanja i zanemarivanja koji su zaduženi za sprovođenje navedenih protokola ciljevi programa uključuju podršku stručnjacima i institucijama u vidu osposobljavanja za delovanje iz domena razvojne psihijatrije i psihologije.

Specifični ciljevi Programa

- Edukacija profesionalaca iz oblasti medicine (doktora medicine specijalista pedijatrije, lekara opšte prakse, medicinskih sestara, psihijatara i psihologa) i profesionalaca iz oblasti školstva i socijalne zaštite (vaspitača, nastavnika, učitelja, pedagoga, socijalnih radnika) u pogledu prevencije i prepoznavanja rizika od nasilnog ponašanja kod dece i adolescenata.

- Edukacija profesionalaca iz oblasti medicine (doktora medicine specijalista pedijatrije, lekara opšte prakse, medicinskih sestara, psihijatara i psihologa) i profesionalaca iz oblasti školstva i socijalne zaštite (vaspitača, nastavnika, učitelja, pedagoga i socijalnih radnika) u pogledu pravovremene i adekvatne dijagnostike i tretmana dece i mladih, koji su žrtve ili vinovnici nasilja.

- Edukacija stručnjaka i uključivanje u pojedine aktivnosti stručnjaka koji sprovode intersektorsku saradnju i treba da čine intersektorske timove za prevenciju i zaštitu dece od nasilja, zlostavljanja i zanemarivanja, koji su zaduženi za sprovođenje lokalnog međusektorskog protokola o prevenciji i zaštiti dece od nasilja, zlostavljanja i zanemarivanja na teritoriji AP Vojvodine, s ciljem prevencije i prepoznavanja rizika od nasilnog ponašanja, kao i pravovremene i adekvatne dijagnostike i tretmana dece i mladih, koji su žrtve ili vinovnici nasilnog ponašanja.

Aktivnosti Programa

Aktivnosti Programa sprovodiće doktori medicine specijalisti psihijatrije (analiza aktuelnog stanja, korišćenje literature, priprema projektnih aktivnosti, priprema edukacije i štampanog materijala, izvođenje edukativnih seminara i evaluacija sprovedenog programa).

Programske aktivnosti će se sprovoditi multisektorski odnosno u okviru zdravstvenih ustanova primarnog nivoa zdravstvene zaštite - domova zdravlja, uz učešće predstavnika predškolskih ustanova, škola, domova za decu i centara za socijalni rad.

Metodologija sprovođenja Programa

redni br.	vrsta delatnosti	trajanje
1.	priprema projektnih aktivnosti	jedan mesec
2.	- sprovođenje ankete u vezi sa edukativnim potrebama stručnjaka koji rade s decom i mladima, iz oblasti razvojne psihijatrije i psihologije - analiza rezultata ankete	jedan mesec
3.	- priprema literature	jedan mesec
4.	- izrada i priprema štampanog materijala	jedan mesec
5.	- priprema predavanja	jedan mesec
6.	- izvođenje kurseva	šest meseci
7.	- evaluacija uspešnosti Programa	jedan mesec

Indikatori

- broj polaznika obuka - profesionalaca iz različitih sektora, razvrstan po polu;

- nivo osposobljenosti profesionalaca iz različitih sektora za prevenciju i prepoznavanje rizika od nasilnog ponašanja, kao i za pravovremenu i adekvatnu dijagnostiku i tretman dece i adolescenata žrtava i vinovnika nasilja, što bi se u okviru programa evaluiralo testovima.

III

Finansijska sredstva potrebna za realizaciju Programa

TABELARNI PRIKAZ UKUPNIH TROŠKOVA ZA REALIZACIJU PROGRAMA U 2024. GODINI

Tabela 1 (Tabela 1.1.+ Tabela 1.2.)

- u dinarima

Redni broj	NAZIV TROŠKOVA PROGRAMA	IZNOS UKUPNO POTREBNIH SREDSTAVA
1	2	3
1.	TROŠKOVI NABAVKE MATERIJALA I USLUGA	50.000,00
2.	TROŠKOVI USLUGA I NAKNADA	1.015.000,00
	UKUPNO:	1.065.000,00

TABELARNI PRIKAZ TROŠKOVA NABAVKE MATERIJALA I USLUGA

Tabela 1.1.

- u dinarima

Redni broj	NAZIV MATERIJALA	Količina	Jedinična cena	Ukupan iznos, s PDV-om
1.1.1.	Troškovi izrade štampanog materijala	120	417,00	50.000,00
			UKUPNO 1.1.:	50.000,00

TABELARNI PRIKAZ TROŠKOVA USLUGA I NAKNADA LICA ANGAŽOVANIH NA REALIZACIJI PROGRAMA

Tabela 1.2.

- u dinarima

redni broj	broj učesnika u programu	bruto iznos
1.2.1.	Sedam učesnika (četiri doktora medicine specijalista psihijatrije i medicinske psihologije i tri člana administrativnog tima)	1.015.000,00
	UKUPNO 1.2.:	1.015.000,00

U troškove usluga i naknada licima angažovanim na realizaciji programa uključeni su i troškovi prevoza za odlazak doktora medicine u zdravstvene, obrazovne i ustanove socijalne zaštite na teritoriji AP Vojvodine, radi održavanja edukativnih seminara u šest gradova u AP Vojvodini.