Član 1

Ovim kolektivnim ugovorom, u skladu sa zakonom i Opštim kolektivnim ugovorom, uređuju se prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih (u daljem tekstu: zaposleni) i poslodavaca, iz oblasti rada i radnih odnosa, kao i međusobni odnosi učesnika ovog kolektivnog ugovora.

Poslodavcem, u smislu ovog kolektivnog ugovora, smatraju se: društvena i mešovita ugostiteljska, hotelijerska i turistička preduzeća, privatna ugostiteljska, hotelijerska i turistička preduzeća, privatne ugostiteljske radnje i turističke agencije (u daljem tekstu: poslodavac).

Član 2

Ovaj kolektivni ugovor neposredno se primenjuje.

Odredbe ovog kolektivnog ugovora primenjuju se na sve poslodavce sa područja Republike Srbije i na sve zaposlene kod tih poslodavaca u sledećim grupacijama:

- hoteli i moteli sa restoranom (5511);

- hoteli i moteli bez restorana (5512);

- kampovi i druge vrste smeštaja (5520);

- radnička odmarališta i kampovi (5522);

- restorani, kafeterije, kiosci hrane, kafane, bifei, poslastičarnice   (5530);

- turističke usluge i posredovanje (5523)

- barovi, pivnice, vinarnice (5540);

- kantine (5551);

- ketering (5552).

Poslodavci u smislu stava 1 ovog člana jesu i zavisna preduzeća koja pripadaju grupacijama navedenim u stavu 1 ovog člana.

Odredbe ovog Kolektivnog ugovora primenjivaće se i na poslodavce na području Republike Srbije:

- hotele, motele, restorane, odmarališta i druge ugostiteljske i turističke objekte i na zaposlene kod tih poslodavaca, koji rade i posluju u sastavu poslodavaca drugih delatnosti.

Član 3

Pojedinačnim kolektivnim ugovorom mogu se utvrditi veća prava od prava utvrđenih ovim kolektivnim ugovorom i druga prava koja nisu predviđena ovim kolektivnim ugovorom, ako to nije u suprotnosti sa zakonom i Opštim kolektivnim ugovorom.

Član 4

Učesnici ovog kolektivnog ugovora su saglasni da u dobroj nameri preduzimaju aktivnosti radi stvaranja uslova za primenu odredaba ovog kolektivnog ugovora.

Član 5

Ovaj kolektivni ugovor se zaključuje na neodređeno vreme.

Izuzetno od stava 1 ovog člana, pojedine odredbe se primenjuju za period utvrđen ovim Kolektivnim ugovorom.

Član 6

Svaki učesnik ovog kolektivnog ugovora može podneti inicijativu za njegove izmene i dopune, odnosno za zaključivanje novog posebnog kolektivnog ugovora.

Pregovori, u smislu stava 1 ovog člana, otpočeće najkasnije deset dana od dana dostavljanja inicijative.

Ako pregovori ne otpočnu u roku utvrđenom u stavu 2 ovog člana, nastaje interesni kolektivni spor koji se rešava na način utvrđen ovim Kolektivnim ugovorom.

Član 7

U slučaju otkaza, ovaj kolektivni ugovor se primenjuje najduže tri meseca.

Svaki od učesnika ovog kolektivnog ugovora može otkazati i pojedine odredbe ovog kolektivnog ugovora.

U slučaju iz stava 2 ovog člana, odredba se primenjuje najduže 30 dana od dana otkaza.

Član 8

Poslodavac kod koga nije organizovan sindikat je dužan da Sindikatu ugostiteljstva i turizma Srbije, potpisniku ovog kolektivnog ugovora, dostavi opšti akt, odnosno ugovor o radu, kojim se uređuju pitanja i odnosi koji se uređuju pojedinačnim kolektivnim ugovorom, u roku od osam dana od dana donošenja opšteg akta, odnosno zaključivanja ugovora o radu.

Udruženje poslodavaca - potpisnik ovog kolektivnog ugovora je saglasno da će preduzimati odgovarajuće mere i delatnosti u cilju realizacije obaveze poslodavaca iz stava 1 ovog člana.

1. Zasnivanje radnog odnosa

Član 9

Poslodavac je dužan da u roku od 30 dana od dana isteka roka za podnošenje prijava radi zasnivanja radnog odnosa, obavesti sve učesnike oglasa o rezultatima izbora.

Poslodavac je dužan da najmanje tromesečno informiše sindikat - učesnika pojedinačnog kolektivnog ugovora o licima sa kojima je zasnovao radni odnos.

Ovlašćeni predstavnik sindikata ima pravo uvida u zaključene ugovore o radu, odnosno aneks ugovora o radu ili izvršene izmene rešenja.

Ovlašćeni predstavnik sindikata ima pravo uvida u akte na osnovu kojih se angažuju lica za rad van radnog odnosa.

Član 10

Ako poslodavac u roku od šest meseci od dana utvrđivanja prestanka potrebe za radom zaposlenih, vrši prijem novih lica u radni odnos, dužan je da o prijemu obavesti zaposlene za čijim je radom prestala potreba.

U slučaju iz stava 1 ovog člana, ako zaposleni za čijim je radom prestala potreba ispunjavaju uslove oglasa, mogu imati prednost za zasnivanje radnog odnosa, u skladu sa pojedinačnim kolektivnim ugovorom.

Član 11

Poslodavac je dužan da sa licem koje zasniva radni odnos zaključi ugovor o radu pre stupanja na rad i da ga prijavi organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja u skladu sa zakonom.

Član 12

Ukoliko je posebnim opštim aktom ili kolektivnim ugovorom poslodavca utvrđen probni rad za pojedina radna mesta, on ne može trajati duže od tri meseca.

Probni rad ne može da se utvrdi za pripravnika.

Poslodavac ugovorom o radu sa zaposlenim utvrđuje dužinu trajanja probnog rada, koji je neophodan da zaposleni pokaže svoje radne i stručne sposobnosti, kao i način provere tih sposobnosti.

Radne i stručne sposbnosti zaposlenog na probnom radu, prati i utvrđuje posebna stručna komisija, koju obrazuje nadležni organ poslodavca na način i po postupku predviđenim pojedinačnim kolektivnim ugovorom.

2. Raspoređivanje zaposlenih

Član 13

Zaposleni može biti raspoređen privremeno ili trajno u toku rada na radno mesto ako su ispunjeni uslovi utvrđeni zakonom.

Član 14

Raspoređivanje zaposlenih, u smislu člana 13 ovog kolektivnog ugovora se može vršiti, pored ostalih slučajeva, i u slučajevima:

- kad dođe do promene u organizaciji i tehnologiji rada;

- kad prestane potreba za radom zaposlenog na određenom radnom mestu;

- kad se trajnije smanji obim posla kod poslodavca;

- kad se otvore nova radna mesta u procesu rada;

- kad zaposleni to zahteva, ako se time zadovoljavaju potrebe procesa rada;

- radi potpunijeg korišćenja radne sposobnosti zaposlenog;

- radi zamene odsutnog zaposlenog.

Poslodavac svojim pojedinačnim kolektivnim ugovorom može utvrditi i druge slučajeve raspoređivanja zaposlenih u smislu stava 1 ovog člana.

Član 15

Zaposleni može da se rasporedi na rad kod istog poslodavca sa jednog na drugo mesto rada bez njegovog pristanka, ako je delatnost poslodavca takve prirode da se rad obavlja van sedišta poslodavca, i to:

1. ako poslodavac koji obavlja ugostiteljsku i turističku delatnost ima u svom sastavu dislocirane poslovne objekte van sedišta poslodavca, odnosno njegovog organizacionog dela;

2. ako je udaljenost od mesta u kome zaposleni radi do mesta u koje se raspoređuje na rad manja od pedeset kilometara u jednom pravcu, ili su mesto rada i mesto u koje se zaposleni raspoređuje na teritoriji iste opštine, odnosno grada, a organizovan je redovan prevoz koji omogućava blagovremeni dolazak na rad i povratak sa rada i obezbeđena je naknada prevoza u visini cene prevoza u javnom saobraćaju.

Zaposlena žena za vreme trudnoće i sa detetom predškolskog uzrasta i zaposleni kod koga je utvrđena invalidnost II kategorije, ne mogu da budu raspoređeni u smislu stava 1 ovog člana.

Član 16

Zaposleni sa preko 30 godina, odnosno zaposlena sa preko 25 godina penzijskog staža, ima pravo na cenu rada radnog mesta sa koga je raspoređen, ako je to za njega povoljnije.

Član 17

Rešenje o raspoređivanju mora sadržavati obrazloženje u kome će se navesti činjenice (razlozi) koje čine osnovanim raspoređivanje zaposlenog.

Član 18

Komisija koja ocenjuje znanje i sposbnosti zaposlenog, odnosno rezultate njegovog rada, dužna je da rezultate svog rada dostavi direktoru, odnosno zaposlenom sa posebnim ovlašćenjima i odgovornostima u roku od 15 dana od dana njenog obrazovanja.

Komisija iz stava 1 ovog člana utvrđuje činjenično stanje na osnovu dokumentacije i neposrednog uvida u rad zaposlenog.

Ako je zaposleni na bolovanju rok iz stava 1 ovog člana počinje teći od dana kada je zaposleni počeo sa radom.

Nalaz iz stava 1 ovog člana se dostavlja zajedno sa izjavom zaposlenog i obaveznim mišljenjem sindikata.

3. Pripravnici

Član 19

Pripravnički staž ne može trajati duže od godinu dana.

Ugovorom o radu poslodavac i zaposleni utvrđuju: dužinu trajanja pripravničkog staža, mogućnost produžavanja pripravničkog staža i obavezu polaganja pripravničkog stručnog ispita.

Poslodavac je dužan da pripravniku obezbedi cenu rada u visini od 80% od cene rada utvrđene za radno mesto na kome se pripravnik osposobljava.

4. Stručno osposobljavanje zaposlenih

Član 20

Poslodavac je dužan da u skladu sa promenama procesa rada, tehničko-tehnološkim unapređenjem ili potrebama organizacije rada i unapređenja poslovanja, organizuje stručno osposobljavanje i usavršavanje zaposlenih.

Zaposleni ne može da trpi štetne posledice ako poslodavac ne organizuje stručno osposobljavanje i usavršavanje zaposlenih.

Poslodavac pojedinačnim kolektivnim ugovorom i drugim opštim aktima bliže uređuje način, uslove i organizaciju stručnog osposobljavanja i usavršavanja zaposlenih.

Zaposleni za vreme stručnog osposobljavanja, dokvalifikacije ili prekvalifikacije ima pravo na naknadu zarade u visini zarade koju bi ostvario na radnom mestu na kojem je bio raspoređen, u skladu sa pojedinačnim kolektivnim ugovorom.

5. Prestanak potrebe za radom zaposlenog

Član 21

Utvrđivanje prestanka potrebe za radom zaposlenih se vrši redoslednom primenom kriterijuma iz Opšteg kolektivnog ugovora.

Redosledom primena, u smislu stava 1 ovog člana, znači da primena prethodnog kriterijuma isključuje primenu narednog.

Ovim kolektivnim ugovorom se bliže uređuju kriterijumi "rezultata rada" i "imovno stanje zaposlenog".

Ostali kriterijumi utvrđeni Opštim kolektivnim ugovorom se primenjuju neposredno.

Član 22

Odluku o prestanku potrebe za radom zaposlenog donosi direktor.

Imovno stanje zaposlenog utvrđuje komisija od četiri člana, od kojih dva imenuje direktor, i dva člana sindikata.

5.1. Utvrđivanje rezultata rada

Član 23

Rezultati rada se, na radnim mestima na kojima su utvrđeni normativi i standardi rada, utvrđuju na osnovu ostvrenog učinka u periodu od godine dana pre usvajanja Programa o uvođenju tehnoloških, organizacionih i ekonomskih promena.

Rezultati rada na radnim mestima za koja nisu utvrđeni normativi i standardi rada se utvrđuju na osnovu obrazložene ocene neposrednog rukovodioca za period koji ne može biti manji od utvrđenog u stavu 1 ovog člana.

Poslodavac može pojedinačnim kolektivnim ugovorom ovaj kriterijum bliže urediti.

Utvrđivanje prestanka potrebe za radom zaposlenih se vrši redosledno počevši od zaposlenog sa najmanjim ostvarenim učinkom, odnosno najslabijom ocenom neposrednog.

5.2. Utvrđivanje imovnog stanja

Član 24

U slučaju da dva ili više zaposlenih imaju jednake rezultate rada, na njih se primenjuje kriterijum - imovno stanje.

Član 25

Prednost ima zaposleni sa manjim prihodom po članu zajedničkog porodičnog domaćinstva, odnosno sa manjom tržišnom vrednošću nepokretnosti koju zaposleni ili član njegovog porodičnog domaćinstva ima u svojini.

Način primene kriterijuma - imovno stanje se bliže uređuje pojedinačnim kolektivnim ugovorom.

5.3. Naknada

Član 26

Novčana naknada, kao jedno od prava utvrđenih zakonom iznosi 24 zarade ostvarene za mesec koji prethodi mesecu u kome prestaje radni odnos zaposlenog.

Član 27

Radni odnos ne može prestati zaposlenom po osnovu prestanka potrebe za radom, pored slučajeva utvrđenih Opštim kolektivnim ugovorom, zaposlenoj ženi i samohranom roditelju sa detetom do tri godine života.

6. Radno vreme, odmori i odsustvovanja

6.1. Radno vreme

Član 28

Radno vreme iznosi 40 časova u radnoj nedelji (puno radno vreme).

Raspored radnog vremena u pismenom obliku stavlja se na uvid i zaposlenima.

6.2. Prekovremeni rad

Član 29

Prekovremeni rad se, za izvršenje posla koji u određenom roku nije mogao biti izvršen, može uvesti u slučajevima koji se utvrđuju pojedinačnim kolektivnim ugovorom.

Prekovremeni rad, u smislu stava 1 ovog člana ne može da traje duže od deset časova, po zaposlenom.

6.3. Rad kraći od punog radnog vremena

Član 30

Rad kraći od punog radnog vremena, pored slučajeva utvrđenih zakonom, može se uvesti i u slučajevima utvrđenim pojedinačnim kolektivnim ugovorom.

6.4. Skraćeno radno vreme

Član 31

Na radnim mestima sa posebnim uslovima rada se utvrđuje skraćeno radno vreme, u skladu sa zakonom i pojedinačnim kolektivnim ugovorom.

6.5. Odmori i odsustva

Član 32

Poslodavac pojedinačnim kolektivnim ugovorom bliže uređuje uvećanje godišnjeg odmora po osnovu kriterijuma utvrđenih zakonom.

6.6. Plaćeno i neplaćeno odsustvo

Član 33

Pravo na plaćeno i neplaćeno odsustvo se uređuje pojedinačnim kolektivnim ugovorom, u skladu sa zakonom i Opštim kolektivnim ugovorom.

Poslodavac može pojedinačnim kolektivnim ugovorom da utvrdi naknadu za rad nedeljom.

Član 34

Poslodavac je dužan da zaposlenom omogući plaćeno odsustvo u slučaju kada zaposleni učestvuje na radno-proizvodnim i sportskim takmičenjima koje organizuje sindikat, onoliko dana koliko traje takmičenje.

Upućivanje na plaćeno odsustvo zaposlenih za čijim je radom privremeno prestala potreba

Član 34a

Program upućivanja zaposlenih na privremeno plaćeno odsustvo sadrži sledeće osnovne elemente i to:

- obrazloženje ciljeva i razloga privremenog prestanka potrebe za radom zaposlenih,

- pregled ugovorenih i očekivanih poslova, rokova izvršenja i potreban broj zaposlenih na tim poslovima,

- pregled organizacionih celina i radnih mesta sa brojem zaposlenih za čijim je radom privremeno prestala potreba,

- plan konkretnih mera i aktivnosti povećanja uposlenosti radnih kapaciteta (rokovi i nosioci njihove realizacije),

- pregled i dinamika upućivanja na plaćeno odsustvo zaposlenih za čijim je radom privremeno prestala potreba, po mesecima, i

- druge neophodne elemente utvrđene Pojedinačnim kolektivnim ugovorom.

Sadržaj osnovnih elemenata programa obrazlaže se i usklađuje se sa odborom ovlašćene sindikalne organizacije preduzeća.

Direktor, odnosno nadležni poslovodni organ, dužan je da sa programom privremenog prestanka potrebe za radom zaposlenih upozna zaposlene, na odgovarajući način, predviđen Statutom.

Direktor je obavezan da najmanje jednom u tri meseca prezentira pisanu informaciju sindikalnoj organizaciji o realizaciji plana konkretnih mera i aktivnosti povećanja uposlenosti radnih kapaciteta.

Član 34b

Poslodavac može zaposlenog da uputi na privremeno plaćeno odsustvo u jednom od sledećih slučajeva i to:

- kada je trenutno smanjen obim poslova u preduzeću ili pojedinim organizacionim celinama,

- ako saglasno planovima u određenom periodu nema potrebe za angažovanjem određenog broja zaposlenih na određenim radnim mestima, odnosno određene vrste zanimanja, a zaposleni se ne mogu angažovati na drugim poslovima kod istog ili drugog poslodavca,

- ako zaposleni koji su raspoređeni na istim radnim mestima u određenim vremenskim periodima ne mogu biti efektivno angažovani za puno radno vreme,

- nedostatka posla i neobezbeđenog kontinuiteta u radu,

- nedostatka repromaterijala ili energenata za određeni vremenski period,

- stvaranje uslova za redovnu isplatu zarada i naknada zaposlenima,

- i u drugim slučajevima utvrđenim Pojedinačnim kolektivnim ugovorom.

Član 34v

Pri određivanju zaposlenih za čijim je radom na konkretnom radnom mestu privremeno prestala potreba i njihovom upućivanju na plaćeno odsustvo primenjuju se kriterijumi po sledećem redosledu:

- potrebe procesa rada,

- ostvarenih i iskazanih rezultata rada u poslednja tri meseca pre utvrđivanja zaposlenih za čijim je radom prestala potreba, saglasno merilima utvrđenim pojedinačnim kolektivnim ugovorom,

- izražene želje zaposlenog da se uputi na plaćeno odsustvo,

- materijalno-socijalni položaj radnika i njegove porodice,

- i drugi kriterijumi utvrđeni Pojedinačnim kolektivnim ugovorom.

Utvrđeni kriterijumi primenjuju se kad na jednom radnom mestu ima više izvršilaca a iskazana je potreba za manjim brojem zaposlenih.

Ako zaposleni ostvaruju jednake rezultate rada, prednost da ostane na radu ima zaposleni sa slabijim imovnim stanjem.

Prilikom utvrđivanja materijalno-socijalnog položaja radnika i njegove porodice, polazi se od prihoda po članu domaćinstva pri čemu se uzimaju u obzir:

- ukupna primanja zaposlenog i članova njegove porodice,

- da li je zaposleni jedini u radnom odnosu,

- broj dece i broj maloletne dece,

- da li porodica ima prihoda po drugim osnovama,

- da li je samohrani roditelj, i sl.

Član 34g

Prilikom određivanja zaposlenih za čijim je radom privremeno prestala potreba mora se voditi računa o pravilnoj smenjivosti zaposlenih upućenih na plaćeno odsustvo, ako priroda posla i specifičnosti radnog mesta to omogućavaju.

Poslodavac može uputiti zaposlenog na plaćeno odsustvo u trajanju do tri meseca, a najduže godinu dana od dana donošenja odluke o upućivanju zaposlenog na plaćeno odsustvo.

Član 34d

Članovi odbora sindikalne organizacije mogu se uputiti na plaćeno odsustvo uz saglasnost odbora sindikalne organizacije i pod uslovom da odbor sindikalne organizacije uvek ima potreban kvorum za rad.

Član 34đ

Ukupan broj zaposlenih koje poslodavac može uputiti na plaćeno odsustvo ne može preći 30% od ukupnog broja zaposlenih kod poslodavca, a može i više, uz saglasnost odbora sindikalne organizacije.

Za vreme plaćenog odsustva, zbog privremenog prestanka potrebe za radom zaposlenog, zaposleni ima pravo na naknadu zarade u visini od 45% od zarade koju bi ostvario na radnom mestu, kao da radi, s tim što tako ugovorena naknada zarade ne može biti niža od minimalne zarade utvrđene u skladu sa Zakonom.

Isplatu naknade zarade iz stava 2 ovog člana obezbeđuje poslodavac.

Odluku o upućivanju zaposlenog za čijim je radom privremeno prestala potreba donosi poslodavac, poštujući odredbe kolektivnih ugovora.

Poslodavac je dužan da zaposlenom izda rešenje o upućivanju na plaćeno odsustvo.

1. Cene rada

Član 35

Ovim kolektivnim ugovorom uređuje se cena rada za najjednostavniji rad i cene rada za tipična radna mesta.

1.1. Cena rada za najjednostavniji rad

Član 36

Cena rada za najjednostavniji rad ugovara se na određeno vreme.

Potpisnici (učesnici) kolektivnog ugovora će najkasnije u roku od deset dana po isteku poslednjeg meseca za koji je ugovorena cena rada, pristupiti pregovaranju radi utvrđivanja nove cene rada i perioda na koji se ona odnosi.

Cena rada za najjednostavniji rad, u smislu stava 2 ovog člana, utvrđuje se aneksom o ceni rada ovog kolektivnog ugovora.

Član 37

Cena rada za najjednostavniji rad za mesece jul-septembar 2001. godine, utvrđuje se u mesečnom bruto iznosu od 3.012,00 dinara.

Član 38

Potpisnici ovog kolektivnog ugovora mogu pokrenuti inicijativu za ugovaranje nove cene rada za najjednostavniji rad pre isteka roka na koji je cena ugovorena, i to:

1. ako dođe do rasta troškova života od preko 8% u odnosu na njihovu visinu, prema podatku poznatom na dan ugovaranja cene rada koja je na snazi;

2. ako dođe do značajnog pogoršanja uslova poslovanja u delatnosti ugostiteljstva i turizma.

1.2. Cena rada za tipična radna mesta

Član 39

Cena rada za tipična radna mesta utvrđuje se tako što se cena rada za najjednostavniji rad u smislu čl. 37 i 38 ovog kolektivnog ugovora pomnoži sledećim koeficijentima:

Član 39a

Koeficijent za utvrđivanje cene rada posla koji se obavlja na radnom mestu utvrđen pojedinačnim kolektivnim ugovorom, za tipična radna mesta u posebnom kolektivnom ugovoru, sadrži sve elemente koji utiču na cenu rada, i to: složenost, odgovornost, uslove rada i stručnu spremu.

Član 40

Pojedinačnim kolektivnim ugovorom utvrđuje se cena rada za najjednostavniji rad i koeficijenti za utvrđivanje cena rada za sva radna mesta.

Pri utvrđivanju cene rada u smislu stava 1 ovog člana polazi se od cene rada utvrđene ovim kolektivnim ugovorom, a zavisi od uspešnosti poslovanja, rasta troškova života i od dostignutog nivoa zarada i njihovih odnosa prema zaradama kod drugih poslodavaca u delatnosti ugostiteljstva i turizma Srbije, koja može biti niža do 25% od iznosa utvrđenog posebnim kolektivnim ugovorom.

Cena rada u pojedinačnom kolektivnom ugovoru ne može se ugovarati u manjem iznosu od cene rada za najjednostavniji rad i odgovarajućih cena rada za tipična radna mesta, utvrđenih u skladu sa ovim kolektivnim ugovorom.

Cena rada zaposlenog utvrđuje se u visini cene rada radnog mesta na koje je zaposleni raspoređen, ako pojedinačnim kolektivnim ugovorom nije utvrđeno u kojim slučajevima i pod kojim uslovima direktor preduzeća može sa zaposlenim ugovoriti, odnosno može zaposlenom utvrditi veću cenu rada.

2. Zarada

Član 41

Zarada zaposlenog utvrđuje se na osnovu cene rada, radnog učinka, vremena provedenog na radu i uspešnosti poslovanja poslodavca.

Član 42

Radni učinak se utvrđuje na osnovu kriterijuma i merila predviđenih pojedinačnim kolektivnim ugovorom (planovi prometa proizvoda i usluga, normativi i standardi rada, ocena direktora ili neposrednog rukovodioca i sl.).

Normativi i standardi radnika moraju biti jasni i primenljivi.

Poslodavac je dužan da blagovremeno upozna zaposlenog sa normativima i standardima rada i merilima za utvrđivanje zarada, kao i o njihovoj primeni.

Poslodavac je dužan da prilikom pregovaranja i potpisivanja pojedinačnog kolektivnog ugovora učini dostupnim sindikatu normative, standarde rada i merila za utvrđivanje rezultata rada zaposlenog, ako oni pretpostavljaju elemenat za utvrđivanje zarada.

Sindikat može zahtevati stručnu arbitražu normativa i standarda koje je utvrdio poslodavac. Arbitražu vrši komisija sastavljena od stručnjaka koje sporazumno odrede poslodavac i sindikat. Nalaz arbitraže je obavezujući za strane u sporu.

Član 43

Zarada zaposlenog za puno radno vreme i rezultati rada u nivou planiranih, odnosno utvrđenih normativa i standarda rada, utvrđuje se u visini cene rada zaposlenog u skladu sa članom 41 ovog kolektivnog ugovora.

Član 44

Odredbe ovog kolektivnog ugovora koje se odnose na cenu rada i zaradu, ne primenjuju se na direktore. Zarade direktora ugovaraju se u skladu sa članom 12 Zakona o radnim odnosima i članom 270 Zakona o preduzećima.

Član 45

Zarada zaposlenog se isplaćuje u rokovima utvrđenim pojedinačnim kolektivnim ugovorom, a najmanje jednom mesečno.

Član 46

Zarada zaposlenog predstavlja tajnu, ako je to izričito utvrđeno kolektivnim ugovorom. Ako je pojedinačnim kolektivnim ugovorom utvrđeno da je zarada tajna, poslodavac je dužan da na zahtev ovlašćenog predstavnika sindikalne organizacije preduzeća omogući uvid u isplate zarada radi kontrolisanja sprovođenja ovog i pojedinačnog kolektivnog ugovora.

Član 47

(Brisan)

Član 48

Ako poslodavac isplaćuje minimalnu zaradu dužan je da pribavi mišljenje sindikalne organizacije.

Ako kod poslodavca nije organizovana sindikalna organizacija, odluku o isplati minimalne zarade donosi nadležni organ poslodavca u skladu sa Zakonom, po prethodno pribavljenom mišljenju Sindikata - potpisnika posebnog kolektivnog ugovora.

Odluka i predlog odluke sadrže razloge zbog kojih poslodavac nije u mogućnosti da obezbedi isplatu zarade u skladu sa Kolektivnim ugovorom.

3. Dodatak na zaradu

Član 49

Zaposleni ima pravo na dodatak na zaradu od 0,4% cene rada za svaku punu godinu rada ostvarenog u radnom odnosu, uvećanog za staž osiguranja koji se računa sa uvećanim trajanjem.

Član 50

Zaposleni ima pravo na dodatak na zaradu:

1) za rad na dan državnog i verskog praznika - 110%,

2) za rad noću (između 22,00 i 6,00 časova narednog dana), ako takav rad nije vrednovan pri utvrđivanju cene rada - 26%,

3) za rad duži od punog radnog vremena - 26%.

Dodaci iz stava 1 ovog člana utvrđuju se prema zaradi koju zaposleni ostvari na osnovu cene rada, radnog učinka i vremena provedenog na radu.

Ako su se istovremeno stekli uslovi po više osnova utvrđenih u stavu 1 tač. 1 do 3 ovog člana, procenat dodatka ne može biti niži od zbira procenata dodatka po svakom od osnova.

Član 50a

Zaposleni ima pravo na dodatak na zaradu:

1. za mesečnu ishranu u toku rada (topli obrok) u visini od 20% prosečne mesečne zarade po zaposlenom u privredi Republike prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa za poslove statistike;

2. po osnovu regresa za korišćenje godišnjeg odmora, ako zaposleni ima pravo na godišnji odmor u trajanju od najmanje 18 radnih dana - u visini prosečne mesečne zarade po zaposlenom u privredi Republike prema poslednjem objavljenom podatku republičnog organa nadležnog za poslove statistike, a srazmerni deo regresa za korišćenje godišnjeg odmora, ako zaposleni ima pravo na godišnji odmor u trajanju kraćem od 18 radnih dana, u skladu sa zakonom;

3. dnevnu naknadu za povećanje troškova rada i boravka na terenu (terenski dodatak) - u visini 3% prosečne mesečne zarade po zaposlenom u privredi republike prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike ako nije obezbeđen smeštaj i ishrana zaposlenom i na naknadu troškova smeštaja i ishrane.

Dodatak za ishranu u smislu stava 1 tačka 1) ovog kolektivnog ugovora poslodavac može da ugovori sa licem koje obavlja privremene i povremene poslove, poslove van prostorija poslodavca, odnosno sa licem koje je na volonterskom radu.

Regres u smislu stava 1 tačka 2) ovog člana, po pravilu, isplaćuje se pri odlasku zaposlenog na godišnji odmor.

4. Zarada od dobiti

Član 51

Poslodavac je dužan da zaposlenom obezbedi deo zarade po osnovu učešća u ostvarenoj dobiti primenom jednog od ovih načina:

- izdvajanjem dela ostvarene dobiti po godišnjem obračunu za isplatu zarada zaposlenima, pri čemu se učešće svakog zaposlenog u delu dobiti izdvojene za zarade, utvrđuje na osnovu učešća njegove godišnje zarade u ukupnim godišnjim zaradama svih zaposlenih kod poslodavca;

- isplatom "trinaeste plate" u tekućoj godini, koja ne može biti niža od 50%, ni viša od 100% novembarske zarade kod poslodavca, a isplata se vrši u trećoj dekadi decembra meseca.

Pojedinačnim kolektivnim ugovorom bliže se utvrđuje učešće zaposlenog u dobiti kod poslodavca.

5. Naknade zarade

Član 52

Poslodavac je dužan da zaposlenom obezbedi naknadu zarade za vreme odsustvovanja sa rada zbog privremene nesposobnosti za rad, i to:

1) Najmanje u visini 65% od zarade koju je ostvario u mesecu koji prethodi mesecu u kome je nastupila sprečenost, ako je ona prouzrokovana bolešću ili povredom van rada, ali ne manje od minimalne zarade utvrđene u skladu sa zakonom;

2. u visini 100% od zarade koju je ostvario u mesecu koji prethodi mesecu u kome je nastupila sprečenost, ako je ona prouzrokovana profesionalnom bolešću ili povredom na radu.

Član 53

Naknada zarade po osnovu odsustvovanja sa rada koja nije obuhvaćena članom 52 ovog kolektivnog ugovora, ostvaruje se u skladu sa Opštim kolektivnim ugovorom.

6. Ostala primanja

Član 54

Ostala primanja se uređuju pojedinačnim kolektivnim ugovorom, u skladu sa rešenjima uređenim Opštim kolektivnim ugovorom.

Pojedinačnim kolektivnim ugovorom naročito se uređuju:

- odobravanje solidarne pomoći i jubilarne nagrade,

- obaveza poslodavca da razmotri zahtev sindikata za odobravanje zajma,

- izdvajanje i usmeravanje sredstava za prevenciju radne invalidnosti.

Član 54a

Poslodavac je dužan zaposlenom da isplati odnosno obezbedi:

1. Otpremninu pri prestanku radnog odnosa radi korišćenja prava na penziju ili pri prestanku radnog odnosa po sili zakona, zbog gubitka radne sposobnosti - u visini jedne i po zarade koju bi ostvario za mesec koji prethodi mesecu u kojem se isplaćuje otpremnina, s tim što tako isplaćena otpremnina ne može biti niža od jedne i po - prosečne zarade po zaposlenom isplaćene kod poslodavca za mesec koji prethodi mesecu u kojem se vrši isplata otpremnine, odnosno jedne i po prosečne zarade po zaposlenom isplaćene u privredi Republike, prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike - ako je to za zaposlenog povoljnije.

Član 55

Poslodavac učestvuje u rešavanju stambenih potreba radnika na sledeće načine:

- davanjem stanova u zakup,

- odobravanjem stambenih kredita,

- učešćem u finansiranju fonda za solidarnu izgradnju, i

- na druge načine predviđene pojedinačnim kolektivnim ugovorom ili drugim opštim aktom.

Član 56

Sredstva za davanje kredita radnicima za zadovoljavanje njihovih stambenih potreba poslodavac obezbeđuje iz sledećih izvora:

- od prodatih stanova,

- od amortizacije stanova,

- od otplate ranije datih kredita.

1. Disciplinska i materijalna odgovornost

Član 57

Disciplinskoj odgovornosti podležu zaposleni koji ne ispunjavaju svoje radne obaveze (dužnosti i obaveze u vezi sa radom), a koje proizilaze iz zakona i kolektivnog ugovora.

Zaposleni odgovara za povredu radnih obaveza i učinjenu štetu poslodavcu disciplinski i materijalno.

Član 58

Ako povrede radnih obaveza za koje se izriče mera prestanka radnog odnosa, nisu učinjene namerno ili iz grube nepažnje, mera prestanka radnog odnosa se može izreći ako su nastupile teške štetne posledice.

Smatraće se da su nastupile teške štetne posledice ako je učinjena veća materijalna šteta, odnosno ako je ugroženo ili moglo biti ugroženo zdravlje i bezbednost ljudi, odnosno imovine, i u drugim slučajevima utvrđenim pojedinačnim kolektivnim ugovorom.

2. Disciplinski postupak

Član 59

Zahtev za pokretanje disciplinskog postupka zaposlenom se dostavlja ličnim uručivanjem.

Ako zaposleni odbije da primi zahtev iz stava 1 ovog člana, smatraće se da je zahtev uručen kada se objavi na oglasnoj tabli u objektu u kojem zaposleni obavlja poslove i radne zadatke.

U postupku za utvrđivanje odgovornosti zaposlenog disciplinski organi su dužni da sindikalnoj organizaciji dostave zahtev o pokretanju postupka, i omoguće učešće predstavniku sindikata u postupku.

3. Materijalna odgovornost

Član 60

Ako zaposleni zahteva, poslodavac može da umanji visinu naknade štete, ako bi naplata štete u punom iznosu zaposlenog i njegovu porodicu dovela u težak materijalni položaj.

4. Suspenzija zaposlenog

Član 61

Zaposleni se može udaljiti sa radnog mesta odnosno sa rada kod poslodavca, ako je to neophodno i u slučaju nastupanja okolnosti koje mogu da budu osnov za udaljenje radnika (suspenziju), u skladu sa pojedinačnim kolektivnim ugovorom.

Poslodavac pojedinačnim kolektivnim ugovorom utvrđuje: visinu materijalne štete zbog koje su nastupile teže štetne posledice i visinu novčane kazne, kao i trajanje ove kazne, u granicama određenim zakonom, vodeći računa o težini učinjene povrede radne obaveze i okolnosti pod kojim je takva povreda učinjena.

5. Otkazni rok

Član 62

Zaposleni ima pravo i dužnost da ostane na radu po donošenju akta o prestanku radnog odnosa, odnosno otkaza ugovora o radu u svim slučajevima prestanka radnog odnosa izuzev ako je radni odnos prestao po osnovu izrečene disciplinske mere - prestanak radnog odnosa.

Za vreme trajanja otkaznog roka, poslodavac je dužan da zaposlenom omogući, na njegov zahtev, plaćeno odsustvo sa rada u trajanju od najmanje 10 časova sedmično.

Član 63

Poslodavac je dužan da sprovodi zaštitu na radu u skladu sa zakonom, opštim i pojedinačnim kolektivnim ugovorom.

Član 64

Pojedinačnim kolektivnim ugovorom poslodavac reguliše osiguranje zaposlenih.

Član 65

Zaštita invalida se ostvaruje u skladu sa zakonom, opštim i pojedinačnim kolektivnim ugovorom.

Član 66

Poslodavac je dužan da sindikatu omogući delovanje i potrebne uslove rada, u skladu sa njegovom ulogom i zadacima, u svemu prema odredbama Opšteg kolektivnog ugovora.

Član 67

Poslodavac je dužan da sindikatu i predstavnicima sindikata omogući odsustvovanje sa posla, delovanje i aktivnosti sindikata i predstavnika sindikata, u svemu prema odredbama Opšteg kolektivnog ugovora.

Poslodavac je dužan da sindikat informiše o pitanjima koja su od bitnog značaja za materijalni i socijalni položaj zaposlenih, i to:

- o planu prometa i usluga - kvartalno,

- o realizaciji fizičkog i finansijskog obima prometa - kvartalno,

- o troškovima poslovanja i strukturi troškova poslovanja,

- o zaradama zaposlenih,

- o učešću zarada u troškovima poslovanja,

- o ostvarenoj dobiti,

- o ostvarivanju i zaštiti prava zaposlenih.

Poslodavac je obavezan da pojedinačnim kolektivnim ugovorom bliže uredi i druga pitanja o kojima će se informisati i tražiti mišljenje sindikata, rokove informisanja, rok u kome se mora uručiti poziv sindikata za sednicu organa i druga pitanja od interesa za sindikat i zaposlene.

Član 68

Zaposleni učestvuju u upravljanju kod poslodavca (preduzećem) izborom svojih predstavnika u upravni i nadzorni odbor i obrazovanjem saveta zaposlenih, u skladu sa zakonom, statutom i osnivačkim aktom poslodavca i Kolektivnim ugovorom.

Član 69

Zaposleni učestvuju u upravljanju kod poslodavca (preduzećem) po osnovu rada - obrazovanjem saveta zaposlenih ili izborom predstavnika zaposlenih.

Savet zaposlenih se obrazuje kod poslodavca (u preduzeću) sa više od šezdeset zaposlenih, a kod poslodavca (u preduzeću) sa manje od pedeset zaposlenih, funkciju saveta zaposlenih vrši predstavnik zaposlenih.

Član 70

Savet zaposlenih se ne obrazuje, odnosno predstavnik zaposlenih se ne bira u društvenom preduzeću i preduzeću sa većinskim društvenim kapitalom.

U preduzećima iz stava 1 ovog člana poslove iz delokruga saveta zaposlenih obavlja skupština preduzeća.

1. Savet zaposlenih

Član 71

Izbor članova saveta zaposlenih vrši se jedinstveno, za preduzeće.

Članovi saveta zaposlenih biraju se tajnim glasanjem - referendumom.

Član 72

Odlukom o raspisivanju izbora za članove saveta zaposlenih uređuje se: dan održavanja izbora, sastav izborne komisije, broj članova saveta zaposlenih koji se bira i uređuju druga pitanja, u skladu sa zakonom i Kolektivnim ugovorom.

Kandidate za članove saveta zaposlenih predlaže sindikat, a ako kod poslodavca (u preduzeću) nije organizovan sindikat, kandidati se utvrđuju na sastanku svih zaposlenih.

Listu kandidata u smislu st. 1 i 2 ovog člana, utvrđuje nadležni organ sindikata, odnosno lista se utvrđuje na sastanku svih zaposlenih.

Član 73

Postupak izbora članova saveta zaposlenih bliže se uređuje pojedinačnim kolektivnim ugovorom, odnosno aktima kojima se, u skladu sa zakonom, zamenjuje pojedinačni kolektivni ugovor.

2. Predstavnici zaposlenih

Član 74

Na način izbora predstavnika zaposlenih shodno se primenjuju odredbe ovog kolektivnog ugovora, o izboru saveta zaposlenih.

1. Interesni sporovi

Član 75

Interesni sporovi koji nastanu u vezi sa ovim kolektivnim ugovorom se rešavaju: mirenjem, posredovanjem i štrajkom.

Član 76

Komisija za mirenje se sastoji od tri člana, a svaki učesnik određuje po jednog člana, dok trećeg člana imenuju sporazumno.

Komisija je dužna da pokuša da približi strane u sporu, radi postizanja sprazuma.

Član 77

Za rešavanje spora učesnici mogu sporazumno, iz reda stručnih lica (stručnjaka) za predmet spora, odrediti jednog ili više posrednika.

Posrednik približava stavove i predlaže rešenje spora.

Posrednik je dužan da sačini izveštaj o rezultatu posredovanja i da ga dostavi stranama u sporu.

2. Pravni sporovi

Član 78

Sporovi koji nastanu u primeni ovog kolektivnog ugovora rešavaju se pred arbitražom i nadležnim sudom.

Strane u sporu su obavezne da spor u vezi sa primenom ovog kolektivnog ugovora upute na rešavanje arbitraži.

Član 79

Sastav arbitražnog veća sačinjavaju tri člana, od kojih jednog bira poslodavac, a jednog sindikat, a trećeg člana određuje strana u sporu sporazumno.

Član 80

Arbitraža donosi odluku većinom glasova pošto sasluša strane u sporu i izvrši uvid u dokumentaciju.

Arbitražno veće je obavezno da odluku donese u roku od 15 dana od dana kada mu je predmet dostavljen na odlučivanje.

Arbitražno veće neposredno po donošenju odluke, saopštava odluku usmeno stranama u sporu, a u roku od tri dana od donošenja odluke, dostavlja odluku stranama u sporu u pisanoj formi.

Član 81

Odluka arbitražnog veća zamenjuje sporne odredbe ovog kolektivnog ugovora i postaje njegov sastavni deo, ako su se strane u sporu sporazumele da odluka arbitraže bude obavezujuća.

Član 82

Ovaj kolektivni ugovor je zaključen kad ga potpišu ovlašćeni predstavnici učesnika.

Ako na dan stupanja na snagu ovog kolektivnog ugovora nije konačno odlučeno o pravima, obavezama i odgovornostima zaposlenog, na njih se primenjuju odredbe ovog ugovora, ako je to za zaposlenog povoljnije.

Član 83

Ovaj kolektivni ugovor zaključuje se na neodređeno vreme, izuzev odredbi o cenama rada koje se primenjuju u skladu sa uslovima utvrđenim ovim kolektivnim ugovorom.

Član 84

Danom stupanja na snagu ovog kolektivnog ugovora prestaje da važi Poseban kolektivni ugovor za delatnost ugostiteljstva i turizma Srbije ("Sl. glasnik RS", br. 19/55, 47/95, 19/96, 26/96, 34/96, 2/97, 17/97 i 23/97).

Član 85

Ovaj kolektivni ugovor stupa na snagu narednog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Srbije", a primenjuje se počev od 1. jula 1997. godine.

Član 86

Potpisnici ovog kolektivnog ugovora obrazuju komisiju od četiri člana, koju imenuju učesnici ovog kolektivnog ugovora, koja daje mišljenja i autentična tumačenja odredaba ovog kolektivnog ugovora.

Član 87

Svaki potpisnik ovog kolektivnog ugovora zadržava po jedan potpisan primerak ovog kolektivnog ugovora.

Samostalni član Kolektivnog ugovora o izmenama i dopunama Posebnog (granskog) kolektivnog ugovora za delatnost ugostiteljstva i turizma Srbije

("Sl. glasnik RS", br. 42/2001)

Član 17

Ovaj kolektivni ugovor stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom glasniku Republike Srbije", a primenjivaće se počev od 1. jula 2001. godine.