ODLUKAO POSEBNIM PRAVILIMA ZA IZVRŠAVANJE TRANSFERA ODOBRENJA I DIREKTNIH ZADUŽENJA U EVRIMA("Sl. glasnik RS", br. 68/2024) |
1. Ovom odlukom utvrđuju se poslovni, tehnički i drugi zahtevi za izvršavanje transfera odobrenja i direktnih zaduženja u evrima u okviru jedinstvenog područja za plaćanje u evrima - SEPA (eng. Single Euro Payments Area - SEPA).
2. Pojedini pojmovi u smislu ove odluke imaju sledeće značenje:
1) jedinstveno područje za plaćanje u evrima - SEPA (u daljem tekstu: SEPA područje) označava teritorijalnu oblast koja obuhvata države članice Evropske unije i druge države ili teritorije koje su ispunile kriterijume za pristup SEPA području, kao i propise Evropske unije, odnosno pravila, prakse, standarde i smernice sadržane u SEPA pravilima za izvršavanje platnih transakcija, pri čemu se u okviru te oblasti u skladu s tim aktima na međusobno usklađen način, pod jednakim uslovima i s jednakim pravima i obavezama izvršavaju platne transakcije;
2) platna transakcija označava domaću i međunarodnu platnu transakciju u smislu zakona kojim se uređuju platne usluge koja se izvršava putem transfera odobrenja ili direktnog zaduženja u evrima u okviru SEPA područja;
3) transfer odobrenja označava platnu uslugu kod koje platilac kod svog pružaoca platnih usluga inicira izvršenje jedne ili više platnih transakcija za zaduženje svog platnog računa, nakon čega se platni račun primaoca plaćanja odobrava za iznos te platne transakcije ili tih platnih transakcija;
4) direktno zaduženje označava platnu uslugu kod koje primalac plaćanja na osnovu platiočeve saglasnosti inicira platnu transakciju za zaduženje platiočevog platnog računa;
5) SEPA pravila za izvršavanje platnih transakcija (eng. payment scheme) označavaju jedinstven skup pravila, praksi, standarda i/ili operativnih smernica za izvršavanje platnih transakcija - koje su dogovorili pružaoci platnih usluga radi izvršavanja platnih transakcija - a koji je odvojen od bilo koje infrastrukture za plaćanja ili platnog sistema koji podržava primenu tog skupa pravila, praksi, standarda i/ili operativnih smernica;
6) IBAN (eng. International Bank Account Number) označava međunarodni identifikacioni broj platnog računa koji se koristi za označavanje platnog računa u skladu sa odlukom kojom se utvrđuju jedinstvena struktura za identifikaciju i klasifikaciju računa i plan računa za primenu međunarodnih pravila i IBAN standarda, koji se upotrebljava za nedvosmislenu identifikaciju platnog računa;
7) BIC kôd (eng. Bank Identifier Code) označava poslovni identifikacioni kôd kojim se nedvosmisleno identifikuje pružalac platnih usluga a čije elemente utvrđuje Međunarodna organizacija za standardizaciju - ISO (eng. International Organization for Standardization);
8) standard ISO 20022 XML označava standard za kreiranje elektronskih finansijskih poruka prema definiciji Međunarodne organizacije za standardizaciju koji sadrži fizički prikaz platnih transakcija u sintaksi XML-a (eng. Extensible Markup Language) i koji se koristi za izvršavanje platnih transakcija u skladu sa SEPA pravilima za izvršavanje platnih transakcija;
9) platni sistem za velika plaćanja (eng. large value payment system) označava platni sistem u kojem se obavljaju obrada, netiranje ili poravnanje pojedinačnih platnih transakcija visokog prioriteta i hitnosti, kao i, po pravilu, velikih iznosa;
10) platni sistem za mala plaćanja (eng. retail payment system) označava platni sistem u kojem se obavljaju obrada, netiranje ili poravnanje velikog broja transfera odobrenja ili direktnih zaduženja manjih iznosa a koji nije platni sistem za velika plaćanja;
11) datum poravnanja označava datum kada je između pružalaca platnih usluga izvršena novčana obaveza nastala po osnovu platne transakcije;
12) instrukcija direktnog zaduženja (eng. collection) označava onaj deo platne transakcije koja se izvršava putem direktnog zaduženja koji započinje iniciranjem ove transakcije od strane primaoca plaćanja i traje do izvršenja te transakcije zaduženjem platiočevog platnog računa;
13) saglasnost za direktno zaduženje (eng. mandate) označava ovlašćenje koje platilac daje primaocu plaćanja i svom pružaocu platnih usluga (neposredno ili posredno preko primaoca plaćanja) na osnovu koga primalac plaćanja može da inicira instrukciju direktnog zaduženja, a platiočev pružalac platnih usluga može da postupi u skladu sa uslovima iz te saglasnosti i u skladu s tom instrukcijom;
14) nalogodavac (eng. reference party) označava fizičko ili pravno lice u čije ime i za čiji račun platilac izvršava plaćanje, odnosno primalac plaćanja prima plaćanje;
15) pojmovi platni račun, platilac, primalac plaćanja, pružalac platne usluge, platni sistem, platni nalog, poslovni dan, novčana doznaka, korisnik platnih usluga, potrošač, okvirni ugovor, obrada, netiranje i poravnanje - imaju značenja utvrđena zakonom kojim se uređuju platne usluge.
3. Odredbe ove odluke ne primenjuju se na sledeće platne transakcije:
1) platne transakcije koje se izvršavaju između i unutar pružalaca platnih usluga, uključujući njihove zastupnike ili ogranke, za njihov sopstveni račun;
2) platne transakcije izvršene u platnim sistemima za velika plaćanja, osim direktnog zaduženja za koje platilac nije zahtevao da se izvrši preko platnog sistema za velika plaćanja;
3) platne transakcije koje se izvršavaju korišćenjem platne kartice ili sličnog uređaja, uključujući i podizanje gotovine, osim u slučaju da se platna kartica ili taj uređaj koriste samo za dobijanje neophodnih informacija za neposredno izvršavanje transfera odobrenja ili direktnog zaduženja na platni račun i sa platnog računa identifikovanog na osnovu IBAN-a;
4) platne transakcije koje se izvršavaju putem telekomunikacionih, digitalnih ili IT uređaja, pod uslovom da ne dovode do transfera odobrenja ili direktnog zaduženja na platni račun i sa platnog računa identifikovanog na osnovu IBAN-a;
5) novčane doznake;
6) platne transakcije u elektronskom novcu, pod uslovom da ne dovode do transfera odobrenja ili direktnog zaduženja na platni račun i sa platnog računa identifikovanog na osnovu IBAN-a.
U slučaju da SEPA pravila za izvršavanje platnih transakcija koja se odnose na transfere odobrenja ili direktna zaduženja sadrže određene dodatne karakteristike ili usluge koje nisu obavezne, odnosno u slučaju da omogućavaju korišćenje takvih karakteristika ili usluga - ova odluka primenjuje se samo na pružanje osnovnih usluga transfera odobrenja ili direktnih zaduženja, tj. na one osnovne aktivnosti koje su s pružanjem tih usluga neposredno povezane.
4. Pružalac platnih usluga dužan je da transfer odobrenja i direktno zaduženje izvršava u skladu s propisima kojima se uređuju platne usluge, devizno poslovanje i sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma, uz ispunjenje sledećih dodatnih obaveza:
1) da bez obzira na teritoriju s koje pruža ove platne usluge - za identifikaciju platnih računa koristi IBAN;
2) da se format i elementi elektronske poruke kojom se izvršava platna transakcija prema drugom pružaocu platnih usluga ili u platnom sistemu za mala plaćanja zasnivaju na standardu ISO 20022 XML;
3) da obezbedi da korisnik platnih usluga koristi IBAN za identifikaciju platnog računa, bez obzira na to da li platiočev pružalac platnih usluga ili pružalac platnih usluga primaoca plaćanja pružaju platne usluge u Republici Srbiji ili u drugoj državi članici SEPA područja;
4) da obezbedi da se, kada korisnik platnih usluga koji je pravno lice inicira ili prima pojedinačne transfere odobrenja ili pojedinačna direktna zaduženja koji se ne prenose pojedinačno, već u grupi - za kreiranje elektronskih finansijskih poruka primenjuje standard ISO 20022 XML;
5) da u polju finansijske poruke u koje se unose informacije o platnoj transakciji omogući unos informacija dužine do 140 znakova;
6) da informacije o referenci platne transakcije i druge podatke koji se dostavljaju u skladu s tač. 5. i 6. ove odluke prenese u celosti i bez izmena pružaocu platnih usluga koji učestvuje u izvršenju platne transakcije;
7) da, nakon što podaci neophodni za izvršenje platne transakcije budu formirani u elektronskom obliku, obezbedi potpuno automatizovanu elektronsku obradu platne transakcije u svim fazama njenog izvršenja (eng. end to end straight through processing), bez potrebe za naknadnim ručnim unosom ili izmenom podataka, a ovo pravilo primenjuje se, kad god je to moguće, i na posebne slučajeve izvršavanja transfera odobrenja i direktnih zaduženja (npr. u slučaju odbijanja platnog naloga ili povraćaja iznosa platne transakcije);
8) da ne utvrđuje najmanji iznos koji platna transakcija mora da ima, s tim što nije obavezan da izvršava platne transakcije čiji je iznos nula;
9) da izvršava platne transakcije čiji iznos nije veći od 999.999.999,99 evra, pri čemu može izvršavati i platne transakcije čiji je iznos veći od tog iznosa;
10) da od korisnika platnih usluga ne zahteva da navede BIC kôd platiočevog pružaoca platnih usluga, niti BIC kôd pružaoca platnih usluga primaoca plaćanja.
Pored obaveze iz stava 1. odredba pod 2) ove tačke, pružalac platnih usluga dužan je da, na poseban zahtev korisnika platnih usluga, za kreiranje elektronskih finansijskih poruka u odnosu s tim korisnikom platnih usluga koristi standard ISO 20022 XML.
Pored obaveza iz stava 1. ove tačke, platiočev pružalac platnih usluga dužan je da obezbedi da iznos platne transakcije bude odobren na računu pružaoca platnih usluga primaoca plaćanja do kraja narednog poslovnog dana nakon poslovnog dana kada je platiočev pružalac platnih usluga primio platni nalog u skladu s propisima iz tog stava, pri čemu ovaj rok za izvršenje platne transakcije koju korisnik platnih usluga inicira platnim nalogom na papiru može biti produžen za jedan poslovni dan.
Pored obaveza iz stava 1. ove tačke, ako mu je na računu odobren iznos platne transakcije za primaoca plaćanja i ako je primio sve informacije neophodne za odobrenje platnog računa primaoca plaćanja u skladu s propisima iz tog stava - pružalac platnih usluga primaoca plaćanja dužan je da bez odlaganja primaocu plaćanja odobri sredstva na njegovom platnom računu.
5. Kada izvršava transfer odobrenja, platiočev pružalac platnih usluga dužan je da od platioca pribavi sledeće podatke:
1) ime i prezime, odnosno naziv platioca;
2) broj platiočevog računa u IBAN formatu;
3) podatak o iznosu transfera odobrenja;
4) broj platnog računa primaoca plaćanja u IBAN formatu;
5) ime i prezime, odnosno naziv primaoca plaćanja;
6) druge informacije u vezi s platnom transakcijom.
U slučaju iz stava 1. ove tačke, platiočev pružalac platnih usluga dužan je da pružaocu platnih usluga primaoca plaćanja dostavi podatke iz tog stava, kao i sledeće podatke:
1) opis platne transakcije;
2) identifikacioni broj primaoca plaćanja;
3) ime i prezime, odnosno naziv nalogodavca primaoca plaćanja (ako poseduje taj podatak);
4) podatak o svrsi platne transakcije;
5) podatak o kategoriji svrhe platne transakcije;
6) BIC kôd pružaoca platnih usluga primaoca plaćanja - osim u slučaju da pružaoci platnih usluga koji učestvuju u platnoj transakciji ugovore drugačije;
7) BIC kôd platiočevog pružaoca platnih usluga - osim u slučaju da pružaoci platnih usluga koji učestvuju u platnoj transakciji ugovore drugačije;
8) identifikacioni kôd (eng. code) SEPA pravila za izvršavanje platnih transakcija;
9) datum poravnanja platne transakcije;
10) referentni broj platne transakcije koji je dodelio platiočev pružalac platnih usluga.
Radi iniciranja i izvršenja platne transakcije, primalac plaćanja koji prihvata transfer odobrenja dužan je da platiocu pruži podatak iz stava 1. odredba pod 4) ove tačke.
Kada izvršava transfer odobrenja, pružalac platnih usluga primaoca plaćanja dužan je da dostavi ili učini dostupnim primaocu plaćanja sledeće podatke:
1) ime i prezime, odnosno naziv platioca;
2) podatak o iznosu platne transakcije;
3) opis platne transakcije.
6. Kada izvršava direktno zaduženje, pružalac platnih usluga primaoca plaćanja dužan je da od primaoca plaćanja pribavi sledeće podatke:
1) podatak o vrsti direktnog zaduženja (višekratno, jednokratno, prva ili poslednja instrukcija direktnog zaduženja ili opoziv instrukcije direktnog zaduženja);
2) ime i prezime, odnosno naziv primaoca plaćanja;
3) broj platnog računa primaoca plaćanja u IBAN formatu;
4) ime i prezime, odnosno naziv platioca, ako je ovaj podatak raspoloživ;
5) broj platnog računa platioca u IBAN formatu;
6) jedinstvenu referentnu oznaku saglasnosti za direktno zaduženje (u daljem tekstu: saglasnost);
7) datum izdavanja (potpisa) saglasnosti od strane platioca;
8) podatak o iznosu instrukcije direktnog zaduženja;
9) jedinstvenu referentnu oznaku saglasnosti koju je dodelio primalac plaćanja kome je ta saglasnost prvo data - ako je naplatu po ovoj saglasnosti preuzeo drugi primalac plaćanja;
10) identifikacioni broj primaoca plaćanja;
11) identifikacioni broj primaoca plaćanja kome je saglasnost prvo data, ako je naplatu po ovoj saglasnosti preuzeo drugi primalac plaćanja;
12) opis plaćanja koji primalac plaćanja dostavlja platiocu;
13) podatak o svrsi instrukcije direktnog zaduženja;
14) podatak o kategoriji svrhe instrukcije direktnog zaduženja;
15) druge informacije u vezi sa instrukcijom direktnog zaduženja.
Pružalac platnih usluga primaoca plaćanja dužan je da obezbedi da je platilac dao saglasnost i sve izmene u vezi s tom saglasnošću primaocu plaćanja i svom pružaocu platnih usluga (direktno ili indirektno preko primaoca plaćanja), kao i da primalac plaćanja, ili drugo lice kome je poverena takva aktivnost, čuva izdate saglasnosti, te da je primalac plaćanja informisan o obavezi čuvanja izdatih saglasnosti.
U slučaju iz stava 1. ove tačke, pružalac platnih usluga primaoca plaćanja dužan je da platiočevom pružaocu platnih usluga prenese podatke iz odredaba 1) do 8) i odredaba 10) i 12) tog stava, kao i sledeće podatke:
1) BIC kôd pružaoca platnih usluga primaoca plaćanja, osim u slučaju da pružaoci platnih usluga koji učestvuju u platnoj transakciji ugovore drugačije;
2) BIC kôd platiočevog pružaoca platnih usluga, osim u slučaju da pružaoci platnih usluga koji učestvuju u platnoj transakciji ugovore drugačije;
3) ime i prezime, odnosno naziv platiočevog nalogodavca (ako je taj podatak sadržan u dematerijalizovanoj saglasnosti);
4) identifikacioni broj platiočevog nalogodavca (ako je taj podatak sadržan u dematerijalizovanoj saglasnosti);
5) ime i prezime, odnosno naziv nalogodavca primaoca plaćanja (ako je taj podatak sadržan u dematerijalizovanoj saglasnosti);
6) identifikacioni broj nalogodavca primaoca plaćanja (ako je taj podatak sadržan u dematerijalizovanoj saglasnosti);
7) identifikacioni kôd SEPA pravila za izvršavanje platnih transakcija;
8) datum poravnanja instrukcije direktnog zaduženja;
9) referentnu oznaku instrukcije direktnog zaduženja koju dodeljuje pružalac platnih usluga primaoca plaćanja;
10) podatak o vrsti saglasnosti;
11) jedinstvenu referentnu oznaku saglasnosti koju je dodelio inicijalni primalac plaćanja - ako naplatu po saglasnosti preuzima primalac plaćanja koji nije inicijalni primalac plaćanja kome je izdata saglasnost za direktno zaduženje;
12) identifikacioni broj izvornog primaoca plaćanja - ako naplatu po saglasnosti preuzima primalac plaćanja koji nije primalac plaćanja kome je izdata saglasnost za direktno zaduženje.
Kada izvršava direktno zaduženje, platiočev pružalac platnih usluga dužan je da platiocu dostavi ili učini dostupnim sledeće podatke:
1) jedinstvenu referentnu oznaku saglasnosti;
2) identifikacioni broj primaoca plaćanja;
3) ime i prezime, odnosno naziv primaoca plaćanja;
4) podatak o iznosu instrukcije direktnog zaduženja;
5) opis plaćanja;
6) identifikacioni kôd SEPA pravila za izvršavanje platnih transakcija.
7. U vezi sa izvršavanjem direktnih zaduženja kod kojih je platilac i/ili primalac plaćanja potrošač, platilac ima pravo da od svog pružaoca platnih usluga zahteva sledeće:
1) da ograniči plaćanja po osnovu direktnog zaduženja na određeni iznos i/ili na određeni period;
2) da, ako saglasnost prema SEPA pravilima za izvršavanje platnih transakcija ne uključuje pravo na povraćaj novčanih sredstava, pre zaduženja platiočevog platnog računa a na osnovu podataka povezanih s tom saglasnošću - izvrši potvrdu svake platne transakcije direktnog zaduženja, tj. da proveri da li iznos i rok platne transakcije direktnog zaduženja koja se inicira odgovaraju iznosu i roku iz te saglasnosti;
3) da blokira sva direktna zaduženja platiočevog platnog računa ili da blokira sva direktna zaduženja inicirana od strane jednog ili više tačno određenih primalaca plaćanja, ili da odobri samo direktna zaduženja inicirana od strane jednog ili više tačno određenih primalaca plaćanja.
Platiočev pružalac platnih usluga dužan je da platiocu pruži informacije o njegovim pravima iz stava 1. ove tačke u skladu sa onim odredbama zakona kojim se uređuju platne usluge kojima se uređuju sadržina i forma okvirnog ugovora i informacije koje se korisniku platnih usluga dostavljaju pre zaključenja tog ugovora.
Primalac plaćanja dužan je da svom pružaocu platnih usluga dostavlja podatke iz saglasnosti s prvom i sa svakom narednom platnom transakcijom u slučaju višekratnog direktnog zaduženja, odnosno sa svakom platnom transakcijom u slučaju jednokratnog direktnog zaduženja, a pružalac platnih usluga primaoca plaćanja dužan je da podatke iz te saglasnosti prenese platiočevom pružaocu platnih usluga pri svakoj platnoj transakciji direktnog zaduženja.
Kada okvirnim ugovorom između platioca i njegovog pružaoca platnih usluga nije predviđeno pravo na povraćaj novčanih sredstava, platiočev pružalac platnih usluga dužan je da, ne dovodeći u pitanje obavezu iz tačke 6. stav 2. ove odluke, pre zaduženja platiočevog platnog računa, a na osnovu podataka povezanih sa saglasnošću - izvrši potvrdu svake platne transakcije direktnog zaduženja, tj. da proveri da li iznos i rok platne transakcije direktnog zaduženja koja se inicira odgovaraju iznosu i roku iz te saglasnosti.
8. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije", a primenjuje se od datuma pristupanja Republike Srbije SEPA području.