PROGRAMMONITORINGA ZEMLJIŠTA NA NIVOU LOKALNE MREŽE GRADA NIŠA ZA 2024/2025. GODINU("Sl. list grada Niša", br. 94/2024) |
Zagađenost zemljišta direktno i indirektno utiče na zagađenje površinskih i podzemnih voda, vazduha, poljoprivrednih proizvoda, kao i na celovit kvalitet životne sredine i zdravlje stanovništva.
Do zagađenja zemljišta dolazi unošenjem zagađujućih materija u/na zemljište iz lokalizovanih izvora, preko atmosferskih i podzemnih voda, aktivnošću ljudi ili prirodnim procesima. Dugotrajno unošenje zagađujućih materija u zemljište može dovesti do trajne kontaminacije i zemljišta i podzemnih voda, a čovek obavljajući svoje uobičajene aktivnosti, dolazi u direktni kontakt sa zagađenim zemljištem.
Najčešći potencijalni izvori zagađenja zemljišta su: zagađenja iz vazduha/atmosfere, otpadnih voda, privrede, domaćinstava, poljoprivrede, industrijskih i termoenergetskih postrojenja, sa neuređenih deponija, usled elementarnih nepogoda i dr.
Zaštita zemljišnog prostora i njegovog održivog korišćenja, ostvaruje se merama sistematskog praćenja kvaliteta zemljišta, praćenjem indikatora za ocenu rizika od degradacije zemljišta, kao i sprovođenjem remedijacionih programa za otklanjanje posledica kontaminacije i degradacije zemljišnog prostora, bilo da se oni dešavaju prirodno ili da su uzrokovani ljudskim aktivnostima.
Jedinica lokalne samouprave, u okviru svoje nadležnosti utvrđene zakonom, obezbeđuje kontinuiranu kontrolu i praćenje stanja životne sredine (monitoring), u skladu sa zakonskom regulativom.
Program monitoringa zemljišta na nivou lokalne mreže, na teritoriji Grada Niša, utvrđuje aktivnosti ispitivanja zagađenosti zemljišta, ocenu stepena i karakteristike zagađenja, odnosno indikatore zagađenja kao i moguće štetne efekte po životnu sredinu, zdravlje ljudi, kao i rokove, način dostavljanja podataka i izveštavanje.
Program monitoringa zemljišta na nivou lokalne mreže na teritoriji Grada Niša, omogućava ostvarivanje sledećih ciljeva: procenu zagađenosti zemljišta u zoni zaštite vodoizvorišta, u zoni uticaja prometnih saobraćajnica, neuređenih javnih površina i nehigijenskih naselja, u zoni industrijskih objekata i termoenergetskih postrojenja, zemljišta sa javnih površina, brzo ispitivanje zemljišta u slučaju udesa, obradu informacija i dopunu postojeće baze podataka o stepenu i karakteristikama zagađenja, praćenje stanja zagađenosti sa evaluacijom višegodišnjih trendova, procenu mogućih, štetnih efekata po životnu sredinu i zdravlje stanovništva, informisanje javnosti i Agencije za zaštitu životne sredine, kao i predloge za preduzimanje preventivnih mera u svim aspektima značajnim za zaštitu zemljišta od zagađivanja.
III - OBIM I METODE ISPITIVANJA
Obim ispitivanja, način uzorkovanja i tumačenje rezultata, obavlja se u skladu sa odredbama Uredbe o sistematskom praćenju stanja i kvaliteta zemljišta ("Službeni glasnik RS", br. 88/20), a uzorkovanje standardizovanom metodom uzorkovanja, po Metodologiji za sistematsko praćenje kvaliteta i stanja zemljišta i kriterijuma za određivanje broja i rasporeda mernih mesta (sastavni deo Uredbe o sistematskom praćenju stanja i kvaliteta zemljišta).
Program monitoringa zemljišta na nivou lokalne mreže na teritoriji Grada Niša, obuhvata analizu 20 uzoraka, u periodu novembar 2024. godine i mart 2025. godine, (10 uzoraka u jesenjem periodu 2024. godine i 10 uzoraka u prolećnom periodu 2025. godine) uzorkovanjem površinskog sloja sa dubine od 10 cm do 50 cm, kao i kompozitnim uzorkovanjem. Vremenski period uzorkovanja i ispitivanja zemljišta biće definisani Operativnim planom dinamike realizacije Programa.
Pri izboru mernih mesta uzima se u obzir prisustvo i rasprostranjenost dominantnih pritisaka, koji dovode do degradacije zemljišta pretežno pod uticajem čoveka (erozija, zagađenje, sabijenost i narušavanje fizičkih svojstava, gubitak organskog ugljenika i biodiverziteta, salinizacija, alkalizacija, acidifikacija, klizišta i poplave, prekrivanje zemljišta i dr.), a kriterijumi za određivanje broja i rasporeda mernih mesta na nivou lokalne mreže su: tip zemljišta, način korišćenja, reljef, blizina lokalnog izvora zagađenja i vrsta zagađenja (industrijski kompleksi, deponije, saobraćajnice i dr.), kao i prisustvo drugih rizika od zagađenja i degradacije zemljišta, položaj parkova i površina za rekreaciju, položaj pedagoških ustanova, blizina izvorišta vodosnabdevanja.
Uredbom o sistematskom praćenju stanja i kvaliteta zemljišta ("Službeni glasnik RS", br. 88/20) definisana je lista metoda i standarda, koji se koriste za uzorkovanje zemljišta, analiza uzoraka, obrada podataka i ocenjivanje vrednosti koncentracija, u okviru lokaliteta:
- zona zaštite izvorišta vodosnabdevanja;
- zona industrijskih objekata i termoenergetskih postrojenja;
- zona frekventnog saobraćaja;
- zona neuređenih deponija i nehigijenskih naselja;
- zona javnih površina;
- zona zemljišta posle elementarnih nepogoda i hemijskog udesa.
Laboratorijska analiza uzoraka zemljišta, u skladu sa važećom zakonskom regulativom, obuhvata parametre za: ocenu fizičkih svojstava zemljišta, dubinu merenja i interval uzorkovanja, za ocenu hemijskih svojstava zemljišta, dubinu merenja i interval uzorkovanja, za ocenu mikrobioloških svojstava zemljišta, dubinu merenja i interval uzorkovanja.
Stručna akreditovana institucija, koja poseduje ovlašćenje za monitoring zemljišta, izdato od strane Ministarstva zaštite životne sredine i koja vrši ispitivanje zemljišta, u obavezi je da u izveštaju o ispitivanju zemljišta navede listu metoda i standarda koje koristi za uzorkovanje zemljišta, analizu uzoraka i obradu podataka.
IV - IZVEŠTAVANJE O SPROVOĐENJU PROGRAMA
Izveštaj o monitoringu zemljišta sadrži: vrstu lokaliteta, broj, raspored i položaj mernih mesta (prikazanih UTM koordinatnim sistemom - Transverzalni Merkatorov koordinatni sistem), listu analiziranih parametara, korišćene metode i standarde, granične vrednosti definisanih parametara, rezultate analize uzoraka i obrade podataka, procenu stepena ugroženosti zemljišta na osnovu analiziranih parametara i indikatora, predlog mera i podatke o ovlašćenom pravnom licu koje vrši monitoring zemljišta.
Izveštaji se dostavljaju u skladu sa dinamikom realizacije ovog Programa, definisanim Operativnim planom dinamike realizacije, za jesenji period 2024. godine i prolećni period 2025. godine, u dva primerka u pisanoj i u elektronskoj formi. Uz izveštaje je potrebno dostavljati i skraćene forme izveštaja (u elektronskom obliku), na Obrascima za prikazivanje podataka propisanih Pravilnikom o sadržini i formi izveštaja o monitoringu zemljišta ("Službeni glasnik RS", broj 126/21).
Konačni Izveštaj za jesenji (2024. godina) i prolećni (2025. godina) period realizacije Programa dostavlja se sa Izveštajem o prolećnom uzorkovanju i ispitivanju i treba da sadrži stručna tumačenja rezultata ispitivanja pripremljenih za potrebe objavljivanja u godišnjoj publikaciji o stanju zemljišta u Republici Srbiji.
Rezultati analize uzoraka zemljišta prikazuju se u Izveštajima tabelarno, grafički (mapiranje svih područja ispitivanja i mapiranje područja opterećenih zagađujućim materijama) i tekstualno, sa zaključkom o stanju na lokacijama, predlogom mera za svaku lokaciju, gde je registrovano prekoračenje graničnih i remedijacionih vrednosti, koncentracija opasnih i štetnih materija ili vrednosti koje ukazuju na značajnu kontaminaciju zemljišta, kao i preporukom za izradu remedijacionih programa, opisom načina i metoda uzorkovanja, vrste parametara i dinamike daljih ispitivanja.
Nadležni organ jedinice lokalne samouprave, na propisan način, dostavlja Izveštaj monitoringa na nivou lokalne mreže na teritoriji Grada Niša, Ministarstvu i Agenciji, najkasnije do 31. marta tekuće godine za prethodnu godinu, s obzirom da je dužnost jedinice lokalne samouprave prikupljanje i dostavljanje podataka za potrebe Nacionalnog informacionog sistema zaštite životne sredine (NISZŽS), u skladu sa zakonskim propisima.
V - AKTIVNOSTI ZA REALIZACIJU PROGRAMA
Realizacija Programa obuhvata tri faze:
I faza - Donošenje Programa monitoringa zemljišta na nivou lokalne mreže Grada Niša za 2024/2025. godinu, od strane Gradskog veća Grada Niša;
II faza - Izbor stručne akreditovane institucije, koja će vršiti monitoring zemljišta, sprovođenjem postupka javne nabavke na koje se Zakon o javnim nabavkama ne primenjuje i potpisivanje Ugovora;
III faza - Realizacija Programa od strane izabrane stručne akreditovane institucije.
Sredstva za realizaciju ovog Programa, predviđena su Odlukom o budžetu Grada Niša za 2024. godinu, iz sredstava Budžetskog fonda za zaštitu životne sredine Grada Niša ("Službeni list Grada Niša", br. 124/2023 i 41/2024), razdeo 9, glava 9.01, program 6 - zaštita životne sredine, funkcija 560, zaštita životne sredine nekvalifikovana na drugom mestu, na poziciji 308, ekonomska klasifikacija 424 - specijalizovane usluge, od ukupno namenjene aproprijacije u iznosu od 13.000.000,00 dinara, i Godišnjim finansijskim planom prihoda i primanja kao i rashoda i izdataka Gradske uprave za imovinu i održivi razvoj, opredeljuju se sredstva prema bližim namenama i isplaćuju na osnovu ugovora zaključenih, u skladu sa zakonom.
Program objaviti u "Službenom listu Grada Niša".