UREDBAO PROGLAŠENJU PARKA PRIRODE "GOLIJA"("Sl. glasnik RS", br. 88/2024) |
Prirodno dobro Golija je planinska regija koja u svojim granicama obuhvata planine Goliju, Radočelo i deo prostora planine Čemerno. Golija je i najviša planina jugozapadne Srbije, pripada prostranoj geografskoj regiji koja se označava kao Staro-vlaško-raška visija, ograničena duboko usečenim dolinama Ibra na istoku, Zapadne Morave na severu i Drinom sa Limom na zapadu i stavlja se pod zaštitu, kao zaštićeno područje pod imenom Park prirode "Golija", područje I kategorije - zaštićeno područje međunarodnog, nacionalnog, odnosno izuzetnog značaja (u daljem tekstu: Park prirode "Golija").
Park prirode "Golija", stavlja se pod zaštitu u cilju zaštite i očuvanja, velikog broja izvora, reka i potoka sa veoma čistom planinskom vodom; najživopisnijih klisura Studenice i Izubre; dve aktivne monaške isposnice; autohtonih šumskih zajednica, tri vodopada, brojnih slapova i bukova; tresava i jezera, od kojih su najveća Košaninovo i Dajićko jezero.
U Parku prirode "Golija", naročito su zastupljene bukove šume, mešovite lišćarsko-četinarske šume i čiste smrčeve šume. Neki delovi ovih šuma imaju karakter prašume. Osim planinskog javora (Acer heldreichii) koji ovde gradi svoje najlepše i najočuvanije lišćarske i lišćarsko-četinarske šume u Srbiji, ovu planinu naseljava još oko 515 biljnih vrsta, od kojih su mnoge reliktnog ili endemičnog karaktera (Geum molle, Hedera helix, Ilex aquifolium, Ostrya carpinifolia, Aremonia agrimonoides, Asarum europaeum, Tamus communis, Trollius eurpaeus i dr.).
Utvrđeno je prisustvo 29 vrsta iz familije orhideja što je 50% od ukupnog broja koji se odnosi na Zapadnu Srbiju. Orhideje (Epipactis leptochila subsp. Neglecta) i (Dactylorhiza fuchsii) pronađeni na Goliji su novi taksoni za floru Srbije.
Poseban značaj flori nekog područja daju endemične i reliktne vrste. Na Goliji je zabeleženo 56 endemita i 35 relikata.
Južne planinske strane planine, kao i podgorine, obrasle su prostranim livadama i pašnjacima. U smrčevom pojasu očuvale su se tresave, kao specifični i osetljivi ekosistemi.
Park prirode "Golija", stalno ili povremeno nastanjuje 53 vrste sisara, što trenutno čini oko 50% vrsta koje su do sada na bilo koji način registrovane na teritoriji Srbije. Pored brojnih vrsta sisara, kao što su slepo kuče (Spalax leucodon), medved (Ursus arctos), vuk (Canis lupus) ili lisica (Vulpes vulpes), Park prirode "Golija" naseljava i 145 značajnih vrsta ptica: mala sova (Glaucidium passerinum), gaćasta kukumavka (Aegolius funereus), kameljarka (Aquila chrysaetos), sivi soko (Falco peregrinus), troprsti detlić (Picoides tridactylus), planinski detlić (Dendrocopos leucotos) i dr.
U severnom delu parka, u dolini Studenice, nalazi se manastir Studenica iz XII veka, spomenik kulture pod zaštitom UNESCO-a.
Deo Parka prirode "Golija" (53.804 ha) sa svojim prirodnim i stvorenim vrednostima ispunio je u potpunosti kriterijume za nominovanje za rezervat biosfere po programu čovek i biosfera (MAB). Odlukom Međunarodnog koordinacionog saveta za UNESCO MAB program, septembra 2001. godine, Rezervat biosfere "Golija-Studenica" proglašen je za prvi rezervat biosfere u Srbiji i postao je deo UNESCO svetske mreže rezervata biosfere. Očuvanost prirode sa velikim brojem biljnih i životinjskih vrsta, od kojih su posebno značajne brojne endemične i reliktne vrste, kao i prisustvo manastira Studenice koji je od 1986. godine na listi svetske baštine (World Heritage), osnova su za proglašenje rezervata.
Rezervati biosfere su područja kopnenih i obalskih/morskih ekosistema koji su međunarodno priznati UNESCO MAB programa i oni treba da razreše jedno od najvažnijih pitanja sa kojima se svet danas suočava: kako pomiriti očuvanje biodiverziteta sa potrebom za ekonomskim i društvenim razvojem i održavanjem pripadajućih kulturnih vrednosti. Efikasan rezervat biosfere podrazumeva zajedničko delovanje stručnjaka za prirodne i društvene nauke, grupa za očuvanje i razvoj zaštićenih područja, institucija nadležnih za upravljanje rezervatom i lokalne zajednice.
Na zaštićenom području prioritetna Natura 2000 staništa predstavljaju šume crne jove, sive jove i crnog bora, a EMERALD staništa čine šume: crne jove, sive jove, kitnjaka, cera, kitnjaka i cera i planinske bukve. Park prirode "Golija" nalazi se u obuhvatu ekološke mreže Republike Srbije - ekološki značajnog područja "Golija" (navedeno pod br. 72 u prilogu 1. Uredbe o ekološkoj mreži "Službeni glasnik RS", broj 102/10), Emerald ekološke mreže (Emerald područje "Golija", sa klasifikacionim kodom "RS0000030"), međunarodno i nacionalno značajnog područja za ptice (IBA područje "Golija", sa klasifikacionim kodom "RS029IBA"), međunarodno značajnog područja za biljke (IPA područje "Golija"), kao i odabranog područja za dnevne leptire (RVA područje "Golija 09").
Park prirode "Golija", nalazi se na teritoriji grada Kraljeva (KO Orlja Glava, KO Savovo, KO Miliće, KO Brezova, KO Dolac, KO Zasad, KO Ušće, KO Vrh, KO Reka, KO Dražiniće, KO Rudno i KO Bzovik), grada Novog Pazara (KO Dramiće, KO Kuzmičevo, KO Rast, KO Radaljica i KO Muhovo), na teritoriji opštine Ivanjica (KO Dobri Do, KO Vrmbaje, KO Čečina, KO Koritnik, KO Brusnik, KO Gradac, KO Dajići, KO Vionica, KO Medovine, KO Erčege, KO Vučak, KO Vasiljevići, KO Smiljevac, KO Gleđica, KO Bratljevo i KO Kumanica), na teritoriji opštine Raška (KO Kruševica, KO Biniće, KO Gradac, KO Boroviće i KO Plešin) i teritoriji opštine Sjenica (KO Šare).
Površina Parka prirode "Golija" iznosi 75.838,94 ha, od čega je u državnoj svojini 29.141,65 ha (38,64%), u privatnoj svojini 44.059,20 ha (58,10%) i 2.638,07 ha (3,47%) u javnom vlasništvu.
Opis granice i grafički prikaz Parka prirode "Golija", dati su u Prilogu - Opis granica i grafički prikaz Parka prirode "Golija", koji je odštampan uz ovu uredbu i čini njen sastavni deo.
Na području Parka prirode "Golija", utvrđuju se režimi zaštite I, II i III stepena. Režim zaštite I stepena obuhvata površinu od 763,30 ha (1,01%) u okviru kojega se nalaze lokaliteti:
1) "Isposnice", nalazi se na teritoriji grada Kraljeva, KO Savovo;
2) "Košaninova jezera", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Vrmbaje;
3) "Crepuljnik", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Vrmbaje;
4) "Radočelo", nalazi se na teritoriji grada Kraljeva, KO Bzovik;
5) "Palež", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Kumanica;
6) "Dajićko jezero", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Gleđica;
7) "Tresava na Belim vodama", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Dajići;
8) "Izubra", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Koritnik i KO Čečina;
9) "Vodice", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Dajići;
10) "Karalići", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Dajići;
11) "Ispod Jankovog kamena", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Dajići;
12) "Pašina česma", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Medovine;
13) "Iznad Ljutih livada", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Koritnik;
14) "Crna reka", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Koritnik;
15) "Radulovac", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Koritnik;
16) "Izvorište Crne reke", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Koritnik i obuhvata dva odvojena lokaliteta;
17) "Okruglica", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Kumanica;
18) "Orlov kamen" nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Gleđica;
19) "Plakaonica " nalazi se na teritoriji opštine Raška u KO Biniće;
20) "Ravnine", nalazi se na teritoriji opštine Raška u KO Plešin.
Režim zaštite II stepena obuhvata površinu od 4457,49 ha (5,88%) u okviru kojega se nalaze lokaliteti:
1) "Gradina", nalazi se na teritoriji grada Kraljeva, KO Orlja Glava i KO Savovo;
2) "Pod Crepuljnikom - Radočelo", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Vrmbaje i KO Čečina i na teritoriji grada Kraljeva, KO Bzovik;
3) "Ugljare", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Koritnik;
4) "Rimski most - Pakašnica", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Kumanica i KO Gleđica;
5) "Jelenovica", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Kumanica;
6) "Dajići", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Gleđica;
7) "Bele Vode", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Dajići;
8) "Brusničke šume", nalazi se na teritoriji grada Kraljevo, KO Bzovik i opštine Ivanjica, KO Čečina i KO Koritnik;
9) "Međugorski potok", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Dajići;
10) "Golijska reka", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Dajići, KO Gleđica i KO Vučak;
11) "Jankov kamen", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Dajići i KO Gradac;
12) "Bojevo brdo - Jelića strugara", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Medovine;
13) "Ljute livade", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Koritnik;
14) "Vlaški most", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Koritnik;
15) "Suvi Breg", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Koritnik;
16) "Odvraćenica", nalazi se na teritoriji opštine Ivanjica, KO Koritnik;
17) "Retko Bučje", nalazi se na teritoriji opštine Raška, KO Plešin;
18) "Plakaonica II", nalazi se na teritoriji opštine Raška, KO Biniće.
Režim zaštite III stepena obuhvata površinu od 70618,15 ha (93,11%) u okviru kojega se nalaze lokaliteti koji nisu pod režimima zaštite I i II stepena.
Na području Parka prirode "Golija", na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite III stepena, sprovodi se proaktivna zaštita, gde se mogu vršiti upravljačke intervencije u cilju restauracije, revitalizacije i ukupnog unapređenja zaštićenog područja, razvoj sela i unapređenje seoskih domaćinstava, uređenje objekata kulturno-istorijskog nasleđa i tradicionalnog graditeljstva, očuvanje tradicionalnih delatnosti lokalnog stanovništva, selektivno i ograničeno korišćenje prirodnih resursa i prostora.
Osim zabrane radova i aktivnosti, koji su utvrđeni u članu 35. Zakona o zaštiti prirode, na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite III stepena, zabranjuju se i:
1) obrazovanje deponija;
2) ispuštanje neprečišćenih otpadnih voda i unošenje hazardnih i zagađujućih supstanci u površinske i podzemne vode i zemljište, kao ni ispuštanje prečišćenih otpadnih voda direktno u podzemne vode preko upojnih objekata;
3) izgradnja hidroenergetskih objekata (brana - akumulacija), uključujući i regulaciju i pregrađivanje vodotoka i to na vodotocima sa izrazito klisurastim i kanjonskim dolinama, osim planiranih radova na uređenju i unapređenju vodnog režima na način koji neće negativno uticati na očuvanje prirodnih vrednosti i životne sredine;
4) uništavanje i sakupljanje strogo zaštićenih biljnih i životinjskih vrsta;
5) čista seča šuma, koja nije planirana kao redovan vid obnavljanja šuma, osim u slučajevima propisanim zakonom kojim se uređuje šumarstvo;
6) seča pojedinačnih starih stabala, impozantnih dendrometrijskih karakteristika, značajnih za očuvanje biodiverziteta i kulturnog nasleđa;
7) unošenje autohtonih vrsta;
8) uznemiravanje faune i sakupljanje jaja;
9) promena morfologije terena i pošumljavanje u cirkovima i u njihovoj blizini, izgradnja objekata kojima bi se oni zaklonili i kojima bi se onemogućilo njihovo posmatranje kao i pregrađivanje vodotokova na sledećim lokalitetima: cirk na Jankovom kamenu i Bojevom brdu; mermeri u okolini Studenice; bigar na Gradačkoj i Plešinskoj reci; paleontološki lokaliteti sa rudistnim školjkama; vodopad Savošnice; šljunkovite rečne terase reke Studenice; pećina u brdu Petrov krš i izvori i vodotokovi, osim za potrebe njihovog uređenja, sanaciju i prezentaciju;
10) promena namene površina koja može imati uticaj na temeljne vrednosti prirodnog dobra;
11) izvođenje zemljanih, građevinskih i drugih radova kojima se može oštetiti, poremetiti ili ugroziti zaštićeno područje i njegova okolina;
12) izvođenje radova koji mogu dovesti do uništavanja ili oštećivanja objekata geonasleđa;
13) izgradnja septičkih jama propusnog tipa i svako ispuštanje neprečišćenih otpadnih i osočnih voda u površinske i podzemne vode i zemljište;
14) izgradnja industrijskih, infrastrukturnih i drugih objekata čiji rad i postojanje mogu izazvati nepovoljne promene kvaliteta zemljišta, voda, vazduha, živog sveta, lepote predela, kulturnih dobara i njihove okoline, osim onih koji su već u izgradnji;
15) izgradnja vikend, privremenih, montažnih, pokretnih i turističkih objekata izvan građevinskih područja utvrđenih posebnim planskim i urbanističkim dokumentima;
16) izgradnja većih smeštajnih kapaciteta (hotela i sl.);
17) izgradnja novih saobraćajnica ukoliko nisu utvrđene važećom prostorno planskom dokumentacijom;
18) uništavanje najvrednijih i najočuvanijih šumskih kompleksa i njihovo usitnjavanje;
19) obavljanje aktivnosti i radnji na mestima i na način koji mogu izazvati procese jake i ekscesivne vodne erozije i nepovoljne promene predela;
20) branje jedinki i narušavanje staništa orhideja;
21) pretvaranje staništa vresa (Calluna vulgaris) u poljoprivredne površine, kao i branje/kidanje grančica, branje celih jedinki kao i narušavanje staništa;
22) sve radnje i aktivnosti kojima se ugrožava fauna riba i remeti njihov mrest, rast, ishrana i kretanje;
23) svako samoinicijativno poribljavanje vodotokova, akumulacija, jezera, bara i dr.;
24) nekontrolisani lov i odstrel ptica;
25) rukovanje otrovnim hemijskim materijama i naftnim derivatima na način koji može prouzrokovati zagađivanje zemljišta i voda;
26) obavljanje bilo kakvih radova na nepokretnim kulturnim dobrima i dobrima pod prethodnom zaštitom, kao i zaštićenoj okolini bez prethodno pribavljenih uslova i saglasnosti nadležne službe za zaštitu spomenika kulture.
Radovi i aktivnosti ograničavaju se na:
1) izgradnju objekata (saobraćajne, energetske, komunalne i druge infrastrukture) i njima pripadajućih objekata distributivne elektroenergetske infrastrukture, na građevinskim površinama utvrđenim planskom dokumentacijom;
2) način gazdovanja predviđen i propisan planskim dokumentima iz oblasti šumarstva u skladu sa zakonom kojim se uređuje šumarstvo;
3) način gazdovanja na površinama na kojima se istraživanjima potvrdi prisustvo strogo zaštićenih divljih biljnih i životinjskih vrsta koje su retke i ugrožene i za koje su potrebne dodatne mere zaštite, i to propisivanjem mera zaštite u okviru posebnih uslova zaštite za date vrste i njihova staništa;
4) kaptiranje izvora, izgradnja vodozahvata, dubokih bušotina ili izdvojenih objekata samo za potrebe vodosnabdevanja pojedinačnih domaćinstava;
5) adaptaciju, sanaciju i rekonstrukciju već postojećih seoskih, stambenih i turističko-rekreativnih objekata, kao i onih koji su predviđeni usvojenim programima, planovima i osnovama;
6) izgradnju objekata upravljača u cilju zaštite i prezentacije prirodnog dobra (vizitorski centar, administrativni punkt, turistički punkt i dr.);
7) uređenje, izgradnju i infrastrukturno opremanje prostora za potrebe turizma i rekreacije;
8) eksploataciju mineralnih sirovina na postojeća eksploataciona polja;
9) geološka istraživanja u skladu sa već odobrenim geološkim rezervama;
10) korišćenje mineralnih sirovina i zemlje, samo na ručno kopanje kamena od strane lokalnog stanovništva, kao i otvaranje privremenih kopova i pozajmišta isključivo za potrebe izgradnje, rekonstruklcije, sanacije i održavanja protivpožarnih, šumskih i seoskih puteva;
11) očuvanje objekata koji po arhitektonsko-građevinskim odlikama i vremenu nastanka i nameni predstavljaju spomenike narodnog graditeljstva;
12) obnavljanje i održavanje poljskih, šumskih i drugih puteva, i objekata narodnog graditeljstva;
13) primena hemijskih sredstava uz odobrenje ministarstva nadležnog za poslove poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, a uz saglasnost ministarstva zaštite životne sredine;
14) formiranje poljoprivrednih monokultura;
15) kontrolisana primena hemijskih preparata u konvencionalnoj poljoprivrednoj proizvodnji;
16) mere u gazdovanju šumama, na mere kojima se osigurava povećanje površina pod šumskim ekosistemima i poboljšanje njihove strukture i zdravstvenog stanja, posebno u pogledu zastupljenosti viših uzgojnih tipova i većih debljinskih razreda količine i kvaliteta drvne zapremine, raznovrsnosti i autohtonosti florističko-dendrološkog sastava;
17) ručno košenje livada košanica ili košenje uz upotrebu mehanizacije;
18) kontrolisano pašarenje na pašnjačkim površinama i uređenje pojila za stoku;
19) reintrodukciju i rekolonizaciju autohtonih vrsta i druge aktivnosti na očuvanju i unapređivanju stanja populacija ugroženih divljih vrsta flore i faune;
20) ribolov u naučnoistraživačke svrhe i rekreativni ribolov u skladu sa propisima i planskim dokumentima iz oblasti zaštite i održivog korišćenja ribljeg fonda;
21) sakupljanje zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva za koje se dobija dozvola za sakupljanje i korišćenje u komercijalne svrhe na osnovu propisa kojim se uređuje kontrola korišćenja i prometa divlje flore i faune;
22) paljenje i loženje vatre, na mestima određenim za tu namenu;
23) naučnoistraživački i obrazovni rad i prezentacija prirodnih i kulturnih vrednosti Parka prirode;
24) uređenje i korišćenje prostora u skladu sa propisanim režimom zaštite na način kojim se omogućava očuvanje prirodnih vrednosti i spomenika kulture.
Na području Parka prirode "Golija", na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite II stepena sprovodi se aktivna zaštita radi očuvanja i unapređenja prirodnih vrednosti, posebno kroz mere upravljanja populacijama divljih biljaka i životinja, održanje i poboljšanje uslova u prirodnim staništima i tradicionalno korišćenje prirodnih resursa.
Osim zabrane radova i aktivnosti, koji su utvrđeni u članu 35. Zakona o zaštiti prirode i članu 5. ove uredbe, u režimu zaštite IІ stepena zabranjuje se i:
1) izgradnja vetrogeneratora;
2) izmena morfologije terena, odnosno izvođenje radova koji bi mogli da unište ili naruše geomorfološke i hidrološke karakteristike područja;
3) prevođenje voda i izmena hidrodinamičkih karakteristika i režima potoka i reka, kao i svi drugi radovi i intervencije koje mogu uticati na izmenu hidrološkog režima podzemnih i površinskih voda, osim planiranih radova na uređenju i unapređenju vodnog režima na način koji neće negativno uticati na očuvanje prirodnih vrednosti i životne sredine;
4) promena namene vodnog zemljišta, bez saglasnosti vodoprivrednog društva;
5) gradnja stambenih, turističkih, ugostiteljskih, vikend, privremenih, montažnih i drugih objekata, osim stambenih, pomoćnih i ekonomskih objekata u okviru postojećih poljoprivrednih domaćinstava;
6) izgradnja javnih skijališta i skijaške infrastrukture (ski staze, žičare, gondole, instalacije za osvetljenje ili osnežavanje i dr.);
7) obrazovanje deponija i izgradnja spalionice otpada;
8) prenamena površina na kojima se nalaze vlažna staništa ili izvođenje aktivnosti kojima se one isušuju;
9) korišćenje poljoprivrednog zemljišta u nepoljoprivredne svrhe;
10) preoravanje prirodnih livada i pašnjaka;
11) čista seča šuma koja nije planirana kao redovan vid obnavljanja šuma, osim u slučajevima propisanim zakonom kojim se uređuje šumarstvo;
12) izgradnja novih javnih puteva, osim u funkciji revitalizacije i ekonomskog razvoja područja;
13) uklanjanje kraj rečne vegetacije;
14) sadnja drvenastih i žbunastih vrsta na područjima sa utvrđenim vrednostima geodiverziteta;
15) postavljanje, odnosno ukucavanje tabli i drugih obaveštenja na stablima;
16) sve radnje i aktivnosti kojima se ugrožava fauna riba i remeti njihov mrest, rast, ishrana i kretanje;
17) formiranje ilegalnih i neregistrovanih hranilišta za nekrofagne vrste divljih životinja;
18) lovnih aktivnosti, osim onih aktivnosti predviđenih planskim dokumentima iz oblasti lovstva;
19) uznemiravanje ptica i drugih životinja u reproduktivnom periodu;
20) uništavanje gnezda ptica;
21) korišćenje bespilotnih letelica suprotno zakonom i drugim propisima predviđenih zabrana i ograničenja;
22) vožnja kvadovima;
23) postavljanje ferate;
24) obavljanje bilo kakvih radova na nepokretnom kulturnom dobru i u njegovoj neposrednoj okolini bez prethodno pribavljenih uslova i saglasnosti nadležne organizacije za zaštitu spomenika kulture.
Radovi i aktivnosti ograničavaju se na:
1) aktivnosti na izvođenju hitnih i neophodnih sanacionih šumskih i vodoprivrednih radova nakon akcidentnih situacija prilikom vetroloma, vetroizvala, požara, kalamiteta insekata, poplava i slično;
2) gazdovanje šumama i šumskim zemljištima u skladu sa planovima i osnovama gazdovanja šumama, a kojima se obezbeđuje održavanje postojećih šumskih ekosistema, umereno povećanje površina pod šumskim ekosistemima i poboljšanje njihovog sastava, strukture i zdravstvenog stanja, očuvanje raznovrsnosti i izvornosti drveća, žbunja i ostalih biljnih i životinjskih vrsta u šumskim sastojinama;
3) izvođenje letova helikopterom, samo na prelet helikopterom koji učestvuje u gašenju požara ili prevozi hitne slučajeve bolesnika, povređenih i sl.;
4) uklanjanje vegetacije na vidikovcima;
5) primenu odgovarajućih bioloških mera protiv fitopatoloških i entomoloških oboljenja šuma;
6) rekonstrukciju, revitalizaciju i održavanje javnih puteva;
7) rekonstrukciju i održavanje/sanaciju šumskih puteva predviđenih planovima i osnovama gazdovanja šumama;
8) košenje livada i korišćenje trave;
9) ispašu stoke, u cilju održavanja livadskih i polulivadskih staništa;
10) sprovođenje aktivnosti u okviru naučnoistraživačkih radova i praćenje prirodnih procesa;
11) praćenje stanja i unapređenje populacija retkih i ugroženih biljnih i životinjskih vrsta;
12) preduzimanje mera i aktivnosti zaštite akvatičnih ekosistema od svih vidova zagađenja, promena hidrološkog režima i kvaliteta vode i degradacije staništa;
13) ribolov u naučnoistraživačke svrhe i rekreativni ribolov u skladu sa propisima i planskim dokumentima iz oblasti zaštite i održivog korišćenja ribljeg fonda;
14) postavljanje namenskih kućica za gnežđenje ptica na određenim lokacijama, uz redovno održavanje i monitoring;
15) lovstvo na lov divljači, zaštitu i unapređivanje populacija divljači u lovištu i mere na unapređivanju staništa divljači, u skladu sa planskim aktima iz oblasti lovstva;
16) sakupljanje i transport neopasnog otpada;
17) sprovođenje odgovarajućih mera protivpožarne i protiv erozione zaštite;
18) sanaciju i rekonstrukciju na postojećim objektima u gabaritu i volumenu;
19) uređenje pešačkih, planinarskih i biciklističkih staza;
20) postavljanje i održavanje mobilijara;
21) održavanje manifestacija/organizovanih događaja;
22) snimanje filmova, spotova, reklama i sl.
Na području Parka prirode "Golija", na površinama na kojima je utvrđen režim zaštite I stepena sprovodi se stroga zaštita, kojom se omogućavaju procesi prirodne sukcesije i očuvanje staništa i životnih zajednica u uslovima divljine.
Osim zabrane radova i aktivnosti, koji su utvrđeni u članu 35. Zakona o zaštiti prirode i u čl. 5. i 6. ove uredbe, u režimu zaštite I stepena zabranjuje se i:
1) svi radovi i aktivnosti, osim naučnih istraživanja i strogo kontrolisanih aktivnosti usmerenih ka očuvanju i unapređivanju postojećeg stanja ekosistema;
2) korišćenje prirodnih resursa;
3) izgradnja objekata.
Radovi i aktivnosti ograničavaju se na:
1) naučna istraživanja i praćenje prirodnih procesa;
2) kontrolisanu (brojno, vremenski i prostorno) posetu isključivo radi stručne edukacije;
3) obeležavanje granica;
4) sprovođenje zaštitnih, sanacionih i drugih neophodnih mera u slučaju požara, elementarnih nepogoda i udesa, pojava biljnih i životinjskih bolesti i prenamnožavanja štetočina, uz saglasnost ministarstva nadležnog za poslove zaštite životne sredine (u daljem tekstu: Ministarstvo).
Park prirode "Golija" poverava se na upravljanje Javnom preduzeću "Srbijašume", Beograd (u daljem tekstu: Upravljač).
U obavljanju zakonom utvrđenih poslova upravljanja zaštićenim područjem, Upravljač je ovlašćen i dužan naročito da: organizuje čuvarsku službu; obeleži zaštićeno područje; donese plan upravljanja, godišnji program upravljanja i akt o unutrašnjem redu i čuvarskoj službi; vodi evidencije o prirodnim vrednostima i ljudskim aktivnostima; obaveštava korisnike zaštićenog područja o mogućnostima za obavljanje radova i aktivnosti; učestvuje u postupku utvrđivanja naknade za uskraćivanje ili ograničavanje prava korišćenja; izdaje saglasnosti i odobrenja; prati stanje i vodi evidencije o prirodnim vrednostima, nepokretnostima i ljudskim aktivnostima; utvrđuje i naplaćuje naknade za korišćenje zaštićenog područja.
Očuvanje, unapređenje, održivo korišćenje i prikazivanje prirodnih i drugih vrednosti Parka prirode "Golija", sprovodi se prema planu upravljanja koji donosi Upravljač na period od deset godina (u daljem tekstu: Plan upravljanja), sa sadržinom i na način propisan zakonom kojim se uređuje zaštita prirode.
Plan upravljanja sadrži ciljeve i prioritetne zadatke očuvanja povoljnog stanja zaštitne zone, kao i preventivne mere zaštite od požara u skladu sa zakonom kojim se uređuje zaštita od požara i propisima donetim na osnovu tog zakona.
Plan upravljanja Upravljač donosi i dostavlja Ministarstvu najkasnije u roku od deset meseci od dana stupanja na snagu ove uredbe.
U postupku davanja saglasnosti na Plan upravljanja, ministarstvo pribavlja mišljenja ministarstava nadležnih za poslove nauke, prosvete, turizma, prostornog planiranja, vodoprivrede, energetike, saobraćaja, građevinarstva, rudarstva, poljoprivrede, šumarstva i finansija.
Upravljač je dužan da jednom u tri godine analizira sprovođenje Plana upravljanja i ostvarene rezultate i po potrebi izvrši njegovu reviziju.
Do donošenja Plana upravljanja, Upravljač vrši poslove na osnovu godišnjeg programa upravljanja koji je dužan da donese i dostavi Ministarstvu na saglasnost u roku od 60 dana od dana stupanja na snagu ove uredbe.
Godišnji program upravljanja iz stava 6. ovog člana sadrži naročito: sažet prikaz prirodnih i drugih vrednosti zaštićenog područja, ciljeva zaštite i održivog korišćenja, mogućnosti i ograničenja za njihovo ostvarivanje; detaljan prikaz godišnjih zadataka na čuvanju, održavanju, unapređenju, prikazivanju i održivom korišćenju zaštićenog područja za potrebe nauke, obrazovanja, rekreacije i turizma i ukupnog socio-ekonomskog razvoja; prikaz konkretnih poslova na izradi i donošenju upravljačkih dokumenata, prvenstveno Plana upravljanja, akta o unutrašnjem redu i čuvarskoj službi i akta o naknadama za korišćenje zaštićenog područja; prikaz zadataka na obeležavanju zaštićenog područja, zasnivanju informacionog sistema i protivpožarnoj zaštiti; prikaz subjekata i organizacionih i materijalnih uslova za izvršenja programa, visine i izvora potrebnih finansijskih sredstava.
Upravljač je dužan da obezbedi sprovođenje režima zaštite, odnosno unutrašnji red i čuvanje zaštićenog područja u skladu sa pravilnikom o unutrašnjem redu i čuvarskoj službi koji donosi uz saglasnost Ministarstva u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ove uredbe.
U okviru sadržine propisane Zakonom o zaštiti prirode, pravilnikom se bliže utvrđuju zabranjeni radovi i aktivnosti, kao i pravila i uslovi obavljanja radova i aktivnosti koji su dopušteni na području Parka prirode "Golija".
Pravilnik se objavljuje u "Službenom glasniku Republike Srbije".
Upravljač je dužan da na propisan način obeleži Park prirode "Golija", njegove spoljne granice i granice površina, odnosno lokaliteta sa režimom zaštite I, II i III stepena najkasnije u roku od godinu dana od dana stupanja na snagu ove uredbe.
Upravljač je dužan da u saradnji sa Republičkim geodetskim zavodom i Zavodom za zaštitu prirode Srbije, izvrši identifikaciju granica Parka prirode "Golija", na terenu, digitalnoj ortofoto karti i katastarskom planu, u roku od 12 meseci od dana stupanja na snagu ove uredbe.
Upravljač će u roku od dve godine od dana stupanja na snagu ove uredbe izraditi softversko rešenje o prirodnim i stvorenim vrednostima, nepokretnostima, aktivnostima i drugim podacima od značaja za upravljanje Parkom prirode "Golija".
Upravljač može proglasiti ribarsko područje u okviru granica Parka prirode "Golija", na osnovu prethodno pribavljene saglasnosti ministra nadležnog za poslove životne sredine, u skladu sa zakonom kojim se uređuje zaštita i održivo korišćenje ribljeg fonda.
Visinu naknada za korišćenje Parka prirode "Golija", svojim aktom utvrđuje upravljač, u skladu sa zakonom koji definiše naknade za korišćenje javnih dobara.
Upravljač je dužan da u u roku od šest meseci od dana stupanja na snagu ove uredbe, formira Savet korisnika u cilju međusobne saradnje i obezbeđivanja interesa lokalnog stanovništva i drugih korisnika zaštićenog područja.
Zabrane i ograničenja propisane ovom uredbom, ne odnose se na vojne objekte, komplekse, instalacije i pristupne puteve, koji su izgrađeni ili se planiraju graditi za potrebe Vojske Srbije, kao i aktivnosti koje Vojska Srbije izvodi ili će izvoditi za potrebe odbrane Republike Srbije.
Sredstva za sprovođenje Plana upravljanja Parka prirode "Golija", obezbeđuju se iz budžeta Republike Srbije, od naknada za korišćenje zaštićenog područja, prihoda ostvarenih obavljanjem delatnosti Upravljača i iz drugih izvora u skladu sa zakonom.
Planski dokumenti, planovi, programi i osnove iz oblasti šumarstva, lovstva, upravljanja ribljim fondom, vodoprivrede, poljoprivrede i turizma i drugi programi i planovi koji se odnose na korišćenje prirodnih resursa i prostora u zaštićenom području Parka prirode "Golija", usaglasiće se sa Prostornim planom Republike Srbije, ovom uredbom i Planom upravljanja iz člana 9. ove uredbe.
Danom stupanja na snagu ove uredbe, prestaje da važi Uredba o zaštiti Parka prirode Golija ("Službeni glasnik RS", br. 45/01 i 47/09).
Ova uredba stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije".
Prilog - Opis granica i grafički prikaz Parka prirode "Golija", koji je sastavni deo ove uredbe, objavljen u "Sl. glasniku RS", br. 88/2024, možete pogledati OVDE