ODLUKA O UTVRĐIVANJU ENERGETSKOG BILANSA REPUBLIKE SRBIJE ZA 2024. GODINU ("Sl. glasnik RS", br. 8/2024)

1. Utvrđuje se Energetski bilans Republike Srbije za 2024. godinu, koji je odštampan uz ovu odluku i čini njen sastavni deo.

2. Ovu odluku objaviti u "Službenom glasniku Republike Srbije".

 

ENERGETSKI BILANS
REPUBLIKE SRBIJE ZA 2024. GODINU

 

1. UVOD

Energetski bilans predstavlja dokument kojim se utvrđuju godišnji iznosi energije i energenata potrebni za pouzdano, sigurno i kvalitetno snabdevanje krajnjih kupaca energije i energenata za 2024. godinu. Pored toga, dokumentom su prikazani i podaci koji se odnose na realizaciju za 2022. godinu i procenu stanja za 2023. godinu. Ovaj dokument je izrađen na osnovu mesečnih i godišnjih podataka o proizvodnji, preradi i snabdevanju energijom i energentima, u skladu sa metodologijom Međunarodne agencije za energiju i Evrostata.

Sve veličine iskazane su u fizičkim jedinicama i to čvrsta goriva u hiljadama t, tečna goriva u hiljadama t, gasovita goriva u milionima m3 (Stm3 je svedeni metar kubni prirodnog gasa na temperaturi 15˚C i 1013,25 milibara pritiska i donje toplotne moći Hd=33338 kJ/m3), električna energija u GWh, toplotna energija u TJ, a zbirni energetski bilans iskazan je u milionima tona ekvivalentne nafte (u daljem tekstu: Mtoe). Jedna tona ekvivalentne nafte iznosi 41,868 GJ ili 11,630 MWh električne energije ili dve tone kamenog uglja odnosno 5,586 t sirovog lignita. U Tabeli 1. prikazani su faktori za konverziju jedinica energije koji se koriste u međunarodnoj statistici.

Svi tokovi energije posmatraju se u okviru tri sistema energije: sistem primarne energije, sistem transformacija primarne energije i sistem finalne energije.

U okviru sistema primarne energije se prikazuje:

- ukupno raspoloživa energija za potrošnju. To je domaća proizvodnja primarne energije na bazi korišćenja sopstvenih resursa koji obuhvataju ugalj, sirovu naftu, prirodni gas, hidropotencijal, biomasu, biogas, energiju vetra, energiju sunca, geotermalnu energiju, energiju iz otpada, energiju iz deponijskog gasa, uvoz električne energije i energenata, izvoz električne energije i energenata, nivo zaliha energenata;

- skladišta za međunarodni brodski saobraćaj koja prikazuju količine isporučene za potrebe međunarodne brodske plovidbe;

- ukupna domaća potrošnja koja predstavlja primarnu proizvodnju energije uvećanu za količinu uvoza, umanjenu za količinu izvoza, uvećanu za saldo zaliha i umanjenu za količinu na skladištima za međunarodni brodski saobraćaj;

- međunarodni avio prevoz je količina goriva utrošena u međunarodnom avio saobraćaju;

- ukupno snabdevanje energijom koje predstavlja primarnu proizvodnju energije uvećanu za količinu uvoza, umanjenu za količinu izvoza, uvećanu za saldo zaliha, umanjenu za količinu na skladištima za međunarodni brodski saobraćaj i umanjenu za međunarodni avio prevoz.

U okviru sistema transformacija primarne energije se prikazuje:

- količina energije i energenta potrebna u postrojenjima za odvijanje procesa transformacije primarne energije (termoelektrane, hidroelektrane, termoelektrane - toplane, elektrane na biogas, solarne elektrane, elektrane na vetar, elektrane na otpad, toplane, industrijske energane, rafinerije nafte i prirodnog gasa, prerada uglja, visoke peći i proizvodnja peleta i briketa);

- količina energije proizvedene iz procesa transformacija;

- sopstvena potrošnja energetskog sektora;

- gubici u procesima prenosa i distribucije energije.

U okviru sistema finalne energije se prikazuje:

- energija raspoloživa za finalnu potrošnju;

- finalna potrošnja energije u neenergetske svrhe;

- finalna potrošnja energije za energetske svrhe po sektorima potrošnje: industrija, građevinarstvo, saobraćaj, domaćinstva, poljoprivreda, ostali potrošači;

- finalna potrošnja energije za energetske svrhe po energentima: čvrsta goriva, tečna goriva, gasovita goriva, električna energija, toplotna energija, obnovljivi izvori energije (u daljem tekstu: OIE), neobnovljivi industrijski otpad.

Za izradu Energetskog bilansa Republike Srbije za 2024. godinu korišćeni su mesečni i godišnji podaci energetskih subjekata koji obavljaju energetske delatnosti saglasno članu 16. Zakona o energetici ("Službeni glasnik RS", br. 145/14, 95/18 - dr. zakon, 40/21, 35/23 - dr. zakon i 62/23). Na osnovu dobijenih podataka i njihove obrade, ustanovljeni su pojedinačni, odnosno sektorski bilansi nafte, derivata nafte i biogoriva, prirodnog gasa, uglja, električne energije, toplotne energije, bilans OIE, i bilans neobnovljivog industrijskog otpada, i ti bilansi su objedinjeni u Tabeli 3. Zbirni energetski bilans Republike Srbije.

Prikazani podaci odnose se na teritoriju Republike Srbije bez podataka sa teritorije Autonomne pokrajine Kosovo i Metohija.

Tabela 1: Faktori za konverziju jedinica energije u međunarodnoj statistici

U: Iz:	TJ	Gcal	Mtoe	MBtu	GWh
Teradžul (TJ)	1	238,8	2,388 x 10-5	947,8	0,2778
Gigakalorija (Gcal)	4,1868 x 10-3	1	10-7	3,968	1,163 x 10-3
Milion tona ekvivalentne nafte (Mtoe)	4,1868 x 104	107	1	3,968 x 107	11630
Milion tona britanske toplotne jedinice (MBtu)	1,0551 x 10-3	0,252	2,52 x 10-8	1	2,931 x 10-4
Gigavat sat (GWh)	3,6	860	8,6 x 10-5	3412	1

 

2. ENERGETSKI BILANSI PO VRSTAMA ENERGENATA

2.1. NAFTA, DERIVATI NAFTE I BIOGORIVA

Proizvodnja nafte u Republici Srbiji obavlja se na 870 naftnih i 69 gasnih bušotina u eksploataciji, na kojima se primenjuju različite metode eksploatacije. NIS a.d. Novi Sad je jedina kompanija u Republici Srbiji koja se bavi istraživanjem i proizvodnjom nafte i gasa. Pored ovih, u 2023. godini dodatno je pušteno u rad 42 nove bušotine (41 razradna i 1 istražna bušotina).

U Republici Srbiji NIS a.d. Novi Sad poseduje prerađivački kompleks u Pančevu ukupnog kapaciteta prerade 4,8 miliona tona sirove nafte godišnje. NIS a.d. Novi Sad proizvodi širok spektar derivata nafte - tečni naftni gas, motorni benzini i gasna ulja, avio-goriva, mlazna goriva, putni i industrijski bitumeni, maziva, ulja, sirovine za petrohemijsku industriju i drugi proizvodi na bazi nafte. Pored navedenog, NIS a.d. Novi Sad poseduje i Pogon za pripremu i transport nafte i gasa u Elemiru.

Proizvodnja tečnog naftnog gasa (TNG), kao derivata prirodnog gasa, obavlja se u Elemiru u Pogonu za pripremu i transport nafte i gasa NIS a.d. Novi Sad i u Odžacima i to u pogonima "Standard gasa" d.o.o. i u pogonima Hipol a.d gde se kao sirovina za proizvodnju koristi uvozni gasni kondenzat, odnosno široka frakcija lakih ugljovodonika. Proizvodnju propan-butan smeše i autogasa, zasnovanu na namešavanju komponenata, obavlja kompanija Petrol LPG d.o.o. Beograd u pogonu u Smederevu, kompanija VML d.o.o. Beograd u pogonu u Jakovu.

Transport derivata nafte u Republici Srbiji obavlja se železničkim, brodskim i drumskim saobraćajem. Od rafinerija do terminalskih postrojenja uglavnom se obavlja železničkim i brodskim transportom, a u razvozu do krajnjih potrošača, drumskim. Jedino privredno društvo koje obavlja delatnost transporta nafte naftovodom u Republici Srbiji je "Transnafta" AD Pančevo. Delatnost transporta nafte naftovodima je regulisana delatnost od opšteg interesa, koje "Transnafta" AD Pančevo obavlja po regulisanim cenama.

"Transnafta" AD Pančevo obavlja delatnost transporta nafte naftovodom koji se prostire na trasi od reke Dunav od Sotina na granici sa Republikom Hrvatskom do Rafinerije Pančevo i njegova ukupna dužina je 154,5 km. Deonica Bačko Novo Selo - Rafinerija Novi Sad dugačka je 63,3 km, a deonica Rafinerija Novi Sad - Rafinerija Pančevo 91 km. Procenjena količina uvozne sirove nafte za 2023. godinu koja se transportuje deonicom naftovoda DN-2 (Novi Sad - Pančevo) i ulazi u rafineriju je 2,850 miliona tona, a domaće sirove nafte je 0,700 miliona tona. Moguća planirana količina za transport naftovodom u 2024. godini je 2,800 miliona tona uvozne sirove nafte i 0,700 miliona tona domaće sirove nafte. Ovaj naftovod je deo magistralnog Jadranskog naftovoda (JANAF), puštenog u rad 1979. godine. Pripadajuću infrastrukturu naftovoda čini terminal u Novom Sadu sa četiri rezervoara za sirovu naftu od po 10.000 m3 i dva rezervoara od po 20.000 m3, dispečerskim centrom i pumpnom stanicom, mernom stanicom u Pančevu i osam blok stanica duž trase naftovoda.

Delatnost trgovine naftom i derivatima nafte uključujući i biogoriva, i skladištenja, obavlja veliki broj privrednih društava. Do kraja 2023. godine izdato je 29 licenci za skladištenje nafte, derivata nafte i biogoriva, 63 za trgovinu naftom, derivatima nafte, biogorivima i komprimovanim prirodnim gasom, 433 za trgovinu motornim i drugim gorivima na stanicama za snabdevanje prevoznih sredstava, šest licenci za trgovinu gorivima van stanica za snabdevanje prevoznih sredstava, 27 za punjenje posuda za tečni naftni gas, komprimovani i utečnjeni prirodni gas i dve licence za trgovinu gorivima za plovila.

NIS a.d. Novi Sad obavlja uvoz i rafinerijsku preradu sirove nafte, vrši i uvoz derivata nafte kao i veleprodaju istih. NIS a.d. Novi Sad poseduje najveću maloprodajnu mrežu i najveće skladišne kapacitete za sve vrste motornih goriva i sirove nafte. Među kompanijama koje imaju veće učešće na tržištu nafte i naftnih derivata su međunarodne kompanije Lukoil, OMV, MOL Serbia, EKO Serbia, Petrol, ali i domaća privredna društva Knez Petrol, poslovni sistem Mihajlović, Euro Petrol, Art Petrol i Radun AVIA. Veliki broj ovih kompanija obavlja delatnost trgovine na veliko najčešće na zakupljenim rezervoarima kod trećih lica, odnosno kod vlasnika skladišta. Nasuprot tome, u maloprodaji veći broj kompanija u potpunosti ili većim delom obavljaju delatnost na stanicama za snabdevanje vozila u sopstvenom vlasništvu.

Bilans nafte, derivata nafte i biogoriva obuhvata proizvodnju, uvoz i izvoz sirove nafte, preradu sirove nafte u rafinerijama kao i proizvodnju, uvoz, izvoz i potrošnju derivata nafte.

U 2024. godini snabdevanje sirovom naftom (i poluproizvodima) za preradu u rafinerijama obezbediće se iz domaće proizvodnje u iznosu od 0,811 miliona t (23%) što je za 2% manje od procenjene domaće proizvodnje u 2023. godini (21%) koja iznosi 0,830 miliona t. U 2024. godini iz uvoza će se obezbediti potrebna dodatna količina sirove nafte (i poluproizvoda) u iznosu od 2,767 miliona t (77%), što je za 9% manje u odnosu na procenjeni uvoz u 2023. godini koji iznosi 3,052 miliona t (79%).

Za preradu se koristi raspoloživa sirova nafta obezbeđena iz domaće proizvodnje, i uvoza, kao i komponente za preradu (poluproizvodi). U 2024. godini raspoložive količine sirove nafte i poluproizvoda za preradu u rafineriji planirane su u iznosu od 3,740 miliona t, što je za 9% manje od procenjene količine za preradu sirove nafte i poluproizvoda u rafineriji u 2023. godini od 4,127 miliona t. Domaća bruto proizvodnja derivata planirana je u iznosu od 3,616 miliona t, a to je za 11% manje u odnosu na procenjenu bruto domaću proizvodnju derivata u 2023. godini u iznosu od 4,081 miliona t.

Imajući u vidu ukupne potrebe za naftnim derivatima u 2024. godini, kao i planiranu domaću proizvodnju naftnih derivata i raspoložive zalihe, nedostajuće potrebne količine naftnih derivata u iznosu od 1,100 miliona t obezbediće se iz uvoza, što je za 22% više u odnosu na procenjeni uvoz u 2023. godini u iznosu od 0,900 miliona t. U 2024. godini planiran je i izvoz naftnih derivata u iznosu od 0,440 miliona t, koji je za 21% manji u odnosu na procenjeni izvoz u 2023. godini u iznosu od 0,559 miliona t. Finalna potrošnja derivata nafte u 2024. godini planirana je u količinama od 3,930 miliona t, od čega je:

- Finalna potrošnja u neenergetske svrhe u 2024. godini planirana u iznosu od 0,608 miliona t;

- Finalna potrošnja u energetske svrhe planirana je u iznosu od 3,322 miliona t. U strukturi ove finalne potrošnje naftnih derivata za 2024. godinu industrija učestvuje sa 12,9%, saobraćaj sa 79,7%, a ostali sektori sa 7,4%.

2.2. PRIRODNI GAS

U Republici Srbiji koristi se prirodni gas sa domaćih nalazišta i iz uvoza. U Republici Srbiji, prirodni gas proizvodi se iz 78 bušotina. Najveća nalazišta prirodnog gasa smeštena su u Autonomnoj pokrajini Vojvodini. Jedino privredno društvo u Republici Srbiji koje se bavi istraživanjem i proizvodnjom prirodnog gasa je NIS a.d. Novi Sad. U sastavu NIS a.d. Novi Sad je i Pogon za pripremu i transport nafte i gasa u Elemiru, čija je osnovna delatnost priprema domaćeg prirodnog gasa za transport i proizvodnja komponenata za tečni naftni gas i gazolina. Nedostajuće količine gasa, Republika Srbija je najvećim delom obezbeđivala uvozom iz Ruske Federacije preko Mađarske, do 2021. godine kada je u rad pušten transportni gasovod "Balkanski tok" kojim se doprema gas iz Ruske Federacije preko Republike Turske i Republike Bugarske. Sem ovog pravca snabdevanja, Republika Srbija se gasom snabdeva i iz pravca Mađarske kupovinom gasa od partnera na mađarskom tržištu. U 2023. godini završena je izgradnja gasnog interkonektora sa Republikom Bugarskom, čime su se stvorili uslovi i za snabdevanje tržišta gasom iz Azerbejdžana. U novembru 2023. godine potpisan je ugovor između JP "Srbijagas" i kompanije Sokar kojim je predviđena isporuka minimalno 365 miliona m3 azerbejdžanskog prirodnog gasa na godišnjem nivou.

Transport prirodnog gasa za potrebe Republike Srbije obavljaju "Transportgas Srbija" DOO, "Jugorosgaz-Transport" d.o.o. i od 2021. godine i "Gastrans". Tranzit prirodnog gasa za potrebe Bosne i Hercegovine, obavlja se u okviru "Transportgas Srbija" DOO. Distribuciju gasa u Republici Srbiji obavlja 30 licenciranih distributera. Snabdevanje prirodnim gasom obavlja 63 licencirana snabdevača, dok javno snabdevanje prirodnim gasom obavlja 29 licencirana snabdevača.

Skladištenje prirodnog gasa obavlja preduzeće Podzemno skladište gasa "Banatski Dvor" d.o.o. Gas se skladišti od 2022. godine i u mađarskim skladištima zbog nedovoljnog kapaciteta skladišta u Republici Srbiji za potrebe srpskog tržišta.

Bilans prirodnog gasa obuhvata proizvodnju prirodnog gasa, uvoz, nivo zaliha, raspoložive količine za potrošnju, potrošnju za transformacije, sopstvenu potrošnju energetskog sektora, gubitke u transportu i distribuciji, energiju raspoloživu za finalnu potrošnju, finalnu potrošnju energije za neenergetske svrhe i finalnu potrošnju energije za energetske svrhe.

Ukupna domaća proizvodnja prirodnog gasa u 2024. godini, planirana je u količini od 278,707 miliona m3, što je za 11% manje od procenjene proizvodnje u 2023. godini u iznosu od 312,848 miliona m3.

Uvozom prirodnog gasa obezbediće se preostale potrebne količine u 2024. godini u iznosu od 2799,1 miliona m3, što je za 6% više od procenjenog uvoza u 2023. godini koji iznosi 2645,490 miliona m3.

Ukupne planirane količine prirodnog gasa u 2024. godini raspoložive za potrošnju iznose 3077,807 miliona m3, za 6% veće od procenjene raspoložive količine u 2023. godini u iznosu od 2906,184 miliona m3.

Potrebne količine prirodnog gasa u 2024. godini obezbediće se 9% iz domaće proizvodnje i 91% iz uvoza.

Planirana količina prirodnog gasa za proizvodnju električne i toplotne energije u 2024. godini iznosi 1374,696 miliona m3, što je za 5% više u odnosu na procenjenu potrošnju prirodnog gasa za proizvodnju električne i toplotne energije u 2023. godini koja iznosi 1314,005 miliona m3.

Planirana je neenergetska potrošnja u iznosu od 124,407 miliona m3 dok je prema procenama za 2023. godinu nije bilo.

Planirana količina prirodnog gasa za finalnu potrošnju u energetske svrhe u iznosu od 1368,411 miliona m3 je za 2% manja od procenjene potrošnje u 2023. godini koja iznosi 1392,502 miliona m3. U strukturi finalne potrošnje prirodnog gasa industrija učestvuje sa 44,0% (601,884 miliona m3), saobraćaj sa 2,6% (35,177 miliona m3), domaćinstva sa 26,5% (362,835 miliona m3), javne i komercijalne delatnosti sa 24,8% (338,96 miliona m3) i poljoprivreda sa 2,2% (29,55 miliona m3).

2.3. UGALJ

Bilans uglja obuhvata proizvodnju, preradu, uvoz, izvoz i potrošnju uglja, kao i proizvodnju i potrošnju visokopećnog gasa. Potrebne količine uglja za uredno snabdevanje kupaca u 2024. godini obezbediće se iz domaće proizvodnje i iz uvoza.

Proizvodnja uglja obuhvata proizvodnju kamenog uglja, mrkog uglja i lignita i to u sledećim rudnicima:

- rudnici sa podzemnom eksploatacijom uglja (JP PEU "Resavica") u kojima se proizvodi kameni, mrki ugalj i lignit;

- rudnici sa površinskom eksploatacijom uglja (površinski kopovi Kolubara i Kostolac) u kojima se proizvodi lignit i koji se nalaze u sastavu EPS AD;

- rudnik sa podvodnom eksploatacijom uglja (Kovin) u kome se proizvodi lignit.

U 2024. godini planirane su proizvodnje uglja u sledećim količinama:

- iz rudnika sa podzemnom eksploatacijom 398,7 hiljada t što je za 11% više u odnosu na procenjenu proizvodnju u 2023. godini koja iznosi 360,198 hiljada t;

- iz površinske eksploatacije 33,670 miliona t (sa površinskih kopova Kolubara planirana je eksploatacija u iznosu od 23,500 miliona t, a sa površinskog kopa Kostolac 10,170 miliona t) što je za 7% više u odnosu na procenjenu proizvodnju u 2023. godini koja iznosi 31,410 miliona t;

- iz rudnika sa podvodnom eksploatacijom uglja 240 hiljada t što je za 28% više od procenjene proizvodnje u 2023. godini koja iznosi 186,973 hiljada t.

U strukturi domaćih ugljeva lignit učestvuje sa 98%, a 2% se odnosi na kameni i mrki ugalj. Od ukupne količine uglja raspoložive za potrošnju, planirano je da se u 2024. godini 89% ove proizvodnje potroši za proizvodnju električne energije u termoelektranama.

Planirani uvoz uglja u 2024. godini iznosi 5,5 miliona t što je za 10% više od procenjenog uvoza u 2023. godini u iznosu od 5 miliona t. Planirani izvoz uglja iznosi 0,015 miliona t isto koliko i procenjeni izvoz u 2023. godini. Ukupne raspoložive količine uglja iz domaće proizvodnje uglja, neto uvoza i zaliha u 2024. godini planirane su u iznosu od 7,166 Mtoe. Od ove količine najveća je potrošnja uglja za transformacije i to u iznosu od 6,990 Mtoe. Potrošnja za transformacije obuhvata sledeće:

- potrošnju u postrojenjima za proizvodnju električne i toplotne energije u iznosu 6,476 Mtoe, a to je za 5% više u odnosu na procenjenu potrošnju u iznosu od 6,155 Mtoe u 2023. godini;

- potrošnju za preradu uglja u sušari u iznosu 0,064 Mtoe što je za 11% manje od procenjene potrošnje u 2023. godini. Proizvodnja sušenog lignita u 2024. godini planirana je na nivou od 216 hiljada t što je za 11% manje u odnosu na procenjenu u 2023. godini koja iznosi 242 hiljade t;

- potrošnju koksa za visoke peći u iznosu od 0,442 Mtoe koliko je i procenjena u 2023. godini.

Finalna potrošnja uglja (uključujući visokopećni gas) u 2024. godini iznosi 0,275 Mtoe, što je gotovo na istom nivou kao i potrošnja u 2023. godini koja iznosi 0,272 Mtoe. Ove količine obuhvataju potrošnju za neenergetske svrhe (0,003 Mtoe) i finalnu potrošnju u energetske svrhe. Planirana finalna potrošnja uglja i visokopećnog gasa u energetske svrhe u 2024. godini iznosi 0,272 Mtoe, što je gotovo na istom nivou kao i procenjena finalna potrošnja u 2023. godini koja iznosi 0,270 Mtoe. U strukturi finalne potrošnje za energetske svrhe industrija učestvuje sa 47,4%, domaćinstva sa 47,4% a ostali sektori sa 5,2%.

2.4. ELEKTRIČNA ENERGIJA

Planirani kapaciteti za proizvodnju električne energije u Republici Srbiji za 2024. godinu iznose ukupno 8.987 MW (snaga na pragu elektrane) i obuhvataju:

- termoelektrane (TE), snaga na pragu ovih postrojenja iznosi 4.359 MW;

- termoelektrane-toplane (TE-TO), snaga na pragu ovih postrojenja iznosi 486 MW (Panonske elektrane i TE-TO Pančevo bez TE-TO Voždovac);

- hidroelektrane (HE), snaga velikih hidroelektrana na pragu postrojenja iznosi 3.018 MW, a snaga svih malih hidroelektrana iznosi 132,7 MW. Planirana instalisana snaga svih malih hidroelektrana u 2024. godini iznosiće 132,7 MW, od čega je prema zadnjim raspoloživim podacima za 2023. godinu, ukupna instalisana snaga povlašćenih proizvođača 65,35 MW, pri čemu treba imati u vidu da se ovaj status može menjati na mesečnom nivou. Instalisana snaga novih hidroelektrana van EPS AD koje će koristiti podsticajne mere za proizvodnju električne energije u 2024. godini iznosi 3,3 MW;

- industrijske energane, snage 107,739 MW;

- elektrane na vetar, ukupne instalisane snage 617,6 MW, od kojih je instalisana snaga novih vetroelektrana 106 MW;

- solarne elektrane, snage 122,35 MW (uključujući i kapacitete kupaca proizvođača do novembra 2023. godine bez projekcija za 2024. godinu), od kojih su 52,9 MW novi kapaciteti u 2024. godini od kojih će podsticajne mere za proizvodnju električne energije koristiti 30,49 MW;

- elektrane na biogas, snage 68,5 MW od kojih su 31,03 MW novi kapaciteti u 2024. godini i koji će koristiti podsticajne mere za proizvodnju električne energije;

- kombinovana postrojenja za proizvodnju električne i toplotne energije snage 36,137 MW (uključujući i TE-TO Voždovac) od kojih, postrojenja koja će koristiti podsticajne mere za proizvodnju električne energije, a koja proizvode električnu energiju iz visokoefikasne kombinovane proizvodnje, su snage 34,315 MW;

- elektrane na biomasu snage 2,38 MW, a koje će koristiti podsticajne mere za proizvodnju električne energije;

- elektrane na otpad snage 33,499 MW od kojih će 32,5 MW koristiti podsticajne mere za proizvodnju električne energije;

- elektrane na deponijski gas snage 3,09 MW.

Kapaciteti za proizvodnju električne energije u Republici Srbiji za 2024. godinu odnosno procene očekivanih novih kapaciteta su definisani na osnovu podataka energetskih kompanija i na osnovu podataka kojima raspolaže Ministarstvo rudarstva i energetike.

Prenosni sistem, bez Autonomne pokrajine Kosovo i Metohija, čini 48 postrojenja 400/h kV/kV, 220/h kV/kV, 110/h kV/kV instalisane snage 16.682,50 MVA i ukupno 496 dalekovoda napona 400, 220, 110 kV i manje od 110 kV, ukupne dužine 10.025,77 km, u vlasništvu EMS AD Beograd.

Prenosni sistem je sa susednim elektroenergetskim sistemima povezan preko 23 interkonektivna dalekovoda napona 400, 220 i 110 kV, od kojih su 22 aktivna.

Distributivni sistem se sastoji od 37.947 transformatorskih stanica ukupne instalisane snage 35.168 MVA i 172.789 km distributivnih vodova svih naponskih nivoa.

Bilansirana električna energija obuhvata:

- proizvodnju električne energije u termoelektranama, termoelektranama - toplanama, hidroelektranama, industrijskim energanama, solarnim elektranama, elektranama na vetar i ostalim postrojenjima na biogas, biomasu, otpad i prirodni gas;

- uvoz i izvoz električne energije;

- gubitke u prenosu i distribuciji;

- utrošak za proizvodnju energije u okviru kojeg je i potrošnja za pumpne akumulacije;

- potrošnju energetskog sektora;

- finalnu potrošnju električne energije po sektorima potrošnje.

Bruto proizvodnja električne energije u 2024. godini planira se u iznosu od 40.585 GWh, što je za 1% više u odnosu na procenjenu proizvodnju u 2023. godini koja iznosi 40.104 GWh. Struktura planirane bruto proizvodnje električne energije je sledeća:

- termoelektrane 25.894 GWh ili 64%;

- termoelektrane-toplane 1.632 GWh (bez TE-TO Voždovac) ili 4,0%;

- hidroelektrane 10.504 GWh ili 25,9%;

- elektrane na vetar 1.309 GWh;

- solarne elektrane 129 GWh, od kojih su kupci-proizvođači 15 GWh;

- elektrane na biogas 400 GWh;

- elektrane na prirodni gas koje proizvode električnu energiju iz visokoefikasne kombinovane proizvodnje uključujući i TE-TO Voždovac 207 GWh,

- elektrane na biomasu 20 GWh;

- elektrane na otpad 215 GWh;

- elektrane na deponijski gas 27 GWh;

- ostale energane 250 GWh.

Planirani uvoz (sa tranzitom) električne energije u 2024. godini iznosi 6.401 GWh, što je za 19% veće u odnosu na procenjeni uvoz u 2023. godini koji iznosi 5.395 GWh.

Planirani izvoz (sa tranzitom) električne energije u 2024. godini iznosi 8.050 GWh, što je za 10% više od procenjenog izvoza u 2023. godini koji iznosi 7.351 GWh.

Planirana potrošnja električne energije u energetskom sektoru u 2024. godini iznosi 4.545 GWh, što je za 9% više od procenjene potrošnje u 2023. godini koja iznosi 4.173 GWh. Potrošnja za pumpne akumulacije je planirana u iznosu od 604 GWh što je za 34% manje od procenjene vrednosti za 2023. godinu koja iznosi 914 GWh.

Gubici prenosa i distribucije u 2024. godini planirani su u iznosu od 4.008 GWh, što je za 2% više od procenjenih gubitaka u 2023. godini, koji iznose 3.933 GWh.

Finalna potrošnja električne energije predstavlja bruto proizvodnju uvećanu za uvoz (sa tranzitom) i umanjenu za izvoz (sa tranzitom), potrošnju električne energije u energetskom sektoru i gubitke u prenosu i distribuciji.

Finalna potrošnja električne energije u 2024. godini planirana je u iznosu od 29.779 GWh, što je za 2% više u odnosu na procenjenu finalnu potrošnju u 2023. godini koja iznosi 29.128 GWh. U strukturi potrošnje industrija (sa građevinarstvom) učestvuje sa 32,6%, saobraćaj sa 1,4%, domaćinstva sa 45,8%, javne i komercijalne delatnosti sa 19% i poljoprivreda sa 1,2%.

2.5. TOPLOTNA ENERGIJA

Kapaciteti za proizvodnju, distribuciju i snabdevanje toplotnom energijom u Republici Srbiji obuhvataju:

- sistem daljinskog grejanja u okviru 64 privredna subjekta koji se bave delatnostima proizvodnje, distribucije i snabdevanja toplotnom energijom. Sistem daljinskog grejanja, čine toplotni izvori, instalisane snage oko 6.419 MW;

- termoelektrane (TE) i to: TE Kolubara A, TE Kostolac A i TE Nikola Tesla A, gde se proizvedena toplotna energija koristi za grejanje Lazarevca, Obrenovca, Kostolca i Požarevca. Ukupni kapacitet za proizvodnju toplotne energije iznosi 443,6 MW;

- termoelektrane-toplane (TE-TO), čiji kapacitet za proizvodnju toplotne energije iznosi 704,64 MW;

- industrijske energane - u sistemu industrijske energetike nalaze se toplotni izvori snage 1.044 MW koji se najvećim delom koriste za proizvodnju toplotne energije za potrebe proizvodnih procesa i grejanja radnog prostora u industrijskim preduzećima.

Za proizvodnju toplotne energije u toplanama koristi se prirodni gas, ugalj, naftni derivati i biomasa. Planirana potrošnja energenata u toplanama u 2024. godini iznosi 606,958 miliona m3 prirodnog gasa, 117.640 t uglja, 49.829 t naftnih derivata i 47.870 t biomase.

U ukupnoj potrošnji energenata toplana prirodni gas učestvuje sa 83,5%, naftni derivati sa 6,9%, ugalj sa 7,6%, a biomasa sa 2,0%.

Bilans toplotne energije obuhvata potrošnju energenata, proizvodnju toplotne energije u termoelektranama, termoelektranama-toplanama, toplanama i industrijskim energanama, gubitke u distribuciji kao i finalnu potrošnju po sektorima potrošnje.

Planirana je proizvodnja toplotne energije u 2024. godini od 37.009 TJ, a to je za 8% više od procenjene proizvodnje za 2023. godinu, u iznosu od 34.394 TJ. U strukturi planirane proizvodnje, toplane učestvuju sa 60%, industrijske energane sa 23%, termoelektrane sa 7% i termoelektrane-toplane sa 10%.

Planirani gubici u distribuciji toplotne energije u 2024. godini iznose 3.351 TJ, što je za 18% više od gubitaka u 2023. godini, koji iznose 2.828 TJ.

Finalna potrošnja toplotne energije u 2024. godini planirana je u iznosu od 32.149 TJ, što je za 7% više od procenjene potrošnje u 2023. godini, koja iznosi 30.153 TJ. U strukturi potrošnje industrija učestvuje sa 30% a domaćinstva i ostali sektori sa 70%.

2.6. OBNOVLJIVI IZVORI ENERGIJE

Bilansiranje energije iz OIE obuhvata proizvodnju i potrošnju električne energije iz velikih i malih vodenih tokova, energije vetra i sunca, biogasa, kao i proizvodnju i potrošnju toplotne energije iz geotermalne energije, biomase (ogrevno drvo, pelet i briket), obnovljivog industrijskog otpada i deponijskog gasa.

U 2024. godini planirano je povećanje proizvodnje primarne energije iz vetra, solara, biomase, biogasa i otpada u odnosu na 2023. godinu. Ukupna planirana proizvodnja primarne energije iz OIE u 2024. godini iznosi 2,915 Mtoe, što je za 1% više od procenjene proizvodnje u 2023. godini koja iznosi 2,893 Mtoe.

U strukturi planirane ukupne domaće proizvodnje primarne energije za 2024. godinu, OIE učestvuju sa 30%, isto koliko i u strukturi procenjene domaće proizvodnje u 2023. godini. U ovoj strukturi najveće je učešće čvrste biomase 58%, hidropotencijala 30%, energije vetra 4%, dok biogas, energija sunca, obnovljivog industrijskog otpada, deponijskog gasa i geotermalna energija učestvuju sa 8%.

Proizvodnja i potrošnja čvrste biomase obuhvata proizvodnju i potrošnju ogrevnog drveta, peleta i briketa u energetske svrhe (za potrebe proizvodnje električne i toplotne energije). U organizaciji Energetske zajednice sprovedeno je istraživanje o potrošnji biomase u domaćinstvima u Republici Srbiji u okviru projekta "Tehnička pomoć za sprovođenje istraživanja o potrošnji energije u domaćinstvima u Srbiji". Ovim istraživanjem utvrđena je potrošnja biomase za 2020. godinu. Na osnovu ovog podatka za 2020. godinu utvrđene su projekcije potrošnje biomase do 2030. godine u okviru procesa izrade Nacionalnog energetskog i klimatskog plana Republike Srbije. Na osnovu ovih projekcija, pripremljen je bilans biomase za 2022. godinu a na osnovu njega i procena bilansa biomase za 2023. godinu kao i plan bilansa biomase za 2024. godinu. Planirana proizvodnja čvrste biomase u 2024. godini je 1,700 Mtoe. Od ove količine u toplanama se troši 0,012 Mtoe, što je isto koliko i procenjena potrošnja u 2023. godini. Planirana finalna potrošnja biomase iznosi 1,612 Mtoe. U strukturi ove potrošnje, industrija učestvuje sa 10%, domaćinstva sa 89%, a ostali sektori sa 1%. Potrošnja čvrste biomase odvija se dominantno u okviru sektora domaćinstava za potrebe zagrevanja prostorija.

Neophodno je napomenuti da je u 2024. godini planirani kapacitet postrojenja na biomasu za proizvodnju električne energije 2,38 MW i postrojenja na biogas 68,5 MW.

Bilansirana energija velikih i malih vodenih tokova, energije vetra, energije sunca, energije biogasa, energije biomase koristi se za proizvodnju električne energije i obuhvaćena je u sklopu poglavlja o ukupnoj proizvodnji električne energije u Republici Srbiji. U 2024. godini planirano je korišćenje hidropotencijala velikih vodenih tokova (bez proizvodnje RHE Bajina Bašta) u količini od 10.117 GWh ili 0,870 Mtoe, što je za 13% manje od procenjenog u 2023. godini koji iznosi 11.590 GWh ili 0,996 Mtoe. Proizvodnja električne energije malih hidroelektrana u okviru sistema EPS AD, kao i malih hidroelektrana u privatnom vlasništvu, u 2024. godini planirana je u iznosu od 531 GWh ili 0,046 Mtoe, što je za 10% više od procenjene proizvodnje u 2023. godini koja iznosi 483 GWh ili 0,042 Mtoe. Ukupna količina proizvedene električne energije iz hidroelektrana planirana je u iznosu od 10504 GWh u 2024. godini, uključujući i reverzibilne hidroelektrane što je i prikazano u tabeli 3. Zbirni Energetski bilans Republike Srbije, dok se u delu proizvodnje primarne energije u toj tabeli, u skladu sa metodologijom izrade Energetskog bilansa, prikazuje podatak bez reverzibilnih elektrana koji iznosi 0,870 Mtoe za 2024. godinu.

Planirano korišćenje energije sunca u 2024. godini je 129 GWh, što je za 207% više u odnosu na procenjenu energiju u 2023. godini u iznosu od 42 GWh.

Planirano korišćenje biogasa u 2024. godini za proizvodnju električne i toplotne energije je 0,0489 Mtoe, što je za 41% više u odnosu na procenjenu vrednost u 2023. godini u iznosu od 0,0346 Mtoe.

Planirano korišćenje energije vetra u 2024. godini je 1.309 GWh, što je za 28% više u odnosu na procenjenu vrednost za 2023. godinu u iznosu od 1.020 GWh.

Planirana proizvodnja geotermalne energije u 2024. godini je na nivou procenjene u 2023. godini i iznosi 0,0015 Mtoe. Količina proizvedene geotermalne energije koristi se isključivo za grejanje. Ovim podatkom nije obuhvaćeno korišćenje geotermalne energije kroz upotrebu toplotnih pumpi.

Planirana proizvodnja obnovljivog industrijskog otpada u 2024. godini iznosi 0,1446 Mtoe, što je za 150% više u odnosu na proizvodnju u 2023. godini, kada je iznosila 0,0578 Mtoe.

3. UKUPNE POTREBE ZA ENERGIJOM

Ukupne potrebe za energijom Republike Srbije (bez potreba za energijom na teritoriji Autonomne pokrajine Kosovo i Metohija) na godišnjem nivou prikazuju se u okviru zbirnog energetskog bilansa prikazanog u Tabeli 3, a na osnovu prethodno definisanih pojedinačnih bilansa za naftu, derivate nafte i biogoriva, prirodni gas, ugalj, električnu i toplotnu energiju, energiju iz OIE i industrijskog neobnovljivog otpada. Posebno u okviru zbirnog energetskog bilansa je utvrđena:

- ukupna domaća proizvodnja primarne energije prema vrstama energenata;

- uvoz i izvoz energije i energenata;

- ukupno raspoloživa primarna energija za potrošnju, po vrstama energenata potrebna za sigurno, pouzdano i kvalitetno snabdevanje;

- utrošak za proizvodnju energije transformacijom;

- proizvodnja energije transformacijom;

- potrošnja energetskog sektora;

- gubici u prenosu i distribuciji;

- energija raspoloživa za finalnu potrošnju;

- finalna potrošnja u neenergetske svrhe;

- finalna potrošnja u energetske svrhe po sektorima potrošnje i po vrstama energije i energentima.

Domaća proizvodnja primarne energije obuhvata eksploataciju/korišćenje domaćih resursa uglja, sirove nafte, prirodnog gasa, OIE (hidropotencijal, geotermalna energija, energija vetra, solarna energija, biogas, biomasa, obnovljivog industrijskog otpada), deponijskog gasa i neobnovljivog industrijskog otpada. Planirana proizvodnja primarne energije u 2024. godini iznosi 9,876 Mtoe, što je za 8% više od procenjene proizvodnje u 2023. godini, koja iznosi 9,112 Mtoe. U strukturi proizvodnje primarne energije ugalj učestvuje sa 59,5%, nafta sa 8,7%, prirodni gas sa 2,2%, hidropotencijal sa 8,8%, biomasa sa 17,2%, dok geotermalna energija, solarna energija, energija vetra, biogas, otpad i deponijski gas učestvuju sa 3,6%.

Uvoz primarne energije, uključujući i električnu energiju, u 2024. godini je planiran u količini od 8,268 Mtoe, što je za 1% manje u odnosu na procenjeni uvoz u 2023. godini, koji iznosi 8,326Mtoe. Planiranim uvozom obezbediće se potrebne dodatne količine sirove nafte i derivata nafte, prirodnog gasa i uglja. Najveće učešće u uvozu od 49% ima sirova nafta i derivati nafte, zatim prirodni gas 27%, ugalj 18%, električna energija (uvoz sa tranzitom) 6,7% i biomasa manje od 1%.

Izvoz primarne energije uključujući i električnu energiju u 2024. godini je planiran u količini od 1,159 Mtoe, što je za 4% manje od procenjenog izvoza u 2023. godini, koji iznosi 1,214 Mtoe. Najveće učešće u izvozu od 38,4% imaju derivati nafte, zatim električna energija (izvoz sa tranzitom) u iznosu od 59,7%, biomasa učestvuje sa 1,4% i ugalj sa 0,3%.

Ukupna raspoloživa energija u 2024. godini iznosi 17,057 Mtoe, što je za 4% više od ukupne procenjene količine energije za snabdevanje u 2023. godini, koja iznosi 16,422 Mtoe. Potrebna količina primarne energije obezbediće se 58% iz domaće proizvodnje i 42% iz neto uvoza.

Planirani iznos za ukupno snabdevanje energijom i energentima u 2024. godini je 16,869 Mtoe, od čega se 14,060 Mtoe ili 83%, koristi za transformacije u termoelektranama, hidroelektranama, termoelektranama-toplanama, toplanama, elektranama na vetar, solarnim elektranama, industrijskim energanama, ostalim postrojenjima na biogas, biomasu, rafinerijama nafte, preradi uglja, visokim pećima i postrojenjima za proizvodnju peleta i briketa. Ovaj iznos je približan procenjenom iznosu za 2023. godinu, koji iznosi 14,102 Mtoe. Kao ulazni energenti sistema transformacija, najzastupljeniji je ugalj sa 49,6%, potom sirova nafta i poluproizvodi sa 31,8%, hidropotencijal sa 6,2%, prirodni gas sa 7,8%, energija vetra sa 0,8%, dok visokopećni gas, derivati nafte, energija sunca, biogas, biomasa, otpad i biodizel učestvuju sa 3,8%.

Planirana proizvodnja energije i energenata iz transformacija u 2024. godini iznosi 8,991 Mtoe, što je za 3% manje od proizvodnje iz transformacija u iznosu od 9,303 Mtoe u 2023. godini. U strukturi proizvedene energije iz procesa transformacija proizvedena sirova nafta i derivati nafte učestvuju sa 46,5% (4,183 Mtoe), električna energija sa 38,8% (3,488 Mtoe), toplotna energija sa 9,8% (0,884 Mtoe), proizvodnja peleta i briketa sa 1,6% (0,147 Mtoe) i sušeni lignit i visokopećni gas sa 3,2% (0,292 Mtoe).

U 2024. godini planirana potrošnja energetskog sektora iznosi 0,905 Mtoe, što je za 5% više od procenjene potrošnje energetskog sektora od 0,862 Mtoe u 2023. godini.

Gubici u prenosu i distribuciji u 2024. godini planirani su u iznosu od 0,472 Mtoe, što je za 6% više od procenjenih gubitaka u prenosu i distribuciji za 2023. godinu u iznosu od 0,445 Mtoe.

Ukupna finalna energija raspoloživa za potrošnju planirana je u 2024. godini u iznosu od 10,422 Mtoe, što je za 3% više od procenjene energije raspoložive za potrošnju u 2023. godini, koja iznosi 10,128 Mtoe.

Ukupna finalna energija raspoloživa za potrošnju sastoji se od:

- potrošnje finalne energije u neenergetske svrhe (potrošnja energenata kao sirovine);

- potrošnje finalne energije (potrošnja krajnjih korisnika) u energetske svrhe.

Potrošnja finalne energije u neenergetske svrhe u 2024. godini u iznosu od 0,723 Mtoe je za 35% veća od procenjene potrošnje u 2023. godini koja iznosi 0,534 Mtoe.

Potrošnja finalne energije u energetske svrhe predstavlja sumu primarne energije koja se ne koristi u transformacijama (koristi se direktno u sektorima potrošnje) i energije koja se dobija u procesima transformacija, umanjenu za potrošnju energetskog sektora, gubitke u prenosu i distribuciji energije i energenata i neenergetsku potrošnju.

Potrošnja finalne energije u energetske svrhe u 2024. godini planirana je u iznosu od 9,702 Mtoe, što je za 1% više od procenjene potrošnje u 2023. godini koja iznosi 9,597 Mtoe. U strukturi potrošnje finalne energije saobraćaj učestvuje sa 28,7%, industrija sa građevinarstvom 23,5%, dok ostali sektori zajedno (domaćinstva, poljoprivreda i javne i komercijalne delatnosti) učestvuju sa 47,8%.

U strukturi potrošnje finalne energije po energentima u 2024. godini, sirova nafta i naftni derivati učestvuju sa 34,7%, električna energija sa 26,4%, ugalj sa 2,5%, prirodni gas sa 11,2%, toplotna energija sa 7,9%, visokopećni gas sa 0,3%, biomasa, geotermalna energija, biogas i otpad zajedno sa 16,9%. Planirana potrošnja naftnih derivata biće približna, električne energije veća za 2%, potrošnja toplotne energije biće veća za 7%, dok će se potrošnja uglja povećati za 2% (biće na nivou potrošnje uglja u 2022. godini) u odnosu na procenjenu potrošnju iz 2023. godine. Planirana potrošnja prirodnog gasa biće manja za 2% u odnosu na potrošnju iz 2023. godine, a planirana potrošnja biomase, biogasa i otpada u 2024. godini biće veća za 1% u odnosu na 2023. godinu.

4. ZAKLJUČAK

Radi realizacije ovog energetskog bilansa i obezbeđenja sigurnosti snabdevanja energijom i energentima neophodno je:

- da kompanije obezbede potrebne planirane količine energije i energenata iz domaće proizvodnje i uvoza, kojim će se omogućiti redovno i uredno snabdevanje;

- obezbediti izvršenje svih planiranih remonta;

- nastaviti sprovođenje aktivnosti u cilju povećanja korišćenja OIE i njihovog učešća u Energetskom bilansu Republike Srbije;

- stvaranje uslova za obezbeđenje adekvatne količine energije i energenta iz domaće proizvodnje u cilju smanjenja uvozne zavisnosti i obezbeđenja sigurnog, pouzdanog i kvalitetnog snabdevanja;

- sprovesti mere u smanjenju distributivnih gubitaka, podjednako i u distribuciji električne i toplotne energije i u distribuciji gasa;

- unaprediti regulatorne i obezbediti i druge uslove za brže sprovođenje mera i aktivnosti u oblasti energetske efikasnosti u cilju ostvarenja većih ušteda u proizvodnji i potrošnji energije koje mogu da doprinesu sigurnosti snabdevanja energijom i energentima, poboljšanju kvaliteta životne sredine i smanjenju emisija gasova sa efektom staklene bašte;

- stalno praćenje rada energetskog sektora i realizacije energetskog bilansa, radi donošenja adekvatnih mera u cilju obezbeđenja sigurnog i kvalitetnog snabdevanja energijom i energentima.

U Tabeli 2. prikazani su osnovni energetski indikatori.

Tabela 2: Osnovni energetski indikatori

REPUBLIKA SRBIJA	2022. godina	2023. godina	2024. godina
Potrošnja ukupno raspoložive energije po stanovniku (kg en/capita)	2.470,49	2.478,42	2.581,08
Potrošnja električne energije po stanovniku (kWh/capita)	4.359,93	4.393,81	4.504,09
Učešće domaćinstava u potrošnji električne energije,%	46,17	45,16	45,81

Tabela 3: Zbirni Energetski bilans Republike Srbije