PRAVILNIKO USLOVIMA KOJE MORAJU ISPUNJAVATI PREDUZEĆA I DRUGA PRAVNA I FIZIČKA LICA KOJA PROIZVODE LEKOVE KOJI SE UPOTREBLJAVAJU U MEDICINI I STOMATOLOGIJI("Sl. list SRJ", br. 16/94) |
Ovim pravilnikom propisuju se uslovi koje moraju ispunjavati preduzeća, druga pravna lica i fizička lica (u daljem tekstu: proizvođači) koji proizvode lekove koji se upotrebljavaju u medicini i stomatologiji.
Proizvođači lekova, moraju proces proizvodnje i kontrole kvaliteta, skladištenja i distribucije lekova da usklade s načelima dobre proizvođačke prakse, dobre prakse u kontroli lekova, dobre laboratorijske prakse i dobre prakse u skladištenju i transportu lekova i da imaju odgovarajuću opremu.
Pored uslova iz stava 1 ovog člana, proizvođači moraju u pogledu kadrova da ispunjavaju sledeće uslove:
1) da imaju radnike sa VII - 1 stepenom stručne spreme, farmaceutske struke, s najmanje jednogodišnjim iskustvom, pod čijim se nadzorom proizvode lekovite supstancije i gotovi lekovi i obavlja proces međufazne kontrole;
2) da imaju radnike sa VII - 1 stepenom stručne spreme - farmaceutske struke, s jednogodišnjim radnim iskustvom i položenim stručnim ispitom, pod čijim se nadzorom obavlja smeštaj, čuvanje i izdavanje lekovitih supstancija i gotovih lekova namenjenih za stavljanje u promet;
3) da imaju radnike sa VII - 1 stepenom stručne spreme i najmanje jednogodišnjim radnim iskustvom, pod čijim se nadzorom obavlja kontrola kvaliteta lekovitih supstancija i gotovih lekova;
4) da imaju radnike sa VII - 1 stepenom stručne spreme, farmaceutske struke, sa specijalizacijom iz oblasti ispitivanja i kontrole lekova, po čijem odobrenju pojedine serije lekova mogu biti u prometu;
5) ako proizvode imunološke i imunobiološke preparate - da imaju radnike sa VII - 1 stepenom stručne spreme, medicinske, farmaceutske ili veterinarske struke, sa postdiplomskim usavršavanjem, odnosno odgovarajućom specijalizacijom iz oblasti imunoloških i imunobioloških nauka, pod čijim se nadzorom obavlja proizvodnja, kontrola kvaliteta i stavljanje u promet imunobioloških preparata;
6) da imaju radnike sa najmanje II i III stepenom stručne spreme, odgovarajućeg usmerenja, osposobljenih za pomoćne tehničke poslove u vezi s neposrednom proizvodnjom lekova.
Proizvođači lekova mogu, pored kadrova iz člana 2 ovog pravilnika, zavisno od vrste proizvodnje, da imaju i radnike sa VII-1 stepenom stručne spreme, medicinske, stomatološke, veterinarske, hemijske, biološke i tehnološke struke, s najmanje jednogodišnjim iskustvom.
Proizvođači lekova, zavisno od vrste proizvodnje, moraju da imaju:
1) skladišne prostorije za prijem, smeštaj i čuvanje sirovina, sa osiguranim uslovima karantina dok traje postupak kontrole kvaliteta;
2) skladišne prostorije za prijem, smeštaj i čuvanje ambalaže za pakovanje proizvoda, sa osiguranim uslovima karantina, dok traje postupak kontrole kvaliteta;
3) prostorije za proizvodnju i pakovanje proizvoda;
4) prostorije za privremeni smeštaj i čuvanje poluproizvoda;
5) prostorije za kontrolu kvaliteta sirovina, ambalaže i gotovih proizvoda;
6) skladišne prostorije za prijem, smeštaj i čuvanje gotovih lekova pod deklarisanim uslovima čuvanja, sa osiguranim uslovima karantina, dok traje postupak kontrole kvaliteta;
7) posebne prostorije, odnosno prostorije za skladištenje i čuvanje:
a) penicilinskih antibiotika u obliku sirovina i poluproizvoda;
b) citostatika u obliku sirovina i poluproizvoda;
v) zapaljivih i eksplozivnih materija;
g) opojnih droga i gotovih proizvoda koji sadrže opojne droge;
d) sirovina i gotovih proizvoda koji pripadaju grupi otrova;
đ) imunobioloških proizvoda koji imaju osobinu zaraznog materijala;
8) prostoriju za ekspediciju gotovih proizvoda;
9) sanitarne prostorije sa garderobom.
Prostorije iz stava 1 ovog člana, zavisno od vrste proizvodnje moraju imati ukupnu površinu od najmanje 200 m2 i visinu od najmanje 2,60 m.
Prostorije iz člana 4 ovog pravilnika moraju da ispunjavaju sledeće uslove:
1) da su građevinsko-tehnički pogodne za određenu namenu, odnosno da su zidovi, podovi i plafoni glatkih površina, izrađeni od materijala koji nije podložan pucanju i osipanju na vlazi, kao i da se mogu brzo i lako čistiti, a, po potrebi, i dezinfikovati ili sterilisati;
2) da su osvetljene, provetrene i aklimatizovane, sa određenom temperaturom i vlagom za nesmetano odvijanje procesa proizvodnje i ispravan rad uređaja, kao i za propisan i bezbedan prijem, smeštaj i čuvanje sirovina, poluproizvoda, gotovih lekova i ambalaže;
3) da prostorno i rasporedom opreme i uređaja zadovoljavaju potrebe nesmetanog obavljanja procesa rada u svim fazama, bez rizika i mogućnosti zamene ili mešanja različitih lekova i njihovih komponenata.
Ako se proizvodni proces obavlja u više prostorija, rad mora da bude organizovan tako da se proizvodnja odvija bez ikakvih opasnosti po kvalitet lekova.
Prostorije iz stava 1 ovog člana moraju da se održavaju tako da se potrošni materijal za proizvodnju nalazi na označenom mestu, a ostali materijal koji nije propisan tehnološkim postupkom proizvodnje (otpaci i ostaci sirovina, poluproizvoda, gotovih proizvoda i ambalaže, sredstava za čišćenje prostorija i opreme, odevni predmeti koji su van upotrebe, hrana i dr.) - u drugim za tu svrhu određenim prostorijama.
Prostorije moraju redovno da se peru, čiste, dezinfikuju i kontrolišu na način predviđen radnim propisima zavisno od namene prostorije i u njima moraju da stoje oznake zabrane pušenja, uzimanja hrane i pića, kao i druge zabrane koje mogu uticati na higijenske uslove.
Za proizvodnju sterilnih proizvoda moraju se obezbediti posebne prostorije, koje moraju da ispunjavaju sledeće uslove:
1) da su snabdevene filtriranim i sterilnim vazduhom laminarnog strujanja pod pritiskom višim od pritiska u susednim prostorijama, a za slučaj pada natpritiska - kontrolnim i signalnim uređajima;
2) da je obezbeđen potreban nivo hermetičkog zatvaranja prozora, vrata i ostalih otvora i da je pristup u te prostorije moguć samo kroz:
a) prostoriju za svlačenje i odlaganje nesterilne odeće i obuće;
b) prostoriju za umivanje i dekontaminaciju;
v) prostoriju za oblačenje sterilnog radnog odela, marama i kapa, maski, rukavica i navlaka za obuću;
g) ulaz za unošenje polaznog sterilnog materijala i pribora.
Vrata prostorija iz tačke 2 stava 1 ovog člana moraju se otvarati prema čistijoj prostoriji, natpritisak mora da pada prema zagađenoj prostoriji, a pogodnim signalnim uređajem mora se sprečiti istovremeno otvaranje dvoja ili više vrata u nizu.
Da bi se postigao najviši stepen sigurnosti aseptičkih uslova u prostorijama za proizvodnju sterilnih proizvoda, potrebno je da se uređaji i oprema posebno izoluju u zatvoreni aseptički radni prostor koji ima vlastiti dovod sterilnog vazduha laminarnog strujanja.
Pre početka i u toku proizvodnje u prostorijama iz tačke 2 stava 1 ovog člana mora se, po propisanom postupku, obaviti rutinska kontrola mikrobiološke čistoće vazduha, zidova, podova, uređaja i opreme, pri čemu se nalazi moraju uporediti sa utvrđenim standardima.
Proizvođači za proizvodnju imunoloških i imunobioloških preparata (serumi, vakcine), pored prostorija iz člana 4 ovog pravilnika, moraju se obezbediti:
1) zasebne prostorije za smeštaj netretiranih i tretiranih životinja, sa karantinom;
2) prostorije sa uređajima i opremom za uništavanje virulentnog bakteriološkog materijala i zaraženih životinja;
3) prostorije sa opremom za imunobiološku i toksikološku kontrolu proizvoda.
Proizvođači koji izrađuju i kontrolišu radi puštanja u promet galenskih pripravaka (u količini većoj od 100 pakovanja dnevno), zavisno od vrste proizvodnje, moraju ispunjavati uslove iz člana 4 stav 1 i čl. 5 i 6 ovog pravilnika i imati prostorije sa ukupnom površinom od najmanje 100 m2 i visinom od 2,60 m.
Pored uslova iz stava 1 ovog člana, proizvođači iz tog stava, zavisno od vrste proizvodnje moraju da imaju radnike sa VII - 1 stepenom stručne spreme farmaceutske struke sa odgovarajućom specijalizacijom.
Ako proizvođači iz stava 1 ovog člana vrše kontrolu u sopstvenoj laboratoriji, moraju imati radnike sa VII - 1 stepenom stručne spreme, sa specijalizacijom iz oblasti ispitivanja lekova.
Proizvođači lekova moraju da raspolažu odgovarajućom opremom koja ispunjava sledeće uslove:
1) da je pogodna za upotrebu, prema tehničkim karakteristikama i kapacitetu;
2) da se po propisanim postupcima može redovno održavati, kalibrirati, čistiti i, po potrebi, dezinfikovati ili sterilisati;
3) da se može zaštititi od svakog zagađivanja u toku procesa proizvodnje;
4) da obezbeđuje stalnu sigurnost u toku procesa proizvodnje;
5) da u toku procesa proizvodnje bude obeležena vidnim oznakama o nazivu, kontrolnom broju i drugim podacima o proizvodu.
Proizvođači vrše prijem i skladištenje sirovina, ambalaže i gotovih proizvoda, kao i proizvodnju, kontrolu kvaliteta i promet lekova pod kontrolnim brojem.
Kontrolni broj je osnovni identifikacioni podatak o svakoj seriji proizvoda i treba da sadrži najmanje broj serije, mesec i godinu ulazne kontrole kvaliteta sirovine ili ambalaže, odnosno broj proizvodne serije leka koji se ne može ponavljati.
Proizvođači iz člana 2 ovog pravilnika, moraju za svaki lek koji je proizveden da prethodno izvrše proveru da li su tehnološki postupak i kvalitet sirovina, ambalaže i gotovog proizvoda definisani (utvrđeni) pre početka proizvodnje i da li je proizvodni proces proveren i stabilizovan prilikom uvođenja svakog leka u redovnu proizvodnju, na osnovu propisane proizvodne dokumentacije koja mora da sadrži najmanje skraćeni postupak proizvodnje, proizvodni normativ i specifikaciju opreme koja se koristi u procesu proizvodnje.
Jedan primerak proizvodne dokumentacije iz stava 1 ovog člana čuva radnik pod čijem se nadzorom obavlja proizvodnja i taj primerak dostupan je organima nadležnim za vršenje nadzora.
Laboratorija proizvođača u kojoj se kontroliše kvalitet lekovitih supstancija i gotovih lekova (u daljem tekstu: laboratorija) mora, u skladu sa odredbama Nacionalne farmakopeje, odnosno Evropske farmakopeje i posebnih propisa i sa drugim međunarodnim priznatim metodama, da vrši kvalitativnu i kvantitativnu kontrolu svih lekova iz njihovog proizvodnog programa.
Laboratorija je samostalna u vršenju poslova i zadataka koji se odnose na kvalitet sirovine, reprodukcionog materijala i gotovih lekova.
Laboratorija, zavisno od vrste proizvoda čiji kvalitet kontroliše, mora da raspolaže:
1) prostorijama za hemijsku, odnosno fizičko-hemijsku kontrolu;
2) prostorijama za kontrolu mikrobiološke čistoće (sterilnosti, stepena kontaminacije);
3) prostorijama za kontrolu biološke aktivnosti, standardizaciju, virusološka i serološka ispitivanja;
4) prostorijama za kontrolu farmaceutsko-tehnoloških karakteristika leka;
5) prostorijama za kontrolu apirogenosti i prihvatljive štetnosti (sistemske i lokalne), kao i drugih toksikoloških i farmakoloških svojstava leka na eksperimentalnim životinjama;
6) prostorijama za suvu i vlažnu sterilizaciju, depirogenizaciju i aseptičan rad;
7) prostorijama za smeštaj tretiranih i netretiranih životinja, sa karantinom;
8) prostorijama za pranje laboratorijskog posuđa i pribora;
9) prostorijama za smeštaj uzoraka prema propisanim uslovima čuvanja, na kojima se ispituje stabilnost i utvrđuje rok trajanja;
10) prostorijama za smeštaj sirovina, standarda, hemikalija i drugog materijala, sa izdvojenim prostorom za čuvanje lakozapaljivih i eksplozivnih materijala;
11) sanitarnim prostorijama sa garderobom.
Prostorije iz stava 1 ovog člana moraju ispunjavati i uslove predviđene u čl. 5 i 6 ovog pravilnika.
Laboratorija mora da raspolaže opremom pogodnom za izvođenje fizičko-hemijske, mehaničko-tehnološke, mikrobiološke i biološke kontrole kvaliteta lekova po metodama koje propisuje Nacionalna odnosno Evropska farmakopeja i posebnim metodama koje je u postupku registracije gotovog leka prihvatilo nadležno savezno ministarstvo.
Oprema iz stava 1 ovog člana mora da bude redovno servisirana, odnosno atestirana i o tome se mora voditi odgovarajuća evidencija.
Danom stupanja na snagu ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o bližim uslovima koje moraju ispunjavati organizacije udruženog rada koje stavljaju lekove u promet ili vrše ispitivanje i kontrolu lekova koji se upotrebljavaju u medicini ("Službeni list SFRJ", br. 55/88).