PRAVILNIKO UTVRĐIVANJU PROGRAMA MERA ZDRAVSTVENE ZAŠTITE ŽIVOTINJA ZA 2024. GODINU("Sl. glasnik RS", br. 21/2024) |
Ovim pravilnikom utvrđuje se Program mera zdravstvene zaštite životinja za 2024. godinu, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.
Konkretne mere zdravstvene zaštite životinja, rokovi, način sprovođenja tih mera, subjekti koji će ih sprovoditi, izvori i način obezbeđivanja i korišćenja sredstava, kao i način kontrole sprovođenja mera utvrđeni su programom iz člana 1. ovog pravilnika.
Ovaj pravilnik stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
PROGRAM
MERA ZDRAVSTVENE ZAŠTITE ŽIVOTINJA ZA 2024. GODINU
Radi sprečavanja pojave, ranog otkrivanja, širenja, praćenja, suzbijanja ili iskorenjivanja zaraznih bolesti životinja sprovode se sledeće mere:
1) registracija gazdinstva u Centralnoj bazi podataka (u daljem tekstu: Centralna baza), obeležavanje i unos podataka o obeleženim životinjama u Centralnu bazu;
2) biosigurnosne mere i dobrobit životinja;
3) epizootiološki nadzor zdravstvenog stanja životinja (aktivni i pasivni nadzor i dijagnostička ispitivanja);
4) edukacija i obaveštavanje vlasnika, držaoca životinja i korisnika lovišta;
5) imunoprofilaktičke mere;
6) dijagnostička ispitivanja u cilju ranog otkrivanja naročito opasnih zaraznih bolesti (bolesti visokog rizika), organizacija i sprovođenje epizootiološkog uviđaja u slučaju pojave sumnje na naročito opasne i druge zarazne bolesti;
7) dijagnostička ispitivanja životinja u cilju ranog otkrivanja bolesti i infekcija i otpornosti na antimikrobna sredstva;
8) dijagnostička ispitivanja kod pobačaja i vođenje podataka o pobačajima i izvršenim dijagnostičkim ispitivanjima;
9) dijagnostičko ispitivanje priplodnih bikova, nerastova, ovnova i jarčeva, pastuva koji se koriste za prirodno parenje i proizvodnju semena u centrima za veštačko osemenjavanje.
I REGISTRACIJA GAZDINSTVA U CENTRALNOJ BAZI, OBELEŽAVANJE I UNOS PODATAKA O OBELEŽENIM ŽIVOTINJAMA U CENTRALNU BAZU
Gazdinstva na kojima se drže ili uzgajaju goveda, svinje, ovce, koze, konji, živina, pčele i ribe registruju se u Centralnoj bazi. U Centralnu bazu za svako gazdinstvo se unose geografske koordinate.
Radi sprečavanja pojave, širenja, suzbijanja i iskorenjivanja zaraznih bolesti životinja i zoonoza, praćenja kretanja životinja i obezbeđivanja sledljivosti u proizvodnji i prometu, sva goveda, svinje, ovce, koze, konji, psi, mačke i pčelinja društva obeležavaju se i registruju u Centralnoj bazi.
Obeležavanje goveda, ovaca, koza i svinja vrši se ušnim markicama u skladu sa posebnim propisom. Kopitari, psi i mačke obeležavaju se mikročipom u skladu sa posebnim propisom. Za jata živine unose se podaci u Centralnu bazu gde se dodeljuje poseban broj za svako jato. Pčelinja društva (košnice) obeležavaju se identifikacionim pločicama u skladu sa posebnim propisom.
Životinje koje podležu obaveznom obeležavanju i registraciji ne mogu se staviti u promet ako nisu obeležene i registrovane i ako sve prijemčive životinje na gazdinstvu nisu obeležene i registrovane u skladu sa posebnim propisom.
Visina naknade za obeležavanje, registraciju i praćenje kretanja životinja propisana je Odlukom o visini naknade za obeležavanje, registraciju i praćenje kretanja životinja ("Službeni glasnik RS", broj 113/13).
Visina troškova obeležavanja i registracije životinja propisana je Odlukom o visini troškova obeležavanja i registrovanja životinja ("Službeni glasnik RS", broj 115/14).
Troškove obeležavanja i registracije životinja snosi vlasnik, odnosno držalac životinja, u skladu sa zakonom koji uređuje veterinarstvo (u daljem tekstu: Zakon).
Ovlašćeni obeleživači iz veterinarskih stanica kojima su u skladu sa Zakonom po konkursu ustupljeni poslovi Programa mera zdravstvene zaštite životinja i veterinarskih službi na osnovu podataka dobijenih u toku sprovođenja poslova po Programu mera zdravstvene zaštite životinja za 2024. godinu (u daljem tekstu: Program mera), ažuriraju podatke u Centralnoj bazi, vrše deaktivaciju gazdinstava, odnosno podnose zahteve za ukidanje uloge držaoca pojedinih vrsta životinja na kojima se više ne nalaze životinje, za svaku pojedinačnu životinjsku vrstu.
Ovlašćeni obeleživači obaveštavaju i edukuju vlasnike/držaoce životinja o obavezi prijavljivanja kretanja životinja, a u slučaju nepridržavanja propisanih uslova, o tome odmah obaveštavaju veterinarskog inspektora radi nalaganja korektivnih mera.
Odgovorna lica na stočnim pijacama, sabirnim centrima i dogonima obezbeđuju obavezno prisustvo ovlašćene veterinarske stanice radi unosa podataka kretanja životinja i dostavljanja podataka Centralnoj bazi.
Sredstva za unos podataka u Centralnu bazu obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
II BIOSIGURNOSNE MERE I DOBROBIT ŽIVOTINJA
Vlasnici i držaoci životinja staraju se o zdravlju i dobrobiti životinja i preduzimaju mere zaštite zdravlja životinja radi sprečavanja pojave i širenja zaraznih bolesti životinja koje uključuju i biosigurnosne mere na gazdinstvu i principe dobre farmske prakse.
Biosigurnosne mere sprovode se u cilju sprečavanja ulaska uzročnika bolesti na farmu i sprečavanja širenja bolesti unutar farme.
Biosigurnosne mere jesu redovne i vanredne veterinarsko-sanitarne mere, u vidu spoljašnih i unutrašnjih biosigurnosnih mera.
Kritične biosigurnosne tačke u objektima za životinje koje bitno ugrožavaju zdravlje životinja, jesu: lokacija farme, fizička prepoznatljivost farme i odvojenost od okoline, kretanje ljudi, kretanje životinja i vozila unutar i van farme, hrana i lekovi koji se dopremaju i koriste, reprodukcija životinja sa korišćenjem veštačkog semena ili prirodnog pripusta, postupak sa životinjskim leševima, postupak sa otpadnim vodama i stajskim đubrivom sa farme, kontrola štetočina i uslovi objekta, opreme i mikroklime.
Ministarstvo nadležno za poslove veterinarstva (u daljem tekstu: Ministarstvo) može bliže propisati minimum biosigurnosnih mera na gazdinstvima/farmama za uzgoj i držanje životinja, u skladu sa Zakonom.
Radi sprečavanja pojave, širenja, suzbijanja i iskorenjivanja zaraznih bolesti životinja i zoonoza i zaštite životne sredine sprovodi se deratizacija gazdinstava, farmi, objekata za skladištenje i/ili proizvodnju hrane za životinje, objekata u kojima se proizvode i prerađuju proizvodi životinjskog porekla i objekata u kojima se obavlja veterinarska delatnost, najmanje dva puta godišnje.
Vrši se kontinuirano prikupljanje i neškodljivo uništavanje kuhinjskog otpada koji potiče iz prevoznih sredstava u međunarodnom prevozu, u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuje način razvrstavanja i postupanja sa sporednim proizvodima životinjskog porekla.
III EPIZOOTIOLOŠKI NADZOR ZDRAVSTVENOG STANJA ŽIVOTINJA (AKTIVNI I PASIVNI NADZOR I DIJAGNOSTIČKA ISPITIVANJA)
Na svim gazdinstvima na kojima se drže i uzgajaju životinje vrši se epizootiološki nadzor, koji sprovode veterinarske organizacije na terenu.
Pasivni nadzor sprovodi se u slučaju promene zdravstvenog stanja koje ukazuje na sumnju ili pojavu bolesti životinja.
Aktivan nadzor je planska aktivnost veterinarskih organizacija, u cilju kontrole zdravstvenog stanja i sprovođenja mera u cilju ranog otkrivanja, sprečavanja širenja i suzbijanja bolesti životinja.
Dijagnostička ispitivanja sprovode se u cilju dokazivanja prisustva i raširenosti uzročnika, kao i potvrde slučaja, odnosno pojave bolesti.
U slučaju sumnje ili potvrde zarazne bolesti, odnosno bolesti koja je obavezna za prijavljivanje, veterinarske organizacije prijavljuju sumnju/potvrdu u skladu sa posebnim propisom.
Na gazdinstvima na kojima se drže i uzgajaju goveda, ovce, koze, konji, pčele i ribe, ovlašćene veterinarske stanice/službe najmanje jedanput godišnje, na gazdinstvima na kojima se uzgajaju svinje najmanje četiri (jednom kvartalno), a u slučaju živine najmanje tri puta godišnje (jednom u toku četiri meseca) na komercijalnim farmama, odnosno jednom godišnje na individualnim gazdinstvima, vrše aktivni nadzor zdravstvenog stanja životinja uz vođenje podataka o utvrđenom nalazu istovremeno kada sprovode i poslove iz Programa mera.
Vlasnici/držaoci životinja na komercijalnim farmama redovno vode podatke o zdravlju životinja, uključujući podatke o mortalitetu i morbiditetu, proizvodne rezultate i druge parametre (npr. utrošak hrane i konverzija, uzimanje vode, pad nosivosti, pad mlečnosti, slab prirast) o čemu će obaveštavati nadležnog veterinarskog inspektora. Navedeni podaci koriste se kao opšti pokazatelji moguće promene zdravstvenog stanja životinja, kao posledice pojave bolesti.
U slučaju odstupanja od tehnološki prihvatljivih parametara u toku proizvodnog ciklusa obaveštava se nadležni veterinarski inspektor i veterinar, sprovodi se epizootiološki uviđaj, uzorkovanje i dijagnostičko ispitivanje kako bi se isključila pojava naročito opasnih zaraznih bolesti.
IV EDUKACIJA I OBAVEŠTAVANJE VLASNIKA, DRŽAOCA ŽIVOTINJA I KORISNIKA LOVIŠTA
Veterinari iz ovlašćenih veterinarskih stanica i epizootiolozi nadležnih veterinarskih instituta obaveštavaju i edukuju vlasnike i držaoce životinja o obavezi prijavljivanja sumnje na zarazne bolesti životinja koje se obavezno prijavljuju u skladu sa Zakonom i posebnim propisom, a u slučaju nepoštovanja propisa o tome odmah obaveštavaju veterinarskog inspektora.
U toku nadzora i pružanja veterinarskih usluga, veterinari iz ovlašćenih veterinarskih stanica i epizootiolozi nadležnih veterinarskih instituta vrše stalno obaveštavanje, odnosno edukaciju vlasnika i držaoca životinja i korisnika lovišta u cilju podizanja svesti o značaju sprovođenja mera za sprečavanje pojave, rano otkrivanje, praćenje, suzbijanje i iskorenjivanje zaraznih i parazitskih bolesti životinja, a posebno zoonoza.
Imunoprofilaktičke mere koje se obavezno sprovode su: vakcinacija živine protiv atipične kuge živine i vakcinacija pasa i mačaka protiv besnila.
Osim navedenih, sprovode se i druge imunoprofilaktičke mere od strane ovlašćenih veterinarskih stanica/službi u skladu sa Programom mera, a na osnovu programa nadležnih veterinarskih instituta, o čemu se vode podaci kod vlasnika, u veterinarskim stanicama/službama i veterinarskim institutima.
U cilju obezbeđivanja zdravstvene zaštite životinja može se vršiti vakcinacija i protiv drugih bolesti od strane registrovanih veterinarskih organizacija, a na zahtev vlasnika odnosno držaoca životinja.
1. Atipična kuga živine (Njukastl bolest)
Podaci o svim jatima živine bez obzira na tip proizvodnje unose se u Centralnu bazu podataka u odnosu na vrstu i način držanja.
Vakcinacija protiv atipične kuge živine vrši se vakcinama proizvedenim od lentogenih sojeva, radi stalnog održavanja imuniteta, a prema posebnom programu. Kontrola imunološkog statusa posle izvršene vakcinacije vrši se serološkim pregledom krvnih seruma, prema programu sačinjenom od strane nadležnog instituta.
Naučni ili specijalistički veterinarski instituti sačinjavaju za vlasnike živine, golubova i pernate divljači u intenzivnom uzgoju program vakcinacije i kontrole imunološkog statusa za svako novouseljeno jato (20 uzoraka krvi po objektu 10-14 dana posle izvršene vakcinacije), koji se dostavlja nadležnoj veterinarskoj inspekciji.
U slučaju dobijanja nezadovoljavajućih rezultata kontrole imunološkog statusa živine, golubova i pernate divljači u intenzivnom uzgoju, potrebno je utvrditi razlog istog i preduzeti potrebne mere i postupke u skladu sa proizvodnom kategorijom.
U slučajevima nepovoljne epizootiološke situacije za živinu i pernatu divljač u intenzivnom uzgoju naučni ili specijalistički veterinarski instituti sačinjavaju program imunoprofilakse koji se dostavlja nadležnoj veterinarskoj inspekciji.
Kod živine namenjene za tov u ekstenzivnim uslovima uzgoja, vakcinacija se obavlja dvokratno u starosti od jednog dana u inkubatoru, raspršivanjem, kao i od 14 do 18 dana kroz vodu za piće, raspršivanjem ili okulonazalno prema uputstvu proizvođača.
Pod ekstenzivnim uslovima gajenja živine podrazumevaju se gazdinstva u kojima se drži ili uzgaja manje od 350 jedinki živine i pernate divljači.
Kod živine namenjene za proizvodnju priplodnih i konzumnih jaja u ekstenzivnim uslovima uzgoja, vakcinacija se obavlja četvorokratno: prva vakcinacija se obavlja u inkubatoru, u starosti od jednog dana raspršivanjem, a ostale u starosti od tri, šest i 12 nedelja prema uputstvu proizvođača vakcine uključujući i mogućnost upotrebe inaktivisane vakcine.
Pernata divljač i golubovi koji se drže u ekstenzivnim uslovima uzgoja vakcinišu se prema programu naučnih i specijalističkih veterinarskih instituta uključujući mogućnost upotrebe inaktivisane vakcine.
Vakcinaciju sprovodi ovlašćena veterinarska stanica/služba.
U cilju procene rizika, ranog otkrivanja, sprečavanja širenja i suzbijanja atipične kuge živine, može se sprovoditi nadzor i monitoring na ovu bolest prema posebnom planu Ministarstva.
Za svaku sumnju, odnosno pojavu atipične kuge živine obavlja se epizootiološki uviđaj i dijagnostička ispitivanja, uključujući i diferencijalnu dijagnostiku, kao i prijavljivanje sumnje, odnosno potvrde bolesti.
Sredstva za dijagnostička ispitivanja kod pojave sumnje na atipičnu kugu živine, nadzor i monitoring prema planu Ministarstva, naknadu štete u skladu sa Zakonom, kao i sredstva za sprovođenje naređenih mera u cilju suzbijanja atipične kuge živine u zaraženom gazdinstvu obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
Psi i mačke stariji od tri meseca vakcinišu se protiv besnila u skladu sa posebnim propisom, prema uputstvu proizvođača vakcine. Vakcinacija pasa mlađih od tri meseca može se obaviti ukoliko postoje opravdani razlozi, prema uputstvu proizvođača vakcine.
Vrši se oralna vakcinacija lisica i drugih divljih mesojeda u okviru projekta iskorenjivanja besnila koji finansira Evropska unija. Distribucija vakcina vrši se iz aviona ili helikoptera, odnosno ručno na pojedinim područjima, ako ne postoji mogućnost da se obavi aerogena vakcinacija.
Korisnici lovišta za svako lovište vode podatke o psima koji se koriste u lovne svrhe i unose podatke u Centralnu bazu o poslednjoj vakcinaciji protiv besnila.
Sve uginule i odstreljene lisice i drugi divlji mesojedi za koje postoji sumnja da su inficirani virusom besnila, dijagnostički se pregledaju na besnilo.
Prema planu Ministarstva vrši se pregled određenog broja uzoraka ulovljenih lisica i drugih divljih mesojeda (u daljem tekstu: ciljne životinje), pri veličini uzorka od četiri životinje na 100 km2 u cilju kontrole efikasnosti oralne vakcinacije (monitoring oralne vakcinacije), prema dijagnostičkom priručniku.
Radi otkrivanja infekcija slepih miševa lisavirusima može se sprovoditi monitoring besnila kod slepih miševa, a na osnovu predloga nadležnog instituta.
Dijagnostička ispitivanja imunološkog statusa ciljnih životinja vrše laboratorije u Naučnom institutu za veterinarstvo Srbije u Beogradu, Naučnom institutu za veterinarstvo "Novi Sad" u Novom Sadu i Veterinarskom specijalističkom institutu "Kraljevo" u Kraljevu, a o rezultatima ispitivanja obaveštava se Ministarstvo i nadležni institut koji je dostavio uzorke na ispitivanje i nadležnu veterinarsku inspekciju.
Dijagnostička ispitivanja životinja kod sumnje na besnilo, vrši Naučni institut za veterinarstvo Srbije u Beogradu.
Zavod za antirabičnu zaštitu - Pasterov zavod u Novom Sadu vrši dijagnostička ispitivanja životinja koje su bile u kontaktu sa ljudima ili su im nanele povrede i ispitivanja u skladu sa posebnim propisom (biološki ogled).
Sredstva za sprovođenje monitoringa, dijagnostička ispitivanja kod sumnje na besnilo, ispitivanje imunološkog statusa, naknadu štete u skladu sa Zakonom, kao i sredstva za sprovođenje naređenih mera u cilju suzbijanja besnila u zaraženom gazdinstvu obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
3. Rinopneumonitis/virusni abortus konja, virusni arteritis konja i influenca konja
U skladu sa epizootiološkom situacijom u pojedinim područjima i gazdinstvima može da se vrši vakcinacija konja protiv rinopneumonitisa/virusnog abortusa, virusnog arteritisa konja i influence konja prema uputstvu proizvođača, a na osnovu preporuke nadležnog instituta. O sprovedenim vakcinacijama vode se podaci na gazdinstvu, veterinarskoj stanici i nadležnom institutu koji je distribuirao vakcinu.
U područjima u kojima je utvrđen antraks kod životinja, distriktnim područjima ili područjima u kojima postoji rizik od pojave antraksa, na osnovu plana nadležnog instituta vrši se vakcinacija prijemčivih životinja, u skladu sa posebnim propisom.
Podaci o vakcinaciji se vode na gazdinstvu, u veterinarskoj stanici i nadležnom institutu koji je distribuirao vakcinu.
Sredstva za sprovođenje dijagnostičkih ispitivanja u slučaju sumnje na bolest i naređenih mera u zaraženom gazdinstvu obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
Radi otkrivanja, praćenja i suzbijanja bolesti plavog jezika sprovodi se nadzor i monitoring na bolest plavog jezika prema planu Ministarstva. Dijagnostička ispitivanja vrše se u laboratorijama naučnih i veterinarskih specijalističkih instituta akreditovanim metodama. Potvrda bolesti vrši se u Nacionalnoj referentnoj laboratoriji (u daljem tekstu: NRL) gde se vrši i determinacija serotipa virusa bolesti plavog jezika.
U slučajevima nepovoljne epizootiološke situacije, na osnovu analize rizika, može se odobriti vakcinacija prijemčivih životinja protiv bolesti plavog jezika u područjima visokog rizika prema posebnom planu Ministarstva. Prijemčive životinje se vakcinišu inaktivisanom vakcinom koja sadrži serotip 4 virusa, prema uputstvu proizvođača vakcine.
Sredstva za sprovođenje nadzora i monitoringa, dijagnostička ispitivanja u slučaju sumnje na bolest plavog jezika, nabavka vakcine i sprovođenje vakcinacije, naknada štete u skladu sa Zakonom, kao i za životinje uginule kao posledica pojave neželjenih efekata nakon izvršene vakcinacije protiv bolesti plavog jezika, kao i sredstva za sprovođenje naređenih mera u zaraženom gazdinstvu u cilju sprečavanja širenja epizootije, obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
VI NAROČITO OPASNE ZARAZNE BOLESTI, DIJAGNOSTIČKA ISPITIVANJA U CILJU RANOG OTKRIVANJA NAROČITO OPASNIH ZARAZNIH BOLESTI, ORGANIZACIJA I SPROVOĐENJA EPIZOOTIOLOŠKOG UVIĐAJA U SLUČAJU POJAVE SUMNJE NA NAROČITO OPASNE I DRUGE ZARAZNE BOLESTI
1. Dijagnostička ispitivanja u cilju ranog otkrivanja naročito opasnih zaraznih bolesti
Kod sumnje na pojavu naročito opasnih zaraznih bolesti, egzotičnih ili nepoznatih i novih bolesti, vrši se hitno sprovođenje epizootiološkog uviđaja, uzorkovanje materijala pod nadzorom veterinarskog inspektora u saradnji sa epizootologom i dijagnostička ispitivanja u ovlašćenoj laboratoriji, uključujući i diferencijalno-dijagnostička ispitivanja.
U slučaju pogoršanja epizootiološke situacije u zemljama u okruženju ili drugim zemljama, na osnovu analize rizika može da se vrši i aktivni nadzor na određene naročito opasne zarazne bolesti uz dijagnostička ispitivanja uzoraka po planu Ministarstva.
Vrši se aktivni nadzor sa dijagnostičkim ispitivanjem uzoraka prijemčivih životinja na slinavku i šap, radi održavanja statusa zemlje slobodne od slinavke i šapa. Vrši se aktivni nadzor i na druge bolesti sa ili bez dijagnostičkog ispitivanja uzoraka, u zavisnosti od preporuka Međunarodne organizacije za zaštitu zdravlja životinja - (u daljem tekstu: WOAH).
Sredstva za dijagnostička ispitivanja kod pojave sumnje na naročito opasne zarazne bolesti, egzotične ili nepoznate bolesti, uključujući i diferencijalna dijagnostička ispitivanja, ispitivanja u cilju sticanja i održavanja statusa zemlje slobodne od pojedinih naročito opasnih zaraznih bolesti, sredstva za dijagnostička ispitivanja u slučaju pogoršanja epizootiološke situacije, naknadu štete u skladu sa Zakonom, kao i sredstva za sprovođenje naređenih mera u zaraženom gazdinstvu obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
2. Organizacija i sprovođenje epizootiološkog uviđaja u slučaju pojave sumnje na naročito opasne i druge zarazne bolesti
U slučaju pojave sumnje na naročito opasne i druge zarazne bolesti, odnosno zdravstvenih problema kod životinja na osnovu kojih se može posumnjati na zaraznu bolest, a koje primeti vlasnik, držalac ili veterinar prilikom aktivnog ili pasivnog nadzora, intervencije ili u bilo kom drugom slučaju, sumnja se obavezno i bez odlaganja prijavljuje nadležnom veterinarskom inspektoru.
U prisustvu veterinarskog inspektora i epizootiologa, vrši se klinički pregled životinje, uzima detaljna anamneza i istorija bolesti, kao i podaci o poreklu životinje. Ako postoji mogućnost radi se obdukcioni pregled i uzorkovanje materijala za laboratorijsko ispitivanje.
U zavisnosti od specifičnosti i karakteristika slučaja, odnosno postavljene sumnje u prisustvu veterinarskog inspektora, epizootiologa iz nadležnog instituta, odnosno veterinara iz ovlašćene veterinarske stanice/službe vrše se dodatna istraživanja u okviru epizootiološkog uviđaja i uzorkovanje materijala za laboratorijsko ispitivanje. Na osnovu zapažanja i prikupljenih informacija vodi se zapisnik o epizootiološkim aktivnostima.
Klasična kuga svinja sprečava se stalnim sprovođenjem odgovarajućih biosigurnosnih mera i dobre farmske prakse.
Vakcinacija protiv klasične kuge svinja na teritoriji Republike Srbije ne sprovodi se kao preventivna mera.
U slučaju kada je klasična kuga svinja potvrđena na gazdinstvima i u slučaju nepovoljne epizootiloške situacije, Ministarstvo može doneti odluku o sprovođenju hitne vakcinacije na gazdinstvima, u skladu sa posebnim propisom.
Vrši se dijagnostičko ispitivanje na klasičnu kugu svinja svih uginulih divljih svinja i reprezentativnog broja odstreljenih divljih svinja, aktivni i pasivni nadzor na klasičnu kugu svinja kod domaćih svinja prema planu Ministarstva.
Za svaku sumnju, odnosno pojavu klasične kuge svinja obavlja se epizootiološki uviđaj i dijagnostička ispitivanja, kao i prijavljivanje sumnje, odnosno potvrde bolesti, u skladu sa posebnim propisom.
Prilikom stavljanja svinja u promet, u uverenju o zdravstvenom stanju životinje, neophodno je uneti podatke o sprovedenom nadzoru na klasičnu kugu svinja, uključujući dijagnostička ispitivanja ako su vršena (datum poslednjeg nadzora na gazdinstvu), odnosno kontroli zdravstvenog stanja svinja.
Laboratorijska ispitivanja na klasičnu kugu svinja vrše se u laboratorijama naučnih i veterinarskih specijalističkih instituta akreditovanim metodama. Svaka sumnja odnosno svaki prvi slučaj u epizootiološkoj jedinici gde je dobijen pozitivan rezultat u akreditovanoj laboratoriji, odnosno pozitivan rezultat dobijen u okviru monitoringa ili plana nadzora kod domaćih i divljih svinja dostavlja se u NRL na potvrdu i o tome obaveštava nadležni veterinarski inspektor i Ministarstvo u skladu sa posebnim propisom. Podatke o rezultatima vodi NRL i o tome obaveštava Ministarstvo, nadležni institut koji je dostavio uzorke na ispitivanje i nadležnog veterinarskog inspektora.
Akreditovane laboratorije su u obavezi da dostavljaju NRL sve podatke o sprovedenim ispitivanjima na način definisan od strane NRL.
Sredstva za sprovođenje hitne vakcinacije (uključujući i vakcinu), sprovođenje nadzora i monitoringa kod domaćih i divljih svinja, dijagnostička ispitivanja kod sumnje na klasičnu kugu svinja, naknadu štete u skladu sa Zakonom, kao i sredstva za sprovođenje naređenih mera u cilju suzbijanja klasične kuge svinja u zaraženom gazdinstvu kao i sredstva za dijagnostička ispitivanja u zaraženom i ugroženom području obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
Radi ranog otkrivanja bolesti afrička kuga svinja kod domaćih svinja vrši se ispitivanje svih uzoraka poreklom od domaćih svinja kod kojih postoji sumnja na ovu bolest, kao i dijagnostička ispitivanja u okviru monitoringa, pasivnog i aktivnog nadzora na afričku kugu svinja prema planu Ministarstva.
Prilikom stavljanja svinja u promet, u uverenju o zdravstvenom stanju životinje, neophodno je uneti podatke o sprovedenom nadzoru na afričku kugu svinja, uključujući dijagnostička ispitivanja ako su vršena (datum poslednjeg nadzora na gazdinstvu), odnosno kontroli zdravstvenog stanja svinja.
Vrši se dijagnostičko ispitivanje na afričku kugu svinja svih uginulih divljih svinja i reprezentativnog broja divljih svinja na području Republike Srbije, u okviru monitoringa, aktivnog i pasivnog nadzora na afričku kugu svinja, prema planu Ministarstva.
Za svaku sumnju, odnosno pojavu afričke kuge svinja obavlja se epizootiološki uviđaj i dijagnostička ispitivanja, kao i prijavljivanje sumnje, odnosno potvrde bolesti, u skladu sa posebnim propisom.
Laboratorijska ispitivanja na afričku kugu svinja vrše se u laboratorijama naučnih i veterinarskih specijalističkih instituta akreditovanim metodama. Svaka sumnja odnosno svaki prvi slučaj u epizootiološkoj jedinici gde je dobijen pozitivan rezultat u akreditovanoj laboratoriji, odnosno pozitivan rezultat dobijen u okviru monitoringa ili plana nadzora kod domaćih i divljih svinja dostavlja se u NRL na potvrdu i o tome obaveštava nadležni veterinarski inspektor i Ministarstvo u skladu sa posebnim propisom. Podatke o rezultatima vodi NRL i o tome obaveštava Ministarstvo, nadležni institut koji je dostavio uzorke na ispitivanje i nadležnog veterinarskog inspektora.
Akreditovane laboratorije su u obavezi da dostavljaju NRL sve podatke o sprovedenim ispitivanjima na način definisan od strane NRL.
Sredstva za sprovođenje aktivnog i pasivnog nadzora i monitoringa kod domaćih i divljih svinja, dijagnostička ispitivanja kod sumnje na afričku kugu svinja, naknadu štete u skladu sa Zakonom, kao i sredstva za sprovođenje naređenih mera u cilju otkrivanja, sprečavanja širenja i suzbijanja afričke kuge svinja u zaraženom gazdinstvu/lovištu, kao i sredstva za dijagnostička ispitivanja u zaraženom i ugroženom području, obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
Radi ranog otkrivanja bolesti kuga malih preživara kod ovaca i koza vrši se ispitivanje uzoraka poreklom od ovaca i koza kod kojih postoji sumnja na ovu bolest.
Bolest je potvrđena ukoliko postoje klinički znaci bolesti i laboratorijska potvrda od strane NRL.
U cilju sticanja i održavanja statusa zemlje slobodne od ove bolesti mogu se sprovoditi dijagnostička ispitivanja u okviru monitoringa prema posebnom planu Ministarstva, ispitivanjem određenog broja uzoraka krvi koji su uzorkovani radi dijagnostičkog ispitivanja na brucelozu.
Sredstva za sprovođenje nadzora i monitoringa kod ovaca i koza, dijagnostička ispitivanja kod sumnje na kugu malih preživara, naknadu štete u skladu sa Zakonom, kao i sredstva za sprovođenje naređenih mera u cilju otkrivanja, sprečavanja širenja i suzbijanja kuge malih preživara u zaraženom gazdinstvu, kao i sredstva za dijagnostička ispitivanja u zaraženom i ugroženom području, obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
Radi ranog otkrivanja, sprečavanja širenja i suzbijanja influence ptica (avijarne influence), vrši se ispitivanje domaće živine, pernate divljači i divljih ptica kada postoji sumnja na ovu bolest uključujući i diferencijalnu dijagnostiku na atipičnu kugu živine (Njukastl bolest), kao i dijagnostička ispitivanja u okviru nadzora/monitoringa prema planu Ministarstva.
Za svaku sumnju, odnosno pojavu avijarne influence obavlja se epizootiološki uviđaj i dijagnostička ispitivanja, kao i prijavljivanje sumnje, odnosno potvrde bolesti, u skladu sa posebnim propisom.
Sredstva za dijagnostička ispitivanja kod sumnje, sprovođenje nadzora i monitoringa kod živine, pernate divljači i divljih ptica, naknadu štete u skladu sa Zakonom, kao i sredstva za sprovođenje naređenih mera u cilju otkrivanja, sprečavanja širenja i suzbijanja avijarne influence u zaraženom gazdinstvu, kao i sredstva za dijagnostička ispitivanja u zaraženom i ugroženom području, obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
Radi otkrivanja i praćenja bolesti nodularni dermatitis sprovodi se pasivni nadzor tokom cele godine.
U slučaju pojave sumnje na bolest nodularni dermatitis na gazdinstvu, odnosno zdravstvenih problema kod životinja na osnovu kojih se može posumnjati na ovu zaraznu bolest, vlasnik odnosno držalac životinja ili veterinar prilikom intervencije ili u bilo kom drugom slučaju, obavezno i bez odlaganja prijavljuje sumnju nadležnom veterinarskom inspektoru.
Ukoliko se ustanovi slučaj sumnje na zaraznu bolest nodularni dermatitis, izvršiće se klinički pregled i epizootiološki uviđaj. Ukoliko se zaključi da je sumnja opravdana, izvršiće se i uzorkovanje prema posebnoj proceduri i dostavljanje uzoraka radi dijagnostičkog ispitivanja u akreditovanim laboratorijama.
Sredstva za sprovođenje dijagnostičkih ispitivanja u slučaju sumnje na bolest, naknadu štete u skladu sa Zakonom, kao i sredstva za sprovođenje naređenih mera na zaraženom gazdinstvu u cilju sprečavanja širenja bolesti, obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
VII DIJAGNOSTIČKA ISPITIVANJA ŽIVOTINJA U CILJU OTKRIVANJA BOLESTI I INFEKCIJA I OTPORNOSTI NA ANTIMIKROBNA SREDSTVA
1. Bruceloza, tuberkuloza, enzootska leukoza goveda, infektivno zapaljenje vimena
Goveda, ovce i koze dijagnostički se ispituju jednom godišnje, i to goveda na: brucelozu, tuberkulozu i enzootsku leukozu, a ovce i koze na brucelozu, pri čemu period od poslednjeg ispitivanja ne sme da bude kraći od šest ni duži od 12 meseci, odnosno u cilju određivanja statusa gazdinstva na navedene bolesti kod goveda, prema planu Ministarstva.
U cilju određivanja statusa gazdinstva na brucelozu, tuberkulozu i enzootsku leukozu goveda, naučni i specijalistički instituti izveštaje o dijagnostičkim ispitivanjima goveda pripremaju za svako gazdinstvo ponaosob, kao i za svaku životinju, bez obzira na rezultate ispitivanja i čuvaju se u bazi podataka instituta.
Na gazdinstvima koja imaju status službeno slobodnih od ovih bolesti, ispituje se određeni broj životinja, u skladu sa posebnim propisom.
Sredstva za uzorkovanje krvi i dijagnostička ispitivanja goveda, ovaca i koza na brucelozu, goveda na enzootsku leukozu, naknadu štete u skladu sa Zakonom, kao i sredstva za sprovođenje svih naređenih mera u cilju suzbijanja i iskorenjivanja tuberkuloze, enzootske leukoze goveda i bruceloze životinja u zaraženom gazdinstvu obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
Sredstva za sprovođenje tuberkulinizacije/retuberkulinizacije, sa dijagnostičkim sredstvom nabavljenim od strane Ministarstva obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
a) Bruceloza goveda (Brucella abortus), ovaca i koza (B. melitensis i B. ovis)
Dijagnostičko ispitivanje svih goveda, osim mužjaka namenjenih za tov, vrši se kod svih životinja starijih od 12 meseci, a dijagnostičko ispitivanje ovaca i koza vrši se kod svih životinja starijih od šest meseci u cilju ranog otkrivanja bruceloze i utvrđivanja i održavanja statusa gazdinstva goveda, ovaca i koza slobodnog od bruceloze.
Nadležni naučni i specijalistički veterinarski instituti vrše dijagnostička ispitivanja pouzdano obeleženih uzoraka krvnih seruma goveda, ovaca i koza primenom brzih metoda (brza serumska aglutinacija, odnosno Roze Bengal ili fluorescentna polarizacija), a u slučaju pozitivnog rezultata primenom i potvrdne serološke metode (indirektna ELISA).
Uzorci poreklom od ovnova posebno se obeležavaju.
U slučaju dobijanja pozitivnog rezultata primenom potvrdne serološke metode (indirektna ELISA) vrši se ponovno uzorkovanje (službeno uzorkovanje), u prisustvu epizootiloga i veterinarskog inspektora i potvrdno ispitivanje primenom potvrdne serološke metode (kompetitivna ELISA ili RVK), na prisustvo specifičnih antitela protiv brucela vrsta u NRL.
Izuzetno, u slučaju slabo pozitivne reakcije (indirektna ELISA) i podataka iz epizootiološkog uviđaja može se izvršiti ponovno uzorkovanje krvi u roku od 30 dana, a najranije 21 dan od prethodnog uzorkovanja, a na predlog epizootiologa nadležnog veterinarskog instituta.
Naučni i specijalistički veterinarski instituti čuvaju reprezentativan broj uzoraka u banci seruma najmanje jednu godinu.
Goveda, kod kojih je dijagnostičkim ispitivanjem potvrđena bruceloza odmah, a najkasnije u roku od sedam dana, uz prisustvo veterinarskog inspektora, ubijaju se na human način, a leševi se neškodljivo uklanjaju na propisan način.
Ovce i koze kod kojih je dijagnostičkim ispitivanjem potvrđena bruceloza odmah, a najkasnije u roku od sedam dana, uz prisustvo veterinarskog inspektora, ubijaju se na human način, a leševi se neškodljivo propisno uklanjaju.
Sva seronegativna goveda, kao i sve seronegativne ovce i koze u stadu, ponovo se ispituju (dva puta) u periodu od 30 dana u cilju utvrđivanja raširenosti bolesti. Ukoliko se nakon ponovljenih ispitivanja dobiju pozitivni rezultati koji ukazuju na širenje bolesti, sve pozitivne životinje se ubijaju na human način, a seronegative životinja se upućuju na klanje. Ukoliko životinje nije moguće uputiti na klanje, ubijaju se na human način, a leševi se neškodljivo uklanjaju na propisan način.
Svi priplodni ovnovi ispituju se na infekciju sa B. ovis (Epididimitis ovnova). U slučaju pozitivnog nalaza na zarazni epididimitis ovnova, vrši se službeno uzorkovanje u prisustvu veterinarskog inspektora i epizootiologa nadležnog veterinarskog instituta. U slučaju potvrde pozitivnog nalaza konfirmacionom metodom u službenom uzorku, takva životinja mora biti isključena iz priploda, tako što će biti kastrirana odmah po dobijanju rezultata ili zaklana u roku od najviše mesec dana.
U slučaju pojave većeg broja slučajeva infekcije sa B. ovis (Epididimitis ovnova) na određenoj epizootiološkoj jedinici, može se izvršiti dijagnostičko ispitivanje ovaca u toj epizootiološkoj jedinici, odnosno povezanim epizootiološkim jedinicama, prema planu, odnosno programu Ministarstva, a na predlog nadležnog veterinarskog instituta.
b) Bruceloza svinja
Dijagnostičko ispitivanje priplodnih svinja vrši se kod životinja starijih od šest meseci, pri čemu period od poslednjeg ispitivanja ne sme da bude kraći od šest ni duži od 12 meseci.
U slučaju dobijanja pozitivnog rezultata primenom potvrdne serološke metode (indirektna ELISA) vrši se ponovno uzorkovanje (službeno uzorkovanje), u prisustvu epizootiloga i veterinarskog inspektora i potvrdno ispitivanje primenom potvrdne serološke metode (kompetitivna ELISA ili RVK), na prisustvo specifičnih antitela protiv brucela vrsta u NRL.
Svinje kod kojih je dijagnostičkim ispitivanjem potvrđena bruceloza odmah, a najkasnije u roku od sedam dana, uz prisustvo veterinarskog inspektora, ubijaju se na human način, a leševi se propisno neškodljivo uklanjaju.
U slučaju pojave većeg broja slučajeva, odnosno žarišta bruceloze svinja na određenoj epizootiološkoj jedinici, može se izvršiti dijagnostičko ispitivanje svinja u toj epizootiološkoj jedinici, odnosno povezanim epizootiološkim jedinicama, prema planu, odnosno programu Ministarstva, a na predlog nadležnog veterinarskog instituta.
Sredstva za dijagnostičko ispitivanje svinja na brucelozu prema planu, odnosno programu Ministarstva obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
v) Tuberkuloza
Radi ranog otkrivanja tuberkuloze i utvrđivanja statusa gazdinstva goveda slobodnog od tuberkuloze vrši se dijagnostičko ispitivanje kod svih goveda starijih od šest nedelja primenom intradermalnih tuberkulinskih testova, u skladu sa posebnim propisom, odnosno prema planu Ministarstva, a u cilju određivanja statusa gazdinstva na navedene bolesti.
Životinje kod kojih je dijagnostičkim ispitivanjem potvrđena tuberkuloza ne smeju napustiti gazdinstvo porekla, a nadležni veterinarski inspektor ih u najkraćem roku, a najkasnije u roku od 30 dana upućuje na klanje.
U slučaju da životinje nije moguće uputiti na klanje može da se odobri njihovo ubijanje na human način.
Sva zaklana goveda i svinje se pregledaju na prisustvo patoanatomskih lezija karakterističnih za tuberkulozu. Ukoliko se u objektima za klanje pri inspekcijskom pregledu utvrde promene na unutrašnjim organima (pluća, limfni čvorovi, kosti i dr), karakteristične za tuberkulozu goveda, uzorci poreklom od zaklane životinje dostavljaju se ovlašćenoj laboratoriji za tuberkulozu na dalja ispitivanja.
U klanici se posebno unose podaci za svaki utvrđeni slučaj tuberkuloze goveda i svinja i o nalazu se obaveštava nadležni veterinarski inspektor u mestu porekla tuberkulozne životinje.
Radi utvrđivanja što većeg broja obolelih ili inficiranih životinja u zapatu, epizootiološkoj jedinici ili području, pored tuberkulinskog testa, može da se primenjuje gama-interferon test na način koji je propisan u poslednjem izdanju WOAH Manual of Standards for Diagnostic Tests and Vaccines.
U cilju utvrđivanja kvaliteta sprovođenja dijagnostičkih ispitivanja na tuberkulozu, Ministarstvo može putem posebnog monitoringa tuberkulinizacije izvršiti uzorkovanje krvi i ispitivanje primenom odgovarajućeg testa (ELISA ili gama-interferon test).
g) Enzootska leukoza goveda
Radi ranog otkrivanja enzootske leukoze goveda i uspostavljanja statusa gazdinstva slobodnog na ovu bolest vrši se dijagnostičko ispitivanje svih priplodnih goveda starijih od 24 meseca, odnosno prema planu Ministarstva, a u cilju određivanja statusa gazdinstva na navedenu bolest.
Dijagnostička ispitivanja vrše se metodom ELISA testa na grupnim uzorcima prema uputstvu proizvođača dijagnostičkog testa. Ako se u grupnom uzorku ustanovi pozitivna reakcija vrši se i pojedinačno ispitivanje uzoraka krvnih seruma. U slučaju pozitivnog nalaza u pojedinačno ispitanim uzorcima, vrši se epizootiološki uviđaj u prisustvu epizootiologa i veterinarskog inspektora i službeno uzorkovanje na gazdinstvu.
Životinje kod kojih je dijagnostičkim ispitivanjem utvrđena enzootska leukoza ne smeju napustiti gazdinstvo porekla, a najkasnije u roku od 30 dana nadležni veterinarski inspektor ih upućuje na klanje. U slučaju da životinje nije moguće uputiti na klanje može da se odobri njihovo ubijanje na human način.
Sva zaklana goveda pregledaju se na liniji klanja od strane veterinarskog inspektora koji sve tumore sumnjive na limphosarcoma šalje NRL za enzootsku leukozu goveda, radi daljih dijagnostičkih ispitivanja. O pozitivnom nalazu obaveštava se nadležni veterinarski inspektor u mestu porekla leukozne životinje.
d) Infektivno zapaljenje vimena
Proizvođači mleka i proizvoda od mleka namenjenih za ljudsku ishranu, sprovode program sprečavanja i suzbijanja infektivnog mastitisa, na predlog ovlašćene veterinarske stanice/službe, odnosno nadležnog veterinarskog instituta, uz primenu bakteriološke dijagnostike, ispitivanja osetljivosti uzročnika mastitisa na antibiotike, primenu odgovarajuće terapije i provere zdravlja vimena, uz vođenje podataka od strane vlasnika i veterinara.
a) Ehinokokoza (Hidatidoza i granulomatoza)
Pravno lice koje se bavi klanjem životinja za javnu potrošnju vodi podatke za svaki utvrđeni slučaj hidatidoze/granulomatoze (ehinokokoze), i o tome obaveštava inspektora na liniji klanja kao i veterinarskog inspektora u mestu porekla životinje radi preduzimanja propisanih mera.
Pravno lice koje se bavi klanjem životinja za javnu potrošnju kao i vlasnici koji kolju životinje za sopstvene potrebe, promenjene organe čine neškodljivim prokuvavanjem, spaljivanjem ili preradom u kafilerijama, o čemu se posebno vode podaci.
Dehelmintizacija pasa i mačaka starijih od tri meseca protiv ehinokokoze obavlja se sredstvom koje pouzdano ubija zrele i nezrele oblike pantljičare kontinuirano tokom cele godine, o čemu se vode podaci u pasošu za kućne ljubimce.
Radi determinacije ehinokokusa može se izvršiti ispitivanje određenog broja uzoraka prema posebno donetom planu Ministarstva.
Sredstva za dijagnostičko ispitivanje prema planu Ministarstva obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
b) Trihineloza
Dijagnostički pregled na prisustvo larve Trichinella vrši se metodom kompresije ili veštačke digestije u uzorcima mesa svih zaklanih svinja, kao i kod svinja zaklanih u domaćinstvu za sopstvene potrebe, a dijagnostički pregled odstreljenih divljih svinja odnosno prijemčivih divljih životinja koje se koriste u ishrani ljudi i zaklanih konja vrši se isključivo akreditovanom metodom veštačke digestije.
U slučaju potvrde trihineloze većih razmera, vrši se sistematska deratizacija zaraženog područja, u skladu sa posebnim propisom i neškodljivo uklanjanje leševa glodara, kao i redovna deratizacija svih objekata u kojima se drže i uzgajaju životinje, u skladu sa planom biosigurnosti i dobrom farmskom praksom.
Plan sistematske deratizacije donosi nadležni naučni ili veterinarski specijalistički institut na osnovu analize epizootiološke situacije za svoje područje uz odobrenje Ministarstva.
Sistematsku deratizaciju zaraženog područja vrše veterinarske organizacije kojima su po javnom konkursu i zaključenom ugovoru sa Ministarstvom povereni navedeni poslovi iz Programa mera i koje ispunjavaju propisane uslove za vršenje dezinfekcije, dezinsekcije i deratizacije.
Veterinarski inspektor u klanici vode podatake za svaki utvrđeni slučaj trihineloze i o tome obaveštava veterinarskog inspektora u mestu porekla životinje radi preduzimanja mera i prijave bolesti.
Sredstva za dijagnostičko ispitivanje divljih svinja na trihinelozu za koje su istovremeno dostavljeni odgovarajući uzorci za ispitivanje u okviru monitoringa na klasičnu kugu svinja i afričku kugu svinja obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
a) Salmoneloza živine
Uzimanje uzoraka od jata živine za odgoj podmlatka, odgoj i eksploataciju roditeljskog jata, jata koka nosilja, jata za tov i u inkubatoru vrste Gallus gallus u cilju utvrđivanja prevalencije bakterija iz roda Salmonella, laboratorijsko ispitivanje i mere koje se sprovode u slučaju sumnje, kao i potvrđenog slučaja S. Enteritidis i S. Typhimurium, odnosno S. Hadar, S. Infantis ili S. Virchow sprovode se u skladu sa posebnim propisom.
Uzimanje uzoraka od priplodnih i tovnih ćuraka vrsta Meleagris i u inkubatoru u cilju utvrđivanja prevalencije bakterija iz roda Salmonella, laboratorijsko ispitivanje i mere koje se sprovode u slučaju sumnje, odnosno potvrđenog slučaja S. Enteritidis i S. Typhimurium, sprovode se u skladu sa posebnim propisom.
Sva jata živine, osim jata iz st. 1. i 2. ovog pododeljka, bez obzira na vrstu i kategoriju živine, čiji su proizvodi namenjeni javnoj potrošnji ili živine koja se uzgaja radi dalje prodaje, ispituje se bakteriološki, odnosno serološki, dostavljanjem službenih uzoraka u laboratoriju.
Radi utvrđivanja svih salmonela od značaja za javno zdravstvo u rezultatima nalaza potrebno je, osim serotipova propisanih ovim pravilnikom i posebnim propisom, u posebnom delu navesti i sve ostale utvrđene serotipove.
U cilju utvrđivanja prevalencije bakterija iz roda Salmonella kod živine sprovodi se monitoring prema posebnom Planu ministarstva. Planom monitoringa se odrđuje vrsta i metoda ispitivanja, kategorija živine koja će se ispitivati, broj uzoraka, laboratorije koje će vršiti ispitivanje i dr.
Sredstva za sprovođenje monitoringa iz stava 5. ovog pododeljka obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
Vlasnik živine za odgoj i ekploataciju roditeljskog jata i odgoj podmlatka koka nosilja iz vrste Gallus Gallus može da izvrši vakcinaciju pilića i mladih koka nosilja protiv salmonele kategorije 1 (S. Enteritidis i S. Typhimurium) prema planu Ministarstva i programu koji sačinjavaju uz konsultaciju sa epizootiološkom službom nadležnog veterinarskog instituta, a što je u skladu sa posebnim propisom.
Sredstva za sprovođenje vakcinacije sa vakcinom iz stava 7. ovog pododeljka u iznosu od 18 dinara za kompletnu vakcinaciju po jedinki (po aplikaciji po jedinki za vakcinaciju sa atenuiranom vakcinom 6 dinara odnosno po aplikaciji po jedinki za vakcinaciju sa inaktivisanom vakcinom 9 dinara) obezbeđena su u budžetu Republike Srbije u skladu sa planom Ministarstva.
b) Salmoneloza svinja i meticilin-rezistentni Staphylococus aureus (MRSA)
U cilju utvrđivanja prevalencije bakterija iz roda Salmonella i meticilin-rezistentnog Staphylococus aureus (MRSA) na farmama priplodnih i tovnih svinja vrši se laboratorijsko ispitivanje reprezentativnog broja uzoraka prema planu Ministarstva.
Sredstva za sprovođenje ispitivanja iz stava 1. ovog pododeljka obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
v) Kampilobakterioza živine
U cilju praćenja kampilobakterioze u jatima tovnih pilića vrste Gallus gallus, kao i praćenja otpornosti bakterija roda Campylobacter spp. na antimikrobna sredstva vrši se uzorkovanje i ispitivanje, odnosno utvrđivanje otpornosti bakterija iz roda Campylobacter spp. na antimikrobna sredstva u jatima i trupovima tovnih pilića prema planu Ministarstva.
Sredstva za sprovođenje ispitivanja iz stava 1. ovog pododeljka obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
g) Praćenje osetljivosti, odnosno otpornosti na antibiotike i hemioterapeutike
U cilju kontinuiranog praćenja osetljivosti, odnosno otpornosti bakterija (rezistencije i multirezistencije) na određena antimikrobna sredstva vršiće se ispitivanja prema planu Ministarstva.
Sredstva za sprovođenje ispitivanja iz stava 1. ovog pododeljka obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
d) Hlamidioza ptica
Sva matična jata i gazdinstva na kojima se drže i uzgajaju i na kojima se obavlja promet egzotičnih, ukrasnih i sobnih ptica i golubova koji se upisuju u registar koji vodi Ministarstvo, a ptice koje potiču iz ovih objekata i namenjene su za priplod, prodaju, izložbe i slično moraju biti slobodne od hlamidioze. Laboratorijska ispitivanja na hlamidiozu ptica vrše se u nadležnom veterinarskom institutu. Laboratorijski nalaz za ptice u prometu ne sme biti stariji od 60 dana.
đ) Kju-groznica
Ispitivanja na kju-groznicu vrše se radi otkrivanja izvora bolesti posle pojave bolesti kod ljudi i osoba profesionalno izloženih infekciji, kao i kod svakog pobačaja kod goveda, ovaca i koza.
Priplodna goveda, ovce i koze iz zaraženih gazdinstava, nakon sprovedenih naređenih mera, a ukoliko nisu vakcinisane, mogu se staviti u promet samo ukoliko su negativne na kju-groznicu, osim na klanje, pri čemu rezultat dijagnostičkog ispitivanja ne može biti stariji od mesec dana od dana stavljanja u promet.
Ministarstvo može odobriti vakcinaciju životinja nakon sprovedene analize rizika i mišljenja nadležnog instituta sa programom vakcinacije. Ovlašćena veterinarska stanica/služba koja sprovodi vakcinaciju protiv kju-groznice, vodi o tome podatke i obaveštava nadležnog veterinarskog inspektora.
Ukoliko se laboratorijskim ispitivanjem priplodnih ovnova i jarčeva na kju-groznicu ustanovi pozitivan nalaz (kod dve ili više životinja), u cilju ustanovljavanja seroprevalence može da se radi serološki pregled reprezentativnog broja uzoraka poreklom od odraslih priplodnih ženki iz stada (sa parametrima 95% pouzdanosti i 10% očekivane prevalencije), a na predlog nadležnog veterinarskog instituta.
Dalji način ispitivanja i postupanja kod kju-groznice bliže se propisuje operativnim priručnikom (stručno metodološko uputstvo) za kju-groznicu.
Na osnovu analize rizika kod pojave bolesti kod životinja Ministarstvo može da odobri ubijanje klinički obolelih životinja sa potvrđenim laboratorijskim nalazom, na stručan i human način.
U skladu sa epizootiološkom situacijom, a radi utvrđivanja prevalencije na kju-groznicu, može da se sprovode monitoring, po planu Ministarstva.
Sredstva za dijagnostička ispitivanja u slučaju sumnje na kju-groznicu, sprovođenje monitoringa, naknadu štete u skladu sa Zakonom, kao i za sprovođenje naređenih mera u cilju suzbijanja kju-groznice u zaraženom gazdinstvu obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
e) Transmisivne spongioformne encefalopatije
Radi ranog otkrivanja i dijagnostike Transmisivnih spongioformnih encefalopatija (u daljem tekstu: TSE) monitoring na govedima, ovcama i kozama, jelenskoj i srnećoj divljači, kao i kontrola hrane za životinje u pogledu korišćenja proteina životinjskog porekla i ribljeg brašna u ishrani životinja sprovodi se u skladu sa pravilnikom kojim se utvrđuju mere u pogledu TSE i ovim pravilnikom.
(a) Monitoring goveda
Monitoring goveda sprovodi se na govedima u skladu sa pravilnikom kojim se utvrđuju mere u pogledu TSE.
(b) Monitoring ovaca i koza
Monitoring ovaca i koza sprovodi se u skladu sa pravilnikom kojim se utvrđuju mere u pogledu TSE, kao i na ovcama i kozama koje su zaklane za ishranu ljudi, prema planu ispitivanja koji donosi Ministarstvo.
(v) Monitoring jelenske i srneće divljači
Monitoring jelenske i srneće divljači može da se sprovodi prema planu Ministarstva, a zasniva se na dijagnostičkom ispitivanju na prisustvo spongioformne encefalopatije jelena i losova - Chronic Wasting Disease (u daljem tekstu: CWD) sledećih vrsta (u daljem tekstu: ciljane vrste):
- Srneća divljač (Capreolus capreolus),
- Belorepi jelen (Odocoileus virginianus),
- Crveni /evropski jelen (Cervus elaphus).
- Pored navedenih ciljanih vrsta, monitring se sprovodi i na:
- Evroazijski tundrijski sob (Rangifer tarandus tarandus),
- Finski šumski sob (Rangifer tarandus fennicus),
- Mus (Alces alces).
(g) Kontrola hrane za životinje
Kontrola hrane za životinje u pogledu korišćenja proteina životinjskog porekla i ribljeg brašna u ishrani životinja vrši se tako što se uzorak za dijagnostičko ispitivanje uzima u objektima koji proizvode hranu za životinje i to najmanje po jedan put u toku godine:
1) od hrane koja je namenjena ishrani preživara, i
2) od hrane koja je namenjena ishrani životinja, osim preživara. Kontrola hrane za životinje u pogledu korišćenja proteina životinjskog porekla i ribljeg brašna u ishrani životinja vrši se i u objektima za uzgoj i držanje životinja, ako se posumnja da vlasnik ili držalac životinja koristi proteine životinjskog porekla i riblje brašno u ishrani životinja.
(d) Dijagnostička ispitivanja
Goveda
Dijagnostička ispitivanja kod goveda za sprovođenje monitoringa na bovine spongioformne encefalopatije (u daljem tekstu: BSE), primenom metoda u skladu sa posebnim propisom, obavlja ovlašćena i akreditovana laboratorija Fakulteta veterinarske medicine u Beogradu i Naučnog instituta za veterinarstvo Srbije u Beogradu.
Ovce i koze
Dijagnostička ispitivanja kod ovaca i koza na TSE vrše se u akreditovanoj laboratoriji Fakulteta veterinarske medicine u Beogradu i Naučnog instituta za veterinarstvo Srbije u Beogradu.
Uginule životinje
Dijagnostička ispitivanja uginulih goveda, ovaca i koza vrši se u NRL Fakulteta veterinarske medicine u Beogradu i u akreditovanoj laboratoriji Naučnog instituta za veterinarstvo Srbije u Beogradu. Potvrdna ispitivanja će se vršiti u NRL Fakulteta veterinarske medicine u Beogradu.
Jelenska i srneća divljač
Dijagnostička ispitivanja kod jelenske i srneće divljači za sprovođenje monitoringa na BSE primenom metoda u skladu sa posebnim propisom, obavlja se u NRL Fakulteta veterinarske medicine u Beogradu i u laboratoriji Naučnog instituta za veterinarstvo Srbije u Beogradu.
Hrana za životinje
Dijagnostička ispitivanja hrane za životinje obavlja Naučni institut za veterinarstvo Srbije u Beogradu i Naučni institut za veterinarstvo "Novi Sad" u Novom Sadu.
(đ) Finansiranje
U budžetu Republike Srbije obezbeđena su sredstva za:
1) dijagnostičko ispitivanje kod sumnje i službene potvrde na TSE;
2) dijagnostička ispitivanja uginulih goveda;
3) dijagnostička ispitivanja ovaca i koza;
4) dijagnistička ispitivanja jelenske i srneće divljači;
5) dijagnostička ispitivanja hrane za životinje u objektu koji proizvodi hranu za životinje i iz objekata za uzgoj i držanje životinja, ako se posumnja da vlasnik ili držalac životinja koristi proteine životinjskog porekla i riblje brašno u ishrani životinja;
6) transport uzoraka hrane za životinje iz objekta koji proizvodi hranu za životinje ili iz objekata za uzgoj i držanje životinja, ako se posumnja da vlasnik ili držalac životinja koristi proteine životinjskog porekla i riblje brašno u ishrani životinja kao i transport uzoraka za dijagnostičko ispitivanje na TSE koji su uzeti od goveda, ovaca i koza koje nisu namenjene za ishranu ljudi;
7) uzimanje uzoraka od uginulih goveda, ovaca i koza, kao i jelenske i srneće divljači;
8) naknadu štete za:
(1) životinje koje su uginule ili ubijene u slučaju sumnje na pojavu TSE, odnosno posle službene potvrde TSE,
(2) životinje koje su zaklane i čiji se trup i delovi tela uništavaju kao materijal Kategorije 1 u skladu sa posebnim propisom kojim se uređuje TSE;
9) neškodljivo uklanjanje preradom, uginulih goveda starijih od 24 meseca od kojih je uzet uzorak za dijagnostičko ispitivanje na BSE, i to:
(1) za sakupljanje i prevoz leševa ovih životinja, operaterima kojima su povereni poslovi sakupljanja i prevoza leševa životinja,
(2) operaterima koji prerađuju leševe uginulih goveda starijih od 24 meseca Kategorije 1 i Kategorije 2.
ž) Bolesti konja i drugih kopitara
(a) Infektivna anemija kopitara
Radi otkrivanja, praćenja i suzbijanja infektivne anemije kopitara sprovodi se dijagnostičko ispitivanje kod kopitara primenom Coggins testa (agar gel imunodifuzionim test - AGID) jedanput godišnje, odnosno dva puta godišnje kada su u pitanju konji za proizvodnju bioloških preparata (serumi vakcine).
Dijagnostičko ispitivanje može da se izvrši i primenom ELISA testa, ali se u tom slučaju svaki pozitivni rezultat potvrđuje primenom AGID testa.
Kada držalac kopitara prodaje ili na drugi način otuđuje životinju potvrda o izvršenom pregledu na infektivnu anemiju ne može biti starija od 30 dana.
Kod životinja kod kojih je dijagnostikovana infektivna anemija kopitara, a bez izraženih kliničkih znakova bolesti ukoliko nije moguće izvršiti klanje, može se izvršiti njihovo ubijanje na human način.
Sredstva za naknadu štete za ubijene odnosno zaklane životinje i za sprovođenje naređenih mera i dijagnostičkih ispitivanja na zaraženom gazdinstvu u cilju suzbijanja infektivne anemije kopitara obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
(b) Bolest zapadnog Nila
Radi otkrivanja, praćenja i suzbijanja bolesti zapadnog Nila, sprovodi se dijagnostičko ispitivanje u slučaju pojave kliničkih znakova koji bi ukazivali na pojavu bolesti ili uginuća kopitara kao i monitoring na ovu bolest prema planu Ministarstva.
Sredstva za sprovođenje dijagnostičkog ispitivanja u slučaju sumnje na pojavu bolesti i monitoringa na bolest zapadnog Nila obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
(v) Rinopneumonitis/virusni abortus konja, virusni arteritis i influenca konja
Radi otkrivanja, praćenja i suzbijanja određenih bolesti kopitara i to: rinopneumonitisa/virusnog abortusa konja, virusnog arteritisa konja i influence konja sprovodiće se monitoring na ove bolesti prema posebnom planu Ministarstva.
Sredstva za sprovođenje monitoringa obezbeđena su u budžetu Republike Srbije
(g) Kuga konja, sakagija i durina
U cilju sticanja statusa Republike Srbije slobodne od kuge konja vršiće se ispitivanje određenog broja uzoraka krvi uzorkovanih radi dijagnostičkog ispitivanja na infektivnu anemiju kopitara ili u okviru monitoringa na druge bolesti kopitara prema posebnom planu Ministarstva.
Na određenom broju uzoraka krvi uzorkovanih radi dijagnostičkog ispitivanja na infektivnu anemiju kopitara može se sprovesti dijagnostičko ispitivanje na sakagiju i durinu prema posebnom planu Ministarstva.
Sredstva za sprovođenje dijagnostičkih ispitivanja za sticanje statusa odnosno sprovođenje navedenih monitoringa obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
z) Aujeskijeva bolest
Vrši se monitoring i dijagnostičko ispitivanje na Aujeskijevu bolest kod divljih svinja na celom području zemlje i to na uzorcima iz programa kontrole klasične i afričke kuge svinja prema planu Ministarstva.
Vrši se vođenje podataka i registracija u Centralnoj bazi gazdinstava na kojima se sprovodi vakcinacija protiv Aujeskijeve bolesti.
Radi otkrivanja, praćenja i suzbijanja Aujeskijeve bolesti, može se sprovoditi monitoring i dijagnostičko ispitivanje kod domaćih svinja u cilju određivanja statusa gazdinstava na određenom području, po planu Ministarstva.
Sredstva za sprovođenje monitoringa na Aujeskijevu bolest kod domaćih i divljih svinja, kategorizaciju gazdinstava i unošenje podataka u Centralnu bazu obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
i) Infektivni goveđi rinotraheitis/infektivni pustulozni vulvovaginitis (IBR/IPV), virusna dijareja goveda (BVD)
Radi otkrivanja, praćenja i suzbijanja bolesti, a u slučaju pojave većeg broja slučajeva infektivnog goveđeg rinotraheitisa/infektivnog pustuloznog vulvovaginitisa (IBR/IPV) i virusne dijareje goveda (BVD) na određenoj epizootiološkoj jedinici, može se izvršiti dijagnostičko ispitivanje goveda u toj epizootiološkoj jedinici, odnosno povezanim epizootiološkoj jedinicama, prema planu, odnosno programu Ministarstva, a na predlog nadležnog veterinarskog instituta.
Sredstva za sprovođenje monitoringa na IBR/IPV i BVD obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
j) Bolesti riba
Vrši se unos podataka i upis u registar Ministarstva svih objekata za uzgoj i držanje riba, odnosno životinja akvakulture, uključujući i ona za sportski ribolov na kojima se obezbeđuje stalni veterinarski nadzor sa redovnim kliničkim pregledom životinja, uzorkovanjem i laboratorijskim ispitivanjima, u cilju utvrđivanja zdravstvenog statusa, a na osnovu plana nadležnog veterinarskog instituta.
Vrši se kontinuiran nadzor i kontrola prometa riba koje potiču iz otvorenih voda. Otvorene vode mogu da se poribljavaju samo ribom poreklom iz uzgajališta na kome su sprovedene mere kontrole bolesti riba.
Na svim pastrmskim ribnjacima:
1) u vreme mresta (novembar-februar) vrši se klinički pregled matičnog jata pastrmskih vrsta riba i uzima 30 uzoraka ovarijalne tečnosti matičnog jata za virusološke analize na prisustvo uzročnika virusne hemoragične septikemije, zarazne hematopoezne nekroze, zarazne nekroze gušterače i bakteriološke analize na prisustvo uzročnika renibakterioze;
2) u proleće se vrši klinički pregled svih uzrasnih kategorija i uzima 30 uzoraka mlađi pastrmskih vrsta riba za virusološke analize na prisustvo uzročnika virusne hemoragične septikemije, zarazne hematopoezne nekroze i zarazne nekroze gušterače i bakteriološke analize na prisustvo uzročnika renibakterioze. Na svim šaranskim ribnjacima:
1) u proleće pri temperaturi ispod 20 ºC i u jesen pri temperaturi vode ispod 18 °C, vrši se klinički pregled šaranske mlađi (jednogodišnja i dvogodišnja mlađ) i uzima 30 uzoraka za virusološke analize na prisustvo uzročnika prolećne viremije šarana;
2) u periodu od juna do septembra pri temperaturi vode iznad 20 ºC ali najranije dve nedelje od kada se ta temperatura dostigne, vrši se klinički pregled svih kategorija šaranske mlađi (jednogodišnja i dvogodišnja mlađ) i uzima 30 uzoraka za virusološke analize na prisustvo uzročnika koi herpes viroze.
Svi pozitivni slučajevi koi herpes viroze prijavljuju se Ministarstvu.
Ministarstvo će doneti operativni priručnik (stručno metodološko uputstvo) za bolesti riba.
Dijagnostička ispitivanja na bolesti riba obavljaju laboratorije naučnih i specijalističkih veterinarskih instituta akreditovanim metodama.
Ministarstvo može sprovesti program monitoringa na određene bolesti riba od međunarodnog značaja.
Uzorkovanje za navedena ispitivanja vrši nadležna veterinarska stanica/institut pod nadzorom nadležnog veterinarskog inspektora.
Nadležni veterinarski inspektor vrši kontrolu o sprovedenom planu uzorkovanja i ispitivanja donetog od strane nadležnog veterinarskog instituta o čemu dostavlja izveštaj.
Sredstva za sprovođenje monitoringa obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
k) Bolesti pčela
Radi otkrivanja, praćenja i suzbijanja bolesti pčela i zaštite zdravlja pčelinjih zajednica vode se podaci o svim gazdinstvima na kojima se uzgajaju pčele, u skladu sa posebnim propisom i sprovode preventivne i dijagnostičke mere za američku kugu pčelinjeg legla, varoozu, tropilelozu i etiniozu.
Uzgoj matica pčela namenjenih za promet vrši se samo ako potiče sa pčelinjaka koji je pod stalnim veterinarsko-sanitarnim nadzorom.
Pčelar vodi i čuva podatke o registraciji pčelinjaka i svim sprovedenim preventivnim i dijagnostičkim ispitivanjima iz stava 1. ovog pododeljka, kao i sve sprovedene tretmane sa datumom i nazivom korišćenog sredstva.
U promet se stavljaju samo zdrave pčelinje matice i zajednice, odnosno one koje potiču sa registrovanih gazdinstava i kod kojih su sprovedene predviđene preventivne i dijagnostičke mere iz stava 1. ovog pododeljka.
(a) Američka kuga pčelinjeg legla
Na gazdinstvima u kojima je u 2023. godini utvrđena američka kuga pčelinjeg legla, izvršiće se aktivni nadzor u toku aprila 2024. godine, koji uključuje klinički pregled svih pčelinjih zajednica, kao i onih koje se nalaze u krugu prečnika 3 km od zaraženog pčelinjaka. U slučaju sumnje na bolest, izvršiće se uzorkovanje i dijagnostičko ispitivanje u nadležnom institutu. Klinički pregled i uzorkovanje vrši ovlašćenja veterinarska stanica.
Na gazdinstvima za uzgoj i prodaju matica, ovlašćena veterinarska stanica vrši klinički pregled u proleće i jesen. Ako se utvrdi postojanje sumnje na bolest, uzima se službeni uzorak iz pčelinjih zajednica i dostavlja u nadležnu laboratoriju radi pregleda na američku kugu pčelinjeg legla. Svaka sumnja se potvrđuje laboratorijskim analizama sa procenom starosti procesa.
Na pregled se dostavlja službeni uzorak posebno uzet iz svake pojedinačne sumnjive pčelinje zajednice, i to komad saća sa poklopljenim leglom, veličine 10cm x 10cm na kome su znaci bolesti dobro vidljivi, spakovan u odgovarajuću ambalažu.
Sredstva za klinički pregled i dijagnostička ispitivanja iz stava 1. ovog pododeljka, sredstva za naknadu štete koja je nastala uništavanjem košnica posle utvrđivanja američke kuge pčelinjeg legla u skladu sa Zakonom, ako patološki proces nije stariji od dva meseca, dezinfekciju zaraženog pčelinjaka i uništavanje zaraženog roja pčela obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
(b) Varooza
Stalnu kontrolu prisustva i preventivno tretiranje pčelinjih zajednica protiv varooze pčelar sprovodi u toku zime i u sezoni na svim pčelinjacima. U pčelinjacima koji imaju manje od 50 pčelinjih zajednica tretiranje se sprovodi na pet zajednica, dok u pčelinjacima koji imaju više od 50 zajednica tretiranje treba da se vrši na 10% pčelinjih zajednica.
(v) Tropileloza
Ako se u toku preventivnog tretiranja protiv varooze posumnja na tropilelozu, izvršiće se klinički pregled i uzorkovanje od strane nadležnog veterinara pod nadzorom veterinarskog inspektora na uzročnika tropileloze (Tropilaela spp.)
(g) Etinoza
Ako se u toku preventivnog tretiranja protiv varooze posumnja na etinozu izvršiće se klinički pregled i uzorkovanje od strane nadležnog veterinara pod nadzorom veterinarskog inspektora na etinozu (Aethina tumida).
l) Zdravstveni nadzor kod divljači i divljih životinja
U cilju praćenja i kontrole zdravstvenog stanja i utvrđivanja prisustva zaraznih i parazitskih bolesti kod divljači i divljih životinja u slobodnoj prirodi intenzivnom, odnosno farmskom uzgoju sprovodi se dijagnostičko ispitivanje, odnosno imunoprofilaktičke mere u zavisnosti od životinjske vrste i epizootiološke situacije, na osnovu plana Ministarstva, a na predlog nadležnog instituta. Korisnik lovišta treba da obezbedi uslove za sprovođenje zdravstvene zaštite divljači i naloženih mera u lovištu.
Vrše se dijagnostička ispitivanja divljači i divljih životinja na bolest plavog jezika, slinavku i šap, TSE (CWD), brucelozu, tuberkulozu, groznicu zapadnog Nila, kju-groznicu, trihinelozu, tularemiju, ehinokokozu i fasciloidozu po planu Ministarstva.
Korisnik lovišta prijavljuje uginuća i sanitarni odstrel divljači u lovištu veterinaru ili veterinarskom inspektoru. Organizovanje, uzimanje i slanje leševa/patološkog materijala u nadležni naučni ili specijalistički institut vrši ovlašćena veterinarska stanica/služba na osnovu pasivnog nadzora uz obaveštavanje veterinarskog inspektora. Ako se na osnovu kliničkih simptoma, anamnestičkih podataka i epizootiološke situacije, kao i rezultata obdukcionog nalaza kod uginule ili odstreljene divljači, posumnja na pojavu zarazne bolesti vrši se dijagnostičko ispitivanje i epizootiološki uviđaj.
Preseljenje i transport divljači i divljih životinja ne vrši se bez prethodno sprovedenog kliničkog pregleda. Ako se vrši preseljenje divljači u lovište koje se nalazi u drugoj epizootiološkoj jedinici vrši se dijagnostičko ispitivanje po programu nadležnog naučnog ili specijalističkog instituta, uz saglasnost Ministarstva. Korisnik lovišta obezbeđuje karantinski prostor za smeštaj divljači do dobijanja rezultata dijagnostičkog ispitivanja.
Dijagnostičko ispitivanje po programu nadležnog naučnog ili specijalističkog instituta vrši se i u intenzivnom uzgoju divljači, u odgajalištima i na farmama divljači. U prometu divljači, u karantinskom prostoru, odgajalištima i na farmama divljači omogućava se i identifikacija jedinki, kao i odvojeno držanje različitih vrsta divljači.
Sredstva za patomorfološki pregled uginuća kod sumnje na naročito opasne zarazne bolesti i jedinki odstreljenih tokom sanitarnih odstrela odobrenog od strane Ministarstva u cilju suzbijanja zaraznih bolesti, uzorkovanja i dijagnostička ispitivanja iz stava 2. ovog pododeljka obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
lj) Medi Visna ovaca i Artritis i encefalitis koza
Slučaj bolesti medi visna ovaca, odnosno artritis i encefalitis koza predstavlja stanje bolesti u kome su izraženi klinički simptomi i kod koje je dijagnostičkim ispitivanjima službenih uzoraka utvrđeno prisustvo infekcije.
Na osnovu rezultata aktivnog i pasivnog epizootiološkog nadzora i dijagnostičkih ispitivanja, vršiće se uspostavljanje zdravstvenog statusa gazdinstava ovaca i koza na bolesti medi visna ovaca, odnosno artritis i encefalitis koza, kao i vođenje podataka i registracija u Centralnoj bazi gazdinstava na kojima su uspostavljeni zdravstveni statusi na ove infekcije, prema programu Ministarstva. U zavisnosti od zdravstvenog statusa prema ovim infekcijama, vrši se kategorizacija gazdinstava, na sledeći način:
1) gazdinstva sa nepoznatim zdravstvenim statusom (ukoliko nisu vršena dijagnostička ispitivanja);
2) gazdinstva u kojima je utvrđena infekcija (ukoliko su utvrđeni slučajevi bolesti);
3) gazdinstva slobodna od medi visna ovaca, odnosno artritisa i encefalitisa koza (ukoliko su sve životinje u poslednjih 12 meseci dijagnostički ispitane najmanje jednom sa negativnom serološkim nalazom, ukoliko se u toku epizootiološkog nadzora nisu utvrdili klinički simptomi bolesti, a u stado se nisu uvodila bolesna ili seropozitivna grla).
U cilju utvrđivanja prevalencije medi visna ovaca i artritisa i encefalitisa koza vrši se dijagnostičko ispitivanje ovaca, odnosno koza na ove bolesti na farmama ovaca i koza, prema programu monitoringa Ministarstva.
Ministarstvo će doneti operativni priručnik (stručno metodološko uputstvo) za artritis i encefalitis koza i medi visna ovaca.
Sredstva za sprovođenje monitoringa na artritis i encefalitis koza i medi visna ovaca, ubijanje i neškodljivo uništavanje klinički obolelih životinja sa pozitivnim laboratorijskim nalazom obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
VIII DIJAGNOSTIČKA ISPITIVANJA KOD POBAČAJA I VOĐENJE PODATAKA O POBAČAJIMA I IZVRŠENIM DIJAGNOSTIČKIM ISPITIVANJIMA
Vlasnik, odnosno držalac životinje prijavljuje svaki slučaj pobačaja, ranog embrionalnog uginuća, rađanje slabovitalnih mladunaca koji uginjavaju u prvim danima života, kod krava, junica, ovaca, koza, krmača, nazimica i kobila veterinarskoj organizaciji.
Organizovanje, uzimanje i slanje patološkog materijala i krvi u nadležni naučni ili specijalistički institut vrši ovlašćena veterinarska stanica/služba na osnovu pasivnog nadzora uz nadzor veterinarskog inspektora, radi utvrđivanja uzroka pobačaja.
Dijagnostička ispitivanja kod pobačaja vršiće se:
1) kod goveda na: brucelozu, leptospirozu, listeriozu, hlamidiozu, virusnu dijareju goveda (BVD), infektivni bovini rinotraheitis/infektivni bovini pustulozni vulvovaginitis (IBR/IPV), kju groznicu, toksoplazmozu i infekciju izazvanu neosporama;
2) kod ovce i koze na: brucelozu, leptospirozu, listeriozu, hlamidiozu, kju groznicu, toksoplazmozu, salmonelozu i infekciju izazvanu neosporama;
3) kod svinje na: brucelozu, leptospirozu, toksoplazmozu, Aujeskijevu bolest, klasičnu kugu svinja, afričku kugu svinja, parvovirozu, infekciju izazvanu cirkovirusom tipa 2 i virusom PRRS-a (tip 1 i tip 2);
4) kod kopitara na: brucelozu, leptospirozu, salmonelozu, listeriozu, virusni arteritis konja (EVA) i rinopneumonitis konja (konjski herpesvirus tip 1 ili EHV-1).
Dijagnostičke metode za ispitivanje pobačaja su:
1) kod goveda:
A) serološka ispitivanja:
Bolest |
Metoda |
Bruceloza |
BAB |
ELISA* |
|
BVD |
VNT ili ELISA |
IBR/IPV |
VNT ili ELISA |
Kju groznica |
ELISA |
Hlamidioza |
ELISA |
Leptospiroza |
MAT |
Neospora |
ELISA |
* samo u slučaju pozitivnog nalaza BAB metodom radi se ELISA
B) dokazivanje uzročnika iz patološkog materijala pobačenih fetusa:
Bolest |
Metoda |
Obdukcija (samo kada su dostavljeni celi |
Sekcija ploda i uzorkovanje za |
plodovi) |
laboratorijsko ispitivanje |
Bruceloza* |
PCR / real-time PCR |
Leptospiroza |
PCR / real-time PCR |
Hlamidioza |
PCR / real-time PCR |
Kju groznica |
PCR / real-time PCR |
BVD |
RT- PCR / real-time RT- PCR |
IBR/IPV |
PCR / real-time PCR |
Toksoplazmoza |
PCR / real-time PCR |
Listerioza |
Aerobna kultivacija |
Neospora |
PCR / real-time PCR |
Biohemijska identifikacija i tipizacija bakterija (Listeria)** |
API System / BBL System |
* u slučajevima kada nije dostavljen uzorak krvi majke, već samo pobačeni plod
** samo u slučajevima izolacija ovih vrsta bakterija
2) kod ovaca i koza:
A) serološka ispitivanja:
Bolest |
Metod |
Bruceloza |
BAB |
ELISA* |
|
Kju groznica |
ELISA |
Hlamidioza |
ELISA |
Leptospiroza |
MAT |
Neospora |
ELISA |
* samo u slučaju pozitivnog nalaza BAB metodom radi se ELISA
B) dokazivanje uzročnika iz patološkog materijala pobačenih fetusa:
Bolest |
Metod |
Obdukcija (samo kada su dostavljeni celi |
Sekcija ploda i uzorkovanje za |
plodovi) |
laboratorijsko ispitivanje |
Bruceloza* |
PCR / real-time PCR |
Leptospiroza |
PCR / real-time PCR |
Hlamidioza |
PCR / real-time PCR |
Kju groznica |
PCR / real-time PCR |
Toksoplazmoza |
PCR / real-time PCR |
Neospora |
PCR / real-time PCR |
Listerioza |
Aerobna kultivacija |
Salmoneloza |
Aerobna kultivacija |
Biohemijska identifikacija i tipizacija |
API System / BBL System |
bakterija (Listeria/ Salmonella)** |
* u slučajevima kada nije dostavljena krv majke, već samo pobačeni plod
** samo u slučajevima izolacija ovih vrsta bakterija
3) kod svinja:
A) serološka ispitivanja:
Bolest |
Metoda |
Bruceloza |
BAB |
ELISA* |
|
Aujeskijeva bolest |
VNT / ELISA (gE) |
Parvoviroza |
HI test |
ELISA |
|
Klasična kuga svinja |
ELISA |
PRRS |
ELISA |
Leptospiroza |
MAT |
* samo u slučaju pozitivnog nalaza BAB metodom radi se ELISA
B) dokazivanje uzročnika iz patološkog materijala pobačenih fetusa:
Bolest |
Metod |
Obdukacija (samo kada su dostavljeni celi plodovi) |
Sekcija ploda i uzorkovanje za laboratorijsko ispitivanje |
Bruceloza* |
PCR / real-time PCR |
Leptospiroza |
PCR / real-time PCR |
Toksoplazmoza |
PCR / real-time PCR |
Aujeskijeva bolest |
PCR / real-time PCR |
Parvoviroza |
PCR / real-time PCR |
Cirkovirusa infekcija |
PCR / real-time PCR |
PRRS tip 1 i tip 2 |
RT- PCR / real-time RT- PCR |
Afrička kuga svinja |
PCR/ real-time /PCR |
Klasična kuga svinja |
RT- PCR / real-time RT- PCR |
* u slučajevima kada nije dostavljena krv majke, već samo pobačeni plod
4) kod kopitara:
A) serološka ispitivanja:
Bolest |
Metod |
Leptospiroza |
MAT |
Bruceloza |
BAB |
ELISA* |
|
Konjski herpesvirus tip 1 |
VNT ili ELISA |
Virusni arteritis konja |
VNT ili ELISA |
* samo u slučaju pozitivnog nalaza BAB metodom radi se ELISA
B) dokazivanje uzročnika iz patološkog materijala pobačenih fetusa:
Bolest |
Metod |
Obdukcija (samo kada su dostavljeni celi plodovi) |
Sekcija ploda i uzorkovanje za laboratorijsko ispitivanje |
Bruceloza* |
PCR / real-time PCR |
Leptospiroza |
PCR / real-time PCR |
Konjski herpesvirus tip 1 |
PCR / real-time PCR |
Virus virusnog arteritisa konja |
RT-PCR / real-time RT-PCR |
Listerioza |
Aerobna kultivacija |
Salmoneloza |
Aerobna kultivacija |
Biohemijska identifikacija i tipizacija Bakterija (Listeria/Salmonella)** |
API System / BBL System |
* samo u slučaju pozitivnog serološkog nalaza
** samo u slučaju pozitivnog nalaza bakterija
Naučni i specijalistički instituti vode podatke o sprovedenim dijagnostičkim ispitivanjima i epizootiološke podatke za svaki slučaj pobačaja, uključujući i podatke o poreklu uzorka, vrsti životinje i identifikacionim podacima životinje, uzroku pobačaja, rezultatima ispitivanja i epizootiološkoj povezanosti sa drugim slučajevima kao i predloženim merama za sprečavanje pojave i širenje bolesti. Izveštaji o rezultatima ispitivanja na pobačaj dostavljaju se Ministarstvu i nadležnom veterinarskom inspektoru. Veterinarski instituti dostavljaju šestomesečni i godišnji izveštaj, a po potrebi i češće. Godišnji izveštaj se dostavlja do kraja januara 2025. godine za svoje epizootiološko područje o sprovedenim dijagnostičkim ispitivanjima kod pobačaja sa podacima o broju pobačaja, vrsti životinje, identifikacionim broju životinje, mestu porekla životinje - opština, mesto, ID gazdinstva i rezultatima ispitivanja.
Sredstva za uzorkovanje i dijagnostička ispitivanja radi utvrđivanja uzroka pobačaja obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
IX DIJAGNOSTIČKO ISPITIVANJE PRIPLODNIH BIKOVA, NERASTOVA, OVNOVA I JARČEVA, PASTUVA KOJI SE KORISTE ZA PRIRODNO PARENJE I PROIZVODNJU SEMENA U CENTRIMA ZA VEŠTAČKO OSEMENJAVANJE
Dijagnostičkom ispitivanju priplodnih bikova u centrima za veštačko osemenjavanje i priplodnih bikova koji se koriste za prirodno parenje podležu sve priplodne životinje dva puta godišnje na brucelozu, tuberkulozu, enzootsku leukozu goveda, kampilobakteriozu, trihomonijazu, bovinu virusnu dijareju, infektivni bovini rinotraheitis i infektivni pustulozni vulvovaginitis i leptospirozu.
Vrši se i virusološko ispitivanje semena na svakih šest meseci na goveđu virusnu dijareju i Šmalenberg infekciju, a na svaka tri meseca na infektivni bovini rinotraheitis i infektivni pustulozni vulvovaginitis i mikrobiološka ispitivanja ispirka prepucijuma bikova na Campylobacter fetus sbsp. Venerealis i Trichomonas fetus na svakih šest meseci.
Dijagnostičkom ispitivanju priplodnih nerastova u centrima za veštačko osemenjavanje svinja podležu sve priplodne životinje dva puta godišnje, a nerastova koji se koriste za prirodni pripust za potrebe sopstvenog stočarstva jedanput godišnje, i to na:
1) brucelozu (B. abortus, B. suis);
2) tuberkulozu;
3) Aujeskijevu bolest (serum neutralizacija ili ELISA);
4) leptospirozu (MAT metoda);
5) PRRS (ELISA);
6) Klasičnu kugu svinja (KKS);
7) Afričku kugu svinja (AKS).
Dijagnostičkom ispitivanju priplodnih ovnova i jarčeva za veštačko osemenjavanje i prirodni pripust za potrebe sopstvenog stočarstva podležu sve priplodne životinje najmanje jednom godišnje, na sledeće bolesti:
1) bruceloza (B. melitensis);
2) medi visna ovaca, odnosno artritis i encefalitis koza;
3) kju groznica;
4) epididimitis ovaca (B. ovis).
Dijagnostičkom ispitivanju priplodnih pastuva podležu sve muške jedinke koje se koriste za prirodni pripust najmanje jednom godišnje, u zavisnosti od sprovođenja vakcinacije, i to na sledeće bolesti:
1) virusni arteritis konja (EVA);
2) rinopneumonitis konja (konjski herpesvirus tip 1 ili EHV-1);
3) Leptospiroza (svi serotipovi).
Priplodne životinje moraju da budu klinički zdrave, a rezultati laboratorijskih ispitivanja na navedene bolesti negativni, uzimajući u obzir da li su sprovedene imunoprofilaktičke mere.
O rezultatima laboratorijskih ispitivanja životinja u centrima za veštačko osemenjavanje, odnosno priplodnih mužjaka, naučni i specijalistički institut obaveštava nadležnog veterinarskog inspektora, odnosno Ministarstvo putem mesečnog, odnosno godišnjeg izveštaja, kao i bez odlaganja ako se utvrdi prisustvo zarazne bolesti kod životinje koja se ispituje.
Sredstva za dijagnostička ispitivanja na brucelozu priplodnih bikova, ovnova, jarčeva i nerastova, za tuberkulozu priplodnih bikova i nerastova i enzootsku leukozu priplodnih bikova obezbeđena su u budžetu Republike Srbije.
X PLAN SPROVOĐENJA IMUNOPROFILAKTIČKIH MERA I DIJAGNOSTIČKIH ISPITIVANJA, SUBJEKTI KOJI SPROVODE MERE I KONTROLA SPROVOĐENJA PROGRAMA MERA
Sprovođenje aktivnosti po Programu mera (vakcinacija, tuberkulinizacija, vađenje krvi, uzorkovanje materijala za dijagnostička ispitivanja i dr.), vrše veterinarske organizacije kojima su ustupljeni poslovi iz Programa mera, osim poslova vakcinacije pasa i mačaka, koje mogu obavljati sve veterinarske organizacije, u skladu sa Zakonom.
Veterinarske službe sprovode Program mera za potrebe sopstvenog stočarstva.
Pre početka sprovođenja imunoprofilaktičkih mera i dijagnostičkih ispitivanja ovlašćene veterinarske stanice/službe prave mesečni plan sprovođenja Programa mera koji se dostavlja nadležnom veterinarskom inspektoru i nadležnom institutu.
Dijagnostička/laboratorijska ispitivanja po Programu mera obavljaju naučni i specijalistički veterinarski instituti po osnovu teritorijalne nadležnosti (na epizootiološkom području za koje su osnovani), Zavod za antirabičnu zaštitu - Pasterov zavod u Novom Sadu, Institut za higijenu i tehnologiju mesa u Beogradu, Poljoprivredi fakultet u Novom Sadu i Fakultet veterinarske medicine u Beogradu. U slučaju da nadležni veterinarski institut nije akreditovan za sprovođenje propisanih metoda, uzorke dostavlja na ispitivanje u naučni ili specijalistički institut koji je akreditovan za ta ispitivanja.
Svaka sumnja na naročito opasne zarazne bolesti, odnosno svaki prvi slučaj u epizootiološkoj jedinici gde je dobijen pozitivan rezultat u akreditovanoj laboratoriji, odnosno pozitivan rezultat dobijen u okviru monitoringa ili plana nadzora na naročito opasne zarazne bolesti životinja, dostavlja se u NRL na potvrdu i o tome obaveštava nadležni veterinarski inspektor i Ministarstvo u skladu sa posebnim propisom. Podatke o rezultatima ispitivanja vodi NRL i o tome obaveštava Ministarstvo, nadležni institut koji je dostavio uzorke na ispitivanje i nadležnog veterinarskog inspektora.
Akreditovane laboratorije su u obavezi da dostavljaju NRL sve podatke o sprovedenim ispitivanjima na način definisan od strane NRL.
NRL za pojedine zarazne bolesti životinja organizuju međulaboratorijska uporedna ispitivanja u kojima je učešće obavezno za ostale laboratorije koje vrše dijagnostiku tih bolesti.
Sakupljanje, prevoz, preradu i uništavanje sporednih proizvoda životinjskog porekla, odnosno neškodljivo uklanjanje leševa životinja, obavljaju privredno društvo "Energo-Zelena" d.o.o. Inđija i Veterinarska ustanova za sakupljanje, preradu i uništavanje leševa životinja i drugih otpadaka životinjskog porekla "Napredak" Ćuprija, kao i pravna lica koja ispunjavaju propisane uslove i kojima je Ministarstvo ugovorom poverilo poslove sakupljanja, prevoza, prerade i uništavanja sporednih proizvoda životinjskog porekla.
Naučni, odnosno specijalistički veterinarski instituti vrše distribuciju dijagnostičkog sredstva za sprovođenje tuberkulinizacije i distribuciju vakcina za sprovođenje vakcinacije životinja u cilju obezbeđivanja zdravstvene zaštite životinja na epizootiološkom području za koje je nadležan.
U cilju obezbeđivanja vakcina protiv određenih zaraznih bolesti, kao i dijagnostičkih sredstava, koji nisu dostupni na području Republike Srbije, Ministarstvo može organizovati interventni uvoz vakcine na predlog nadležnih veterinarskih instituta, odnosno veterinarskih organizacija i uzgajivača, u skladu sa propisima koji regulišu promet veterinarskih lekova. NRL su dužne da raspolažu dovoljnim količinama dijagnostikuma visoke specifičnosti i osetljivosti za potrebe ranog otkrivanja bolesti i potvrdna ispitivanja za koje im je izdato rešenje o referentnosti i učestvuju u međulaboratorijskim ispitivanjima i razmeni znanja sa svetskim referentnim laboratorijama, odnosno referentnim laboratorijama Evropske unije.
Ovlašćene veterinarske stanice/službe i nadležni naučni, odnosno specijalistički veterinarski instituti vode podatke o poslovima po Programu mera.
Veterinarska inspekcija i nadležni institut vrše analizu sprovođenja Programa mera za sve ovlašćene veterinarske stanice/službe jedanput mesečno za prethodni mesec uzimajući u obzir mesečni plan, mesečni izveštaj, uključujući i fakturni izveštaj koji dostavljaju ovlašćene veterinarske stanice/službe, podatke iz Centralne baze, podatke o isporukama vakcina, tuberkulina, vakutajnera, obrazaca i drugih sredstava za sprovođenje Programa mera, kao i stanju lagera, epizootiološke podatke, kao i rezultate službenih kontrola i druge podatke.
U slučaju utvrđivanja nepravilnosti u realizaciji poslova po Programu mera, veterinarski inspektor bez odlaganja nalaže mere za otklanjanje nepravilnosti i o tome obaveštava Ministarstvo i nadležni institut.
Nadležna veterinarska stanica u toku aktivnog nadzora u slučaju uočenih nepravilnosti u sprovođenju mera zdravstvene zaštite životinja, obeležavanja, registracije i praćenja kretanja kao i vođenja i čuvanja propisane dokumentacije, sačinjava zapisnik o aktivnom nadzoru o uočenim nepravilnosti, u tri primerka. Originalan primerak zapisnika dostavlja se nadležnom vetrinarskom inspektoru.
O rezultatima analize sprovođenja Programa mera za sve ovlašćene veterinarske stanice/službe, šef odseka veterinarske inspekcije i nadležni epizootiolog, sastavljaju zbirni mesečni izveštaj za svaki upravni okrug (prema posebnom obrascu), institut dostavlja Ministarstvu zbirni mesečni izveštaj najkasnije desetog u tekućem mesecu za prethodni mesec. U slučajevima kada se konstatuju nepravilnosti, u izveštaju se navodi tačan opis nepravilnosti konstatovan od strane veterinarske inspekcije, kao i mere koje su preduzete.
O rezultatima kontrole, kao i o naloženim merama veterinarska inspekcija obaveštava Ministarstvo desetog u mesecu za prethodni mesec, odnosno odmah posle utvrđivanja nepravilnosti.
Do kraja januara 2025. godine veterinarska inspekcija sačinjava godišnji izveštaj izvršenih kontrola sprovođenja Programa mera u 2024. godini.