ODLUKA O UTVRĐIVANJU VATROGASNOG DOMA U BARANDI ZA SPOMENIK KULTURE ("Sl. glasnik RS", br. 97/2023)

1. Vatrogasni dom u Barandi utvrđuje se za spomenik kulture.

Vatrogasni dom u Barandi (u daljem tekstu: spomenik kulture) nalazi se na teritoriji opštine Opovo, u centralnom delu naselja Baranda, na Trgu Maršala Tita 5.

2. Spomenik kulture je reprezentativni objekat vatrogastva na teritoriji Južnog Banata. S obzirom da je građen za namenu vatrogasnog doma, funkcija je umnogome diktirala konstrukciju i izgled zgrade. Objekat je u osnovi nepravilnog oblika, sačinjen od dva pravougaonika koji zajedno čine oblik nepravilnog ćiriličnog slova "T" i postavljen je dužom stranom ka ulici. To je masivni jednospratni objekat sa vatrogasnim tornjem u zapadnom delu, koji se izdiže visoko iznad ostalog dela objekta. Toranj je služio za osmatranje okoline kako bi se na vreme uočio požar. Prizemlje ima garažu sa dve kapije, pešački ulaz, stepenište, hodnik i jednu sobu. Na spratu je raspored prostorija isti, s tim što se iznad garaže nalazi velika sala koja se nekad, pored svakodnevnih radnih aktivnosti, koristila i za organizovanje društvenog života članova vatrogasne čete. Krov je četvorovodni, pokriven crepom, a krovna konstrukcija je drvena. Na vrhu tornja nalazi se terasa sa betonskom ogradom od balustera. Ulična fasada je ukrašena širokim horizontalnim vencem sa geometrijskim ukrasima, kao i završnim krovnim vencem koji je izrađen u istom stilu. U okviru venca je natpis "OSNOVANO DVD 1889". Dvorišne fasade imaju isti krovni venac, dok je venac između spratova uži sa polukružnim ukrasima. Toranj je ukrašen floralnom ornamentikom koja se nalazi na uglovima. Na istočnoj i zapadnoj strani tornja nalaze se kartuše sa amblemom Dobrovoljnog vatrogasnog društva Baranda. Na uličnoj strani tornja je, pri poslednjoj rekonstrukciji, postavljen grb Republike Srbije. Nakon niza godina tokom kojih Vatrogasni dom nije korišćen, 2018. godine izvršena je rekonstrukcija fasade i krova i danas se koristi za potrebe filmskog studija.

Objekat se održava i u dobrom je stanju.

3. Granica spomenika kulture se kreće spoljnim ivicama katastarske parcele br. 3/2 KO Baranda i obuhvata katastarsku parcelu br. 3/2 KO Baranda, u javnoj svojini.

Granica zaštićene okoline spomenika kulture kreće se spoljnim ivicama katastarske parcele br. 3/2 KO Baranda i obuhvata katastarsku parcelu br. 3/2 KO Baranda, u javnoj svojini.

4. Spomenik kulture je u vlasništvu Republike Srbije.

Zaštićena okolina spomenika kulture je u vlasništvu Republike Srbije.

5. Spomenik kulture je izgrađen krajem 19. veka, a položaj u centru naselja jasno svedoči o važnosti zgrade u vreme kada je građena. Prema natpisu sa zgrade, Dobrovoljno vatrogasno društvo (DVD) u Barandi osnovano je 1889. godine, dok se u literaturi kao godina osnivanja pominje 1893. godine. U prvo vreme vlasti u Austrijskom carstvu nisu blagonaklono gledale na udruživanje građana i osnivanje DVD. Na prostoru Banata prvo DVD osnovano je u Aradu 1835. godine. Nakon Austro-ugarske nagodbe, mađarsko ministarstvo unutrašnjih poslova donelo je 1869. godine Uredbu, kojom je propisano osnivanje DVD u svakom naselju. Sa ukidanjem Banatske vojne granice i prestankom graničarske obaveze stanovnika naseljenih mesta, pojavio se problem ko će gasiti požare koji su u to vreme bili česti, kako na objektima, tako i na usevima. Vojska i policija nisu mogli da stignu u kratkom roku do svakog naselja, a stanovništvo nije imalo neophodnu opremu, pa je rešenje bilo osnivanje DVD. Ova udruženja građana bila su dobrovoljna, a domovi koje su izgradili pored funkcije okupljanja članova, čuvanja opreme i obuke podmlatka, često su korišćena za kulturna dešavanja u naseljima, jer su imala svečane dvorane namenjene društvenim aktivnostima. Biti član DVD bila je čast i velika odgovornost.

Spomenik kulture je reprezentativni primer objekata koji su građeni za potrebe lokalnih dobrovoljnih vatrogasnih društava u Vojvodini. Predstavlja značajno svedočanstvo o nastanku i razvoju vatrogasne službe na prostoru Južnog Banata, a istovremeno i jedinstven primer u formiranju arhitektonskih osobenosti vatrogasnih objekata kao dela industrijskog nasleđa Srbije.

6. Kategorija spomenika kulture je kulturno dobro (kulturno dobro III kategorije).

7. Utvrđuju se sledeće mere zaštite spomenika kulture:

1) bliži uslovi čuvanja, održavanja i korišćenja kulturnog dobra:

- očuvanje izvornog izgleda spoljašnje arhitekture, horizontalnog i vertikalnog gabarita, oblika i nagiba krova, svih konstruktivnih i dekorativnih elemenata i stilskih karakteristika,

- ažurno praćenje stanja i održavanje konstruktivno-statičkog sistema, krovnog pokrivača, svih fasada i ispravnosti instalacija u spomeniku kulture;

2) stručne i tehničke mere zaštite radi obezbeđivanja kulturnog dobra od propadanja, oštećenja, uništenja i krađe:

- zamena svih dotrajalih instalacija novim, ugradnja novih i instaliranje vatrodojavnih i gromobranskih uređaja,

- obezbediti adekvatnu protivpožarnu zaštitu spomenika kulture;

3) način obezbeđivanja korišćenja i dostupnosti kulturnog dobra javnosti:

- vraćanje prvobitne namene - vatrogasni dom ili uvođenje nove namene iz oblasti kulture, turizma ili slične namene koja ni na koji način ne devastira objekat i ne ugrožava njegova spomenička svojstva. Definisanje nove namene sprovesti uz saglasnost teritorijalno nadležne službe zaštite;

4) ograničenja i zabrane u pogledu raspolaganja kulturnim dobrom i njegove upotrebe, u skladu sa zakonom:

- za objekte u javnoj svojini u skladu sa odredbama Zakona o javnoj svojini;

5) ograničenja, odnosno zabrane izvođenja određenih građevinskih radova, promene oblika terena i korišćenja zemljišta u okviru zaštićene okoline kulturnog dobra, kao i promene namena pojedinih kulturnih dobara:

- zabrana radova i aktivnosti koji mogu ugroziti statičku stabilnost spomenika kulture;

6) uklanjanje građevinskog ili drugog objekta čije postojanje ugrožava zaštitu ili korišćenje kulturnog dobra nije utvrđeno.

Utvrđuju se sledeće mere zaštite zaštićene okoline spomenika kulture:

1) bliži uslovi čuvanja, održavanja i korišćenja zaštićene okoline spomenika kulture:

- urbanističko i komunalno uređenje, hortikulturno opremanje i redovno održavanje prostora zaštićene okoline u funkciji spomenika kulture,

2) stručne i tehničke mere zaštite radi obezbeđivanja zaštićene okoline spomenika kulture od propadanja, oštećenja, uništenja i krađe:

- obezbeđenje pristupa zgradi iz svih pravaca, radi zaštite objekta od vatre;

3) način obezbeđivanja korišćenja i dostupnosti zaštićene okoline spomenika kulture javnosti:

- postavljanje i održavanje adekvatne dekorativne rasvete,

- postavljanje interpretativnih tabli uz saglasnost nadležne službe zaštite;

4) ograničenja i zabrane u pogledu raspolaganja zaštićenom okolinom spomenika kulture i njegove upotrebe, u skladu sa zakonom:

- za objekte u javnoj svojini u skladu sa odredbama Zakona o javnoj svojini;

5) ograničenja, odnosno zabrane izvođenja određenih građevinskih radova, promene oblika terena i korišćenja zemljišta u okviru zaštićene okoline kulturnog dobra, kao i promene namena pojedinih kulturnih dobara:

- zabrana gradnje i postavljanja trajnih ili privremenih objekata koji svojom namenom, gabaritom, volumenom ili oblikom mogu ugroziti ili degradirati spomenik kulture,

- zabrana radova koji mogu ugroziti statičku bezbednost spomenika kulture,

- zabrana izvođenja radova kojima se vrši promena oblika terena,

- zabrana prosipanja, odlaganja i privremenog ili trajnog deponovanja otpadnih i opasnih materija,

- zabrana postavljanja dalekovoda, vazdušnih elektro i TT vodova preko zaštićene parcele, već njihovo vođenje izvesti podzemnim kanalima, uz obavezno vraćanje terena u prvobitno stanje;

6) uklanjanje građevinskog ili drugog objekta čije postojanje ugrožava zaštitu ili korišćenje kulturnog dobra.

8. Sastavni deo ove odluke je grafički prikaz osnove spomenika kulture i njegove zaštićene okoline sa objektima koji se u njoj nalaze, sa katastarskim i zemljišnoknjižnim podacima.

9. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".