ODLUKAO NAČINU VOĐENJA CENTRALNOG REGISTRA I CENTRALNOG DEPOA, KAO I O NAČINU OBRAČUNA HARTIJA OD VREDNOSTI("Sl. list SRJ", br. 57/2001 i 60/2001) |
1. Ovom odlukom uređuju se način vođenja centralnog registra i centralnog depoa, kao i način obračuna hartija od vrednosti (kliring i saldiranje).
2. Poslove iz tačke 1 ove odluke obavlja Narodna banka Jugoslavije - Zavod za obračun i plaćanja - Centralni registar, depo i kliring hartija od vrednosti (u daljem tekstu: Centralni registar).
3. Poslove iz tačke 1 ove odluke, Centralni registar obavlja za berzanske posrednike, banke, ovlašćene banke koje su strani investitori ovlastili da rade za njihov račun (fiducijarne banke) i strane klirinško-depozitne organizacije (u daljem tekstu: članovi Centralnog registra), zatim za SR Jugoslaviju, republike članice i jedinice lokalne samouprave, kao i za druga pravna i fizička lica.
4. Poslovi iz tačke 1 ove odluke su sledeći:
1) vođenje registra hartija od vrednosti, i to stanja hartija od vrednosti na računima emitenata, vlasnika hartija od vrednosti i članova Centralnog registra, kao i upis prava trećih lica na hartijama od vrednosti;
2) čuvanje hartija od vrednosti;
3) vođenje knjiga vlasnika hartija od vrednosti;
4) prenošenje i preknjižavanje hartija od vrednosti na računima članova Centralnog registra i vlasnika hartija od vrednosti;
5) izračunavanje i obračunavanje novčanih obaveza i potraživanja koji su nastali na osnovu zaključenih poslova sa hartijama od vrednosti na berzi i van berze (u daljem tekstu: organizovano tržište) i u vezi s tim izračunavanje ukupnih novčanih obaveza i potraživanja članova Centralnog registra i njihovih klijenata, utvrđivanje stanja novčanih obaveza i potraživanja članova Centralnog registra i njihovih klijenata posle izmirenja međusobnih obaveza i potraživanja, i to u roku od tri dana od dana zaključenja posla (Td+3), i preknjižavanje hartija od vrednosti posle izvršenog plaćanja.
5. Centralni registar može obavljati i sledeće poslove:
- pružati usluge u vezi s realizovanjem prava iz hartija od vrednosti, u skladu s propisima kojima su uređena ta prava;
- pružati usluge u vezi sa obavljanjem poslova iz tačke 4 odredbe pod 4 i 5 ove odluke koji se odnose na domaće hartije od vrednosti kojima se trguje na organizovanom tržištu u inostranstvu a koje vodi strana klirinško-depozitna organizacija;
- pružati druge usluge u vezi s poslovanjem hartijama od vrednosti i vlasništvom nad tim hartijama.
6. U slučaju obavljanja poslova iz tačke 5, alineja druga, ove odluke, Centralni registar, pre usvajanja pravila poslovanja organizacije iz te alineje - ta pravila dostavlja svojim članovima na mišljenje.
Kad Centralni registar usvoji pravila iz stava 1 ove tačke, ona postaju obavezujuća za članove Centralnog registra.
7. U Centralnom registru uspostavlja se:
1) članstvo u sistemu prenosa i preknjižavanja hartija od vrednosti za člana Centralnog registra za koga Centralni registar direktno izvršava obaveze tog prenosa i preknjižavanja, kao i omogućava direktan uvid u stanje hartija od vrednosti na računima člana Centralnog registra i njegovih klijenata;
2) članstvo u sistemu plaćanja, prenosa i preknjižavanja hartija od vrednosti za berzanske posrednike, za koje, pored usluga iz odredbe pod 1 ove tačke, Centralni registar obavlja i sledeće poslove:
- izračunava ukupne novčane obaveze i potraživanja člana Centralnog registra koji su nastali na osnovu poslova sa hartijama od vrednosti zaključenim na organizovanom tržištu;
- utvrđuje stanje novčanih obaveza i potraživanja člana Centralnog registra posle usklađivanja međusobnih obaveza i potraživanja tog člana s drugim članom Centralnog registra;
- omogućava direktan uvid u stanje novčanih obaveza i potraživanja člana Centralnog registra.
8. Za prijem u članstvo u Centralnom registru podnosi se pismeni zahtev, koji sadrži naziv i sedište podnosioca zahteva, vrstu članstva koja se zahteva, kao i potpis ovlašćenog lica podnosioca, odnosno njegovog zastupnika.
Uz zahtev iz stava 1 ove tačke, podnose se sledeći dokumenti:
1) poslednji godišnji, odnosno polugodišnji obračun, ako je podnosilac dužan da ga sastavlja;
2) izveštaj revizora;
3) izvod iz sudskog registra;
4) dozvola za obavljanje delatnosti, ako je to propisano posebnim zakonom;
5) broj računa preko koga podnosilac obavlja platni promet;
6) dokaz o stručnoj osposobljenosti kadrova za obavljanje poslova sa hartijama od vrednosti;
7) dokaz o raspolaganju standardizovanim sistemskim komunikacionim i aplikativnim programima za elektronsku razmenu podataka s Centralnim registrom.
Berzanski posrednik koji namerava da trguje obveznicama SR Jugoslavije izdatim za izmirenje obaveza po osnovu devizne štednje građana, dužan je da, pored dokumenata iz stava 2 ove tačke:
- prethodno uplati na svoj poseban račun kod banke ovlašćene za poslove sa inostranstvom, u stranoj valuti, proitvvrednost iznosa 60.000 evra, o čemu podnosi odgovarajući dokaz. Banka ovlašćena za poslove sa inostranstvom dužna je da ta sredstva odmah prenese na račun garantnog fonda kod Narodne banke Jugoslavije (garantni fond - obavezni deo) i ta se sredstva, na osnovu odluke nadležnog organa berze i naloga Centralnog registra, koriste za ispravljanje grešaka koje taj berzanski posrednik napravi pri izvršenju naloga svog klijenta;
- dostavi Centralnom registru odgovarajući broj akceptnih naloga i menica, uz ovlašćenje berzanskog posrednika da ih Centralni registar može upotrebiti za nadoknadu sredstava garantnog fonda ostalih berzanskih posrednika - obavezni deo čijim su sredstvima namirene obaveze berzanskog posrednika koji je pogrešio u izvršavanju naloga svog klijenta.
9. Na osnovu zahteva iz tačke 8 ove odluke i ako oceni da su ispunjeni uslovi propisani tom odlukom, guverner Narodne banke Jugoslavije ili lice koje on ovlasti zaključiće ugovor o članstvu u Centralnom registru, kojim će se regulisati međusobna prava i obaveza Centralnog registra i člana Centralnog registra.
9a. Berzanski posrednik iz tačke 8 stav 3 ove odluke koji postane član Centralnog registra može uplatiti na račun kod banke ovlašćene za poslove sa inostranstvom, u stranoj valuti, i protivvrednost iznosa do 40.000 evra. Banka ovlašćena za poslove sa inostranstvom dužna je da ta sredstva odmah prenese na račun garantnog fonda kod Narodne banke Jugoslavije (garantni fond - neobavezni deo).
Sredstva iz stava 1 ove tačke koriste za ispravljanje grešaka koje taj berzanski posrednik napravi pri izvršenju naloga svog klijenta i o tom korišćenju berzanski posrednik samostalno odlučuje.
10. Član Centralnog registra dužan je da:
- obezbedi da na njegovim računima ima dovoljno hartija od vrednosti, odnosno dovoljno novčanih sredstava za izvršenje preuzetih obaveza;
- poslove s Centralnim registrom obavlja elektronski;
- plaća naknadu za korišćenje usluga Centralnog registra;
- u svemu postupa u skladu sa ovom odlukom i uputstvima za njeno sprovođenje.
11. Članstvo u Centralnom registru prestaje:
- na obrazloženi pismeni zahtev člana Centralnog registra;
- gubitkom svojstva pravnog lica u skladu sa zakonom;
- raskidom ugovora (zbog neizmirenja u propisanom roku dospelih obaveza za izvršene usluge Centralnog registra, zbog neplaćanja u propisanom roku obaveza iz zaključenih poslova sa hartijama od vrednosti, zbog oduzimanja dozvole za obavljanje delatnosti, kao i zbog nepridržavanja drugih obaveza propisanih ovom odlukom).
11a. Kad članu Centralnog registra berzanskom posredniku prestane članstvo u Centralnom registru, devize sa računa garantnog fonda iz tačke 8 stav 3 i tačke 9a ove odluke, nakon izmirenja svih obaveza tog berzanskog posrednika po zaključenim poslovima sa obveznicama SR Jugoslavije izdatim za izmirenje obaveza po osnovu devizne štednje građana, Narodna banka Jugoslavije preneće na račune tog berzanskog posrednika kod banke ovlašćene za poslove sa inostranstvom.
12. U slučaju iz tačke 11 ove odluke, Centralni registar je dužan da, bez odlaganja, utvrdi stanje svih neizvršenih poslova sa hartijama od vrednosti člana Centralnog registra, kao i način okončanja tih poslova, i da o tome odmah obavesti tog člana.
Posle prestanka svojstva člana Centralnog registra i posle ispunjenja obaveza prema Centralnom registru i drugim članovima Centralnog registra - Centralni registar hartije od vrednosti tog člana i njegovih klijenata prenosi na registarski račun vlasnika tih hartija.
O prestanku svojstva člana Centralnog registra, kao i o radnjama preduzetim u skladu sa stavom 1 ove tačke, Centralni registar odmah obaveštava Saveznu komisiju za hartije od vrednosti i finansijsko tržište, kao i organizovano tržište.
13. Za vreme postupka likvidacije ili stečaja člana Centralnog registra, članstvo tog člana u Centralnom registru miruje.
14. Centralni registar i član Centralnog registra berzanski posrednik, novčane račune otvara kod nosilaca platnog prometa - i to za sredstva svojih klijenata koja su namenjena prometu hartija od vrednosti na organizovanom tržištu, i ta se sredstva ne mogu koristiti za izmirenje obaveza po drugim osnovama.
Za trgovinu hartijama od vrednosti koje glase na strana sredstva plaćanja i koje se plaćaju tim sredstvima, Centralni registar izračunava obaveze, odnosno potraživanja klijenata jednog člana kod jedne banke i ispostavlja naloge za plaćanje na teret deviznih računa klijenata kupaca u korist deviznih računa klijenata prodavaca kod iste banke ili drugih banaka - pošto Centralni registar i član Centralnog registra nemaju devizne obračunske račune kod nosilaca platnog prometa.
15. Centralni registar može emitentu hartija od vrednosti otvoriti:
1) emisioni račun za emisiju u toku;
2) registarski račun emisije za okončanu emisiju, pri čemu jedinstvenu identifikaciju tog računa i jedinstvenu identifikaciju emitovanih hartija od vrednosti određuje u skladu sa uputstvima Udruženja nacionalnih organizacija za dodeljivanje ISIN i CFI brojeva hartija od vrednosti (ANNA).
Pored računa iz stava 1 ove tačke, Centralni registar članu Centralnog registra ili drugom licu otvara i sledeće račune:
1) registarski račun vlasnika hartija od vrednosti (vlasnički račun), na kome Centralni registar vodi stanje hartija od vrednosti tog vlasnika;
2) račun hartija od vrednosti klijenta kod člana Centralnog registra (račun klijenta), na kome Centralni registar stanje hartija od vrednosti vodi u ime i za račun tog klijenta;
3) račun trgovanja hartijama od vrednosti člana Centralnog registra (trgovački račun), preko koga se vodi trgovanje hartijama od vrednosti;
4) založni račun, na kome se vode založene hartije od vrednosti.
16. Centralni registar redovno ažurira podatke o vlasnicima hartija od vrednosti, evidentira promene jednoobraznih identifikacija i poreskih brojeva, promene imena i adrese, odnosno naziva i sedišta i usklađuje ih s podacima iz sudskog registra, registra građana i poreskog registra.
Svakom imaocu računa hartija od vrednosti, Centralni registar najmanje jednom godišnje izdaje izvod, sa stanjem poslednjeg dana prethodne godine, kao i svaki put kada to imalac zahteva.
17. Centralni registar prima na čuvanje hartije od vrednosti sa oznakom serije, i to na pismeni zahtev vlasnika koji imaju te hartije ili imaju potvrdu koju je emitent izdao umesto štampanja te hartije u skladu sa zakonom kojim se uređuju hartije od vrednosti.
Na zahtev iz stava 1 ove tačke, Centralni registar prima hartije od vrednosti, proverava njihovu verodostojnost, otvara račun hartija od vrednosti i te hartije uknjižava na taj račun.
18. Vlasnik hartija od vrednosti predatih na čuvanje može te hartije podići sa svog računa ako pismeni zahtev Centralnom registru podnese neposredno ili preko člana Centralnog registra.
19. Prenos hartija od vrednosti vrši se između računa istog vlasnika.
Preknjižavanje hartija od vrednosti (prenos vlasništva), vrši se između računa starog i računa novog vlasnika.
20. Centralni registar, prenos i preknjižavanje hartija od vrednosti s računa na račun vlasnika tih hartija obavlja na osnovu primljenog naloga za prenos, odnosno naloga za preknjižavanje - i to najkasnije u roku od tri radna dana od dana prijema naloga.
Naloge iz stava 1 ove tačke, vlasnik hartija od vrednosti može Centralnom registru podneti neposredno ili preko člana Centralnog registra.
Nalozi iz stava 1 ove tačke sadrže:
- identifikacione oznake prenosioca i primaoca,
- identifikaciju hartije od vrednosti,
- broj hartija od vrednosti koje se prenose,
- potpis prenosioca,
- pravni osnov prenosa, odnosno preknjižavanja.
21. Prenos vlasništva preknjižavanjem s računa prenosioca (prodavca) na račun primaoca hartije od vrednosti (kupca) po osnovu kupoprodaje hartije od vrednosti koja je zaključena na organizovanom tržištu - Centralni registar vrši prema dostavljenim zaključnicama i podacima o izvršenom plaćanju kupljene hartije od vrednosti.
Prenos vlasništva preknjižavanjem s računa prenosioca (prodavca) na račun primaoca hartije od vrednosti (kupca) po osnovu kupoprodaje koja je zaključena van organizovanog tržišta - Centralni registar vrši po nalogu prodavca neposredno ili preko člana Centralnog registra, uz koji se dostavlja ugovor o kupoprodaji hartije od vrednosti.
O prenosu vlasništva izvršenom u skladu sa ovom tačkom, Centralni registar odmah obaveštava davaoca naloga.
Način prenosa vlasništva utvrđen u stavu 2 ove tačke primenjuje se i u slučaju poklona ili razmene hartija od vrednosti.
22. Kada Centralni registar, odnosno član Centralnog registra primi nalog za prenos, odnosno nalog za preknjižavanje:
- utvrđuje ispravnost tog naloga;
- proverava da li je nalogodavac vlasnik svih hartija od vrednosti koje namerava da prenese, odnosno preknjiži;
- otvara račun hartija od vrednosti primaocu kod Centralnog registra ako primalac nema otvoren račun;
- izvršava nalog za prenos, odnosno nalog za preknjižavanje.
23. U slučaju pravnog sledbeništva, nasleđa, sudske odluke ili u drugim slučajevima utvrđenim zakonom - Centralni registar vlasništvo hartija od vrednosti prenosi na osnovu pravnosnažnog akta.
24. Pravni posao koji je osnov za nastanak prava trećih lica na hartiji od vrednosti (pravo zaloge, pravo preče kupovine i dr.) upisuje se u Centralni registar na osnovu naloga imaoca tog prava i na osnovu dokaza o sticanju tog prava.
Prava trećih lica na hartiji od vrednosti, dejstvo prema drugim licima imaju od dana upisa u Centralni registar.
25. Novčane obaveze i obaveze prenosa hartija od vrednosti ispunjavaju se istovremeno.
Centralni registar za svoje članove obavlja obračun hartija od vrednosti (kliring i saldiranje) na osnovu dostavljenih zaključnica o kupoprodaji hartija od vrednosti i podataka o izvršenom plaćanju kupljenih hartija od vrednosti na način određen tač. od 26 do 29 ove odluke.
26. Član Centralnog registra berzanski posrednik dužan je da svoje novčane obaveze preuzete u toku jednog radnog dana na organizovanom tržištu (poslovni dan) izmiruje:
1) svim svojim potraživanjima po osnovu zaključenih poslova u toku poslovnog dana kroz postupak kliringa i saldiranja;
2) avansnim uplatama sa svog novčanog obračunskog računa na novčani obračunski račun člana Centralnog registra kod nosioca platnog prometa;
3) naplatom u korist novčanog obračunskog računa Centralnog registra kod nosioca platnog prometa a iz garantnog novčanog depozita klijenata člana Centralnog registra kod banke;
4) u slučaju trgovanja hartijama od vrednosti iz tačke 14 stav 2 ove odluke - direktnom isplatom koju banka vrši na teret deviznog računa klijenta, a po nalozima Centralnog registra.
27. Dokument za avansne uplate (tačka 26 odredba pod 2) jeste izvod sa novčanog obračunskog računa koji Centralni registar elektronski primi od nosioca platnog prometa na dan trgovanja - do isteka roka za prijem naloga za trgovanje na organizovanom tržištu.
Dokument za postojanje novčanih sredstava (tačka 26 odredbe pod 3 i 4) jeste potvrda koju banka, na osnovu ovlašćenja klijenta, na dan trgovanja, do isteka roka za prijem naloga za trgovanje na organizovanom tržištu, elektronski dostavi Centralnom registru, kojom se potvrđuje rezervisanje namenskih sredstava klijenta člana Centralnog registra za kupovinu hartija od vrednosti i za plaćanje ukupne provizije, sa izjavom banke da će na teret tih sredstava izvršiti nalog Centralnog registra u korist novčanog obračunskog računa Centralnog registra, odnosno u korist deviznog računa klijenta člana Centralnog registra.
Dokument za primljenu uplatu jeste izveštaj banke primaoca da je klijent člana Centralnog registra (prodavac hartije od vrednosti) primio uplatu.
28. Isplate člana Centralnog registra vrše se na teret novčanog obračunskog računa Centralnog registra kod nosioca platnog prometa, u korist novčanog obračunskog računa člana Centralnog registra, ili neposredno njegovim klijentima.
Isplate iz stava 1 ove tačke vrše se na dan Td+3.
29. Deo obaveza i potraživanja koji se ne izvrše na način iz tač. od 26 do 28 ove odluke, Centralni registar na kraju radnog dana Td+3 isključuje iz obračuna, a zaključene neizvršene poslove prenosi na poseban račun - radi direktnog izvršenja ili storniranja.
30. Za trgovanje hartijama od vrednosti koje glase na strana sredstva plaćanja i čiji se promet vrši u stranim sredstvima plaćanja Centralni registar vrši direktni (bruto) obračun.
31. Od dana zaključenja kupoprodaje hartije od vrednosti na organizovanom tržištu do dana izvršenja zaključenog posla - Centralni registar neće izvršiti nalog za prenos te hartije po drugom osnovu ako bi se njegovim izvršenjem stanje na računu hartija od vrednosti toliko smanjilo da ne bi bilo dovoljno hartija od vrednosti za ispunjenje obaveza prenosa tih hartija po poslovima zaključenim na organizovanom tržištu.
32. Ako član Centralnog registra ne ispuni obaveze utvrđene zaključenim poslom kupoprodaje hartija od vrednosti, Centralni registar o tome odmah obaveštava organizovano tržište.
33. Član Centralnog registra koji je član organizovanog tržišta i koji na tom tržištu posao kupoprodaje hartija od vrednosti za račun svog klijenta zaključi preko zajedničkog računa hartija od vrednosti - dužan je da, najkasnije narednog radnog dana od dana izvršenja zaključenog posla, te hartije rasporedi na račune svakog klijenta za koga je obavio posao preko zajedničkog računa.
Ako član Centralnog registra ne postupi na način iz stava 1 ove tačke, Centralni registar isključiće iz obračuna hartije od vrednosti iz te tačke i preneće ih na poseban račun - radi direktnog izvršenja ili storniranja.
Član Centralnog registra koji je zaključio posao iz stava 1 ove tačke ne može rasporediti hartije od vrednosti na svoj račun.
Član Centralnog registra ne vrši raspoređivanje hartija od vrednosti na račune klijenata ako to raspoređivanje vrši Centralni registar na osnovu zaključnica berze.
34. O registraciji i evidenciji hartija od vrednosti i njihovom prometu, Centralni registar podnosi izveštaj guverneru Narodne banke Jugoslavije i Saveznoj komisiji za hartije od vrednosti i finansijsko tržište - na zahtev, a najmanje polugodišnje.
35. Za sprovođenje ove odluke Narodna banka Jugoslavije doneće uputstva.
36. Ova odluka stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Službenom listu SRJ".