LISTA INDIKATORAZA PREPOZNAVANJE OSNOVA SUMNJE DA SE RADI O PRANJU NOVCA ILI FINANSIRANJU TERORIZMA KOD PLATNIH INSTITUCIJA I INSTITUCIJA ELEKTRONSKOG NOVCA |
1. Ovom listom indikatora utvrđuju se indikatori za prepoznavanje lica i transakcija za koje postoje osnovi sumnje da se radi o pranju novca ili finansiranju terorizma, koje su platne institucije i institucije elektronskog novca dužne da unesu u svoje liste indikatora, u skladu s članom 69. stav 1. Zakona o sprečavanju pranja novca i finansiranja terorizma (u daljem tekstu: Zakon).
2. Na visok rizik od pranja novca i finansiranja terorizma kod platnih institucija i institucija elektronskog novca mogu ukazati sledeće okolnosti:
1) platna usluga omogućava platne transakcije u velikim ili neograničenim iznosima;
2) platna usluga ima globalni domašaj;
3) platna transakcija je zasnovana na gotovini ili se finansira anonimnim elektronskim novcem ili proizvodima elektronskog novca koji predstavljaju izuzetak od obaveze vršenja mera poznavanja i praćenja stranke, u skladu s članom 16. Zakona;
4) transfer je izvršen uplatama jednog ili više platilaca iz različitih država lokalnom primaocu plaćanja;
5) potrebama stranke bi se moglo drugde udovoljiti na brži, odnosno jednostavniji način;
6) stranka ostavlja utisak da deluje u nečije ime, na primer kada je vidljivo da druge osobe nadgledaju stranku unutar ili izvan prostorija u kojima se transakcija vrši ili stranka postupa čitajući belešku sa instrukcijama, ponašanje stranke nema ekonomsko opravdanje, npr. stranka bez pogovora prihvata nepovoljan kurs ili visoku naknadu, zahteva transakciju u valuti koja nije zvanično sredstvo plaćanja ili je neuobičajena u pravnom sistemu države u kojoj se nalazi stranka ili primalac plaćanja ili traži ili daje značajne iznose valute u velikim ili malim apoenima;
7) platne transakcije stranke su uvek neznatno ispod odgovarajućih limita;
8) stranka koristi uslugu na neobičan način, npr. šalje novac sama sebi ili prima novac koji je sama sebi poslala ili šalje novac odmah po prijemu;
9) stranka ostavlja utisak da ne zna mnogo o primaocu plaćanja ili je oprezna pri davanju informacija o njemu;
10) nekoliko stranaka vrši prenos novčanih sredstava istom primaocu plaćanja ili ostavljaju utisak da imaju iste podatke za identifikaciju, npr. adresu ili broj telefona;
11) platna transakcija nije praćena traženim podacima o platiocu ili primaocu plaćanja;
12) iznos koji je poslat ili primljen ne odgovara prihodima stranke (ako je poznato);
13) ne postoje ograničenja u pogledu instrumenta plaćanja, npr. plaćanja gotovinom ili plaćanja proizvodima elektronskog novca koji predstavljaju izuzetak od obaveze vršenja mera poznavanja i praćenja stranke, u skladu s članom 16. Zakona;
14) način uspostavljanja poslovnog odnosa obezbeđuje određeni stepen anonimnosti;
15) platna usluga se u potpunosti pruža preko interneta bez odgovarajućeg obezbeđenja identifikacije;
16) platna usluga se pruža preko zastupnika:
- koji zastupa više pružalaca platnih usluga,
- kod koga je promet, u poređenju sa ostalim zastupnicima na sličnim lokacijama, neuobičajen (npr. neuobičajeno veliki ili mali iznosi transakcija, neuobičajeno velike gotovinske transakcije, veliki broj transakcija neznatno ispod graničnog iznosa (limita) propisanog za sprovođenje pojačanih mera i radnji praćenja ili poslovanje zastupnika van radnog vremena),
- kod koga je veliki deo poslovanja vezan za platioce i primaoce plaćanja iz država u kojima je pravni i institucionalni okvir takav da postoji visok stepen rizika od pranja novca i finansiranja terorizma,
- u odnosu na kog postoji sumnja u vezi s načinom i doslednom primenom politika za sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma na nivou grupe,
- koji nije iz finansijskog sektora, odnosno ne obavlja finansijsku delatnost kao osnovnu;
17) platna usluga se pruža preko razgranate mreže zastupnika u različitim državama;
18) složen lanac pružanja usluge (npr. uključen je veliki broj posrednika koji posluju u različitim državama ili je lanac pružanja usluge takav da onemogućava praćenje platnih transakcija);
19) platilac ili primalac plaćanja je stalno nastanjen ili privremeno boravi, odnosno ima sedište ili trajno obavlja delatnost u državi čiji je pravni i institucionalni okvir takav da postoji visok stepen rizika od pranja novca i finansiranja terorizma ili u of-šor državi ili državi koja se smatra poreskim rajem;
20) primalac plaćanja je stalno nastanjen ili privremeno boravi, odnosno ima sedište ili trajno obavlja delatnost u državi u kojoj je slabo razvijen regulisani bankarski sektor, što znači da se za plaćanja mogu koristiti usluge prenosa novčanih sredstava koje pružaju neregulisani subjekti (npr. hawala, tradicionalni sistem prenosa novca koji se koristi u arapskim zemljama i Južnoj Aziji, pri čemu se novac isplaćuje agentu koji zatim nalaže svom saradniku u odnosnoj državi ili području te države da novac isplati krajnjem primaocu);
21) stranka ili stvarni vlasnik stranke je neprofitna organizacija koja može biti korišćena u svrhe finansiranja terorizma;
22) stranka ili stvarni vlasnik stranke je of-šor pravno lice ili lice stranog prava;
23) stranka je student, nezaposleno lice ili osoba sa niskim primanjima (ako je poznato), a vrši transakciju velike vrednosti;
24) stranka je politički izloženo lice, odnosno domaći i/ili strani funkcioner;
25) stranka menja informacije koje je dala nakon što se od nje zahteva više detalja prilikom identifikacije;
26) stranka nastoji da pruži što manji broj informacija ili daje informacije koje se čine lažnim ili nedoslednim, a naročito izbegava da pruži podatke o platiocu ili primaocu plaćanja;
27) stranka za potrebe identifikacije daje na uvid dokumenta koja izgledaju kao da su falsifikovana, izmenjena ili netačna;
28) stranka odustaje od transakcije nakon što je saznala da mora da se identifikuje;
29) stranka pokušava da smanji iznos transakcije nakon što je saznala da treba da se identifikuje;
30) stranka odbija da dostavi dokumentaciju traženu za potrebe izvršenja transakcije;
31) transakcije kod kojih dokumentacija ne odgovara načinu sprovođenja same transakcije;
32) transakcije kod kojih izvor sredstava nije jasan ili se ne može utvrditi njihova veza s poslovanjem stranke;
33) transakcije u iznosu od 15.000 evra ili više u dinarskoj protivvrednosti;
34) neuobičajeno veliki obim ili iznos transakcija imajući u vidu obim transakcija koje stranka redovno vrši;
35) nepotpuni detalji u vezi sa nalogom za izvršenje transakcija u korist neprofitne organizacije (nevladine organizacije, zadužbine, udruženja, fonda, verske organizacije i dr.) ili u korist fizičkih lica povezanih sa navedenom organizacijom;
36) uporedo korišćenje platnih kartica ili drugih platnih instrumenata izdatih istom klijentu u različitim zemljama;
37) stranka vrši više međusobno povezanih transakcija u iznosima manjim od 15.000 evra u dinarskoj protivvrednosti, a koje ukupno prelaze iznos od 15.000 evra u dinarskoj protivvrednosti;
38) transferi sredstava velikog iznosa po osnovu prihoda od vlasništva sa računa pravnog lica koje je u lošoj finansijskoj situaciji (nema neraspoređenu dobit, posluje s gubicima itd);
39) transakcije namenjene neprofitnim organizacijama koje imaju sedište u ofšor državi, odnosno državi koja je poreski raj ili državi koja nije članica Evropske unije;
40) transakcije koje mogu ukazati na povezanost sa nabavkom oružja, opreme i tehnologije za proizvodnju oružja za masovno uništenje, uključujući transakcije lica iz zemlje koja je označena kao visokorizična za nabavku tog oružja, ili na trgovinu predmetima dvostruke namene u smislu Uredbe Saveta Evropske unije 428/2009, kao i transakcije lica koja nemaju istoriju kupovine iste ili slične robe;
41) prenos novčanih sredstava s računa stranke, odnosno na račun stranke koji je različit od računa koji je stranka navela pri identifikaciji, odnosno preko kojeg uobičajeno posluje ili je poslovala (posebno ako je reč o prekograničnoj transakciji);
42) transakcija se vrši u vezi sa uslugama koje su povezane s visokim rizikom od finansijskog kriminala (npr. klađenje preko interneta);
43) proizvod omogućava plaćanja elektronskim novcem, dopunu ili otkup tog novca (npr. podizanje gotovine) u velikim, odnosno neograničenim iznosima;
44) proizvod omogućava da se na računu elektronskog novca ili na odgovarajućem instrumentu pohrane veliki ili neograničeni iznosi novčanih sredstava;
45) proizvod se može finansirati (kupiti ili dopuniti) anonimno ili preko drugog proizvoda elektronskog novca, naročito ako je taj novac anoniman;
46) proizvod omogućava lične prenose s jednog na drugo lice (person-to-person ‒ P2P);
47) elektronski novac u vezi s tim proizvodom prihvaćen je kao sredstvo plaćanja kod velikog broja trgovaca ili na velikom broju prodajnih mesta;
48) proizvod je namenjen tome da ga kao sredstvo plaćanja prihvate trgovci koji prodaju robu i usluge koji su povezani s visokim rizikom od finansijskog kriminala (npr. klađenje preko interneta);
49) proizvod može da se koristi za prekogranične transakcije ili za transakcije u drugoj državi;
50) proizvod mogu koristiti lica koja nisu stranka, npr. određene partner-kartice, ali ne poklon kartice male vrednosti;
51) proizvod omogućava otkup elektronskog novca podizanjem gotovine;
52) stranka kupuje elektronski novac po osnovu nekoliko proizvoda od istog izdavaoca elektronskog novca, vrši česte dopune proizvoda ili ga otkupljuje (podiže gotovinu) u kratkim vremenskim razmacima bez ekonomskog opravdanja, a ako su sami distributeri (ili zastupnici koji delaju kao distributeri) ujedno i obveznici, ovo se odnosi i na proizvode elektronskog novca različitih izdavalaca koji su kupljeni kod istog distributera;
53) postoje okolnosti koje ukazuju na to da proizvod upotrebljava više lica čiji identitet nije poznat izdavaocu (npr. proizvod se istovremeno koristi sa nekoliko adresa internet protokola ‒ (u daljem tekstu: IP adresa);
54) česte su promene identifikacionih podataka stranke, poput adrese stanovanja ili IP adrese ili povezanih računa u banci;
55) proizvod se ne upotrebljava za predviđenu namenu, (npr. upotrebljava se globalno, a namenjen je za upotrebu kao poklon-kartica samo na određenim prodajnim mestima);
56) izdavanje i distribucija elektronskog novca preko interneta (online) ili na drugi način bez fizičkog prisustva stranke, bez odgovarajućeg obezbeđenja identifikacije, poput elektronskih potpisa, elektronskih identifikacionih dokumenata, kao i drugih mera koje imaju za cilj da spreče zloupotrebu ili prikrivanje pravog identiteta;
57) distribucija elektronskog novca preko trećih lica koja nisu obveznici u smislu Zakona, kada se izdavalac elektronskog novca oslanja na to da će neke od mera koje je taj obveznik dužan da sprovede radi sprečavanja pranja novca i finansiranja terorizma sprovesti distributer, a nije pouzdano utvrdio da distributer ima odgovarajuće sisteme i kontrole uspostavljene radi adekvatnog preduzimanja tih mera;
58) razdvajanje usluga pod kojim se podrazumeva pružanje usluga u vezi sa elektronskim novcem od strane nekoliko operativno nezavisnih pružalaca tih usluga bez odgovarajućeg nadzora i koordinacije;
59) činjenica da se proizvod finansira iz države koja je povezana s većim rizikom od pranja novca i finansiranja terorizma.
3. Ova lista indikatora objavljuje se na internet prezentaciji Narodne banke Srbije i dostavlja se Upravi za sprečavanje pranja novca radi objavljivanja ove liste na internet prezentaciji te uprave.