Prethodni

1.7.1. Belopalanačko vinogorje/Bela Palanka

Prostiranje

Belopalanačko vinogorje obuhvata uske terene Belopalanačke kotline sa jedne i druge strane reke Nišave.

Granice

Belopalanačko vinogorje se sastoji od dva dela: severnog i južnog.

Severni deo ovog vinogorja se nalazi sa desne strane reke Nišave na uskom području između doline Nišave i obronaka Svrljiških planina. Granica ovog dela vinogorja na istoku kreće od naselja Gradište i ide asfaltnim putem na istok do naselja Dolac i severno od seoske škole preko kote 416, jugoistočno od naselja prelazi na izohipsu 450, obuhvata celokupan potes "Lozje" i severno od potesa "Gradiško polje" izlazi na asfaltni put Dolac - Krupac. Granica dalje ide tim putem na jugoistok i na obodu sela Krupac u pravcu istoka prelazi na izohipsu 400, zatim nastavlja njome idući iznad sela Vrandol i severno od potesa "Nerezina", u pravcu severoistoka dolazi do zapadnog oboda sela Draževo. Granica odatle kratko ide u pravcu jugoistoka putem prema selu Ilinci do škole u selu Draževo i u istom pravcu preko kota 515 - "Čokin del", 473 - "Del", 507 - "Svrljig", 593 - "Dubrava", zatim skreće na jug šumskim putem do kote 490, i dalje na istok putem do potoka Vlaški dol. Granica se dalje spušta u pravcu juga do oboda sela Dol i u pravcu istoka izlazi na asfaltni put Bela Palanka - Babin Kal. Granica dalje ide njime na sever do potesa "Kradnji del" i u pravcu istok izlazi na severni obod naselja Bukorovac, zatim kratko ide asfaltnim putem prema Gornjoj Glami i na jugoistok seoskim putem ka naselju Klenje do raskrsnice puteva u centru sela. Odatle granica se penje seoskim putem na izohipsu 350 i njome na istok sve do puta Ljubatovica - Čiflik. Granica dalje ide na sever potokom do seoske škole u Ljubatovici, a zatim na istok putem prema potesu "Golemi del" u pravcu ka zaseoku Trešnjanci i dalje u istom pravcu preko kote 516, zatim severnim obodom sela Sinjac, pa preko kote 503 - "Sinjački del" i u koti 379 izlazi na asfaltni put na jugoistočnom obodu sela Vranište. Odatle se granica spušta u pravcu jugoistoka seoskim putem Vranište - Crnoklište, ispod potesa "Batina glava", sve do granice opština Bela Palanka - Pirot (granica K.O. Vranište - Sinjac) i tom granicom na jug sve do asfaltnog puta Pirot - Niš. Granica skreće na zapad tim putem, a zatim se od raskrsnice prema mestu Sinjac odvaja asfaltnim putem u pravcu severozapada do mesta Ljubatovica. Od južnog oboda tog naselja granica se spušta potokom do reke Nišave i preko kote 302 dolazi do puta. Granica dalje ide na istok putem Ljubatovica - Klenje, potes "Janjina", kratko na sever putem ka mestu Bukorovac i dalje na istok asfaltnim putem koji prati tok reke Nišave, Bukorovac - Vrandol - Krupac. Od južnog oboda naselja Krupac, granica ide kratko rekom Nišavom, a zatim putem po obodu potesa "Gradiško Polje" ka selu Dolac preko kote 353 - "Podvinje". Odatle granica preko kote 520 - "Savnjanov vrh" dolazi do jugozapadnog oboda mesta Gradište, odnosno početne tačke severnog dela vinogorja.

Južni deo ovog vinogorja se nalazi sa leve strane reke Nišave na uskom području između doline Nišave i obronaka Suve planine. Granica južnog dela ovog vinogorja počinje na severu od kote 542 - "Džokanov kiče", severozapadno od mesta Crnče i kreće na istok putem preko zaseoka Postaja Radov Dol do pruge Niš - Pirot. Granica ide prugom do železničkog nadvožnjaka, a zatim asfaltnim putem Niš - Pirot, sve do mosta preko Nišave, jugoistočno od mesta Čiflik, kratko se spajajući sa severnim delom vinogorja kod mosta severno od Bele Palanke. Granica se od mosta kod Čiflika vraća na zapad, najpre kratko obodom šume planine Belava preko kote 366, kratko rekom Sedlar na jug i obodom šume sve do potoka Pantalea. Odatle granica ide šumskim putem južno od potesa "Dubrava", preko kote 466 do oboda naselja Klisura, kratko na jug putem uz potok ka potesu "Stojin vrh" do oboda šume i preko kote 466 - "Babičina njiva" do puta koji od mesta Klisura u pravcu juga izlazi na asfaltni put Pirot - Bela Palanka. Granica odatle skreće na severozapad tzv. starim putem Pirot - Bela Palanka, južno od planine Belave sve do kote 486, kod raskrsnice asfaltnih puteva južno od sela Kremenica. Tu granica skreće na zapad i izohipsom 450, južno od potesa "Jazbina" dolazi do puta Bela Palanka - Oreovac, istočno od potesa "Veliko kurilo". Odatle granica ide na jug tim putem prema selu Oreovac sve do severnog oboda naselja i preko potesa "Stasovac" u pravcu jugozapada izlazi na asfaltni put u selu Divljana kod seoske škole. Odatle granica skreće na severozapad i linijom preko manastira Sv. Dimitrija i kota 456 - "Golemi kamen" zapadno od sela Mokra, 495 - "Slatina", 452 - "Janjar" i 426 - "Kamen" u selo Vrgudinac i dalje u istom pravcu preko kota 613 - potes "Davčevac" i 492 do kote 303 - asfaltni put u selu Glogovac, a zatim preko potesa "Krušje", "Raskrsje" na asfaltnom putu Crvena Reka - Kunovica, "Pajina livada", "Golema livada" i "Rosulja" do sela Ravni Do - kota 431, raskrsnica puteva ka selima Crnče i Ostrovica. Odatle granica skreće na sever i zapadno od potesa "Prestolje" i "Ogorelica" izlazi na kotu 542 - "Džokanov kiče", odnosno početne tačke vinogorja.

Obuhvaćene katastarske opštine

Belopalanačko vinogorje obuhvata sledeće katastarske opštine:

Severni deo: delovi katastarskih opština Gradište I, Dolac, Krupac, Vrandol, Draževo, Moklište, Dol, Buburovac, Klenje, Ljubatovica, Sinjac, Vranište i Crnoklište.

Južni deo: delovi katastarskih opština Crnče, Ravni Do, Lanište, Leskovik, Tamnjanica, Crveni Breg, Glogovac, Špaj, Crvena Reka, Vrgudinac, Novo Selo, Mokra, Divljana, Oreovac, Bela Palanka - van varoš, Bela Palanka - varoš, Kremenica, Klisura i Čiflik.

1.7.2. Pirotsko vinogorje/Pirot

Prostiranje

Pirotsko vinogorje zauzima valovite i brdovite terene Pirotske kotline sa jedne i druge strane reke Nišave.

Granice

Pirotsko vinogorje se sastoji od dva dela - severnog i južnog.

Severni deo ovog vinogorja se nalazi sa desne strane reke Nišave na uskom području između doline Nišave i planine Vidlič. Granica severnog dela Pirotskog vinogorja kreće na zapadu od granice opština Pirot - Bela Palanka, kota 503 - "Sinjački del" i u koti 379 izlazi na asfaltni put na jugoistočnom obodu sela Vranište. Odatle se granica spušta u pravcu jugoistoka seoskim putem Vranište - Crnoklište ispod potesa "Batina glava" sve do raskrsnice puteva u selu Crnoklište. Odatle granica ponovo ide na istok preko kota 466 - "Bujin vrh", 616 - "Boškov del", 642 - "Ujevac", prelazi reku Temšticu i preko potesa "Ravna", severoistočno od sela Sopot dolazi do pomenutog sela. Odatle granica ide na jug izohipsom 500 sve do kote 495 - "Šariva livada", a zatim putem preko kote 560 u pravcu istoka izlazi na asfaltni put Pirot - Nišor i ide kratko na jug tim putem do kote 570 - "Adem" i u pravcu istoka dolazi na severni obod naselja Gradašnica. Odatle u pravcu severozapada preko potesa "Pripor" izlazi na izohipsu 600, seče asfaltni put Pirot - Rsovci i tom izohipsom nastavlja iznad sela Berilovac, Izvor i Krupac, sve do asfaltnog puta Krupac - Smilovci. Granica se tu vraća na zapad putem Smilovci - Krupac - Izvor do skretanja za manastir Sv. Jovan. Odatle granica ide putem preko kote 384.2 do mesta Izvor i dalje putem preko kote 382.5 - "Vinogradi" do južnog oboda mesta Berilovac. Odatle se granica spušta potokom do brane, zatim obodom jezera do industrijske zone, a zatim asfaltnim putem, sa desne strane reke Nišave, Pirot - Sopot. Granica dalje ide magistralnim putem Pirot - Niš do granice opština Pirot - Bela Palanka i tom granicom do početne tačke ovog dela vinogorja.

Južni deo na istoku polazi od starog puta Pirot - Bela Palanka, od skretanja za mesto Ponor i preko kote 524 i potesa "Zajednica" dolazi do kote 542 i šumskim putem preko kote 516 - "Šumje" do pomenutog asfaltnog puta i ide kratko njime ka Pirotu do kote 424 - "Dolinska reka". Odatle granica skreće na sever Dolinskom rekom do kote 444, potokom se penje do izohipse 500 i tom izohipsom do južno od potesa "Gola rudina" do zapadnog oboda naselja Mali Suvodol. Odatle granica ide putem po zapadnom obodu naselja do izohipse 600, kojom ide iznad severnog oboda naselja i putem koji prati tu izohipsu do severnog oboda naselja Veliki Suvodol (crkva). Odatle granica u pravcu kote 639 izlazi na izohipsu 600 do potesa "Stranje" (koordinata: N 43° 10’ 32", E 22° 31’ 28") gde se u pravcu jugoistoka spušta na izohipsu 500 i njome do severnog oboda naselja Gnjilan, a zatim i na sever šumskim putem do granice K.O. Pirot - Van Varoš - Gnjilan kod potesa "Mutina padina" i dalje šumskim putem preko potesa "Debeli del" prema mestu Staničenje do izohipse 400, a zatim tom izohipsom do tog mesta i dalje putem na severoistok ispod potesa "Rudina" i "Gmitrova trša" do kote 324. Odatle se granica vraća na istok rekom Nišavom do mesta Staničenje, a zatim ide putem od tog mesta preko kote 373, 499 - manastir Sv. Nikola i dalje tim putem uz reku Nišavu do oboda naselja Pirot. Dalje granica nastavlja obodom jezera, spajajući se sa severnim delom vinogorja, sve do železničkog mosta. Granica dalje ide na jug prugom do pružnog prelaza, a odatle zemljanim putem preko kote 376.1 - "Rogoz", do potesa "Prakovica", i putem ispod potesa "Ržanski rid" do raskrsnice asfaltnih puteva ka mestu Držina i Petrovac. Granica nastavlja asfaltnim putem ka mestu Petrovac, zatim granicom K.O. Petrovac - Veliki Jovanovac do tromeđe sa K.O. Vojnegovac i dalje putem ka železničkoj stanici Sukovo do potoka, istočno od mesta Vojnegovac i tim potokom do pruge i nadalje prugom do državne granice sa Bugarskom. Odatle granica ide na jugozapad granicom sve do puta Slivnica - Lukavica. Odatle granica skreće na severozapad i idući izohipsom 600, prolazi iznad sela Lukavica, Željuša, Gojin Dol, Srećkovac i Sukovo sve do kote 597 - "Grdoman", jugoistočno od Sukova. Odatle granica u pravcu zapada ide do Sukovskog manastira, a zatim kratko na jug putem pored reke Jerme i ispod potesa "Kozarica" opet izlazi na izohipsu 600. Granica ide tom izohipsom iznad sela Gornja Držina, zatim ispod manastira Sveti Nikolaj i od zapadnog oboda potesa "Mađije" u pravoj liniji u pravcu zapad, preko sela Komije prelazi reku Jermu i izlazi ponovo na izohipsu 600. Tom izohipsom granica nastavlja na severozapad, iznad sela Jalbotina, Petrovac i Držina, a zatim asfaltnim putem Prisjan - Pirot se spušta na izohipsu 500 i njome iznad sela Rasnica i Kostur dolazi do asfaltnog puta Donje Krnjino - Blato. Odatle granica u istom pravcu preko kote 558 - "Čuka" i potesa "Rosulja" izlazi na asfaltni put Pirot - Ponor, severoistočno od sela Ponor.

Obuhvaćene katastarske opštine

Pirotsko vinogorje obuhvata sledeće katastarske opštine:

Severni deo: delovi katastarskih opština Crnoklište, Crvenčevo, Kumanovo, Staničenje, Temska, Sopot, Nišor, Pirot - van varoš, Gradašnica, Pirot - grad, Berilovac, Izvor i Krupac.

Južni deo: delovi katastarskih opština Ponor, Blato, Mali Suvodol, Kostur, Veliki Suvodol, Gnjilan, Pirot - van varoš, Staničenje, Crvenčevo, Pirot - grad, Barje Čiflik, Rasnica, Držina, Petrovac, Vojnegovac, Jalbotina, Sukovo, Gornja Držina, Vlasi, Banski Dol, Planinica, Srećkovac, Gojin Dol, Gradište, Činiglavci, Obrenovac, Željuša, Lukavica, Gradinje i Dimitrovgrad.

1.7.3. Babušničko vinogorje/Babušnica

Prostiranje

Babušničko vinogorje predstavlja vinogorje - oazu smeštenu u kotlini istočno od Suve planine.

Granice

Granica vinogorja kreće na severu, na asfaltnom putu Bela Palanka - Babušnica od južnog oboda mesta Bela Voda i ide tim putem do reke Lužnica i dalje u istom pravcu preko kota 663 - "Šanac" i 543. Odatle granica ide izohipsom 550, sve do asfaltnog puta Babušnica - Kaluđerovo, a zatim tim putem do raskrsnice u tom mestu i dalje na jugoistok do potesa "Turski grob". Odatle se granica spušta na jug izohipsom 600, iznad mesta Draginac i tom izohipsom do asfaltnog puta Draginac - Vava - Stol. Granica zatim ide kratko na istok putem kroz mesto Stol do istočnog oboda naselja, a zatim skreće na jugozapad preko kote 695 do sela Dučevac. Granica dalje ide putem Dučevac - Kambelevac, do kote 481 - "Stolska reka" u kojoj skreće na severozapad preko kota 462 i 506 - "Gorčinci", asfaltnim putem do mesta Suračevo i dalje na severozapad izohipsom 600, idući iznad mesta Izvor i Provaljenik do zapadnog oboda mesta Provaljenik. Odatle granica ide do kote 702 i dalje u pravcu severa izohipsom 700 iznad mesta Bratiševac do prevoja pre sela Resnik (koordinata: N 43° 06’ 20", E 22° 21’ 49"). Odatle granica u pravcu severoistoka preko kote 670 - "Rib" dolazi do početne tačke.

Obuhvaćene katastarske opštine

Babušničko vinogorje obuhvata delove katastarskih opština Bratiševac, Striževac, Provaljenik, Donje Krnjino, Izvor, Kaluđerovo, Suračevo, Gorčince, Draginac, Vava, Stol i Kambelevac, kao i katastarske opštine Babušnica i Aleksandrovac.

Preporučene/dozvoljene sorte i maksimalni prinosi

Preporučene/dozvoljene sorte za Nišavski rejon po vinogorjima koje služe za proizvodnju kvalitetnog vina sa geografskim poreklom (kvalitetno vino sa kontrolisanim geografskim poreklom i kvalitetom - K.P.K. i vrhunsko vino sa kontrolisanim i garantovanim geografskim poreklom i kvalitetom - K.G.P.K.) sa maksimalnim dozvoljenim prinosima (u kilogramima) po biljci i po hektaru su:

❶ - osnovna rejonirana sorta (preporučena) ❷ - dopunska rejonirana sorta (dozvoljena)

U izuzetno povoljnim godinama, prinos se može uvećati za najviše 0,5 kg po biljci vinove loze.

Druge karakteristike vezane za proizvodnju grožđa i vina:

1.8. LESKOVAČKI REJON/LESKOVAC

Prostiranje

Leskovački rejon obuhvata vinogradarske terene raspoređene na sve strane od grada Leskovca, u dosta širem i razuđenom pobrđu gornjeg sliva Južne Morave i njenih pritoka, kao što su Pusta Reka, Veternica i Vlasina.

Granice

Na severu granica rejona počinje od železničkog mosta na Južnoj Moravi, nedaleko od sela Klisure i ide kratko na jug asfaltnim putem Malošište - Klisura do severnog oboda naselja. Tu granica skreće na istok južnim obroncima planine Seličevica, idući preko kote 422 - "Marina dolina", koordinata: N 43° 12’ 47", E 21° 51’ 42"; N 43° 12’ 38", E 21° 52’ 15" i N 43° 12’ 32", E 21° 52’ 38", i kota 488 - "Debeli del" i 339 - "Šiljegarnik". Granica zatim u koordinati: N 43° 12’ 19", E 21° 53’ 26" prelazi granicu K.O. Rusna - Čečina i dolazi do kote 385 -"Mala reka", zatim 499, 529 - "Stankovica", 507 - kota na granici K.O. Dukat - Gornji Barbeš, 521 - "Radički rid", preko koordinate: N 43° 12’ 07", E 21° 56’ 28" koja se poklapa sa izohipsom 500, zatim ide do kote 501 - "Poklopište", kote 562, koordinata: N 43° 12’ 51", E 21° 57’ 40", kota 622 i 663 - "Golemi kamen", koordinata: N 43° 13’ 28", E 21° 58’ 51", kote 655 - "Prikovica" i 677 - "Šiljegarnik" i preko koordinata: N 43° 13’ 51", E 21° 59’ 40" i N 43° 14’ 00", E 22° 00’ 16" dolazi do kote 254 - "Kutinska reka" u selu Taskovići. Tu granica skreće na jug Kutinskom rekom do meandara, zapadno od potesa "Čuka", a zatim preko kote 393 na izohipsu 400 i njome ide istočno od mesta Marina Kutina sve do stare vodenice na južnom obodu tog mesta. Granica nastavlja Kutinskom rekom sve do mosta, a zatim preko kote 408, koordinata: N 43° 10’ 40", E 22° 00’ 48", kote 463 - "Vlaška reka", na zapad do kote 636 - "Treštalo drvo", a zatim na jug do kota 523 - "Rupe", 475 - "Gradska dolina", 583 - "Reke", 660 - "Tumba", 777 - "Zbegovi", 742 - "Radakovac", 707 - "Golema njiva", 601 - "Radosavica" - na granici K.O. Oraovica - Jašunja i 457 - "Kolarka", zatim na istok preko severnog oboda sela Gornja Kupinovica i kota 474, 595, 588, i preko koordinate: N 43° 05’ 33", E 22° 05’ 23" dolazi do kote 728 - "Čuka". Granica odatle ide preko koordinate: N 43° 05’ 24", E 22° 06’ 12" na granici K.O. Stupnica - Jasenovo do kota 692 i 587 - "Stupnica". Tu granica skreće na jugozapad asfaltnim putem Stupnica - Orašac, sve do skretanja za selo Jarsenovo i ponovo na jug od koordinate: N 43° 03’ 36", E 22° 05’ 08", preko kota 451 - "Orašačka čuka" i 503 - "Gmitrovci" do Piskupovačke reke. Granica ide kratko na zapad tom rekom, a zatim na jug preko kote 440, istočno od sela Gradašnica, zatim prelazi koordinatu N 43° 02’ 07", E 22° 04’ 45" i dolazi do kota 555 - "Kitka", 578 - "Asanova čuka", 583 - "Crkvište" i 471 - "Tumba", a zatim preko koordinate: N 43° 00’ 20", E 22° 06’ 35", pa na jugoistok do kota 430 - "Goli rid" i 433 -"Korbulica", prelazi granicu K.O. Donja Lomnica - Gornja Lomnica u koordinati: N 43° 00’ 34", E 22° 08’ 16", a zatim dolazi do kota 576, 597 i 511 - severno od Crnatova, zaseoka Kladanac, Slavkovci i Dikinci, do kote 400.4, a odatle do mosta na ušću potoka u Vlasinu istočno od Kruševice. Granica dalje ide Vlasinom ka Vlasotincu do potesa "Košutin dol", a zatim ponovo na jug preko kota 284 i 560, zaseoka Preslap, kota 654 - potes "Milatovica" i 726 - "Golaš" i zaseoka Tribara i Gradište do Rupske reke. Dalje granica ide asfaltnim putem Donja Lopušnja - Velika Sejanica do velike krivine ispred mesta Dadince i dalje preko kota 490, 504 - "Kovačeva bara" i 668 - "Ravan", u koordinati: N 42° 54’ 03", E 22° 07’ 27" prelazi Sajanički potok, zatim dolazi do kota 772 - "Petlovi Rid" i 732 i zaseoka Bojaninci i linijom preko kote 636 - "Božičani" do Južne Morave kod železničkog mosta južno od Grdelice. Granica ide kratko na jug levom obalom reke do ulaska u Grdeličku klisuru, a zatim na zapad preko kota 351 - "Vasiljkovac", 440 i 419 - "Migulovac" i u potesu "Kupusište", preko koordinate: N 42° 52’ 44", E 22° 02’ 24", dolazi do granica K.O. Velika Kopašnica - Slatina. Granica dalje ide tom granicom, a zatim i granicom K.O. Velika Kopašnica - Tulovo, Velika Grabovnica - Tulovo i Zoljevo - Tulovo do asfaltnog puta Zoljevo - Tulovo. Tim putem granica rejona skreće na jug do potesa "Tursko groblje", a odatle ide putem Tulovo - Čukljenik i preko kote 431 - "Tutunjište" i putem severno od potesa "Borovik" dolazi do oboda šume potesa "Bujin laz". Granica nastavlja na zapad obodom te šume (koordinate: N 42° 52’ 03", E 21° 57’ 19"; N 42° 51’ 56", E 21° 56’ 58"; N 42° 52’ 07", E 21° 56’ 33" i N 42° 52’ 28", E 21° 56’ 00"), zatim prelazi granicu K.O. Nakrivanj - Vučje i ide do potesa "Kokošinjak". Granica dalje nastavlja obodom šume potesa "Orničko brdo" (koordinate: N 42° 52’ 11", E 21° 55’ 43"; N 42° 52’ 06", E 21° 55’ 22" i N 42° 51’ 58", E 21° 54’ 56") sve do Vučjanske reke. Tu granica skreće na sever i ide Vučjanskom rekom do ušća, zatim na jugozapad rekom Veternicom, sve do mosta u selu Miroševce. Odatle granica ide šumskim putem ka selu Igište uz potok Otomija do kote 364 - "Busarnik" i dolazi do tromeđe K.O. Miroševce - Igište - Slavujevce, a zatim granicom K.O. Miroševce - Slavujevce i Todorovce - Slavujevce do tromeđe sa K.O. Drvodelja. Odatle granica ide kratko na severozapad granicom K.O. Slavujevce - Drvodelja, u koti 293 skreće na zapad, ide obodom šume (koordinate: N 42° 53’ 38", E 21° 49’ 44" i N 42° 53’ 30", E 21° 49’ 39") i u naselju Slavujevce izlazi na asfaltni put i njime do tromeđe K.O. Slavujevce - Donje Vranovce - Veliko Vojlovce prolazeći kroz naselje Slavujevce i dalje ide na severozapad putem Slavujevce - Šumane - Lebane do jugoistočnog oboda naselja Lebane. Tu granica skreće na zapad i preko kota 342 - "O. čukar" i 429 - "Krivačka čuka". Odatle granica skreće na severoistok i dolazi do raskrsnice puteva Lebane - Medveđa i Lebane - Prekopčelica, nastavlja putem na sever do tromeđe K.O. Krivača - Prekopčelica - Geglja, a zatim granicama K.O. Prekopčelica - Geglja, Štulac - Geglja, Štulac - Lalinovac i Sviljarica - Lalinovac do tromeđe sa K.O. Bačevina. Tu granica skreće na sever preko kote 477 - asfaltni put Slišane - Lebane, ide tim asfaltnim putem na severoistok, a zatim izlazi na granicu K.O. Svinjarica - Bačevina i dolazi do kote 495 - "Čukar" i dalje nastavlja granicom K.O. Svinjarica - Bačevina, Bačevina - Mijajlica, Orane - Slišane, Orane - Majkovac, Orane - Ivanje, Vujanovo - Ivanje, Vujanovo - Magaš - Dobra Voda, Brestovac - Magaš - Dobra Voda, tu se na kratko odvaja od granice K.O. i ide zapadnim i južnim obodom jezera, zatim se ponovo uključuje na granicu K.O. Brestovac - Bublica. Granica dalje ide granicom K.O. Dubrava - Bublica, Dubrava - Zlata, Gornje Konjuvce - Zlata i dalje granicama opština Gornje Konjuvce - Novo Momčilovo, Novo Momčilovo - Granica, Granica - Dubovo, Dubovo - Ćukovac, Ćukovac - Kare, Kare - Kosančić, Kosančić - Gornji Drenovac, Gornji Drenovac - Gornje Brijanje, Gornji Drenovac - Donje Brijanje, Gornji Drenovac - Međa, Gornji Drenovac - Šarlince, Šarlince - Donji Drenovac, Donji Drenovac - Draškovac, Draškovac - Pukovac, Pukovac - Kutleš, Pukovac - Brestovac, Pukovac - Rusna sve do Južne Morave, a zatim tom rekom na sever do početne tačke rejona.

Karta 1.8.1. Granice rejona i vinogorja Leskovačkog rejona

Obuhvaćene opštine

Leskovački rejon obuhvata teritoriju u opštinama Doljevac, Gadžin Han, Leskovac, Bojnik, Lebane i Vlasotince.

Površine rejona i vinogorja

Leskovački rejon zauzima površinu od 112.535,80 ha, gde je najveće Vinaračko vinogorje.

Tabela 1.8.1. Površine rejona i vinogorja Leskovačkog rejona

Površine pod vinogradima

Na osnovu poljoprivrednog popisa iz 2012. godine u Leskovačkom rejonu ima 1459,27 ha vinograda (oko 1418,12 ha rodnih vinograda, odnosno 97,18%), od čega je 176,78 ha sa stonim sortama i 1282,49 ha sa vinskim sortama.

Grafikon 1.8.1. Površine pod obrađivanim vinogradima u opštinama obuhvaćenim Leskovačkim rejonom

Klimatski faktori

U tabeli 1.8.2. su prikazane vrednosti nekih bioklimatskih indeksa na osnovu podataka iz meteoroloških stanica u Vlasotincu i Leskovcu (1961 - 2010).

Tabela 1.8.2. Bioklimatski indeksi za Leskovački rejon

Karta 1.8.2. Vinklerov indeks Leskovačkog rejona

Zemljišni uslovi

Preovlađujući tipovi zemljišta ovog rejona su eutrični kambisol, fluvisol, vertisol, a zastupljeni su u manjoj meri i ostali tipovi zemljišta.

Karta 1.8.3. Tipovi zemljišta Leskovačkog rejona

Topografski faktori

Geografska širina

Rejon se prostire od 43° 14’ geografske širine na severu do 42° 51’ geografske širine na jugu.

Nadmorska visina

Veći deo rejona se prostire na nadmorskim visinama od 250 m do 450 m, ali se predeli gde se prostiru vinogorja i gde se nalaze vinogradi uglavnom nalaze na nadmorskim visinama od 250 m do 400 m. Nadmorska visina postepeno opada idući sa oboda ka centru rejona.

Karta 1.8.4. Nadmorska visina Leskovačkog rejona

Nagib terena

Ovaj rejon se uglavnom karakteriše umereno-strmim do blagim nagibima terena na kojima se nalaze vinogradi. Nagib terena se postepeno smanjuje idući od oboda ka centru rejona.

Karta 1.8.5. Nagib terena Leskovačkog rejona

Ekspozicija terena

Rejon se karakteriše različitim ekspozicijama terena, ali se vinogradi uglavnom nalaze na južnim, jugoistočnim i istočnim ekspozicijama, kao i na vrhovima brda i uzvišenim zaravnima.

Karta 1.8.6. Ekspozicija terena Leskovačkog rejona

Orografske karakteristike

Orografske, odnosno reljefne karakteristike ovog rejona čine planina Seličevica (903 m) koja se nalazi sa severne strane. Sa severoistočne strane nalaze se Babička gora (1057 m) i Suva planina (1809 m). Planina Čemernik (1638 m) se nalazi sa jugoistočne strane, planina Kukavica (1442 m) sa južne, a sa zapada se prostire planina Radan (1409 m). Sve ove planine pripadaju Rodopskim planinama, osim Suve planine koja pripada Balkanskim planinama. Venci i padine ovih planina, kao i brdoviti tereni koji su zastupljeni na krajnjem zapadu rejona, severoistočnom i jugoistočnom delu rejona, ispresecani rečnim koritima, orografski karakterišu ovaj rejon. Centralni deo rejona je više blago brdovit i sa ravnijim terenima.

Pejzaž

Ovaj rejon obuhvata Leskovačku kotlinu kroz koju protiče reka Južna Morava sa svojim pritokama, a to su: Pusta reka, Jablanica, Veternica i Vlasina. Oko rečnih korita nalaze se pretežno vlažne i poplavne šume hrasta lužnjaka, jasena, jove, vrbe i dr., dok ostalim brdskim delovima rejona preovlađuju pretežno šume hrasta cera i sladuna i dr. U severoistočnom delu nalazi se i niži potpojas pretežno gorske bukove šume na obroncima Suve planine. U ovom rejonu karakteristike pejzaža daju i voćnjaci koji se uglavnom nalaze na brdskim delovima, a u ravničarskim delovima se nalaze naselja i zemljište na kome se često nalaze povrtarske kulture sa plastenicima.

Zastupljenost vinograda i proizvođača grožđa

U ovom rejonu 10.863 gazdinstva poseduje vinograde, što čini oko 33,6% od ukupnog broja poljoprivrednih gazdinstava ovog rejona. Najveći broj vinogradara, kao i parcela pod vinogradima se nalazi u opštini Leskovac.

Vinogorja

Leskovački rejon ima sledeća vinogorja:

1.8.1. Babičko vinogorje/Babičko;

1.8.2. Pustorečko vinogorje/Pusta Reka;

1.8.3. Vinaračko vinogorje/Vinarci;

1.8.4. Vlasotinačko vinogorje/Vlasotince.

1.8.1. Babičko vinogorje/Babičko

Prostiranje

Babičko vinogorje obuhvata vinogradarske terene na ograncima Seličevice i Babičke gore sa desne strane Južne Morave.

Granice

Granica vinogorja počinje od asfaltnog puta Malošište - Klisura na severnom ulazu u selo Klisure (N 43° 13’ 10", E 21° 50’ 24") na nadmorskoj visini od 213 metara i ide na istok južnim obroncima planine Seličevica idući preko kote 422 - "Marina dolina", koordinate: N 43° 12’ 47", E 21° 51’ 42"; N 43° 12’ 38", E 21° 52’ 15" i N 43° 12’ 32", E 21° 52’ 38", kote 488 - "Debeli del" i kote 339 - "Šiljegarnik". Granica zatim u koordinati: N 43° 12’ 19", E 21° 53’ 26" prelazi granicu K.O. Rusna - Čečina i dolazi do kote 385 - "Mala reka", zatim kota 499, 529 - "Stankovica", 507 - kota na granici K.O. Dukat - Gornji Barbeš i 521 - "Radički rid", preko koordinate: N 43° 12’ 07", E 21° 56’ 28" koja se poklapa sa izohipsom 500, zatim ide do kota 501 - "Poklopište" i 562, koordinate: N 43° 12’ 51", E 21° 57’ 40" i kote 622. Odatle granica izlazi na izohipsu 500 do iznad potesa "Crkvište" i od koordinate: N 43° 14’ 01", E 22° 00’ 18" dolazi do kote 254 - "Kutinska reka" u selu Taskovići. Tu granica skreće na jug Kutinskom rekom, prema Gadžinom Hanu do kote 268, a zatim asfaltnim putem Gadžin Han - Marina Kutina sve do ušća potoka u Kutinsku reku, nedaleko od seoske crkve. Tu se put kratko odvaja od asfaltnog puta, idući putem po obodu šume uz potok, a od mosta na Kutinskoj reci putem na jugozapad preko kote 408 prema naselju Gornje Vlase, zatim izohipsom 500 do jugozapadnog oboda potesa "Zajac" i dalje na jug preko kota 463 - "Vlaška reka", 638 - "Treštalo brdo" i 523 - "Rupe". Tu granica skreće na zapad izbacujući šumu između naselja Donji Barbeš i Zaplanjska Toponica idući preko kote 363 - "Konjski potok" i izohipse 450 do oboda šume južno od Donjeg Barbeša. Granica se dalje uključuje na asfaltni put Donji Barbeš - Toponica, ide njime na zapad, sve vreme idući obodom šume, a zatim ide preko kota 358 - "Zmijarnik" i 351 i dalje kotama 482 - "Gradište", 470 - "Golemi rid", 508 - "Vučanica", 556 - "Vinarska ornica", 596 - "Strugarnica", pa na jug 667 - "Kačarski rid", a zatim putem nastavlja do kote 675 - "Debeli deo", nastavlja tim putem ka selu Babičko, a zatim severno od ovog mesta sve vreme granica ide uz šumski pojas iznad ovog sela (koordinate: N 43° 08’ 11", E 22° 00’ 30" i N 43° 08’ 01", E 22° 00’ 27") do kote 663 - "Babina čuka". Granica dalje ide do kote 478 - "Vojnovski rid" i izlazi na granicu K.O. Crkovnica - Babičko. Tom granicom ide na jug, a onda se u koordinati: N 43° 06’ 50", E 22° 00’ 21" uključuje na izohipsu 400 i ide njome do raskršća šumskih puteva na reci Gabrovici u potesu "Vršnjik" i opet na jug putem preko sela Gornja Lokošnica i istok južno od potesa "Gradište" sve do zaseoka Balinci. Dalje granica opet ide na jug preko kota 508 i 579 - "Orahovica", kote 433 i putem od kote 588 - južni obod naselja Golema Njiva nastavlja putem na jug preko kote 477 do kote 407 - "Selište", zatim preko kote 339 - "Manastirska reka". Granica odatle izlazi na izohipsu 350, tom izohipsom ide na istok do kote 439 - "Rid", severno od Kupinovačke reke, a zatim izlazi na izohipsu 450 i njome na severoistok do te reke. Odatle granica ide tom rekom do severnog oboda naselja Gornja Kupinovica, a odatle na istok preko kote 595, izohipsom 600 sve do asfaltnog puta Stupnica - Orašac, sve do skretanja za selo Jarsenovo i ponovo na jug do Stupničke reke. Tu granica kratko skreće na zapad tom rekom do istočnog oboda naselja Orašac, a zatim šumskim putem do granice K.O. Orašac - Gradašnica, Gornja Slatina - Gradašnica, Donja Slatina - Gradašnica, Donja Slatina - Rajno Polje i Donja Slatina - Manojlovce do obale Južne Morave. Granica dalje ide na sever, kratko obalom reke i u severozapadnom obodu naselja Biljanica izlazi na asfaltni put Leskovac - Grajevce sa desne strane Južne Morave i ide tim putem do mosta u Grajevcima, gde kratko prelazi na obalu reke, uključujući tako naselje Grajevce, a zatim nastavlja putem pored Morave ka naselju Drćevac do zaseoka Veličkovci i dalje na sever putem pored obale, prolazeći zapadno od naselja Donja Lokošnica i ispod potesa "Cerovac" se uključuje na asfaltni put Donja Lokošnica - Razgojna. Granica nastavlja ukuljučujući naselje Razgojna po obodu naselja, a zatim se na severnom izlazu iz ovog naselja uključuje na asfaltni put Razgojna - Grdanica do ulaza u naselje Grdanica. Zatim zapadnim obodom uključuje ovo naselje i na izlazu iz ovog naselja uključuje se na asfaltni put Grdanica - Zaplanjska Toponica, uključuje naselje Zaplanjska Toponica po zapadnom obodu sela (koordinate: N 43° 09’ 18", E 21° 55’ 08" i N 43° 09’ 36", E 21° 54’ 42"), a zatim se na severnoj strani od ovog mesta ponovo uključuje na asfaltni put Zaplanjska Toponica - Čečina (koordinata: N 43° 09’ 52", E 21° 54’ 56") i tim putem preko mesta Čečina (uključujući ga sa jugozapadne strane) do ulaza u mesto Klisura, prolazi kroz ovo mesto i dolazi do početne tačke vinogorja.

Obuhvaćene katastarske opštine

Babičko vinogorje obuhvata delove katastarskih opština Klisura, Čečina, Rusna, Dukat, Gornji Barbeš, Vilandrica, Grkinja, Taskovići, Gadžin Han, Marina Kutina, Gornje Vlase, Donji Barbeš, Toponica, Novo Selo, Babičko, Gornja Lokošnica, Crkovnica, Drćevac, Jašunja, Gornja Kupinovica, Jarsenovo, Stupnica, Orašac, Velika Biljanica, Jelašnica, Grajevce, Zlokućane i Grdanica, kao i katastarske opštine Smrdan, Gornja Slatina i Donja Slatina.

1.8.2. Pustorečko vinogorje/Pusta Reka

Prostiranje

Pustorečko vinogorje se nalazi na pobrđu sa leve i desne strane Puste reke.

Granice

Granica vinogorja na severu polazi od granice K.O. Šarlince i Donji Drenovac od kote 249, jugoistočno od sela Donji Drenovac i ide putem između parcela preko kote 227, južno od Drenovačkog potoka, a zatim i asfaltnim putem južno od sela Šarlince i dalje na jug asfaltnim putem Brestovac - Bojnik sa leve strane Puste reke, prelazi Pustu reku u centru Bojnika (koordinata: N 43° 00’ 49", E 21° 43’ 84") i ide dalje na istok asfaltnim putem Bojnik - Đinđuša. Granica od mesta Đinđuša skreće na sever i ide putem sa desne strane Puste reke Đinđuša - Lapotince - Graovci - Stubla do granice K.O. Stubla - Gornje Brijanje. Tu granica skreće na istok granicom tih opština preko kota 362 - "Ćopino lojze" i 285 i dalje putem preko kote 326 do kote 435 - "Šetalište" i preko kota 437 i 471 - "Dobra glava" do granice opština Bojnik - Leskovac. Granica dalje ide na jug tom granicom opština, a zatim i Bojnik - Lebane sve do tromeđe K.O. Orane - Slišane - Bačevina. Granica dalje ide granicom K.O. Orane - Slišane, Orane - Majkovac, Orane - Ivanje, Vujanovo - Ivanje, Vujanovo - Magaš - Dobra Voda i Brestovac - Magaš - Dobra Voda, tu se na kratko odvaja od granice katastarskih opština i ide zapadnim i južnim obodom jezera, a zatim se ponovo uključuje na granicu K.O. Brestovac - Bublica. Granica dalje ide granicom K.O. Dubrava - Bublica, Dubrava - Zlata, Gornje Konjuvce - Zlata i dalje granicama K.O. Gornje Konjuvce - Novo Momčilovo, Novo Momčilovo - Granica, Granica - Dubovo, Dubovo - Ćukovac, Ćukovac - Kare, Kare - Kosančić, Kosančić - Gornji Drenovac, Gornji Drenovac - Gornje Brijanje, Gornji Drenovac - Donje Brijanje, Gornji Drenovac - Međa, Gornji Drenovac - Šarlince, Šarlince - Donji Drenovac i tu dolazi do početne tačke vinogorja.

Obuhvaćene katastarske opštine

Pustorečko vinogorje obuhvata delove katastarskih opština Šarlince, Međa, Donje Brijanje, Gornje Brijanje, Kosančić, Stubla, Lapotince, Zeletovo, Bojnik, Brestovac, Dragovac, Pridvorica, Đinđuša, Lapotince, kao i katastarske opštine Obilić, Ćukovac, Granica, Plavce, Zorovac, Crkvice, Donje Konjuvce, Gornje Konjuvce, Dubrava, Vujanovo, Orane, Lozane, Turjane, Rečica, Savinac, Mijajlica, Kamenica, Mrveš, Nova Topola, Kacabać II i Slavnik.

1.8.3. Vinaračko vinogorje/Vinarci

Prostiranje

Vinaračko vinogorje je prostrano vinogorje na pobrđu u centralnom i jugozapadnom delu rejona.

Granice

Na severu granica počinje od južnog oboda naselja Kutleš i ide putem prema naselju Čekmin, ispod potesa "Drenjak" i "Odrovje", obuhvata naselje Čekmin preko kote 206.8, zatim od potesa "Dugačka valuga" ide asfaltnim putem ka naselju Pečenjevce, kratko na sever kanalom Šaranica do železničog mosta preko Jablanice. Granica ide prugom na jugoistok do pružnog prelaza, a zatim na jug rekom Jablanicom u dugom potezu do ispod zaseoka Zalužnje, gde prelazi na put pored leve obale reke, a zatim od severnog oboda naselja Vinarce ponovo rekom na jug do mosta i asfaltnim putem ka Leskovcu, pa rekom Veternicom na severoistok do železničkog mosta - kota 226.5, a zatim kratko prugom na jug i asfaltnim putem Leskovac - Bogojevce do autoputa. Granica dalje ide autoputem na jugoistok do izlaza iz rejona, odnosno mosta na Južnoj Moravi, kratko na jug levom obalom reke do ulaska u Grdeličku klisuru, a zatim na zapad preko kota 351 - "Vasiljkovac", 440 i 419 - "Migulovac" i u potesu "Kupusište" dolazi do granica K.O. Velika Kopašnica - Slatina. Granica dalje ide tom granicom, a zatim i granicom K.O. Velika Kopašnica - Tulovo, Velika Grabovnica - Tulovo, Zoljevo - Tulovo, Zoljevo - Nakrivanj, Zoljevo - Šainovac, Zoljevo - Presečina, Zagužane - Presečina i Veliko Trnjane - Presečina, sve do asfaltnog puta Leskovac - Vučje. Tu granica skreće na sever do južnog oboda grada, kratko rekom Veternicom i kod mosta kod Hemijsko - tehnološke škole prelazi na drugu stranu reke. Granica odatle ide na jugozapad asfaltnim putem Leskovac - Miroševce, uključujući u vinogorje naselja Gornja Jajina, Palikuća, Radonjica i Bunuški Čifluk i od mosta na putu Bunuša - Žabljane rekom Veternicom sve do mosta u selu Miroševce. Odatle granica ide na sever putem Miroševce - Slavujevce do oboda šume (koordinate: N 42° 52’ 18", E 21° 50’ 22"; N 42° 52’ 39", E 21° 50’ 42 i N 42° 53’ 11", E 21° 51’ 11") i njime nastavlja do granice K.O. Gornja Bunuša - Todorovce. Granica tu skreće na severozapad tom granicom, a zatim i granicom K.O. Drvodelja - Todorovce, Drvodelja - Slavujevce, Donje Vranovce - Slavujevce, Donje Vranovce - Šumane, Veliko Vojlovce - Šumane, Lugare - Šumane, Ždeglovo - Šumane i Šumane - Konjino do reke Jablanice. Tu granica skreće na zapad kratko rekom, a zatim od asfaltnog puta na granici K.O. Konjino - Lebane i Konjino - Novo Selo do granice opština Lebane - Bojnik. Granica dalje dolazi do raskrsnice puteva Lebane - Medveđa i Lebane - Prekopčelica do tromeđe K.O. Krivača - Prekopčelica - Geglja, a zatim granicama K.O. Prekopčelica - Geglja, Štulac - Geglja, Štulac - Lalinovac i Sviljarica - Lalinovac do tromeđe sa K.O. Bačevina. Granica dalje ide na severoistok granicom opština Bojnik - Lebane i Bojnik - Leskovac do tromeđe K.O. Dušanovo - Stubla - Donje Brijanje, nastavlja granicom K.O. Dušanovo - Donje Brijanje, Čekmin -Međa, Kutleš - Međa i Kutleš - Šarlince sve do puta Kutleš - potes "Uši", i tim putem na sever do početne tačke vinogorja.

Iz vinogorja se izbacuje dolina reke Jablanice od mesta Malo Vojlovce i Bošnjace do mesta Donje Stopanje. Granica izbačenog dela ide od mosta na asfaltnom putu Leskovac - Donje Stopanje i tim putem na istok do oboda naselja Leskovac, zatim putem po južnom obodu potesa "Pržine", kratko asfaltnim putem Leskovac - Gornje Stopanje do istočnog oboda naselja Gornje Stopanje i u pravcu juga izlazi na asfaltni put Leskovac - Lebane, do skretanja za naselje Gornje Trnjane i putem Gornje Trnjane - Vlase - Togočevce - Cekavica - Malo Vojlovce do mosta na Jablanici, uključujući u vinogorje sva ta mesta. Granica vinogorja dalje ide na sever rekom do zaseoka Ćenovac, a zatim putem Ćenovac - Svirce - Gornje Stopanje - Donje Stopanje, uključujući sva ta mesta sve do početne tačke vinogorja.

Obuhvaćene katastarske opštine

Vinaračko vinogorje obuhvata delove katastarskih opština Kutleš, Lipovica, Čekmin, Pečenjevce, Živkovo, Priboj, Zalužnje, Vinarce, Lebane, Bačevina, Svinjarica, Krivača, Miroševce, Todorovce, Bunuša, Radonjica, Strojkovce, Palikuća, Gornja Jajina, Donja Jajina, Leskovac, Rudare, Donji Bunibrod, Gornji Bunibrod, Guberevac, Donje Stopanje, Gornje Stopanje, Svirce, Turekovac, Velika Grabovnica, Ćenovac, Donje Trnjane, Gornje Trnjane, Gornje Sinkovce, Donje Sinkovce, Pertate, Velika Kopašnica, Cekavica, Valase, Togočevce, Mala Kopašnica i Oraovica, kao i katastarske opštine Kaštavar, Podrimce, Dušanovo, Petrovac, Belanovce, Milanovo, Karađorđevac, Kukulovce, Malo Vojilovce, Bošnjace, Lugare, Ždeglovo, Konjino, Novo Selo, Sekicol, Štulac, Prekopčelica, Veliko Vojilovce, Donje Vranovce, Drvodelja, Togočevce, Kukulovce, Šišince, Mala Grabovnica, Zagužane i Zoljevo.

1.8.4. Vlasotinačko vinogorje/Vlasotince

Prostiranje

Vlasotinačko vinogorje zauzima brdovite terene sa desne strane Južne Morave i sa obe strane reke Vlasine.

Granice

Granica vinogorja počinje od granice K.O. Manojlovce - Donja Slatina, sa desne strane Južne Morave i kreće na istok tom granicom, a zatim i granicom K.O. Rajno Polje - Donja Slatina, Gradašnica - Donja Slatina, Gradašnica - Gornja Slatina i Gradašnica - Orašac do Piskupovačke reke, severoistočno od naselja Gradašnica. Tu granica skreće na jug preko kote 440 istočno od sela Gradašnica, 555 - "Kitka", 578 - "Asanova čuka", 583 - "Crkvište", 471 - "Tumba", pa na jugoistok 430 - "Goli rid", 433 -"Korbulica", 576, 591, 511 - severno od Crnatova, zaseoka Kladanac, Slavkovci i Dikinci - kota 400.4 do mosta na ušću potoka u Vlasinu, istočno od Kruševice. Granica dalje ide asfaltnim putem Babušnica - Vlasotince, prelazi Vlasinu u Vlasotincu (koordinata: N 47° 57’ 55", E 20° 07’ 56"), ide južnim obodom naselja do izohipse 300 i putem u potesu "Bidžina dolina" izlazi na izohipsu 400. Granica ide tom izohipsom, a zatim istočno od naselja Jastrebac, potokom do izohipse 650 u potesu "Čukarka". Granica ide dalje na jug putem koji prati tu izohipsu, a zatim i putem preko zaseoka Tribara, Gradište i Reka i prema selu Dadince do kote 349 - "Kozaračka reka". Odatle granica ide potokom do kote 504 - "Kovačeva bara" i preko kote 580 - škola u Velikoj Sejanici i "Grljke čuke" izlazi na Sejanički potok, zatim skreće na zapad tim potokom do zaseoka Pešinci i šumskim putem zapadno od potesa "Guvnište" do izohipse 550. Granica ide tom izohipsom na istok iznad zaseoka Lazove i preko zaseoka Klisurci kod izvora Dedobarskog potoka dolazi do izohipse 600. Granica tu skreće na zapad tom izohipsom do zaseoka Bojaninci i u pravoj liniji preko zaseoka "Božičani" - kota 636, dolazi do asfaltnog puta sa desne strane Južne Morave. Tu granica skreće na sever tim putem do Grdelice, a zatim i na severoistok asfaltnim putem ka Velikoj Sejanici sve do potesa "Čuka", tu granica putem preko kote 513 dolazi do potesa "Živkova čuka" i dalje izohipsom 550 do mesta južno od potesa "Barutana" i linijom u pravcu severozapada izlazi na kotu 319 - "Kozaračka reka". Odatle se granica vraća na jugozapad asfaltnim putem Kozare - Grdelica - železnička stanica Grdelica - Mala Kopašnica, a zatim i desnom obalom Južne Morave do mesta Dobrotin i nastavlja na sever izohipsom 250 sve do groblja, južno od sela Prilepac, kod Gložana. Tu granica skreće kratko na istok, a zatim na jug zemljanim putem preko potesa "Latinsko" i "Cer", a zatim i asfaltnim putem Gložane - Ladovica - Vlasotince. Granica dalje ide zapadnim obodom naselja Vlasotince, a zatim i putem Vlasotince - Šišava - Konopnica - Stajkovce, uključujući ta mesta, a od Stajkovca izohipsom 250 do početne tačke vinogorja.

Obuhvaćene katastarske opštine

Vlasotinačko vinogorje obuhvata delove katastarskih opština Gradašnica, Lipovica, Manojlovce, Donje Krajince, Gornje Krajince, Stajkovce, Konopnica, Skrapež, Šišave, Donja Lomnica, Gornja Lomnica, Crna Bara, Crnatovo, Kruševica, Boljare, Vlasotince van varoš, Vlasotince varoš, Jastrebac, Dadince, Gradište, Kovačeva Bara, Sejanica, Dedina Bara, Bojšina, Grdelica, Kozare, Orašje, Ladovica, Prilepac, Guberevac, Dobrotin, Grdelica selo, Grdelica varoš, kao i katastarsku opštinu Rajino Polje.

Preporučene/dozvoljene sorte i maksimalni prinosi

Preporučene/dozvoljene sorte za Leskovački rejon po vinogorjima koje služe za proizvodnju kvalitetnog vina sa geografskim poreklom (kvalitetno vino sa kontrolisanim geografskim poreklom i kvalitetom - K.P.K. i vrhunsko vino sa kontrolisanim i garantovanim geografskim poreklom i kvalitetom - K.G.P.K.) sa maksimalnim dozvoljenim prinosima (u kilogramima) po biljci vinove loze i po hektaru su:

❶ - osnovna rejonirana sorta (preporučena) ❷ - dopunska rejonirana sorta (dozvoljena)

U izuzetno povoljnim godinama, prinos se može uvećati za najviše 0,5 kg po biljci vinove loze.

Druge karakteristike vezane za proizvodnju grožđa i vina:

1.9. VRANJSKI REJON/VRANJE

Prostiranje

Vranjski rejon obuhvata terene Vranjske doline oko Južne Morave.

Granice

Granica Vranjskog rejona počinje na severu od magistralnog puta Vranje - Leskovac kod mesta Mazarać, na granici K.O. Mazarać i Korbevac. Granica dalje ide na zapad Korbevačkom rekom do asfaltnog puta, kojim skreće na jugozapad preko kote 362 do granice K.O. Bujkovac - Vranjska Banja. Granica dalje nastavlja granicom tih K.O., a zatim i granicom K.O. Vranjska Banja - Izumno, Vranjska Banja - Leva Reka, Leva Reka - Toplac, Leva Reka - Tibužde, Tibužde - Lukovo, Lukovo - Gornje Trebišnje, Gornje Trebišnje - Nastavce, Nastavce - Preobraženje, Preobraženje - Gornja Otulja, Gornja Otulja - Gornje Žapsko, Gornje Žapsko - Buljesovce. Granica se zatim odvaja izohipsom 700 u potesu "Samovrljsko kolo", ide njome na jugoistok do kote 703, nastavlja tom izohipsom i južno od naselja Buljesovce se uključuje na izohipsu 650, njome nastavlja na jugoistok gde se uključuje na granicu K.O. Buljesovce - Buštranje, a zatim nastavlja granicom K.O. Buštranje - Gornja Otulja, Buštranje - Kopanjane, Kopanjane - Rusce, Lepčince - Rusce, Rusce - Vladovce, Rusce - Barbace, Barbace - Brnjare, Brnjare - Sejace, Brnjare - Baraljevac, Sveta Petka - Baraljevac, Baraljevac - Klenike, Kuštica - Baraljevac, Baraljevac - Spančevac, Starac - Spančevac, Starac - Pretina, Pretina - Uzovo, Pretina - Sebrat, Spančevac - Sebrat, Spančevac - Lukarce, Lukarce - Trejak. Odatle granica ide na sever preko kota 601, 766 - "Dobrogled", 597 - "Dodolarci", zatim preko granice K.O. Spančevac - Kuštica (koordinata: N 42° 22’ 27", E 21° 50’ 21") i Kuštica - Trejak (koordinata: N 42° 22’ 36", E 21° 50’ 18") do kota 662 - potok "Pasiji do" i 751 - "Kitke", preko granice K.O. Trejak - Klinovac (koordinata: N 42° 23’ 42", E 21° 50’ 56") do kota 684 - zaseok "Isarci" zapadno od sela Trejak, 652 - "Popovica", 587 - zapadno od sela Klinovac, 627 - "Zajkov rid", 453 - potok "Srednji del" i 546 - "Bela padina", a zatim granica skreće na jugozapad preko kota 482 - "Žbevačka reka", "Dupšina čuka" (koordinata: N 42° 25’ 52", E 21° 49’ 43") i 561 - na granici K.O. Ljiljance - Žbevac. Granica dalje nastavlja na jug, granicom pomenutih K.O. do kote 478 - potok "Jastrebački dol". Granica dalje ide do kote 693 - "Vrla strana", zatim na zapad do kote 593 - "Košarnska reka", zatim u koordinati: N 42° 23’ 52", E 21° 48’ 28" prelazi granicu K.O. Košarno - Bogdanovac u potesu "Selište" i ide do kote 573 - "Raskrsje" i ponovo na sever do kota 474 - zapadno od mesta Bogdanovac i 435 - "Bogdanovačka reka". Odatle granica ide do kote 518 - "Biševački rid", a zatim na jug preko kota 436 - "Krajimirovska reka" i 541 - "Biševac" na granici K.O. Borovac - Biševac. Granica nastavlja na jug granicom pomenutih K.O., a zatim i granicom K.O. Donje Novo Selo - Biševac i Bogdanovac - Donje Novo Selo do kota 565 - "Renejski potok", 695 - zaseok Nova Mahala - Novo Selo, 475 - "Negovačka reka", 532 - severno od mesta Biljača, 489 - potok "Dragušica", 661 - "Široke ornice" i 727 - "Balavan", zatim nastavlja šumskim putem preko kota 658 - "Kuka", 615, 529 - "Vlaške trle" i 496 - potok "Nikotinski dol", pa šumskim putem ide preko kote 578 - "Lazine" do zaseoka Šatkin vir zapadno od mesta Aliđerce, pa preko kota 569 i 563 - "Dedovica" do državne granice na reci Alguštica. Odatle se granica rejona poklapa sa državnom granicom sve do izohipse 500, južno od mesta Miratovac. Granica dalje ide na sever preko kota 587 - "Miratovac" i 736 do izohipse 600, kratko tom izohipsom na zapad i ponovo na sever, preko kota 739 - "Golak i Trnaves" i 567 - "Trnavska reka" do izohipse 700. Granica nastavlja izohipsom 700, iznad sela Norča do severnog oboda potesa "Ret", zapadno od Preševa, zatim preko kote 535 - asfaltni put Preševo - Bujić, a zatim u koordinati: N 42° 19’ 23", E 21° 38’ 45" prelazi granicu K.O. Preševo - Oraovica, u potesu "Krkovac" i ide do kota 696 - "Kodragat", severno od Oraovice, 666 - "Bukovske Brinje", 573 - "Leskovac", 485 - "Sušajski potok" (granica K.O. Dolja Šušaja - Crnotice), 624 - "Golemo brdo", 537 - "Gornji đeren", 523 - "Kokošarnik", 496 - "Rajinska reka", 588 - "Rajinski rid", 520 - "Berčevska reka" (tromeđa K.O. Rajince - Letovica - Berčevac), 574, 500 - "Trešnjev potok", severozapadno od mesta Letovica, 570 - istočno od mesta Vrban, 554 - potok "Bološin", 621 - "Haziziov zabel", 610 - "Bujni dol", 570 - jugozapadno od mesta Lučane, 632 - "Gropa", 441, 416 - asfaltni put Končulj - Bujanovac, 558 - "Čuka", zapadno od sela Turija, 547 - "Prejveši", 432 - "Trnovačka reka" i 617 - "Zabel", severno od mesta Veliki Trnovac, zatim izohipsom 600 do potoka Skok, severno od mesta Lopardince, a dalje do kota 691 - "Leskov do", 794 - "Preslap", potes "Crkvište", 573 - crkva Sv. Đorđe u zaseoku Milivojice, 705, 791 - "Gradište", 665 - zaseok "Kiselci" i 600 - crkva u zaseoku Soderce, zatim prelazi granicu K.O. Soderce - Vranje II (koordinata: N 42° 33’ 40", E 21° 51’ 59" preko potesa "Banovo brdo", iznad naselja Sobina, kota 715 i 731 - "Država", izohipse 750 do iznad zaseoka Levorečani, potesa "Zajednice", severno od zaseoka Mečkovac, kote 770 - "Klašnice", potesa "Straža", 638 - "Bilo", kota 459 - "Mala reka" i 540 - severno od zaseoka Mazarać do početne tačke rejona.

Granice Vranjskog rejona obuhvataju i granice Surduličkog vinogorja koje predstavlja fizički odvojeno vinogorje.

Karta 1.9.1. Granice rejona i vinogorja Vranjskog rejona

Obuhvaćene opštine

Vranjski rejon obuhvata teritoriju u opštinama Vladičin Han, Surdulica, Vranje, Bujanovac i Preševo.

Površine rejona i vinogorja

Vranjski rejon zauzima površinu od 57.801,82 ha, gde je najveće Vrtogoško vinogorje.

Tabela 1.9.1. Površine rejona i vinogorja Vranjskog rejona

Površine pod vinogradima

Na osnovu poljoprivrednog popisa iz 2012. godine u Vranjskom rejonu ima 421,31 ha vinograda (oko 409,58 ha rodnih vinograda, odnosno 97,22%), od čega je 103,58 ha sa stonim sortama i 317,73 ha sa vinskim sortama.

Grafikon 1.9.1. Površine pod obrađivanim vinogradima u opštinama obuhvaćenim Vranjskim rejonom

Klimatski faktori

U tabeli 1.9.2. su prikazane vrednosti nekih bioklimatskih indeksa na osnovu podataka iz meteoroloških stanica u Bujanovcu, Vranju i Preševu (1961-2010).

Tabela 1.9.2. Bioklimatski indeksi Vranjskog rejona

Karta 1.9.2. Vinklerov indeks Vranjskog rejona

Zemljišni uslovi

Preovlađujući tipovi zemljišta ovog rejona su vertisol i ranker, sirozem, litosol na granitu, granodioritu i kvarclatitu, a zastupljeni su u manjoj meri i fluvisol, eutrični kambisol i ostala zemljišta.

Karta 1.9.3. Tipovi zemljišta Vranjskog rejona

Topografski faktori

Geografska širina

Rejon se prostire od 42° 35’ geografske širine na severu do 42° 13’ geografske širine na jugu.

Nadmorska visina

Veći deo rejona se prostire na nadmorskim visinama od 390 m do 780 m, ali se predeli gde se prostiru vinogorja i gde se nalaze vinogradi uglavnom nalaze na nadmorskim visinama od 420 m do 650 m. Nadmorska visina rejona se postepeno smanjuje idući sa oboda ka centalnom delu rejona.

Karta 1.9.4. Nadmorska visina Vranjskog rejona

Nagib terena

Ovaj rejon se uglavnom karakteriše umereno-strmim do blagim nagibima terena na kojima se nalaze vinogradi.

Karta 1.9.5. Nagib terena Vranjskog rejona

Ekspozicija terena

Rejon se karakteriše različitim ekspozicijama terena, ali se vinogradi uglavnom nalaze na južnim, jugoistočnim i istočnim ekspozicijama.

Karta 1.9.6. Ekspozicija terena Vranjskog rejona

Orografske karakteristike

Orografske, odnosno reljefne karakteristike ovog rejona čini planina Rujan (696 m) koja se nalazi sa južne strane rejona, ali se rejon karakteriše nagibima i završecima planina koji se prostiru uglavnom sa zapadne i istočne strane i završavaju se ravnim terenima pored reke Južna Morava.

Pejzaž

U ovom rejonu ističu se dve celovitosti, to su Vranjsko Pomoravlje i Vranjsko-bujanovačka kotlina. Vranjsku kotlinu čine dva dela: kotlinsko obodno pobrđe i dolinski deo Južne Morave sa njenim pritokama. Vranjsko-bujanovačka kotlina predstavlja nizijski kotlinski prostor, gde su zastupljene pretežno vlažne i poplavne šume hrasta lužnjaka, jasena, jove, vrbe, topole i dr. Sa severne strane se nalazi Grdelička klisura koja predstavlja najizrazitiju planinsku oblast u toku reke Južne Morave. U ovoj oblasti nalaze se pretežno šume hrasta cera, sladuna i dr. U jugoistočnom delu rejona se nalazi i planinski pojas pretežno gorskih bukovih šuma. Sve ovo, uz male i sitne voćnjake i parcele pod ratarskim kulturama daju pejzažne karakteristike ovom rejonu.

Zastupljenost vinograda i proizvođača grožđa

U ovom rejonu 2.613 gazdinstava poseduje vinograde, što čini oko 11,79% od ukupnog broja poljoprivrednih gazdinstava ovog rejona. Najveći broj vinogradara, kao i parcela pod vinogradima se nalazi u opštinama grada Vranja.

Vinogorja

Vranjski rejon ima sledeća vinogorja:

1.9.1. Surduličko vinogorje/Surdulica;

1.9.2. Vrtogoško vinogorje/Vrtogoš;

1.9.3. Buštranjsko vinogorje/Buštranje.

1.9.1. Surduličko vinogorje/Surdulica

Prostiranje

Surduličko vinogorje se nalazi na severu i predstavlja fizički odvojeno vinogorje - oazu u kotlini između reke Južne Morave i Surdulice.

Granice

Granica vinogorja kreće na severu od magistralnog puta Niš - Vranje, kod ušća Karadinske reke u Južnu Moravu, na južnom obodu Grdeličke klisure i ide tim putem na istok preko kote 464 - "Straža", severno od mesta Prekodolce, zatim izohipsom 400 do raskrsnice asfaltnih puteva kod zaseoka Čengovska Mahala - selo Žitorađe i dalje asfaltnim putem Žitorađe - Leskova Bara do kote 494, odakle kreće na jugoistok obodom šume preko koordinata: N 42° 42’ 51", E 22° 07’ 32"; N 42° 42’ 42", E 22° 07’ 44" i N 42° 42’ 37", E 22° 07’ 38", preko kote 398.0 - "Čengovska mahala". Granica dalje nastavlja obodom šume preko koordinata: N 42° 42’ 36", E 22° 07’ 50", N 42° 42’ 42", E 22° 08’ 04" i N 42° 42’ 49", E 22° 08’ 17" i nakon toga izlazi na asfaltni put kojim ide na severoistok i njime dolazi do kote 549. Granica zatim ide obodom šume preko koordinata: N 42° 42’ 48", E 22° 08’ 48"; N 42° 42’ 37", E 22° 08’ 39" i N 42° 42’ 40", E 22° 08’ 54", nakon toga ide preko koordinata: N 42° 42’ 26", E 22° 08’ 44"; N 42° 42’ 18", E 22° 08’ 30"; N 42° 42’ 15", E 22° 08’ 24"; N 42° 42’ 16", E 22° 08’ 38" i N 42° 42’ 24", E 22° 08’ 54", isključujući potok Dubnica iz vinogorja. Granica dalje ide preko kota 562 - "Odanovica" i 633, a zatim obodom šume izohipsom 510, obuhvatajući naselje Surdulica do kote 534 - most na zapadnom obodu naselja Ćurkovica. Tu granica skreće na jugozapad izohipsom 550 i izlazi na asfaltni put Donje Romanovce - Surdulica kojim ide do granice K.O. Gornje Romanovce - Donje Romanovce, odakle se uključuje na put kojim ide obodom šume, isključujući iz vinogorja potes "Gradište" i izlazi na granicu K.O. Masurica - Donje Romanovce do kote 597, a zatim nastavlja granicom K.O. Masurica - Surdulica do kote 517 - "Vidina dolina". Granica vinogorja tu izlazi na asfaltni put Surdulica - Masurica kojim ide na jug, a zatim se isključuje u koordinati: N 42° 40’ 11", E 22° 09’ 51", ide preko koordinata: N 42° 40’ 02", E 22° 09’ 57" i N 42° 39’ 48", E 22° 10’ 02", obuhvatajući naselje Masurica. Granica se dalje na južnom obodu naselja uključuje na izohipsu 600, ide njome kratko na zapad, a zatim u potesu "Kunga" prelazi na izohipsu 550 i nastavlja njome u istom pravcu do istočnog oboda naselja Suvojnica, gde nastavlja izohipsom 550, obuhvatajući naselje. Granica se severozapadno od potesa "Kozoder" uključuje na asfaltni put Suvojnica - Dekutince i ide u pravcu zapada i skreće na severozapad do kote 550, zatim putem na severoistok do mesta Pepelarci i nastavlja putem na sever, istočno od potesa "Spasin ćukar" do kote 478 - "Čuka". Granica dalje ide na severozapad preko koordinata: N 42° 41’ 26", E 22° 06’ 15" i N 42° 42’ 05", E 22° 05’ 23", odakle se uključuje na izohipsu 350 i ide njome na severozapad obilazeći potes "Durićevski rid". Granica se zatim uključuje na granicu K.O. Polom - Vladičin Han u potesu "Kastanovac", njome ide na jug i isključuje se sa nje severozapadno od potesa "Bajramova Arnica". Granica se odatle uključuje na izohipsu 350, kojom ide na jug preko potesa "Čivlak" i u naselju Polom se uključuje na asfaltni put kojim ide na jug do potesa "Vrla". Granica odatle prelazi naselje Dekutince i uključuje se na Dekutinsku reku, ide kratko njome, a zatim kratko i asfaltnim putem, severno od reke Raške. Dalje granica skreće na jugoistok asfaltnim putem od koordinate: N 42° 39’ 17", E 22° 05’ 44" i njime ide do kote 508. Granica dalje ide putem po obodu šume na jugozapad, a zatim na jugoistok izohipsom 430, a zatim u koordinati: N 42° 38’ 19", E 22° 06’ 18" skreće na jugozapad preko reke Jelašnice i nastavlja obodom šume izohipsom 470, a zatim i 450. Granica se zatim uključuje na izohipsu 420 i ide njome obodom šume do reke Duplješnice koju prelazi u koordinati: N 42° 38’ 40", E 22° 04’ 24", a zatim ide putem do kote 454 i dalje nastavlja na jug pa na severozapad do asfaltnog puta Vladičin Han - Vranje u koordinati: N 42° 38’ 38", E 22° 03’ 19" i dalje ide tim putem na sever, a zatim se u potesu "Suvi rid", severozapadno od naselja Dekutince, odvaja na zapad do koordinate: N 42° 40’ 15", E 22° 03’ 46", a zatim na severoistok preko potesa "Krčmište" do koordinate: N 42° 40’ 36", E 22° 04’ 01". Odatle granica skreće na jugoistok i ponovo se uključuje na autoput Vladičin Han - Vranje, nastavlja tim putem na sever, prelazi reku Južnu Moravu u koordinati: N 42° 42’ 13", E 22° 03’ 43", a potom izlazi na granicu K.O. Vladičin Han - Repince i ide dalje granicom tih opština, a zatim i granicom K.O. Vladičin Han - Kalimance i tako dolazi do početne tačke vinogorja.

Vinogorju ne pripada šumski pojas potesa "Bajramova Arnica", "Miljak", "Sredobrdina" i "Cerovac" u K.O. Prekodolce, Binovce, Polom, Dubojnica, Dekutince i Suvojnica.

Obuhvaćene katastarske opštine

Surduličko vinogorje obuhvata delove katastarskih opština Vladičin Han, Prekodolce, Žitorađa, Zagužanje, Surdulica, Donje Romanovce, Masurica, Suvojnica, Dugojnica, Binovce, Degutince, Gramađe, Jelašnica, kao i katastarske opštine Kalabovce i Alakince.

1.9.2. Vrtogoško vinogorje/Vrtogoš

Prostiranje

Vrtogoško vinogorje se nalazi u centralnom delu rejona sa obe strane u odnosu na Južnu Moravu i ima dva dela, zapadni i istočni.

Granice

Granica zapadnog dela vinogorja počinje na severoistoku od magistralnog puta Leskovac - Bujanovac, kod mesta Mazarać i kreće na jugozapad tim putem do jugozapadnog oboda naselja Bujanovac. Tu granica skreće na sever asfaltnim putem, zapadno od naselja i njime do asfaltnog puta Bujanovac - Veliki Trnovac. Tu granica skreće na jugozapad izohipsom 410 do mosta u selu Lučane. Granica ide granicom K.O. Lučane - Turija, izlazi na asfaltni put Lučane - Končulj, a zatim u pravcu severoistoka preko kote 558 - "Tašlak" izlazi na izohipsu 500 i izohipsom ide do potesa "Prejveši". U tom potesu granica se spušta šumskim putem na izohipsu 450 i njome ide iznad mesta Veliki Trnovac do Trnovačke reke. Granica prelazi reku u pravcu severoistoka i nastavlja izohipsom 500 do potoka Skok i dalje izohipsom 550 iznad naselja Gornji Vrtogoš do Vrtogoške reke. Granica prelazi reku u pravcu severoistoka i nastavlja izohipsom 600 iznad naselja Katun sve do kote 573 - crkva Sv. Đorđe u zaseoku Milivojce. Granica se šumskim putem iznad tog naselja penje do izohipse 650 i njome iznad mesta Dubnica do zaseoka Kiselci i dalje u istom pravcu od zaseoka Samoljica izohipsom 600 do crkve iznad naselja Soderce. Odatle granica u pravcu severoistoka izlazi na izohipsu 650 i njome iznad naselja Sobina do Gradske reke. Granica vinogorja prelazi Gradsku reku i nastavlja u istom pravcu izohipsom 650 do potesa "Kula", severozapadno od zaseoka Balinovac i izohipsom 700 do zaseoka Lovorečani. Granica nastavlja seoskim putem zaseok Mečkovac - Klašnice do južnog oboda mesta Klašnice, a zatim ide na istok preko kote 574 - potok "Bunovac", potesa "Straža", kratko izohipsom 650 i dalje preko kota 669 - "Jelen", 438 - "Golema reka", 547 - "Cer" i 540 i preko severnog oboda naselja Mazarać do početne tačke zapadnog dela vinogorja.

Granica istočnog dela vinogorja počinje na severu od magistralnog puta Vranje - Leskovac kod mesta Mazarać, na granici K.O. Mazarać i Korbevac. Granica dalje ide na zapad Korbevačkom rekom do asfaltnog puta kojim skreće na jugozapad preko kote 362 do granice K.O. Bujkovac - Vranjska Banja. Granica dalje nastavlja granicom tih K.O., a zatim i granicom K.O. Vranjska Banja - Izumno do kote 537 - južno od Vranjske banje izlazi na izohipsu 450. Granica ide tom izohipsom na zapad do asfaltnog puta ka kamenolomu u potesu "Stršljivac". Granica nastavlja izohipsom 500, isključujući iz rejona šumski pojas potesa "Kumarevska čuka" i dolazi do potoka u naselju Toplac. Granica nastavlja u pravcu juga preko kota 506 - "Crkvište", 706 - "Krst", 490 - "Levorečka reka", 670 - "Tibužde", zatim izlazi na granicu K.O. Lukovo - Tibužde, ide njome na jug, a zatim se odvaja na zapad na granicu K.O. Tibužde - Gornje Trebešinje i K.O. Gornje Trebešinje - Donje Trebešinje. Granica odatle ide do kota 605 - "Gola Đ." i 456 - "Duboki dol", odatle skreće na severozapad i izlazi na granicu K.O. Donja Otulja - Preobraženje i ide tom granicom, a zatim i granicom K.O. Rataje II - Preobraženje, K.O. Donje Žapsko - Rataje II do kote 588. Odatle se granica spušta na jug obodom šume do granice K.O. Gornje Žapsko - Donje Žapsko i ide kratko na istok i u koordinati: N 42° 27’ 27", E 21° 55’ 16", ispod potesa "Deren", skreće na jugoistok do granice K.O. Preobraženje - Donje Žapsko. Odatle granica izlazi na seoski put severozapadno od potesa "Golemi šanci" i ide tim putem na jug i jugozapad, prelazi Žapsku reku i preko koordinate: N 42° 26’ 37", E 21° 55’ 16" izlazi na izohipsu 700 u potesu "Samovrljsko kolo", ide njome na jugoistok do kote 703, nastavlja tom izohipsom i južno od naselja Buljesovce se uključuje na izohipsu 650, njome nastavlja na jugoistok gde se uključuje na granicu K.O. Buljesovce - Buštranje. Odatle se granica spušta u potesu "Simonovac" do puta kojim ide na jugozapad, a zatim se uključuje na asfaltni put Veljkovska Mahala - Buštranje, ide tim putem na severozapad do kote 492, odatle nastavlja putem na jug i izlazi na granicu K.O. Drežnica - Buštranje severno od potesa Kitke. Ide granicom tih K.O., zatim i granicom K.O. Sveta Petka - Buštranje, a zatim i granicom K.O. Malo Buštranje - Buštranje do kote 657. Granica se odatle spušta asfaltnim putem na jug i dolazi do kote 673 - "Odžin rid" odakle skreće na jug preko potesa "Kalčinska mahala" do asfaltnog puta kojim ide na jug, a zatim se u koordinati: N 42° 23’ 30", E 21° 55’ 49" uključuje na put kojim ide na jug do granice K.O. Brnjare - Barbace, a zatim i granicom K.O. Brnjare - Sejace, Brnjare - Baraljevac, Sveta Petka - Baraljevac, Baraljevac - Klenike, Kuštica - Baraljevac, Baraljevac - Spančevac, Starac - Spančevac, istovremeno se poklapajući sa granicom rejona do potesa "Bašejci". Granica se zatim zapadno od pomenutog potesa uključuje na asfaltni put kojim ide na jugozapad preko kote 518 do kote 529, odakle skreće na severozapad i dolazi do kote 638 - "Gočobici" i odatle linijom u pravcu severozapada u zaseoku Kačarci izlazi na izohipsu 650. Granica se nastavlja na sever tom izohipsom do potoka Pasiji dol preko zaseoka Marinci, ide izohipsom 600 iznad potoka Bućalo u mestu Uštica. Granica od zaseoka Karajanci ide ponovo na sever, preko kote 649 - "Raimov rid", izohipse 600, zaseoka Polomarci i Prekoriđanci, izohipsom 550 do tačke gde se ona seče sa seoskim putem (koordinata: N 42° 24’ 42", E 21° 51’ 54"). Granica dalje ide tim putem na severoistok, a zatim obodom šume preko koordinata: N 42° 24’ 51", E 21° 51’ 43"; N 42° 24’ 57", E 21° 51’ 37" i N 42° 25’ 01", E 21° 51’ 29" gde izlazi na seoski put, zapadno od mesta Klinovac i ide njime do kote 438. Odatle granica skreće kratko na sever, pa na severozapad i tim putem ide do koordinate: N 42° 25’ 22", E 21° 51’ 56", gde skreće na jugozapad potokom i dolazi do granice rejona (koordinata: N 42° 25’ 08", E 21° 51’ 11"). Granica zatim ide na sever do kote 627 - "Zajkov rid", nastavlja na severoistok šumskim putem do asfaltnog puta na južnom obodu naselja Krševica. Granica nastavlja na sever asfaltnim putem prema Vranju do zadruge u Krševici, a zatim u pravcu severoistoka seoskim putem preko kote 445 izlazi na izohipsu 450. Granica ide na sever tom izohipsom i u koordinati: N 42° 28’ 56", E 21° 56’ 07", skreće na sever, prelazi Trebišnjičku reku u koordinati: N 42° 29’ 02", E 21° 56’ 06" i izlazi na asfaltni put Donje Trebešinje - Vranje, severno od kote 446, izostavljajući iz vinogorja sve niže terene u dolini Južne Morave. Granica nastavlja tim putem do kote 422 (raskrsnica puteva za Barelić i Donju Otulju) i nastavlja putem između parcela u pravcu severozapada do izvora Smailka. Odatle granica ide putem između parcela preko potesa "Dlage" do kote 377 - raskrsnica puteva u mestu Zlatokop, skreće na jugoistok asfaltnim putem Vranje - Tibužde do zaseoka Dolinarci. Granica prelazi Tibušku reku putem preko kote 422 i nazad na severozapad preko potesa "Parćinci" i "Jerinjci" i kote 386. Odatle granica ide na severoistok putem Zlatokop - Donja Mahala - Ategan Mahala - Česma - Bara i ispod potesa "Kumarevska čuka" izlazi na prugu Vranje - Niš i tom prugom do početne tačke istočnog dela vinogorja.

Obuhvaćene katastarske opštine

Vrtogoško vinogorje obuhvata sledeće katastarske opštine:

Zapadni deo: delovi katastarskih opština Moštanica, Mazarać, Struganica, Klašnjice, Bresnica, Ranutovac, Mečkovac, Suvi Dol, Vranje grad, Vranje II, Katun, Soderce, Ribince, Donji Neradovac, Dubnica, Milivojce, Beli Breg, Pavlovac, Gornji Vrtogoš, Davidovac, Karadnik, Srpska Kuća, Rakovac, Lopardince, Bujanovac, Veliki Trnovac i Turija i katastarske opštine Bunuševce, Gornji Neradovac, Stropsko i Donji Vrtogoš.

Istočni deo: delovi katastarskih opština Korbevac, Bujkovac, Vranjska Banja, Kumarevo, Toplac, Ćukovac, Dulan, Tibužde, Zlatokop, Donje Trebešinje, Preobraženje, Donja Otulja, Rataje II, Aleksandrovac, Donje Žapsko, Gornje Žapsko, Milanovo, Buljesovce, Buštranje, Krševica, Klinovac, Trejak, Kuštica, Spančevac, Brnjare i Malo Buštranje i katastarske opštine Klenike i Petka.

1.9.3. Buštranjsko vinogorje/Buštranje

Prostiranje

Buštranjsko vinogorje se nalazi u centralnom delu rejona na širem području Preševske kotline i sastoji se iz dva dela, zapadnog i istočnog.

Granice

Granica zapadnog dela vinogorja počinje na severoistoku od pruge Preševo - Vranje - kota 402 - pružni prelaz na asfaltnom putu Bujanovac - Samoljica i kreće na jug tom prugom sve do državne granice sa Republikom Makedonijom. Granica skreće na severozapad državnom granicom do izohipse 500 i njome ide na sever, a zatim na zapadnom obodu mesta Miratovac prelazi na izohipsu 550 i njome nastavlja na sever do šumskog puta Miratovac - potes "Golak i Trnaves" i tim putem do izohipse 600. Tom izohipsom nastavlja na sever, iznad naselja Trnava, seoskim putem Trnava - Gornja Mala i dalje izohipsom 650 iznad mesta Norča do šumskog puta Preševo - potes "Ret", do zapadnog oboda naselja Preševo. Dalje granica ide izohipsom 550 do šumskog puta Oraovica - potes "Krkovac" i tim putem preko kota 532 i 508 do izohipse 500, kratko tom izohipsom do puta Oraovica - potes "Kodra gat", tim putem do izohipse 550 do potoka Grudan iznad zaseoka "Kišenske Trle". Granica dalje nastavlja izohipsom 500 do iznad zaseoka "Donja Šušaja", zatim putem Donja Šušaja - Crnotince do izvora Selinskog potoka, odakle skreće na sever do puta Crnotice - Donje Gare (koordinata: N 42° 21’ 48", E 21° 41’ 52"). Odatle se granica uključuje kratko na izohipsu 470, njome ide do puta Crnotince - Rajince, a zatim tim putem na sever, zatim se u koordinati: N 42° 22’ 02", E 21° 42’ 06" uključuje na izohipsu 500 i njome ide na zapad sve do granice rejona (koordinata: N 42° 21’ 59", E 21° 41’ 22"). Granica dalje nastavlja na severozapad do kote 623 - "Kokošarnik", poklapajući se sa granicom rejona, nastavlja na severozapad, a zatim se u koordinati: N 42° 22’ 20", E 21° 40’ 27" isključuje sa granice rejona i nastavlja obodom šume preko koordinata: N 42° 22’ 26", E 21° 40’ 35"; N 42° 22’ 27", E 21° 40’ 52" i N 42° 22’ 37", E 21° 40’ 51", odakle se uključuje na izohipsu 470 kojom ide na istok do kote 453 - ušće Berčevske reke u Rajinsku reku. Odatle granica ide na severozapad putem uz Berčevsku reku, preko kote 534, a zatim putem na severozapad do kote 574, gde se uključuje na granicu rejona, i kota 500 - "Trešnjev potok", severozapadno od mesta Letovica, 570 - istočno od mesta Vrban, 554 - potok "Bološin", 621 "Haziziov zabel", 610 - "Bujni dol", 570 - jugozapadno od mesta Lučane, 632 - "Gropa", 441, sve vreme se poklapajući sa granicom rejona. Odatle se granica uključuje na put zapadno od mesta Brisić, ide tim putem na istok, severno od potesa "Muadžiri" i "Sejace", prolazi kroz Lučane, nastavlja putem, severno od mesta Oslare i Levosoje, izlazi na prugu Preševo - Vranje i dolazi do početne tačke zapadnog dela vinogorja.

Granica istočnog dela vinogorja počinje na severu od pruge Preševo - Vranje - kota 402 - pružni prelaz na asfaltnom putu Bujanovac - Samoljica i kreće na severoistok izohipsom 400, sve do reke Gušanski dol, severoistočno od naselja Žbevac. Tu granica skreće na jug tom rekom, a zatim i asfaltnim putem do granice rejona (koordinata: N 42° 26’ 08", E 21° 50’ 45"). Granica se kratko poklapa sa granicom rejona idući na jugozapad do Žbevačke reke, a zatim njome na severozapad do kote 442. Granica dalje ide obodom šume preko koordinata: N 42° 26’ 19", E 21° 49’ 47" i N 42° 26’ 14", E 21° 49’ 34", a zatim u koordinati: N 42° 26’ 07", E 21° 49’ 27" izlazi na seoski put kojim ide na jug, a zatim na zapad do kote 436, južno od Stevapskog dola. Dalje granica nastavlja istim putem na zapad preko kote 510 do kote 416. Granica nastavlja putem istočnim, severnim i zapadnim obodom šume do kote 497 gde skreće na severozapad, pa na raskrsnici seoskih puteva na jugozapad, prolazi severno od Bujanovačkog jezera preko kota 401, 490 - "Božinjevac", 505 i 530 - "Cepotine". Granica dalje nastavlja putem na jug i izlazi na izohipsu 500, ide njome, a zatim se isključuje i ide preko koordinata: N 42° 24’ 53", E 21° 45’ 24" i N 42° 24’ 27", E 21° 45’ 36" do koordinate: N 42° 25’ 02", E 21° 45’ 49" do raskrsnice seoskih puteva u potesu "Demirov rid". Granica dalje nastavlja na jug putem, a zatim se severozapadno od kote 482 uključuje na izohipsu 500, njome ide na jugozapad, a zatim se južno od mesta Krajmirovac uključuje na put kojim ide na jug do kote 617 - "Jarićište". Granica odatle ide putem do kote 517 u mestu Samoljica, odakle nastavlja istočnim obodom naselja do puta južno od potesa "Korbska mala", a zatim nastavlja tim putem na jug do Negovačke reke, dalje putem preko kote 460. Granica prelazi Kratku baru u koordinati: N 42° 21’ 40", E 21° 44’ 44" i dolazi do kote 532 kojom izlazi na granicu rejona. Granica ide kratko na jugoistok istočnim obodom naselja Biljača i od kote 489 se isključuje sa granice rejona, uključuje na asfaltni put Biljača - Bratoselce u tački preseka puta i izohipse 500 i nastavlja tim putem na jug do kote 598. Granica kratko nastavlja putem na jugozapad i u naselju Bratoselce izlazi na izohipsu 550, ide tom izohipsom i istočno od potesa Vinogradi, skreće na jug u koordinati: N 42° 20’ 50", E 21° 45’ 35" preko Goleme reke do koordinate: N 42° 19’ 53", E 21° 45’ 44" na asfaltnom putu Buštranje - Uzovo. Granica nastavlja tim putem na zapad do kote 507, prolazi istočno do naselja Buštranje preko Mahadžirske mahale do kote 532. Granica odatle nastavlja do kote 441 - "Redžin dol" i izlazi na put kojim ide do crkve Sv. Ranđel i dalje nastavlja putem na jugozapad, pa na jug do granice rejona, zatim na zapad do kote 484, nastavlja putem na jug, skreće na istok i izlazi na granicu rejona u potesu "Lazina". Granica vinogorja se zatim poklapa sa granicom rejona i ide putem na jugoistok do kote 568 gde se odvaja od granice rejona i dolazi do kote 539, a dalje izohipsom 550 do potesa "Krstin šanac" gde izlazi kratko na put koji ide na jugozapad, a zatim na jugoistok do koordinate: N 42° 16’ 50", E 21° 46’ 41", odakle skreće na zapad, uključuje se na šumski put, njime ide na sever do koordinate: N 42° 16’ 50", E 21° 46’ 52", a zatim obodom šume preko koordinata: N 42° 16’ 49", E 21° 46’ 57" i N 42° 16’ 49", E 21° 47’ 02", nakon čega izlazi na granicu rejona, odnosno na državnu granicu. Granica vinogorja prati državnu granicu do izohipse 650, severno od potesa "Mali Orljak" kojom ide do puta jugoistočno od potesa "Belo drvo", skreće tim putem na sever do asfaltnog puta Slavujevac - Strezovac, ide kratko tim putem na zapad preko potesa "Dolinska mahala" i uključuje se na izohipsu 600. Granica dalje ide tom izohipsom istočno od potesa Bresje i ponovo izlazi na državnu granicu, ide njome preko kote 576 do asfaltnog puta istočno od magistralnog puta Niš - Skoplje kojim ide na sever, sve do početne tačke istočnog dela vinogorja.

Obuhvaćene katastarske opštine

Buštranjsko vinogorje obuhvata sledeće katastarske opštine:

Zapadni deo: delovi katastarskih opština Končulj, Lučane, Oslare, Nesalce, Gramada, Letovica, Rajince, Crnotince, Donja Šušaja, Bukarevac I, Oraovica, Preševo, Norča, Trnava, Miratovac i katastarska opština Cakanovac.

Istočni deo: delovi katastarskih opština Levosoje, Božinjevac I, Bujanovac, Žuželjica, Ljiljance, Žbevac, Borovac, Samoljica, Negovac, Biljača, Bratoselce, Buštranje, Reljan, Golemi Dol, Aliđerce, Strezovce, Miratovac i Slavujevac.

Preporučene/dozvoljene sorte i maksimalni prinosi

Preporučene/dozvoljene sorte za Vranjski rejon po vinogorjima koje služe za proizvodnju kvalitetnog vina sa geografskim poreklom (kvalitetno vino sa kontrolisanim geografskim poreklom i kvalitetom - K.P.K. i vrhunsko vino sa kontrolisanim i garantovanim geografskim poreklom i kvalitetom - K.G.P.K.) sa maksimalnim dozvoljenim prinosima (u kilogramima) po biljci i po hektaru su:

❶ - osnovna rejonirana sorta (preporučena) ❷ - dopunska rejonirana sorta (dozvoljena)

U izuzetno povoljnim godinama, prinos se može uvećati za najviše 0,5 kg po biljci vinove loze.

Druge karakteristike vezane za proizvodnju grožđa i vina:

1.10. ČAČANSKO-KRALJEVAČKI REJON/ČAČAK - KRALJEVO

Prostiranje

Čačansko-kraljevački rejon obuhvata Čačansku kotlinu sa jedne i druge strane Zapadne Morave, kao i manje lokacije u dolini reke Ibar.

Granice

Na severozapadu granica rejona počinje u Kablarskoj klisuri u potesu "Vidovski tunel" na tromeđi K.O. Vidovac - Rošci - Međuvršje, ide kratko na sever granicom tih K.O., prelazi reku Kamenicu i put i izlazi na kotu 428 - "Koviljača". Tu granica izlazi na granicu K.O. Prijevor - Rošci i ide na sever tom granicom, a zatim nastavlja na istok granicom K.O. Prijevor - Miokovci i kod kote 429 se odvaja od granice K.O., prelazi asfaltni put (koordinata: N 43° 56’ 36", E 20° 16’ 01"), zatim potes "Crkvine" (koordinata: N 43° 56’ 54", E 20° 16’ 38"), prelazi put Miokovci - Čačak, zatim reku Čemernicu u koti 280, dolazi do crkve u naselju Gornja Gorevnica - kota 313, izlazi kratko na asfaltni put i preko potesa "Poljčine" (koordinata: N 43° 57’ 21",E 20° 18’ 02") dolazi do kote 367 - "Tursko brdo". Granica dalje ide do kote 310, zatim kote 395 - "Ostojića kosa", izlazi na asfaltni put koji se poklapa sa granicom K.O. Gornja Gorevnica - Milićevci i ide njome kratko na sever i prvim seoskim putem se odvaja na istok do kote 305, prelazi Milićevačku reku (koordinata: N 43° 57’ 52", E 20° 19’ 54"), dolazi do kote 322.39, ide na severoistok preko potesa "Obradovići" i dolazi do kote 380. Granica dalje prelazi rukavac reke Kaljavac (koordinata: N 43° 58’ 19", E 20° 20’ 30"), asfaltni put u koti 399, prelazi drugi rukavac reke Kaljavac (koordinata: N 43° 58’ 31", E 20° 21’ 03") i dolazi do kote 409 - "Gornji kraj". Granica rejona dalje nastavlja na istok i ide do kota 435, 338 - "Lazanjac", 267 - reka "Dičina", 407 - "Zrnac", 428 - "Repište" i 377, prelazi potes "Klik" (koordinata: N43° 58’ 20", E 20° 26’ 31"), zatim preko koordinata: N 43° 58’ 08", E 20° 26’ 32"; N 43° 58’ 02", E 20° 27’ 01" i N 43° 57’ 42", E 20° 27’ 03" dolazi do kote 465 - "Prislonica". Granica dalje ide do kota 393, 474 - "Vasovića kosa", 379 - "Zbegovište", 511 - "Kremenjača", 526 i 504 - "Parlog", dalje ide putem do kota 492 - "Sedivrana" i 461, zatim prelazi granicu K.O. Ostra - Vujetinci (koordinata: N 43° 55’ 33", E 20° 32’ 19"), dolazi do kote 501, izlazi na asfaltni put Vujetinci - Mrčajevci, njime ide kratko na jug i izlazi na kotu 480 - "Čikaradać" na granici K.O. Vujetinci - Ostra - Bečanj. Granica rejona dalje ide do kote 508 - "Stojkovac", na granici K.O. Bečanj - Bresnica, 411 - reka "Duboka" i 548, zatim na jugoistok do kote 466 - "Lečići". Dalje granica izlazi kratko na put i njime dolazi do izohipse 400, kojom nastavlja u pravcu istoka iznad naselja Đokići i dolazi do potesa "Švabuša", odnosno do granice K.O. Bumbarevo Brdo - Bresnica. Granica rejona tu ide na jug granicom pomenutih K.O., a zatim i granicom opština Guncati - Bresnica i istovremeno se poklapa sa granicom Šumadijskog rejona. Kada granica dođe do granice K.O. Travnik - Bresnica - Guncati, odvaja se na zapad granicom K.O. Travnik - Bresnica do kote 406. Granica dalje nastavlja na jugozapad granicom tih K.O. i dolazi do kote 383, zatim preko koordinata: N 43° 51’ 39", E 20° 37’ 40" i N 43° 51’ 30", E 20° 37’ 44" do kota 408 i 424, zatim na istok do kote 516 - "Mali vrh", pa nastavlja na jug do potesa "Klik" - kota 487, a zatim na jugozapad preko granice K.O. Lađevci - Cvetke (koordinata: N 43° 49’ 54", E 20° 39’ 43") do kote 514 - "Janjića brdo". Odatle granica ide na kotu 442 - "Čukar", zatim 353, 391 - "Pašino brdo", i 323 - "Rudar", odatle skreće putem na jug preko potesa "Zelenik", prelazi Zelenički potok (koordinata: N 43° 48’ 04", E 20° 39’ 57") i dalje ide putem preko potesa "Rudine" i dolazi do kote 449 - "Čukar". Odatle granica izlazi na granicu K.O. Miločaj - Popovići i ide tom granicom na jugozapad do kote 204, a zatim do kote 213.7. Tu granica izlazi na put i ide njime na zapad do kote 197.5, nastavlja seoskim putem i dolazi do glavnog puta Kraljevo - Mrčajevci (koordinata: N 43° 46’ 56", E 20° 37’ 42"), njime ide na jug, prelazi Zapadnu Moravu u koti 200.9, zapadno od kote 197.8 skreće na zapad i dolazi do kote 199.5 na glavnom putu. Granica nastavlja najpre tim putem na zapad i dolazi do granice K.O. Adrani - Mrsać, ide kratko na jug tom granicom, a zatim dolazi do pruge Kraljevo - Čačak, prugom ide na zapad, prelazi kotu 203.6, ide blago na severozapad i u koti 210.4 skreće na jug na asfaltni put, ide tim putem do kote 219.4, nastavlja istim putem, a zatim ide i rekom do glavnog puta Samaila - Mrsać, tim putem na zapad, a zatim kod prvog skretanja i na jug do kote 240.9. Odatle granica ide putem na zapad, prelazi Leskovački potok (koordinata: N 43° 45’ 19", E 20° 33’ 24"), nastavlja na severozapad do kote 233.9, skreće na istok, a zatim i na jug do granice K.O. Samaila - Bukovac. Granica dalje ide na zapad granicom tih K.O. i kada dođe do tromeđe K.O. Samaila - Bukovac - Lazac skreće na zapad tokom Lazačke reke, ide njome i kod Lišaraskog potoka izlazi na asfaltni put i kod kote 443 skreće na sever preko kota 485.61 i 636, dolazi do kote 472 - "Rujevna". Odatle granica ide preko potesa "Klik" (koordinata: N 43° 46’ 15", E 20° 25’ 33") i dolazi do kote 499, zatim ide na severozapad, prelazi Premećku reku (koordinata: N 43° 46’ 50", E 20° 24’ 55") i dolazi do kota 580, 519 i 595, pa putem do kote 398, izlazi na kotu 500, njome ide na sever i dolazi do kote 412, zatim nastavlja kotom 450 i dolazi do kote 453 - "Banjica". Granica odatle izlazi na asfaltni put i dolazi do kote 478, a zatim do kote 386 - "Čimburovina". Tu izlazi na izohipsu 450, ide njome na sever i dolazi do kote 374 - "Civaja", nastavlja na severozapad i prelazi asfaltni put (koordinata: N 43° 50’ 49", E 20° 19’ 36") i granicu K.O. Loznica - Jezdina (koordinata: N 43° 50’ 59", E 20° 19’ 09") i dolazi do kote 466, pa zatim 457 - "Gornje brdo". Tu granica rejona prelazi granicu K.O., zatim Jezdinsku reku (koordinata: N 43° 51’ 38", E 20° 18’ 00") i dolazi do kote 525 - "Stankovića brdo". Odatle ide do kote 498 - "Kamenjak", 544 - "Pušeljino brdo", 556 - "Jasik", prelazi granicu K.O. Parmenac - Riđage (koordinata: N 43° 52’ 41", E 20° 16’ 09") i dolazi do kota 598 - "Drave", 553, 610 - "Glavica", zatim do kota 522, 577 - "Kladnje brdo" gde automatski izlazi i na granicu K.O. Međuvršje - Pakovraće. Odatle granica ide na sever desnom obalom Zapadne Morave sve do početne tačke rejona.

Granica Čačansko-kraljevačkog rejona je i istovremeno granica oaze Šarani.

Granice Čačansko-kraljevačkog rejona su i granice dve oaze koje zajedno sačinjavaju Ibarsko vinogorje (Žiča i Raška).

Karta 1.10.1. Granice rejona i vinogorja Čačansko-kraljevačkog rejona

Obuhvaćene opštine

Čačansko-kraljevački rejon obuhvata teritoriju u opštini Čačak, a vrlo malo i u opštinama Gornji Milanovac, Kraljevo i Raška.

Površine rejona i vinogorja

Čačansko-kraljevački rejon (bez malih oaza, odnosno Ibarskog vinogorja) zauzima površinu od 55.199,06 ha, gde je najveće Jeličko vinogorje.

Tabela 1.10.1. Površine rejona i vinogorja (Ljubičkog i Jeličkog) Čačansko-kraljevačkog rejona

Površine pod vinogradima

Na osnovu poljoprivrednog popisa iz 2012. godine u Čačansko-kraljevačkom rejonu ima 64,88 ha vinograda (oko 60,19 ha rodnih vinograda, odnosno 92,77%), od čega je 20,64 ha sa stonim sortama i 44,24 ha sa vinskim sortama.

Grafikon 1.10.1. Površine pod obrađivanim vinogradima u opštinama obuhvaćenim Čačansko-kraljevačkim rejonom

Klimatski faktori

U tabeli 1.10.2. su prikazane vrednosti nekih bioklimatskih indeksa na osnovu podataka iz meteoroloških stanica u Vrnjačkoj Banji i Kraljevu (1961-2010).

Tabela 1.10.2. Bioklimatski indeksi za Čačansko-kraljevački rejon

Karta 1.10.5. Vinklerov indeks Čačansko-kraljevačkog rejona

Zemljišni uslovi

Preovlađujući tipovi zemljišta ovog rejona su vertisol i pseudoglej, a zastupljeni su u manjoj meri i fluvisol, humofluvisol i semiglej, eutrični kambisol i ostala zemljišta.

Karta 1.10.6. Tipovi zemljišta Čačansko-kraljevačkog rejona

Topografski faktori

Geografska širina

Rejon se prostire od 43° 58’ geografske širine na severu do 43° 44’ geografske širine na jugu.

Nadmorska visina

Veći deo rejona se prostire na nadmorskim visinama od 200 m do 400 m, ali se predeli gde se prostiru vinogorja i gde se nalaze vinogradi uglavnom nalaze na nadmorskim visinama od 250 m do 350 m. Nadmorska visina se postepeno smanjuje idući sa istoka, zapada i severa ka centru i jugu rejona, odnosno unutrašnjosti glavnog dela rejona.

Karta 1.10.7. Nadmorska visina Čačansko-kraljevačkog rejona

Nagib terena

Ovaj rejon se uglavnom karakteriše umereno-strmim do blagim nagibima terena na kojima se nalaze vinogradi, a nagibi se menjaju idući ka unutrašnjosti rejona.

Karta 1.10.8. Nagib terena Čačansko-kraljevačkog rejona

Ekspozicija terena

Rejon se karakteriše različitim ekspozicijama terena, ali se vinogradi uglavnom nalaze na južnim, jugoistočnim i istočnim ekspozicijama.

Karta 1.10.9. Ekspozicija terena Čačansko-kraljevačkog rejona

Orografske karakteristike

Orografske karakteristike ovog rejona čine dve niže planine Ovčar (985 m) i Kablar (889 m) koje se nalaze na severozapadnom delu rejona, a sa južne strane se nalazi planina Jelica (929 m) čije severoistočne padine čine najveći deo Jeličkog vinogorja. Venci i padine ovih Dinarskih planina, kao i brdoviti tereni koji su više zastupljeni u severnom, zapadnom i istočnom delu rejona, razdvojen i dolinom reke Zapadna Morava, orografski karakterišu ovaj rejon. Južni i centralni deo rejona je više blago brdovit i sa ravnijim terenima. Pored ovoga, padine pored reke Ibar karakterišu orografske karakteristike Ibarskog vinogorja.

Pejzaž

Sa zapadne strane rejona se nalazi Ovčarsko-kablarska klisura. Kroz rejon protiče reka Zapadna Morava, a kod oaze Žiča i Raška/Kaznoviće sa zapadne strane i reka Ibar. Rejon se prostire u brežuljkasto-brdskom pojasu sa šumama hrasta cera, sladuna, bukve i dr. Oko rečnih korita preovlađuju šume hrasta lužnjaka, jasena, jove, topole i dr. Česti voćnjaci na brdovitim predelima, naročito sa koštičavim vrstama voćaka i parcele sa ratarskim kulturama daju pejzažne karakteristike ovom rejonu.

Zastupljenost vinograda i proizvođača grožđa

U ovom rejonu 397 gazdinstava poseduje vinograde, što čini svega oko 1,24% od ukupnog broja poljoprivrednih gazdinstava ovog rejona. Najveći broj vinogradara, kao i parcela pod vinogradima se nalazi u opštini Čačak.

Vinogorja

Čačansko-kraljevački rejon ima sledeća vinogorja:

1.10.1. Ljubićko vinogorje/Ljubić;

1.10.2. Jeličko vinogorje/Jelica;

1.10.3. Ibarsko vinogorje/Ibar.

1.10.1. Ljubićko vinogorje/Ljubić

Prostiranje

Ljubićko vinogorje predstavlja severni i istočni obod Čačanske kotline i obuhvata padine duž doline Zapadne Morave, kao i oazu Šarani koja obuhvata deo severno od Ljubićkog vinogorja u blizini Gornjeg Milanovca.

Granice

Granica vinogorja počinje na tromeđi K.O. Pakovraće - Međuvršje - Vidovac, odatle ide na sever desnom obalom Zapadne Morave do tromeđe K.O. Vidovac - Rošci - Međuvršje, ide kratko na sever granicom tih K.O., prelazi reku Kamenicu i put i izlazi na kotu 428 - "Koviljača". Tu granica izlazi na granicu K.O. Prijevor - Rošci i ide na sever tom granicom, a zatim nastavlja na istok granicom K.O. Prijevor - Miokovci i kod kote 429 se odvaja od granice K.O., prelazi asfaltni put (koordinata: N 43° 56’ 36", E 20° 16’ 01"), zatim potes "Crkvine" (koordinata: N 43° 56’ 54", E 20° 16’ 38") prelazi put Miokovci - Čačak, zatim reku Čemernicu u koti 280, dolazi do crkve u naselju Gornja Gorevnica - kota 313, izlazi kratko na asfaltni put i preko potesa "Poljčine" (koordinata: N 43° 57’ 21", E 20° 18’ 02") dolazi do kote 367 - "Tursko brdo". Granica dalje ide do kote 310, zatim do kote 395 - "Ostojića kosa", izlazi na asfaltni put koji se poklapa sa granicom K.O. Gornja Gorevnica - Milićevci i ide njome kratko na sever i prvim seoskim putem se odvaja na istok do kote 305, prelazi Milićevačku reku (koordinata: N 43° 57’ 52", E 20° 19’ 54"), dolazi do kote 322.39, ide na severoistok preko potesa "Obradovići" i dolazi do kote 380. Granica dalje prelazi rukavac reke Kaljavac (koordinata: N 43° 58’ 19", E 20° 20’ 30"), asfaltni put u koti 399, prelazi drugi rukavac reke Kaljavac (koordinata: N 43° 58’ 31", E 20° 21’ 03") i dolazi do kote 409 - "Gornji Kraj". Granica rejona dalje nastavlja na istok i ide do kota 435, 338 - "Lazanjac", 267 - reka "Dićina", 407 - "Zrnac", 428 - "Repište" i 377, prelazi potes "Klik" (koordinata: N 43° 58’ 20", E 20° 26’ 31"), zatim preko koordinata: N 43° 58’ 08", E 20° 26’ 32"; N 43° 58’ 02", E 20° 27’ 01" i N 43° 57’ 42", E 20° 27’ 03", dolazi do kote 465 - "Prislonica". Granica dalje ide do kote 393, 474 - "Vasovića kosa", 379 - "Zbegovište", 511 - "Kremenjača", 526, 504 - "Parlog", ide putem do kote 492 - "Sedivrana", 461, zatim prelazi granicu K.O. Ostra - Vujetinci (N 43° 55’ 33", E 20° 32’ 19"), dolazi do kote 501, izlazi na asfaltni put Vujetinci - Mrčajevci, njime ide kratko na jug i izlazi na kotu 480 - Čikaradać na granici K.O. Vujetinci - Ostra - Bečanj. Granica rejona dalje ide do kota 508 - "Stojkovac" na granici K.O. Bečanj - Bresnica, 411 - reka "Duboka", 548, zatim na jugoistok do kote 466 - "Lečići". Dalje granica izlazi kratko na put i njime dolazi do izohipse 400 kojom nastavlja u pravcu istoka, iznad naselja Đokići i dolazi do potesa "Švabuša", odnosno do granice K.O. Bumbarevo Brdo - Bresnica. Granica rejona tu ide na jug granicom pomenutih K.O., a zatim i granicom opština Guncati - Bresnica i istovremeno se poklapa sa granicom Šumadijskog rejona. Kada granica dođe do granice K.O. Travnik - Bresnica - Guncati odvaja se na zapad granicom K.O. Travnik - Bresnica do kote 406. Granica dalje nastavlja na jugozapad granicom tih K.O. i dolazi do kote 383, zatim preko koordinata: N 43° 51’ 39", E 20° 37’ 40" i N 43° 51’ 30", E 20° 37’ 44" do kota 408 i 424, pa zatim na istok do kote 516 - "Mali vrh", nastavlja na jug do potesa "Klik" - 487, a zatim na jugozapad preko granice K.O. Lađevci - Cvetke (koordinata: N 43° 49’ 54", E 20° 39’ 43") do kote 514 - "Janjića brdo". Odatle granica ide na kotu 442 - "Čukar", zatim 353, 391 - "Pašino brdo", 323 - "Rudar", odatle skreće putem na jug preko potesa "Zelenik", prelazi Zelenički potok (koordinata: N 43° 48’ 04", E 20° 39’ 57") i dalje ide putem preko potesa "Rudine" i dolazi do kote 449 - "Čukar". Odatle granica izlazi na granicu K.O. Miločaj - Popovići i ide tom granicom na jugozapad do kote 204, a zatim do kote 213.7. Odatle se granica odvaja sa granice rejona i kreće na sever asfaltnim putem, prelazi kotu 200.9 i nastavlja tim putem. Zatim, granica u koti 232.95 skreće na zapad, prelazi granicu K.O. Lađevci - Cvetke (koordinata: N 43° 48’ 38", E 20° 36’ 36") do kote 220.5 - "Polje". Odatle granica nastavlja putem na sever, prelazi kotu 221.3, zatim u potesu "Poljci" skreće na zapad, pa opet na sever (koordinata: N 43° 49’ 17", E 20° 35’ 46") do kote 218.8 na granici K.O. Lađevci - Travnik, tu izlazi na potok Batovac, kratko ide njime na istok, a zatim se uključuje na izohipsu 220 i njome ide na sever do asfaltnog puta Travnik - Donja Katrga. Granica tim putem skreće na istok, a zatim skreće i ide na severozapad putem Lađevci - Mrčajevci do potesa "Grdeš", gde skreće na zapad i uključuje se na tok reke, njome ide do potesa "Peovača", severozapadno od sela Stančići gde se uključuje na asfaltni put Mrčajevci - Preljina i ide njime na severozapad, ispred ulaza u selo skreće na zapad, a zatim na jug u koti 239.3. Odatle nastavlja na jug i u mestu Konjevići se uključuje na tok reke kojim nastavlja na zapad do granice K.O. Ljubić - Čačak, kojom kreće na jug do desne obale Zapadne Morave. Odatle granica ide obalom do potesa "Suvi breg" gde se opet uključuje na tok reke, prelazi kotu 240.7 i južno od kote 245.8 skreće putem na sever i dolazi do asfaltnog puta Ljubić - Prijevor. Granica nastavlja tim putem na zapad, isključuje se sa glavnog puta i dolazi do kote 258.2, gde se uključuje na desnu obalu Zapadne Morave i tom obalom dolazi do početne tačke vinogorja.

Oaza Šarani počinje na severozapadu u koti 340 kod crkve i nastavlja ka potesu "Glavica" - 419, zatim se uključuje na asfaltni put, ide njime na istok, a zatim i izohipsom 450 u potesu "Dolovi" do kote 452, dalje nastavlja na istok, pa zatim i na jug asfaltnim putem i dolazi do kote 356 na granici K.O. Šarani - Takovo. Granica dalje ide na jug granicom pomenutih opština, a zatim i K.O. Semedraž - Takovo do krajnjeg juga granice opštine, severozapadno od potesa "Boblija" gde se uključuje na izohipsu 350, tom izohipsom ide na jug, a zatim na sever i u potesu paralelno od potoka Trščani se uključuje na asfaltni put, a zatim i na izohipsu 450 i ide tom izohipsom do potoka, tim potokom na jug sve do asfaltnog puta Gornji Milanovac - Preljina (koordinata: N 43° 59’ 42", E 20° 25’ 23") i odatle se uključuje na izohipsu 400, njome kreće na severozapad, pa na jug i dolazi do kote 380, uključuje se na reku Dičinu i ide njome na sever, zatim se uključuje na asfaltni put i njime ide do kote 456. Granica dalje nastavlja asfaltnim putem na zapad do potesa Spasovina preko koordinate: N 44° 00’ 47", E 20° 21’ 57" i tu opet izlazi na reku Dičinu i njome ide na sever sve do početne tačke.

Obuhvaćene katastarske opštine

Ljubićko vinogorje obuhvata delove katastarskih opština: Vidova, Prijevor, Trbušani, Miokovci, Gornja Gorevnica, Milićevci, Brđani, Prislonica, Ljubić, Konjevići, Preljina, Stančići, Mojsinje, Donja Gorevnica, Mrčajevci, Ostra i Gornja Trepča, kao i katastarske opštine Vranići, Sokolići, Rakovac, Bresnica, Tavnik, Lađevci, Cvetke, Miločaj i Bečanj.

Oaza Šarani obuhvata delove katastarskih opština Šarani i Semedraž.

1.10.2. Jeličko vinogorje/Jelica

Prostiranje

Jeličko vinogorje obuhvata istočni obod Čačanske kotline, odnosno istočne padine planine Jelice.

Granice

Na severozapadu granica vinogorja počinje na tromeđi K.O. Pakovrace - Međuvršje - Vidova na putu Požega - Čačak sa južne strane Zapadne Morave. Tim putem granica ide na istok sve vreme, idući južno od Zapadne Morave i kada dođe do skretanja za selo Markovica kod sela Beljina, odvaja se na severoistok do kote 243.0, zatim prelazi granicu K.O. Beljina - Čačak (koordinata: N 43° 53’ 32", E 20° 19’ 07") i dolazi do kote 242.1. Odatle granica izlazi na granicu K.O. Trbušani - Čačak u potesu Suva Morava (koordinata: N 43° 53’ 52", E 20° 19’ 45"), zatim izlazi na levu obalu Zapadne Morave i ide njome na istok, a zatim na jugoistok do ulivanja Trnavske reke. Granica ide tom rekom na jugozapad do izlaza na asfaltni put Čačak - Samaila, južno od potesa "Brestovi", skreće na jugoistok tim putem i ide do kote 243.6. Tu granica skreće na severoistok i u potesu "Vapa" izlazi na prugu, nastavlja prugom na jugoistok, prelazi kote 233.2, 226.0, 229.1, 225.93, 222.3, 214.6, 214.4 i kod kote 210.4 izlazi na granicu rejona. Granica vinogorja se zatim poklapa sa granicom rejona, odnosno u koti 210.4 skreće na jug, na asfaltni put, ide tim putem do kote 219.4, nastavlja istim putem, a zatim ide i rekom do glavnog puta Samaila - Mrsać, tim putem na zapad, a zatim kod prvog skretanja i na jug do kote 240.9. Odatle granica ide putem na zapad, prelazi Leskovački potok (koordinata: N 43° 45’ 19", E 20° 33’ 24"), nastavlja na severozapad do kote 233.9, skreće na istok, a zatim i na jug do granice K.O. Samaila - Bukovac. Granica dalje ide na zapad granicom tih K.O. i kada dođe do tromeđe K.O. Samaila - Bukovac - Lazac skreće na zapad tokom Lazačke reke, ide njome, pa kod Lišaraskog potoka izlazi na asfaltni put i kod kote 443 skreće na sever, preko kota 485.61 i 636, pa dolazi do kote 472 - "Rujevna". Odatle granica ide preko potesa "Klik" (koordinata: N 43° 46’ 15", E 20° 25’ 33"), dolazi do kote 499, zatim ide na severozapad, prelazi Premećku reku (koordinata: N 43° 46’ 50", E 20° 24’ 55") i dolazi do kote 580, zatim 519 i 595, pa putem do kote 398, izlazi na kotu 500, njome ide na sever i dolazi do kote 412, zatim nastavlja kotom 450 i dolazi do kote 453 - "Banjica". Granica odatle izlazi na asfaltni put i dolazi do kota 478 i 386 - "Čimburovina". Tu izlazi na izohipsu 450, ide njome na sever i dolazi do kote 374 - "Civaja", nastavlja na severozapad i prelazi asfaltni put (koordinata: N 43° 50’ 49", E 20° 19’ 36") i granicu K.O. Loznica - Jezdina (koordinata: N 43° 50’ 59", E 20° 19’ 09") i dolazi do kota 466, zatim do kote 457 - "Gornje brdo". Tu granica rejona prelazi granicu K.O., zatim Jezdinsku reku (koordinata: N 43° 51’ 38", E 20° 18’ 00") i dolazi do kote 525 - "Stankovića brdo". Odatle ide do kota 498 - "Kamenjak", 544 - "Pušeljino brdo" i 556 - "Jasik", prelazi granicu K.O. Parmenac - Ridage (koordinata: N 43° 52’ 41", E 20° 16’ 09") i dolazi do kota 598 - "Drave", 553 i 610 - "Glavica", a zatim 522 i 577 - "Kladnje brdo", gde automatski izlazi i na granicu K.O. Međuvršje - Pakovrače. Odatle granica ide na sever desnom obalom Zapadne Morave sve do početne tačke vinogorja.

Obuhvaćene katastarske opštine

Jeličko vinogorje obuhvata delove katastarskih opština Pridvorica, Jezdina, Čačak, Loznica, Trnava, Banjica, Vapa, Zablaće, Kukići, Rajac, Premeća, Mršinci, Petnica, Goričani, Lazac, Mrsać, kao i katastarske opštine Pakovraće, Riđage, Parmenac, Beljina, Kulinovci, Viljuša, Ježevica, Lipnica, Slatina, Žaočani, Kačulice i Samaila.

1.10.3. Ibarsko vinogorje/Ibar

Prostiranje

Ibarsko vinogorje sačinjavaju dve oaze (Žiča i Raška/Kaznoviće) koje se nalaze u dolini reke Ibar.

Granice

Granica oaze Žiča počinje na severozapadu, na asfaltnom putu kod Lojaničkog potoka i ide tim putem na sever, paralelno sa tokom pomenutog potoka do kote 205.5. Odatle skreće na istok, prolazi južnim obodom Žičkog jezera i dolazi do asfaltnog puta kod Žičke reke, nastavlja tim putem na severoistok, zatim izlazi na glavni put, njime na jug, zatim opet asfaltnim putem na istok i opet na jug do puta Kraljevo - Kruševica, istočno od kote 209.4. Granica tim putem ide na istok do Kovačkog potoka, kreće njime na sever, zatim se uključuje na asfaltni put, prolazi kotu 199.6, nastavlja tim putem do potesa "Polje" i tu skreće na jugoistok i dolazi do kote 196.2. Granica tu dolazi do leve obale Ibra, kratko ide obalom na jug, a zatim se uključuje na put Ribnica - Brdanja, ide njime na jug do granice K.O. Kraljevo - Ribnica gde se uključuje na reku Ribnicu. Granica ide rekom na jug sve do kote 228 i preko koordinata: N 43° 40’ 40", E 20° 41’ 12"; N 43° 40’ 43", E 20° 40’ 58" i N 43° 40’ 48", E 20° 40’ 43" i do kota 261 i 353 - "Trešnjar", a zatim do koordinata: N 43° 40’ 29", E 20° 39’ 44" i N 43° 40’ 33", E 20° 39’ 34", dolazi do kote 321, 488, koordinata: N 43° 40’ 45", E 20° 38’ 12", zatim do kote 282. Odatle se uključuje na potok Mulinar, njime ide na sever, uključuje se na asfaltni put Kruševica - Mataruška Banja i tim putem ka severu dolazi do početne tačke oaze.

Granica oaze Raška (Kaznoviće) počinje na severozapadu, na asfaltnom putu Lešak - Raška. Odatle se granica uključuje na izohipsu 500 i njome ide do kote 505. Odatle se granica kreće putem do kote 597. Odatle granica prelazi potes "Ćurčići" u koordinati: N 43° 16’ 14", E 20° 40’ 09" i odatle južno od potesa "Golo brdo" izlazi na izohipsu 550, ide njome kratko na jug, a zatim se uključuje na asfaltni put kojim ide najpre na jug, zatim skreće na zapad i južno od kote 453 izlazi na prugu Leposavić - Raška, njom nastavlja na sever i dolazi do početne tačke oaze.

Obuhvatajuće katastarske opštine

Oaza Žiča se prostire na delovima katastarskih opština Gotovac, Kruševica, Kovači, Kraljevo (do desne obale reke Ibar) i Ribnica.

Oaza Raška (Kaznovići) se nalazi na delu katastarske opštine Kaznoviće.

Preporučene/dozvoljene sorte i maksimalni prinosi

Preporučene/dozvoljene sorte za Čačansko - kraljevački rejon po vinogorjima koje služe za proizvodnju kvalitetnog vina sa geografskim poreklom (kvalitetno vino sa kontrolisanim geografskim poreklom i kvalitetom - K.P.K. i vrhunsko vino sa kontrolisanim i garantovanim geografskim poreklom i kvalitetom - K.G.P.K.) sa maksimalnim dozvoljenim prinosima (u kilogramima) po biljci i po hektaru su:

❶ - osnovna rejonirana sorta (preporučena) ❷ - dopunska rejonirana sorta (dozvoljena)

U izuzetno povoljnim godinama, prinos se može uvećati za najviše 0,5 kg po biljci vinove loze.

Druge karakteristike vezane za proizvodnju grožđa i vina:

1.11. REJON TRI MORAVE/TRI MORAVE

Prostiranje

Rejon Tri Morave se nalazi u centralnom delu Srbije, u donjem slivu reke Zapadne Morave, donjem slivu Južne Morave i gornjem slivu Velike Morave i njihovih pritoka. Sa zapadne i severne strane oivičen je planinama: Gledićke planine i Bešnjaja, sa južne strane okružuju ga planine: Goč, Željin, Kopaonik i Jastrebac i sa istočne strane planine: Beljanica, Kučajske planine, Rtanj i Ozren.

Granice

Granica rejona kreće od Zapadne Morave kod Grabovačke tvrđave, severozapadno od Trstenika i kreće kratko na istok asfaltnim putem do Male reke, gde skreće na sever tom rekom do potesa "Bečevine", zatim na severoistok izohipsom 250, a zatim kod manastira Ljubostinja prelazi na asfaltni put kojim se vraća na jug prema Trsteniku do kote 180. Odatle granica skreće na severoistok do manastira Sveta Petka i dalje izohipsom 350 ispod potesa "Grabovačko brdo", sve do Vukovog potoka, a zatim tim potokom do kote 207 - ušće u Bogdanjsku reku. Odatle granica ide preko kota 315 - "Đurovača", 251 - "Bogdanjska reka" i 404 - "Staro brdo". Odatle granica nastavlja na sever izohipsom 400, zapadno od potesa "Izopolje", a zatim granicom K.O. Mijajlovac - Prnjavor, Mijajlovac - Donji Dubič, Božurevac - Donji Dubič, Riljac - Donji Dubič i Riljac - Gornji Dubič sve do tromeđe sa K.O. Prevešt. Odatle granica nastavlja na sever preko potoka Vukovac i kota 527 - "Cvetkovica", 485 - "Drača", 571 - "Savina glava", 440 - "Zapis", 450 - "Sibnička reka", 476 - "Gornja Sibnica", 452, 516 i 387 - "Županjevačka reka" i dalje preko kota 622, 406 - "Velika reka", 456 - "Voljevački potok", 549, 463 - zapadno od Šiljevice i 486 - "Močilska reka", zatim skreće kratko na istok preko kota 582, 546, 513 - "Strančine", 344 i 394, a zatim i na sever preko kota 362, 394 - "Grobljanska kosa", 407 - zapadno od Rekovca, 376, 258.35 - "Dulenska reka", 430 - "Ravni gaj" i 300 - "Slepčev potok" do granice opština Rekovac i Kragujevac (mesto spajanja K.O. Ratković i K.O. Rekovac sa opštinom Kragujevac) na Dulenskoj reci, a zatim granicom ovih dveju opština, preseca put Kragujevac - Jagodina i nastavlja do tromeđe opština Rekovac, Jagodina i Kragujevac. Odatle granica nastavlja granicom K.O. Staro Selo - Velika Sugubina i Mišević - Velika Sugubina sve do kote 334 - "Jevtov potok" i dalje preko kota 471 - "Rakljata kosa", 469 - "Božurova kosa", 536 - "Panov grob", 503 - "Klik", 472 - "Livade", 299 na reci Jošanici, 456 - "Šindra", 535, 477, 474 zapadno od Gornjeg Štiplja, 394 - "Ornice", 422 - "Krušačka kosa", potes "Livade" zapadno od Gornjeg Račnika, i 267 - "Daske", pa seče put Bagrdan - Komarice kod ušća Punarskog potoka u Osaonicu, pa ide preko kota 287 - "Beli kamen" i 218 - "Lovačko polje" i kod potesa "Vinogradi" dolazi do granice opština Jagodina i Batočina (granica K.O. Miloševo i Brzan), a zatim granicom tih opština do Velike Morave. Dalje granicu predstavlja granica opština Jagodina i Svilajnac, zatim opština Jagodina i Despotovac, opština Ćuprija i Despotovac (granična K.O. Virine) i izlazi na put Despotovac - Ćuprija, zapadno od naselja Beljajka. Dalje ide putem prema Ćupriji, sve do kote 264 u K.O. Paljane, a zatim skreće na istok i ide granicom K.O. Paljane - Bigrenica, sve do severoistočnog oboda naselja Paljane. Odatle granica ide u pravcu jugoistoka preko kota 350 - "Dolovi", 357 - "Bežnjak" i 347 - "Glavica" dolazi severoistočno od mesta Senje. Sa te kote granica prelazi na izohipsu 300, obuhvatajući područje oko manastira Ravanica. Odatle granica ide obroncima Kučajskih planina, ostavljajući šumske sastojine izvan granica preko kota 310 - "Lomnica", 357 - "Crepovo brdo", 402 - severno od Stubice, 501 - "Veliki Cerovac", 256 na reci Crnici, 463 - "Čukar" i kod kote 323 izlazi ponovo na reku Crnicu. Granica dalje ide na jug tom rekom do kote 199, istočno od cementare u Popovcu, skreće na jugoistok preko kota 290, 385 i 487 severno i istočno od sela Buljane i dalje po obodu šume preko kota 427, 411 i 293 na reci Suvari i preko kote 413 dolazi do kote 419, severoistočno od sela Izvor, najistočnije tačke rejona.

Odatle granica ide u pravcu jugozapada granicom K.O. Gornja Mutnica - Izvor i Donja Mutnica - Izvor sve do puta Paraćin - Zaječar i dalje u istom pravcu do kote 330, južno od Donje Mutnice. Dalje granica ide obodom šume po izohipsi 300, prolazeći po istočnom obodu sela Lešje, a od puta Lešje - Plana prelazi na kote 402, 440, 501 i 423, istočno od naselja Plana. Granica dalje od kote 396 kratko ide na istok granicom K.O. Plana - Skorica, a od kote 432 - "Lanište" skreće na jug i ide preko kota 260 - "Krčeva reka", 462, 318 - "Bošnjar", 329 istočno od Smilovca, 260 - reka Prčevica, 382 - "Ravna Dubrava", 438 i 339 - "Prlo" i severoistočno od Podgorca, prelazi Veliku reku i nastavlja na jug preko kota 352, 369, 422 - "Staro lojze" i 355 - "Hajdučki kladenac" do kote 383, istočno od Ražnja. Odatle granica ide na jugoistok preko kota 468 - "Konjska poljana" i 595 - "Veljkova livada"i kod potesa "Drenovačka kosa" izlazi na granicu opština Ražanj i Aleksinac (granična K.O. Crni Kao) i granicom ove dve opštine ide do reke Južne Morave (granična K.O. Praskovče) i uz reku Južnu Moravu, iza Braljine Ražanjske do železničkog mosta na Ražanjskoj reci.

Dalje granica ide na zapad do kote 250 - "Karaula", a zatim i izohipsom 250 i seoskim putem od manastira Sv. Nikola preko potesa "Šib", po obodu šume do pruge Stalać - Kruševac, kod ušća potoka Stevanac u Južnu Moravu. Granica ide na sever do puta Stalać - Kruševac, a odatle tim putem u pravcu jugozapada sve do kote 148, odnosno mosta preko Rakovačkog potoka. Granica skreće na jugoistok preko kota 306 - "Bučje", 407, 332 - "Strik njiva", 310 - potok "Dedinjac", 398 - "Donji pogled", 263 - "Ašane" i 268 zapadno od sela Jošje, a odatle granicom K.O. Kaonik - Jošje i Kaonik - Đunis do granice opštine Kruševac i Aleksinac, a zatim granicom tih opština do granice K.O. Ribare - Boljevac, i dalje prema severu preko najzapadanije tačke Ribarske banje i kote 606 - "Šanac" seče Srndaljsku reku i dolazi do kote 399 u selu Mala Reka - ušće Bugarskog potoka. Odatle granica skreće na zapad preko kote 435 - "Belasička kosa" i kod Provalijskog potoka izlazi na izohipsu 400. Dalje granica ide na zapad po izohipsi 400 severnim obroncima Jastrepca, iznad sela Poljaci, Petina i G. Sezemče do potoka Jastrebnjaka, a zatim preko D. Sezemče - kota 342, potesa "Marina kosa" do sela Trmčare. Dalje granica ide preko kote 269 i 325 - potes "Koštan", seče Lomničku reku između sela Velika Lomnica i Buci i dolazi preko kota 328 na potesu "Lomnička kosa" i 333 - "Gradine" do sela Naupare, kota 326. Dalje granica ide u pravcu jugozapada preko kota 362, 368 - "Žilnjak", južno od Naupara, 347, 388 - "Velika dula", 407 - "Mihajlova livada", 339, 268 južno od Jablanice, 392, 290 - "Kupačka reka", 485 i 400 - "Mala dula" i dolazi do granice K.O. Majdevo i Ćelije kod potesa "Stara suvaja". Granica rejona prelazi jezero preko mosta kod zaseoka Vasići i dalje ide obalom jezera do zaseoka Sudimci, gde se odvaja od jezera i dolazi do tromeđe K.O. Subotica - Vražogrnci - Trnavci, a odatle granicom K.O. Vražogrnci - Trnavci do potesa "Klik". Granica dalje nastavlja na sever i od kote 391 prelazi na izohipsu 400, seče asfaltni put Trnavci - Bela stena, i dolazi do seoskog puta ka potesu "Čukatak". Granica prelazi Trnavačku reku u pravcu zapada i nastavlja putem po severnom, zapadnom i južnom obodu potesa "Jelenjak", istočno od naselja Ljubinci i izlazi na reku Vrataricu. Granica ide na jug tom rekom do crkve u Dobroljupcima, a odatle skreće na istok, najpre putem do kota 496 - "Karaula" i 436 izlazi na granicu K.O. Dobroljupci - Žilinci. Odatle granica ide na severozapad, najpre tom granicom, a zatim i Igroš - Strojinci, Igroš - Lepenac, Igroš - Tršanovci, Šljivovo - Tršanovci, Mala Vrbnica - Tršanovci, Mala Vrbnica - Mala Grabovnica, Mala Vrbnica - Kobilje i Botunja - Kobilje, a odatle granicom opština Aleksandrovac i Brus (K.O. Lesenovci, D. i G. Vratari). Odatle granica ide kratko na istok granicom K.O. Latkovac - Leskovica, Puhovac - Leskovica, Velja Glava - Leskovica, Velja Glava - Riđevštica, Ržanica - Riđevštica, Bratići - Riđevštica i Rudenice - Riđevštica sve do asfaltnog puta Rudenice - Veluće. Odatle granica skreće na zapad preko kota 442 - potok "Lazica" i 499 - severno od zaseoka Punoševići, skreće na sever preko kota 357 - potok "Srebrnica", 449 - "Pečeni grob" i 466. Odatle granica ide izohipsom 400 južno do sela Bučja sve do kote 405 - "Leštak", a zatim na severozapad preko kota 370, 424 - "Ravna gora" i 415 - "Sopat", jugozapadno od Gornje Crnišave i kota 280 - "Igroš", 277 - "Ravnište" iznad sela Čairi, 427 i 290 zapadno od Čaira. Odatle granica rejona ide na zapad preko izohipse 250 iznad sela Osaonica do mesta, južno od mosta preko Osaoničke reke, u istom pravcu prelazi reku i nastavlja izohipsom 250. Granica tom izohipsom dolazi do ispod kote 320 - "Stražba" i izlazi na Popinsku reku. Odatle granica skreće na sever Popinskom rekom do početne tačke.

Karta 1.11.1. Granice rejona i vinogorja rejona Tri Morave

Obuhvaćene opštine

Rejon Tri Morave obuhvata teritoriju u opštinama Trstenik, Rekovac, Varvarin, Jagodina, Ćuprija, Paraćin, Ćićevac, Kruševac, Aleksandrovac, Ražanj, kao i male delove opština Brus i Aleksinac.

Površine rejona i vinogorja

Rejon Tri Morave zauzima površinu od 286.929,90 ha, gde je najveće Kruševačko vinogorje.

Tabela 1.11.1. Površine rejona i vinogorja rejona Tri Morave

Površine pod vinogradima

Na osnovu poljoprivrednog popisa iz 2012. godine u Rejonu Tri Morave ima 7528,76 ha vinograda (oko 7362,45 ha rodnih vinograda, odnosno 97,79%), od čega je 1367,54 ha sa stonim sortama i 6161,22 ha sa vinskim sortama.

Grafikon 1.11.1. Površine pod obrađivanim vinogradima u opštinama obuhvaćenim rejonom Tri Morave

Klimatski faktori

U tabeli 1.11.2. su prikazane vrednosti nekih bioklimatskih indeksa na osnovu podataka iz meteoroloških stanica u Aleksandrovcu, Aleksincu, Brusu, Ćupriji, Jagodini, Rekovcu, Kruševcu i RC Kruševac(1961 - 2010).

Tabela 1.11.2. Bioklimatski indeksi za rejon Tri Morave

Karta 1.11.2. Vinklerov indeks rejona Tri Morave

Zemljišni uslovi

Preovlađujući tip zemljišta ovog rejona je vertisol, fluvisol i eutrični kambisol, a u manjoj meri su zastupljeni pseudoglej, ranker, sirozem, litosol na škriljcima i gnajsu i ostala zemljišta.

Karta 1.11.3. Tipovi zemljišta rejona Tri Morave

Topografski faktori

Geografska širina

Rejon se prostire od 43° 21’ geografske širine na severu do 44° 07’ geografske širine na jugu.

Nadmorska visina

Veći deo rejona se prostire na nadmorskim visinama od 200 m do 650 m, ali se predeli gde se prostiru vinogorja i gde se nalaze vinogradi uglavnom nalaze na nadmorskim visinama od 200 m do 350 m, osim u Župskom vinogorju gde su vinogradi i na većim nadmorskim visinama.

Karta 1.11.4. Nadmorska visina rejona Tri Morave

Nagib terena

Ovaj rejon se uglavnom karakteriše umereno-strmim do blagim nagibima terena na kojima se nalaze vinogradi.

Karta 1.11.5. Nagib terena rejona Tri Morave

Ekspozicija terena

Rejon se karakteriše različitim ekspozicijama terena, ali se vinogradi uglavnom nalaze na južnim, jugoistočnim i istočnim ekspozicijama.

Karta 1.11.6. Ekspozicija terena rejona Tri Morave

Orografske karakteristike

Orografske, odnosno reljefne karakteristike ovog rejona čine planine Veliki Jastrebac (1130 m) i Mali Jastrebac (946 m) sa južne strane rejona. Takođe, sa zapadne strane se nalaze Gledićke planine (922 m), Goč (1040 m) i Željin (1785 m) koje pripadaju Dinarskim planinama. Kučajske planine (1284 m) koje pripadaju grupi Karpatsko - Balkanskih planina, niže planine Baba (656 m), Smoljinac (652 m) i Mojsinjska planina (496 m), kao i planina Bukovik (894 m) koja pripada Rodopskim planinama nalaze se sa istočne strane ovog rejona. U centralnom delu rejona se nalazi planina Juhor (773 m) koja ne ulazi u vinogorja. Venci i padine svih ovih planina, kao i brdoviti tereni zastupljeni više u zapadnom, jugozapadnom i jugoistočnom delu rejona, ispresecani rečnim koritima, orografski karakterišu ovaj rejon. Severni deo rejona je više blago brdovit i sa ravnijim terenima (pre svega u dolinama Morava).

Uticaj velikih vodenih površina

Rejon zauzima područje oko reke Velike Morave i područje blizu spajanja Zapadne i Južne Morave, a što sve utiče na strujanje vazduha što omogućava bolju obnovu ugljen-dioksida i brže odvijanje procesa fotosinteze, kao i bolji proces oprašivanja i oplodnje, što svakako pozitivno utiče na vinovu lozu.

Pejzaž

Rejon obuhvata brežuljkasto-brdski pojas, gde preovlađuju pretežno šume hrasta cera, sladuna i dr. Na većim nadmorskim visinama, a nalaze se i pretežno gorske bukove šume u nižem brdskom potpojasu. Oko rečnih korita Velike, Zapadne i Južne Morave se nalaze pretežno vlažne i poplavne šume hrasta lužnjaka, jasena, jove, vrbe, topole i dr. U ovom rejonu se nalaze i manje reke Rasina, Osanica, Lugomir, Kalenićka reka, Županjevačka reka, Belica, Pepeljuša, Riljačka reka, Vratarska reka, Grza i Ravanica. Dolene ovih reka, predeli sa ratarskim i povrtarskim kulturama, kao i voćnjaci daju pejzažne karakteristeke ovog rejona.

Zastupljenost vinograda i proizvođača grožđa

U ovom rejonu 18.129 gazdinstava poseduju vinograde, što čini oko 33,16% od ukupnog broja poljoprivrednih gazdinstava ovog rejona. Najveći broj vinogradara nalazi se u opštini Aleksandrovac, iako najveću površinu pod vinogradima ima opština Trstenik.

Vinogorja

Rejon Tri Morave čine sledeća vinogorja:

1.11.1. Paraćinsko vinogorje/Paraćin;

1.11.2. Jagodinsko vinogorje/Jagodina;

1.11.3. Jovačko vinogorje/Jovac;

1.11.4. Levačko vinogorje/Levač;

1.11.5. Temnićko vinogorje/Temnić;

1.11.6. Trsteničko vinogorje/Trstenik;

1.11.7. Kruševačko vinogorje/Kruševac;

1.11.8. Župsko vinogorje/Župa;

1.11.9. Ražanjsko vinogorje/Ražanj.

1.11.1. Paraćinsko vinogorje/Paraćin

Prostiranje

Paraćinsko vinogorje obuhvata relativno veliki prostor pobrđa sa desne strane Velike Morave - od Ćićevca na jugu, do granice opština Ćuprija i Despotovac na severu.

Granice

Granica vinogorja počinje na severozapadu od manastira Tomić, na desnoj obali Velike Morave i kreće na istok granicom opština Jagodina i Svilajnac, a zatim opština Jagodina i Despotovac, opština Ćuprija i Despotovac i izlazi na put Despotovac - Ćuprija. Dalje ide putem prema Ćupriji do kote 264 u K.O. Paljane, a zatim skreće na istok i ide granicom K.O. Paljane - Bigrenica, sve do severoistočnog oboda naselja Paljane. Odatle granica ide u pravcu jugoistoka i preko kota 350 - "Dolovi", 357 - "Bežnjak" i 347 - "Glavica", dolazi severoistočno od mesta Senj. Sa te kote granica prelazi na izohipsu, obuhvatajući područje oko manastira Ravanica. Odatle granica ide obroncima Kučajskih planina, ostavljajući šumske sastojine izvan granica preko kota 310 - "Lomnica", 357 - "Crepovo brdo", 402 - severno od Stubice, 501 - "Veliki Cerovac", 256 na reci Crnici i 463 - "Čukar" i kod kote 323 izlazi ponovo na reku Crnicu. Granica dalje ide na jug tom rekom do kote 199, istočno od cementare u Popovcu, skreće na jugoistok preko kota 290, 385 i 487, severno i istočno od sela Buljane i dalje po obodu šume preko kota 427, 411 i 293 na reci Suvari i preko kote 413 dolazi do kote 419, severoistočno od sela Izvor, najistočnije tačke rejona. Odatle granica ide u pravcu jugozapada granicom K.O. Izvor - Gornja Mutnica i Izvor - Donja Mutnica, sve do puta Paraćin - Zaječar i dalje u istom pravcu do kote 330, južno od Donje Mutnice. Dalje granica ide obodom šume po izohipsi 300, prolazeći po istočnom obodu sela Lešje, a od puta Lešje - Plana prelazi na kote 402, 440, 501 i 423, istočno od naselja Plana. Granica dalje od kote 396 ide na istok granicom opština Paraćin i Ražanj (od granice K.O. Plana - Skorica), a zatim granicom opština Paraćin i Ćićevac do autoputa Niš - Beograd (granica K.O. Drenovac i Pojate). Granica dalje ide na sever autoputem sve do K.O. Ćuprija - grad (uključujući i celu K.O. Paraćin - grad), a zatim asfaltnim putem Ćuprija - Svilajnac na sever sve do naselja Gornja Mala ispred mesta Krušar, skreće na zapad do puta po zapadnom obodu naselja i dalje se uključuje na asfaltni put Krušar - Glogovac - Mali Popović - Duboka. Granica vinogorja dalje ide asfaltnim putem na jugozapad, preko manastira Jaković i kote 113.0 do manastira Tomić, odnosno početne tačke vinogorja.

Obuhvaćene katastarske opštine

Paraćinsko vinogorje obuhvata delove katastarskih opština Rajkinac, Duboka, Glogovac, Mali Popović, Dražimirovac, Krušar, Virine, Isakovo, Vlaška, Supska, Paljane, Ćuprija - van grad, Senje, Stubica, Zabrega, Buljane, Plana, Busilovac, Drenovac, Krežbinac, Ratare, Lebina, Plana, Lešje, Tekija, Glavica, Gornja Mutnica, Šaludovac i Paraćin - van varoš, kao i katastarske opštine Dobra Voda, Ivankovac, Popovac, Batinac, Bošnjane, Davidovac, Mirilovac, Golubovac i Gornje Vidovo II.

1.11.2. Jagodinsko vinogorje/Jagodina

Prostiranje

Jagodinsko vinogorje obuhvata vinogradarske terene sa leve strane Velike Morave u neposrednoj blizini grada Jagodine.

Granice

Sa severne strane granica vinogorja počinje u K.O. Miloševo od mesta gde asfaltni put Brzan - Bagrdan - Jagodina preseca granicu opština Jagodina i Batočina i ide tim putem na jug, a zatim se u naselju Donji Račnik odvaja na zapad seoskim putem po obodu šume, preko potesa "Cerjak" i kote 258, zatim severno od potesa "Dugačka kosa" i na zapad do kote 274, istočno od potesa "Cerjak". Odatle granica ide na jugoistok izohipsom 250 do potesa "Veliko brdo", zapadno od Novog Laništa, a zatim na severoistok putem po obodu šume, severno od potesa "Đula" izlazi na asfaltni put u koti 110.32. Granica odatle ide na jug tim putem do mosta preko Kamenitog potoka, a dalje nastavlja prugom sve do železničke stanice Jagodina. Odatle granica nastavlja prugom na jugozapad krakom prema fabrici kablova u Majuru do kote 118.7, a zatim putem po južnom i jugoistočnom obodu naselja Jagodina seče reku Belicu kod gradskog stadiona i dolazi do mosta preko Voljevačkog potoka, na asfaltnom putu Jagodina - Dragocvet i njime sve do Kovačevačkog potoka (raskrsnica puteva ka selima Bunar i Loćika). Odatle granica ide izohipsom 150 do asfaltnog puta Dragocvet - Loćika, severno od zaseoka Miletićska Mala, a dalje na severoistok po obodu šume preko kota 232 - "Rajkovica" i 231, potes "Ćelijan" i dolazi do kote 181 na seoskom putu od Novog Naselja ka Trnavi. Odatle granica ide izohipsom 150, severnom kosinom Đurđevog brda i dolazi do kote 125.4 na raskrsnici puteva ka Ćupriji i Koloniji. Odatle granica ide na jug asfaltnim putem preko Kolonije do ušća Antinog potoka u Lugomir. Odatle granica skreće u pravcu zapada preko kote 223 - "Čuka" na izohipsu 200 kojom dolazi do zaseoka Pojate, izbacujući tako šumu potes "Podkrš". Odatle granica nastavlja asfaltnim putem preko Kolara do granice opština Jagodina i Rekovac (granica K.O. Medojevac - Loćika), a zatim na severozapad tom granicom sve do Grabovačkog potoka na granici K.O. Slatina - Vel. Sugubina. Odatle se granica odvaja na istok putem do kote 417, a zatim preko kote 398 - "Lipovita kosa", putem po južnom obodu šume tog potesa do potoka Grabak. Odatle granica ide izohipsom 300 prateći taj potok, kao i potok Jelica i dolazi do kote 292 - "Plandište". Odatle granica skreće na sever i preko kota 220 - "Jelica" i 378 - "Vrška čuka" do mesta spajanja Ružinog potoka i potoka Bešnjaja (početak reke Belice). Odatle granica ide na severozapad potokom Bešnjaja do granice K.O. Mišević - Velika Sugubina, kratko tom granicom, a zatim preko kota 334 - "Jevtov potok", 471 - "Rakljata kosa", 469 - "Božurova kosa", 536 - "Panov grob", 503 - "Klik" i 472 - "Livade" i u potesu "Šarenik" izlazi na izohipsu 500 i njome na jugoistok, a zatim i seoskim putem od kote 448.30 - severozapadno od sela Lozovik do Jošaničkog Prnjavora, a zatim uzvodno rekom Jošanicom na severozapad do kote 229, a zatim na sever preko kota 456 - "Šindra", 535, 477, 474, zapadno od Gornjeg Štiplja i 394 - "Ornice". Odatle granica vinogorja ide na sever linijom prema koti 422 - "Krušačka kosa", sve do puta koji povezuje selo Vranovac sa potesom "Zeleni kamen", i tim putem na jugoistok preko kote 418 - "Straža" do puta Vranovac - Gornje Štiplje. Dalje granica ide na sever najpre tim putem do naselja Vranovac, a zatim Račničkim, pa Dugačkim potokom do potesa "Livade", zapadno od Gornjeg Račnika i kote 267 - "Daske", pa seče put Bagrdan - Komarice kod ušća Punarskog potoka u Osaonicu i ide do kota 287 - "Beli kamen" i 218 - "Lovačko polje" i kod potesa "Vinogradi" dolazi do granice opština Jagodina i Batočina (granica K.O. Miloševo i Brzan), a zatim granicom tih opština do početne tačke vinogorja.

Jagodinsko vinogorje ne obuhvata područje šuma potesa "Čukar" iznad manastira Jošanica, kao i "Logorište" u K.O. Donji Račnik i Ribnik.

Obuhvaćene katastarske opštine

Jagodinsko vinogorje obuhvata delove katastarskih opština Miloševo, Bagrdan - selo, Bagrdan - varošica, Lovci, Gornji Rečnik, Vranovac, Lanište, Ribnik, Bukovče, Medojevac, Dragoševac, Kolare, Glavinci, Bresje, Jagodina, Vinorača, Dragocvet, Šuljkovac, Bunar, Lukar, Slatina, Vrba, Belica, Mišević, Jošanički Prnjavor, Kalenovac i Gornje Štiplje, kao i katastarske opštine Donje Štiplje, Crnče, Siokovac, Deonica, Međureč, Kovačevac, Šantarovac i Topola.

1.11.3. Jovačko vinogorje/Jovac

Prostiranje

Jovačko vinogorje se nalazi s leve strane Velike Morave, južno od Jagodine.

Granice

Jovačko vinogorje se nalazi s leve strane Velike Morave, južno od Jagodine. Granica vinogorja počinje od tromeđe K.O. Majur, Bresje i Jagodina i ide na severoistok granicom K.O. Majur - Jagodina i dalje na jugoistok asfaltnim putem Jagodina - Ćuprija, do raskrsnice kod pružnog prelaza, a odatle na jug putem za Varvarin. Dalje ide tim putem uključujući naselja Ostrikovac, Jovac, Dvorica, Silji Vir, Trešnjevica, Raševica, Potočac i Svojnovo, sve do granice K.O. Svojnovo - Obrež, gde skreće na zapad tom granicom. Odatle granica ide na sever istočnim padinama Juhora, najpre preko kote 265 - manastir Sveti Nikola, zatim Crkvenim potokom do kote 211 i dalje preko kota 250 - "Minin potok", 357 - "Svojnovački breg", 185 - sastav Velikog i Crkvenog potoka, 335 - "Poljana", 188 - "Duboki potok", 202 - "Bugarski potok", 267 - "Leva kosa", 356, 185 - "Plitki potok", 286 - "Trlinska kosa", 365 - "Mali kamen", 256 - "Sinjivirski potok", 209 - "Dvorički potok", 198 - "Vranjevački potok" i 388 - "Goveđarnik", zatim izohipsom 350 i preko kote 352 - "Kanđa" u pravcu severa izlazi na reku Lugomir, kod železničkog mosta istočno od fabrike kablova, odnosno početne tačke vinogorja.

Obuhvaćene katastarske opštine

Jovačko vinogorje obuhvata delove katastarskih opština Majur, Ostrikovac, Jovac, Dvorica, Sinji Vir, Trešnjevica, Raševica, Potočac i Svojnovo.

1.11.4. Levačko vinogorje/Levač

Prostiranje

Levačko vinogorje se nalazi na severozapadnim padinama Juhora i u gornjem delu sliva reke Lugomir.

Granice

Na severnoj strani, granica vinogorja počinje od tromeđe opština Rekovac, Jagodina i Kragujevac i ide istočno granicom opština Rekovac i Jagodina do Županjevačke reke. Odatle granica ide najpre tom rekom do kote 198 - ušće Rakinog potoka, a zatim tim potokom do kote 314 - "Kosica". Dalje granica ide izohipsom 400 i dolazi istočno od potesa "Gajina kosa". Granica ide kratko na zapad putem, a zatim od izvora Gajinog potoka do ušća u Belu Draču. Odatle granica ide na jug, najpre tom rekom do njenog nastanka, a zatim na jugozapad Malom Dračom do kote 336. Odatle granica nastavlja putem do kote 432 - "Breza" u selu Sekurič, a zatim putem na jugoistok preko kote 470 i potesa "Prevoje" i "Bara" i kota 426 i 385 - "Sekurička kosa" izlazi na granicu opština Rekovac - Varvarin. Granica vinogorja nastavlja tom granicom na zapad sve do asfaltnog puta Oparić - Krčin, zatim kratko ide tim putem, a zatim i izohipsom 350, po severnoj kosi potesa "Gorica" i "Veliki Blagotin" sve do koordinate: N 43° 44’ 25", E 21° 05’ 48", odakle se uključuje na izohipsu 400 i u koti 387.42 izlazi na asfaltni put Oparić - Poljna, jugozapadno od zaseoka Brašićka Mala. Ovim putem granica ide na jug, sve do granice opština Rekovac i Trstenik, a zatim njome na zapad do tromeđe sa K.O. Riljac - Gornji Dubič - Prevešt. Odatle granica nastavlja na sever preko potoka Vukovac i kota 527 - "Cvetkovica", 485 - "Drača", 571 - "Savina glava", 440 - "Zapis", 450 - "Sibnička reka", 476 - "Gornja Sibnica", 452, 516 i 387 "Županjevačka reka" i dalje preko kota 622, 406 - "Velika reka", 456 - "Voljevački potok", 549, 463 - zapadno od Šiljevice i 486 - "Močilska reka", zatim skreće kratko na istok preko kota 582, 546, 513 - "Strančine", 344 i 394, a zatim i na sever 362, 394 - "Grobljanska kosa", 407 - zapadno od Rekovca, 376, 258.35 - "Dulenska reka", 430 - "Ravni gaj" i 300 - "Slepčev potok" do granice opština Rekovac i Kragujevac (mesto spajanja K.O. Ratković i K.O. Rekovac sa opštinom Kragujevac) na Dulenskoj reci, a zatim granicom ovih dveju opština, preseca put Kragujevac - Jagodina i nastavlja do tromeđe opština Rekovac, Jagodina i Kragujevac, odnosno početne tačke vinogorja.

Obuhvaćene katastarske opštine

Levačko vinogorje obuhvata delove katastarskih opština Lomnica, Rekovac, Ursule, Velika Kruševica, Siljevica, Bogalinac, Županjevac, Sibnica, Kaludra, Prevešt, Oparić, Belušić, Sekurič i Beočić, kao i katastarske opštine Ratković, Cikot, Loćika, Vukmanovac, Kavadar, Rabenovac, Tečić, Komarane, Motrić, Maleševo, Bare, Dragovo, Lepojević i Brajinovac.

1.11.5. Temnićko vinogorje/Temnić

Prostiranje

Temnićko vinogorje obuhvata vinogradarske terene na uzvišenjima sa desne strane Zapadne Morave u njenom najnižem delu, sve do sastava s Južnom Moravom, kao i jedan deo pobrežja koji se odatle nastavlja, a nalazi se sa leve strane Velike Morave.

Granice

Granica vinogorja počinje od tromeđe opština Varvarin, Rekovac i Trstenik i ide na severoistok granicom opština Varvarin - Rekovac sve do Vodičkog potoka na granici K.O. Pajkovac - Sekurič, a zatim na jugoistok tim potokom do asfaltnog puta Bačina - Pajkovac - Donji Krčin - Zalogovac u selu Pajkovcu, a zatim tim putem na jug, prelazi Kalenićku reku i skreće asfaltnim putem preko kote 243 ka selu Toljevac i tim putem do Lazarovog potoka. Odatle granica skreće na istok seoskim putem do potesa "Mali Parlog", a zatim na sever putem preko kote 423 - "Debelo brdo", a zatim i na jug preko kota 253 i 269 na Cerničkoj reci. Odatle granica skreće na istok preko kota 413 - "Pogled" i 242 - "Ciganski potok" i u koti 304, severozapadno od sela Cernica izlazi na izohipsu 300. Granica ide tom izohipsom na sever, zaobilazi vrh Golo brdo i istočno od njega ide putem preko kote 263 do Kalenićke reke na južnom obodu sela Orašje. Odatle granica ide na sever preko kota 207, 375 - "Jankov grob", 375 - "Prva poljana", 268, 335, 396 - "Smrdan", 288 i 380 - "Bogdanče" gde izlazi na granicu opština Varvarin i Paraćin. Granica vinogorja ide tom granicom na istok sve do izohipse 150, iznad asfaltnog puta Paraćin - Obrež - Varvarin. Granica ide tom izohipsom na jug sve do asfaltnog puta Varvarin - Bačina, skreće na zapad i njime sve do mosta preko Izbeničke reke gde prelazi na izohipsu 160. Tom izohipsom granica prelazi Kalenićku reku i izlazi na asfaltni put koji od Bačine ide prema potesu "Grabovac" i tim se putem, izbacujući dolinu Kalenićke reke, vraća na istok sve do kote 151, na raskrsnici puteva prema Varvarinu i potesu "Bugarsko ograđe". Granica odatle ide na jug putem između izohipse 150 i asfaltnog puta Varvarin - Kruševac i preko potesa "Bugarsko ograđe" izlazi na raskrsnicu asfaltnih puteva Varvarin - Kruševac i Bošnjane - Padež. Odatle granica ide na jug putem Varvarin - Kruševac sve do granice tih dveju opština, a zatim tom granicom na zapad i granicom opština Varvarin - Trstenik sve do početne tačke vinogorja.

Obuhvaćene katastarske opštine

Temnićko vinogorje obuhvata delove katastarskih opština Karanovac, Donji Krčin, Pajkovac, Toljevac, Cernica, Orašje, Izbenica, Suvaja, Obrež, Gornji Katun, Bačina, Varvarin - selo, Maskare i Bošnjane, kao i katastarske opštine Gornji Krčin, Mala Kruševica, Parcane, Zalogovac i Marenovo.

1.11.6. Trsteničko vinogorje/Trstenik

Prostiranje

Trsteničko vinogorje se prostire u okolini Trstenika na brdskim terenima sa obe strane Zapadne Morave.

Granice

Severni deo ovog vinogorja se nalazi sa leve strane Zapadne Morave i obuhvata vinogradarske terene iznad asfaltnog puta Trstenik - Velika Drenova, jugozapadno od oblasti Levač. Granica severnog dela vinogorja počinje od Grabovačke tvrđave, severozapadno od Trstenika i kreće kratko na istok asfaltnim putem do Male reke, gde skreće na sever tom rekom do potesa "Bečevine", zatim na severoistok izohipsom 250, a zatim kod manastira Ljubostinja prelazi na asfaltni put kojim se vraća na jug prema Trsteniku do kote 180. Odatle granica skreće na severoistok do manastira Sveta Petka i dalje izohipsom 350 ispod potesa "Grabovačko brdo", sve do Vukovog potoka, a zatim tim potokom ide do kote 207 - ušće u Bogdanjsku reku. Odatle granica ide preko kota 315 - "Đurovača", 251 "Bogdanjska reka" i 404 - "Staro brdo". Odatle granica nastavlja na sever izohipsom 400, zapadno od potesa "Izopolje", a zatim granicom K.O. Mijajlovac - Prnjavor, Mijajlovac - Donji Dubič, Božurevac - Donji Dubič, Riljac - Donji Dubič i Riljac - Gornji Dubič sve do tromeđe sa K.O. Prevešt, odnosno granice opština Trstenik i Rekovac. Odatle granica nastavlja na istok granicom tih opština, a zatim i opština Trstenik i Kruševac, sve do asfaltnog puta Kruševac - Velika Drenova - Medveđa - Grabovac i dalje asfaltnim putem do Grabovačke tvrđave, odnosno početne tačke.

Južni deo (Podžupska sela) ovog vinogorja se nalazi sa desne strane Zapadne Morave. Taj deo obuhvata vinogradarske terene iznad mesta Čaira i Odžaka, izohipse 200, sela Lopoša, Okruglice, Tobolca i Stopanje. Granica počinje od asfaltnog puta Kraljevo - Kruševac na mostu preko Popinske reke i ide na istok tim putem, obuhvatajući područje grada Trstenika sve do granice opština Trstenik i Kruševac. Dalje granica ide na jug tom granicom i nastavlja granicom opština Trstenik i Aleksandrovac do izohipse 270, severno od Blatskog potoka i nastavlja putem od kote 296, jugoistočno od crkve u selu Golubac i dalje na jugozapad preko kote 325 - "Drenjak" do kote 353. Odatle granica ide putem prema potesu "Blatska poljana" i izlazi ponovo na granicu opština Trstenik i Aleksandrovac. Granica ide na zapad tom granicom sve do raskrsnice asfaltnih puteva ka Rataju i Rudenici, a odatle na sever preko kote 422 - "Čukara" i preko potesa "Vojnež" izlazi na izohipsu 300 kojom ide istočno od Omašničke reke i tom izohipsom sve do asfaltnog puta Rataje - Stopanja. Odatle granica ide na zapad putem po severnom obodu šume, zatim Vlaškim potokom i izlazi na kotu 368 na asfaltnom putu Tobolac - Rudenice i tim putem do granice opština Trstenik i Aleksandrovac (granica K.O. Rudenice - Riđevštica). Odatle granica skreće na zapad i ide preko kota 442 - "potok Lazica" i 499 - severno od zaseoka Punoševići, pa skreće na sever preko kota 357 - "potok Srebrnica", 449 - "Pečeni grob" i kote 466. Odatle granica ide izohipsom 350 južno i zapadno od sela Bučja sve do iznad kote 324 - "Bučka reka", prelazi sa severne strane te reke i nastavlja izohipsom 350 sve do istočno od kote 438 - "Dub", a zatim na severozapad preko te kote i kota 501 - jugozapadno od sela Velika Jasikovica, 424 - "Nedeljkovići", 336, 330 - "Gornja Crnišava", 280 - "Igroš", 277 - "Ravnište" iznad sela Čairi, 427 i 290 zapadno od Čaira. Odatle granica vinogorja ide na zapad izohipsom 250, iznad sela Osaonica do mesta južno od mosta preko Osaoničke reke i u istom pravcu prelazi reku i nastavlja izohipsom 250. Granica tom izohipsom dolazi do ispod kote 320 - "Stražba" i izlazi na Popinsku reku. Odatle granica skreće na sever Popinskom rekom do početne tačke na asfaltnom putu Kraljevo - Kruševac.

Trsteničko vinogorje ne obuhvata područje šume jugozapadno od manastira Veluće, kao i područje pod šumskim pojasom u dolini Pasjačke reke od potesa "Dubrava" na jugu do potesa "Slatina" na severu.

Obuhvaćene katastarske opštine

Trsteničko vinogorje obuhvata sledeće katastarske opštine:

Severni deo: delovi katastarskih opština Velika Drenova, Selište, Medveđa, Bogdanje, Mijajlovac i Poljna, kao i katastarske opštine Riljac, Božurevac, Mala Sugubina, Rujišnik, Mala Drenova, Milutovac i Stragari.

Južni deo: delovi katastarskih opština Trstenik, Čairi, Odžaci, Gornji Ribnik, Donji Ribnik, Gornja Crnišava, Lopaš, Stari Trstenik, Stopanja, Bresno Polje, Omašnica, Golubovac, Rataje, Tobolac, Pajsak, Veluće, Riđevštica, Bučje i Jasikovica, kao i katastarske opštine Donja Crnišava, Kamenjača i Okruglica.

1.11.7. Kruševačko vinogorje/Kruševac

Prostiranje

Kruševačko vinogorje se prostire na valovitim i brdskim terenima na severnoj i južnoj strani od Kruševca.

Granice

Kruševačko vinogorje se sastoji od dva dela - severnog i južnog.

Severni deo ovog vinogorja se nalazi sa leve strane Zapadne Morave i obuhvata vinogradarske terene iznad asfaltnog puta Velika Drenova - Kruševac, jugoistočo od oblasti Levač i južno od oblasti Temnić. Granica severnog dela vinogorja počinje od asfaltnog puta Velika Drenova - Kruševac do granice opština Kruševac i Trstenik, kreće na sever tom granicom, a zatim na istok granicom opština Kruševac i Varvarin i njome do asfaltnog puta Varvarin - Kruševac. Granica dalje ide na jugozapad i dalje na zapad asfaltnim putem preko Velike Drenove do početne tačke severnog dela vinogorja.

Južni deo ovog vinogorja se nalazi sa desne strane Zapadne Morave na širem prostoru zapadno i istočno od Kruševca. Granica južnog dela vinogorja počinje od asfaltnog puta Kruševac - Stopanja - Trstenik na granici opština Kruševac i Trstenik i kreće na istok tim putem, sve do raskrsnice sa putem za selo Koševi. Granica se tu odvaja tim asfaltnim putem i kreće prema železničkoj stanici Koševi, a zatim na jug asfaltnim putem do kote 149.9. Odatle granica ide na istok izohipsom 150, prolazeći severno od naselja Čitluk, Kruševac i Dedina, i zapadno od železničke stanice Dedina izlazi na asfaltni put Kruševac - Ćićevac. Tim putem granica ide do kote 148 - "Rakovački potok", a odatle u pravcu jugoistoka preko kota 306 - "Bučje", 407, 332 - "Strik njiva", 310 - "potok Dedinac", 398 - "Donji pogled", 263 - "Ašane" i 268, zapadno od sela Jošje, a odatle granicom K.O. Kaonik - Jošje sve do potoka u potesu "Batalnica". Odatle granica prelazi na izohipsu 200 kojom se izbacuje dolina Ribarske i Sušičke reke i izlazi na granicu K.O. Kaonik - Đunis i njome do granice opština Kruševac i Aleksinac, a zatim granicom tih opština do asfaltnog puta Jakovlje - Rosica - Ribare i tim putem na zapad do naselja Ribare. Odatle granica skreće na severozapad i preko kota 371 - "Duboki potok", 414 - južno od Malog Krušinca, 441 - put Malo Krušince - Veliko Krušince, 379 - crkva Sv. Panteleja u Velikom Krušincu i 399 u selu Mala Reka, na Bugarskom potoku izlazi na izohipsu 350. Tom izohipsom granica ide na sever i ispod brda Lakče izlazi na asfaltni put Veliki Šiljegovac - Belasica i tim putem do nastanka Belasičke reke od Mladenovog i Rličkog potoka. Odatle granica ide na zapad seoskim putem preko zaseoka Provalija, iznad sela Zdravinja i preko kote 413 - "Srneće" izlazi na asfaltni put Zebica - Zdravinje - Poljaci - Dvorane i tim putem do skretanja za Gornje Sezemče. Odatle granica ide preko kote 252 - reka "Bistrica" u selu Dvorane na izohipsu 250 i njome sve do zapadno od potesa "Čukar" između sela Modrica i Veliko Golovode. Odatle se granica vinogorja spušta seoskim putem preko potesa "Lašići" do asfaltnog puta Kobilje - Kruševac u naselju Veliko Golovode i tim putem u istom pravcu prelazi reku Rasinu i asfaltnim putem preko sela Mudrakovac izlazi na asfaltni put Kruševac - Brus. Granica vinogorja nastavlja tim putem na jugozapad, ide sve do granice K.O. Majdevo - Ćelije i tom granicom na severozapad do granice opština Kruševac i Aleksandrovac. Granica dalje ide tom granicom opština sve do asfaltnog puta Kruševac - Donji Stupanj, skreće na severoistok tim putem do kote 198, a odatle na severozapad putem preko zaseoka Pločići i kote 270 do sela Žabare. Odatle granica nastavlja putem na jugozapad uz potok Bukovac i ponovo izlazi na granicu opština Kruševac i Aleksandrovac, izbacujući tako šumski pojas potesa "Dubrava". Odatle granica ide na sever tom granicom, a zatim granicom opština Kruševac i Trstenik sve do regionalnog puta Kraljevo - Pojate i početne tačke granice južnog dela vinogorja.

Kruševačko vinogorje ne obuhvata područje šume severno od asfaltnog puta Kruševac - Velika Drenova na području između sela Jasika i Brajkovac.

Obuhvaćene katastarske opštine

Kruševačko vinogorje obuhvata sledeće katastarske opštine:

Severni deo: delovi katastarskih opština Šanac, Gavez, Jasika, Velika Kruševica, Srnje, Krvavica, Šašilovac, Brajkovac, Konjuh, Bela Voda i Kukljin, kao i katastarske opštine Lazarevac, Komorane, Ljubava, Kamenare, Globare, Padež i Vratare.

Južni deo: delovi katastarskih opština Globoder, Pepeljevac, Trebotin, Čitluk, Lazarica, Kruševac, Štitare, Majdevo, Kupci, Šogolj, Šavrane, Gornji Stepoš, Donji Stepoš, Lipovac, Mudrakovac, Veliko Golovode, Modrica, Parunovac, Tekija, Dedina, Makrešane, Gaglovo, Kaonik, Crkvina, Dvorane, Poljaci, Zdravinje, Sušica, Belasica, Mala Reka, Krušince, Ribare, Rosica i Veliki Šinjegovac, kao i katastarske opštine Mačkovac, Pakašnica, Vučak, Gari, Cerova, Lukavac, Meševo, Doljane, Sebečevac, Malo Golovode, Kapidžija, Mali Šeljegovac, Pasjak, Bovan, Stanci, Lovci, Kobilje, Pozlata, Zubovac, Grevci i Zebica.

1.11.8. Župsko vinogorje/Župa

Prostiranje

Župsko vinogorje se nalazi na uzvišenjima i brežuljkastim terenima Aleksandrovačke Župe.

Granice

Župsko vinogorje se nalazi na uzvišenjima i brežuljkastim terenima oblasti Župa. Granica na severozapadu vinogorja kreće od mesta na granici opština Aleksandrovac i Trstenik na asfaltnom putu Tobolac - Rudenice (na granici K.O. Rudenice - Riđevštica) i kreće na kratko na istok tom granicom, a zatim putem po južnom obodu šumskog pojasa potesa "Čukara" i ponovo nastavlja granicom tih opština, a zatim i Aleksandrovac i Kruševac sve do tromeđe K.O. G. Zleginje - Subotica - Ćelije. Odatle granica skreće na severozapad i ide preko kota 365 - "Sinanovac", 320 - "Dubokinac" i 430 - "Čuka" i od kote 391 prelazi na izohipsu 400, seče asfaltni put Trnavci - Bela stena, i dolazi do seoskog puta ka potesu "Čukatak". Granica prelazi Trnavačku reku u pravcu zapada i nastavlja putem po severnom, zapadnom i južnom obodu potesa "Jelenjak", istočno od naselja Ljubinci i izlazi na reku Vrataricu. Granica ide na jug tom rekom do crkve u Dobroljupcima, a odatle skreće na istok najpre putem do kota 496 - "Karaula" i 436 i izlazi na granicu K.O. Dobroljupci - Žilinci. Odatle granica ide na severozapad najpre tom granicom, a zatim i Igroš - Strojinci, Igroš - Lepenac, Igroš - Tršanovci, Šljivovo - Tršanovci i Mala Vrbnica - Tršanovci. Dalje granica ide preko kote 386 - zapadno od zaseoka Minići i preko zaseoka Vukojčići izlazi na izohipsu 400 i njome ide do kote 388 na seoskom putu Vukojčići - Boškovići. Odatle granica skreće na zapad i putem dolazi do zaseoka Obradovići i dalje na severozapad putem prema Šljivovu preko kote 424 - "Čukara" izlazi na izohipsu 450. Tom izohipsom granica ide u istom pravcu i jedino se odvaja od nje preko kote 411 - ušće potoka Gostinac u Vrataricu i nastavlja sa južne strane Vratarice sve do mesta gde se put Lesenovci - Donji Vratari, odvaja od šume potesa "Tucanj". Granica vinogorja nastavlja zapadnim obodom te šume i dolazi na granicu K.O. Donji Vratari - Milentija, ide tom granicom, a zatim i Donji Vratari - Budilovina i Donji Vratari - Gornji Vratari sve do asfaltnog puta Aleksandrovac - Donji Vratari - Boturići i tim putem na severoistok sve do mosta preko Vratarice. Odatle granica nastavlja na severozapad izohipsom 500, prelazi asfaltni put paralelan uz potok Krupaja i nastavlja putem uz Vratarnicu po obodu šume. Granica dolazi do jugozapadnog oboda naselja Gornji Vratari, i skreće na zapad putem po obodu šume, južno od kote 656 - "Karaula" i jugozapadno od zaseoka Gašići izlazi na granicu K.O. Gornji Vratari - Boturići, ide tom granicom, a zatim i granicom K.O. Gornji Vratari - Velika Vrbnica Gornja. Granica dalje ide izohipsom 550, sa istočne strane Vratarnice u pravcu jugoistoka, a zatim iznad zaseoka Gošići odvaja se na severoistok i obodom šume preko kote 630 - "Dub" izlazi na izohipsu 600. Tom izohipsom granica dolazi do izvora Latkovačke reke između zaseoka Vasići i Živadinovići. Odatle granica u istom pravcu dolazi do kote 729 - "Latkovac" i dalje asfaltnim putem ka selu Stanišinci i dolazi do raskrsnice asfaltnih puteva prema zaseoku Rakići, skreće tim putem na jugoistok preko kote 729 - "Rakićko brdo" i dolazi do kote 702. Odatle granica ide na istok i preko kote 502 - "Gluvački potok", izlazi na izohipsu 550, pa nastavlja njome sve do kote 573 - "Gradište" i u istom pravcu izlazi na put Puhovac - Petkovići. Granica odatle skreće na severoistok tim putem, a zatim i putem ka zaseoku Filipovići i ispred Lenačkog potoka prelazi na izohipsu 500. Granica ide kratko tom izohipsom do puta između zaseoka Filipovići - Petkovići, prelazi Lenački potok i u pravcu severoistoka preko potesa "Lazinac", severno od Venje Glave dolazi do kote 713 - izvor potoka Koprivnjak. Granica dalje nastavlja izohipsom 700 na jugoistok do potesa "Obzovik", a zatim putem prema selu Bratići do potesa "Gučka" gde izohipsom 600 dolazi do škole u zaseoku Čurići. Granica dalje nastavlja u istom pravcu putem po granici K.O. Bratići - Ržanica, a zatim od mesta gde se skreće za zaseok Ivanovići. Odatle granica ide na jugoistok po južnom obodu uskog šumskog pojasa oko Bratićke reke preko kote 455 - "Pavlov breg", dolazi do seoskog puta severoistočno od potesa "Mala Baorica" i vraća se severnim obodom pomenute šume prateći izohipsu 450 i dolazi do naselja Bratići. Tu granica izlazi na granicu rejona i ide na istok od kote 542 - severno od sela Bratići granicom opština Aleksandrovac i Trstenik do početne tačke vinogorja.

Župsko vinogorje ne obuhvata sledeće šumske komplekse: u zapadnom i južnom delu K.O. Starci - Popovci; u severnom i severoistočnom delu K.O. Latkovac; u zapadnom delu K.O. Puhovac, u jugozapadnom delu K.O. Velja Glava; u severozapadnom delu K.O. Drenča; u centralnom delu K.O. Ržanica; kao i u južnom i jugozapadnom delu K.O. Tuleš.

Župsko vinogorje obuhvata i sledeće oaze:

Oaza Zlatari počinje na Suvajskoj reci u naselju Albanija i ide na istok preko Kućetinske kose do kote 476, izlazi na put kojim ide na jug do kote 441, nastavlja putem, a zatim se uključuje na izohipsu 350 kojom ide na zapad, obuhvata naselje Bogiše, uključuje se na asfaltni put kojim skreće na sever, istočno od reke Rasine i na taj način dolazi do početne tačke oaze.

Oaza Strojinci - sever obuhvata naselje Strojinci. Granica polazi od koordinate: N 43° 22’ 07", E 21° 06’ 40" između puta Strojinci - Brus i reke Kućevac na izohipsi 400 i odatle kreće na istok obodom šume do koordinate: N 44° 22’ 09", E 21° 07’ 22", skreće na jug putem i izlazi na glavni put Strojinci - Zlatari i njime ide kratko na istok do koordinate: N 43° 22’ 00", E 21° 07’ 25", odakle skreće na jug putem i nastavlja na zapad, južno od potesa Raičevići. Granica zatim obilazi naselje Strojinci sa južne, a zatim i zapadne strane i preko koordinate: N 43° 22’ 01", E 21° 06’ 33" dolazi do početne tačke oaze.

Oaza Strojinci - jug počinje u koti 431 i ide na istok izohipsom 390 do kote 409, skreće na jug sve vreme idući obodom šume i dolazi do severno od kote 549, odakle skreće na zapad nastavljajući obodom šume. Granica zatim prolazi severno od potesa Biljurovac i Jabukovac i preko koordinata: N 43° 21’ 25", E 21° 05’ 56" i N 43° 21’ 23", E 21° 06’ 17" i potesa "Vuči breg" dolazi do početne tačke.

Oaza Dupci se prostire na K.O. Dupci i Strojinci. Granica kreće južno od puta Kruševac - Brus u koordinati: N 43° 21’ 47", E 21° 08’ 05" i ide putem između parcela na istok, a zatim i na jug, pa na zapad. Granica oaze se zatim istočno od potesa Kamenjak u koordinati: N 43° 20’ 57", E 21° 07’ 52" uključuje na drugi put kojim ide na sever i njime dolazi do početne tačke.

Oaza Lepenac obuhvata malo područje sa južne strane od granice rejona, odnosno vinogorja. Kreće na putu Igroš - Lepenac u koordinati: N 43° 21’ 38", E 21° 05’ 13", a zatim prelazi na sporedni put kojim ide na istok. Granica zatim u koordinati: 44° 41’ 23", 21° 05’42" prelazi na put kojim ide na jugozapad, a zatim prelazi na izohipsu 400, kojom ide na severozapad i izlazi na put Igroš - Lepenac i dolazi do početne tačke oaze.

Oaza Ribari - sever obuhvata deo naselja Ribari, zapadno od reke Rasine. Granica oaze počinje u koordinati: N 43° 25’ 16", E 20° 59’ 21" i preko koordinata: N 43° 25’ 01", E 20° 58’ 57"; N 43° 24’ 57", E 20° 59’ 16"; N 43° 25’ 01", E 20° 58’ 39" i N 43° 25’ 10", E 20° 59’ 01" dolazi do početne tačke oaze.

Oaza Ribari - jug obuhvata mali deo naselja Ribari oivičen šumom sa zapadne strane reke Rasine, južno od potesa "Veliki Ribari" i severozapadno od kote 583.

Oaza Milentija - jug obuhvata područje zapadno od reke Rasine i južno od Jasikovačkog potoka, obuhvatajući jedan deo naselja Milentija.

Oaza Milentija - centralni deo obuhvata deo između severnog i južnog dela oaze Milentija, istočno od kote 599, obuhvatajući veoma mali deo naseljenog mesta.

Oaza Milentija - sever obuhvata područje zapadno od reke Rasine i južno od Bašićke reke. Oaza obuhvata parcele oivičene šumskim pojasom u koordinatama: N 43° 25’ 57", E 20° 59’ 23"; N 43° 25’ 46", E 20° 59’ 08"; N 43° 25’ 51", E 20° 58’ 52" i N 43° 25’ 59", E 20° 59’ 06".

Obuhvaćene katastarske opštine

Župsko vinogorje obuhvata delove katastarskih opština Mrmoš, Gornja Zleginja, Subotica, Vražogrnci, Trnavci, DobroLjubci, Igroš, Šljivovo, Mala Vrbnica, Botunja, Lesenovci, Raklja, Donji Vratari, Starci - Popovci, Gornji Vratari, Latkovac, Kožetin, Puhovac, Drenča, Ržanica, Velja Glava, Tuleš, Tržac, Rataje, Bratići, Rudenice, Omašnica i Golubovac, Zlatari, Bogiše, Strojinci, Dupci, Lepenac, Ribari i Milentija, kao i katastarske opštine Velika Vrbnica, Velika Vrbnica Donja, Mala Vrbnica, Donji Stupanj, Gornji Stupanj, Laćisled, Dašnica, Garevina, Donja Zleginja, Crvena Jabuka, Pokrp, Parčin, Ljubinci, Bobote, Stubal, Vitkovo, Stanjevo, Aleksandrovac i Novaci.

1.11.9. Ražanjsko vinogorje/Ražanj

Prostiranje

Ražanjsko vinogorje se prostire na obroncima planine Bukovik na istoku, do reka Velike i Južne Morave na zapadu.

Granice

Granica vinogorja kreće na severozapadu, od mesta gde asfaltni put Kruševac - autoput preseca granicu opština Ćićevac i Paraćin i kreće na istok tom granicom, a zatim granicom opština Ražanj i Paraćin, i tom granicom ide na istok do potoka Radonjaš (na granici K.O. Skorica - Plana), tim potokom do ušća, zatim potokom Klisura i Krćevom rekom do kote 225 - ušće Petrovog potoka i tim potokom na istok do izvora u potesu "Bele stene". Odatle granica skreće na jug i ide preko kota 318 - "Bošnjar", 329 istočno od Smilovca, 260 - "reka Prčevica", 382 - "Ravna Dubrava", 438 i 339 - "Prlo" severoistočno od Podgorca, prelazi Veliku reku i nastavlja na jug preko kota 352, 369, 422 - "Staro lojze" i 355 - "Hajdučki kladenac". Tu granica skreće na zapad i ide Hajdučkim potokom do ušća potoka Davule, skreće na jug istočnim obodom šume i preko kote 311 - "Lipovačka reka" kratko nastavlja tom rekom, a zatim južnim obodom šume potesa "Ravnica" do kote 383 - severno od potesa "Lipovac". Odatle granica ide na jugoistok izohipsom 400 sve do Drenovačkog potoka, jugoistočno od naselja Crni Kao i kod potesa "Drenovačka kosa" izlazi na granicu opština Ražanj i Aleksinac (granica K.O. Crni Kao - Mozgovo) i granicom ove dve opštine ide do asfaltnog puta Ražanj - Deligrad. Odatle granica skreće na severozapad tim putem sve do potesa "Gradište". Tu granica skreće na sever i ide izohipsom 250 sve do tačke severno od potesa "Mladenova kosa", južno od sela Poslon, u pravcu severa prelazi Poslonsku reku i u potesu "Antonijeva strana" izlazi na izohipsu 300 i njome do kote 288, zapadno od sela Poslon. Odatle granica u pravcu severa prelazi Selski potok i u potesu "Osojak" izlazi na izohipsu 350 i njome ide do Lipovačkog potoka zapadno od sela Čubura. Odatle granica ide putem po obodu šume od potesa "Mali vrh", preko potesa "Čučanja" i dolazi do kote 237 - "Ražanjska reka", a zatim asfaltnim putem Ražanj - Mađere na severozapad, a zatim izohipsom 300, zapadno od naselja Mađere sve do potesa "Lovačko polje". Granica tu skreće na jugozapad putem preko kota 365 i 344 - "Koturača", a zatim na jug izohipsom 250, prelazi na drugu stranu Ražanjske reke preko kote 176 i nastavlja istom izohipsom sve do kote 257 - "Parlozi", severoistočno od Braljine Ražanjske, a zatim od kote 180 na zapad Krnjim potokom do pruge Niš - Stalać i prugom na sever do kote 155, nedaleko od ušća Ražanjske reke. Odatle granica ide na sever izohipsom 150, a zatim i obodom šume potesa "Topunar" i "Osoje" i dalje putem preko kota 271 - zapadno od potesa "Kozarac" i 297, skreće na zapad i preko kota 338 - "Srednja kosa", 307, 273 - "Čukar" i 183 izlazi ponovo na prugu Niš - Stalać kod ušća potoka Stevanac u Južnu Moravu i prugom na sever do asfaltnog puta Kruševac - Pojate. Tim putem granica ide na severoistok sve do početne tačke vinogorja.

Ražanjsko vinogorje obuhvata i malu oazu koju sačinjava zapadne, jugozapadne i južne padine brda iznad Stalaća, na mestu gde se nalazi srednjevekovno utvrđenje "Todorova kula", u K.O. Grad Stalać oko koordinate: N 43° 40’ 13", E 21° 24’ 11".

Obuhvaćene katastarske opštine

Ražanjsko vinogorje obuhvata delove katastarskih opština Skorica, Smilovac, Vitoševac, Podgorac, Pardik, Varoš, Rujište, Crni Kao, Lipovac, Praskovče, Poslon, Čubura, Ražanj, Mađere, Ćićevac, Radoševac, Lučina, Stalać, Ćićevac - grad, Pojate i Bračin, kao i katastarske opštine Šetka, Pločnik i Pretrkovac.

Preporučene/dozvoljene sorte i maksimalni prinosi

Preporučene/dozvoljene sorte za rejon Tri Morave po vinogorjima koje služe za proizvodnju kvalitetnog vina sa geografskim poreklom (kvalitetno vino sa kontrolisanim geografskim poreklom i kvalitetom - K.P.K. i vrhunsko vino sa kontrolisanim i garantovanim geografskim poreklom i kvalitetom - K.G.P.K.) sa maksimalnim dozvoljenim prinosima (u kilogramima) po biljci vinove loze i po hektaru su:

❶ - osnovna rejonirana sorta (preporučena) ❷ - dopunska rejonirana sorta (dozvoljena)

U izuzetno povoljnim godinama, prinos se može uvećati za najviše 0,5 kg po biljci vinove loze.

Druge karakteristike vezane za proizvodnju grožđa i vina:

1.12. BEOGRADSKI REJON/BEOGRAD

Prostiranje

Beogradski rejon obuhvata južnu zaleđinu reka Save i Dunava počevši od ušća reke Kolubare u Savu do ušća Velike Morave u Dunav i terene na obroncima planina Avale i Kosmaj.

Granice

Na severu granica rejona počinje od ušća reke Kolubare u Savu i ide desnom obalom Save, sve do njenog ušća u reku Dunav. Zatim granica ide desnom obalom Dunava do ušća Velike Morave u Dunav. Od ušća, granica ide na jug levom obalom reke Velika Morava, sve do granice opština Smederevo i Velika Plana (granična K.O. Saraorci). Odatle granica ide na zapad granicom ovih opština, a dalje granicom opština Smederevo i Smederevska Palanka sve do granice opština Mladenovac i Smederevska Palanka, zatim Mladenovac i Topola, Mladenovac i Aranđelovac, a potom granicom opština Sopot i Aranđelovac, Lazarevac - Aranđelovac, Lazarevac - Ljig, a zatim ka severu granicom opština Lazarevac - Lajkovac, Lazarevac - Ub, Obrenovac - Ub do reke Kolubare i dalje tokom Kolubare do ušća reke Kolubare u Savu gde je početna tačka rejona.

Rejon ne uključuje:

- šumski kompleks Lipovačke šume u K.O. Barajevo, Sremčica i Meljak;

- šumski kompleks na planini Kosmaj u K.O. Rogača, Nemenikuće, Koraćica i Velika Ivanča, kao i

- šumski kompleks između planina Avala i Kosmaj u K.O. Stojnik, Babe, Guberevac, Lisović, Barajevo, Parcani i Ripanj.

Karta 1.12.1. Granice rejona i vinogorja Beogradskog rejona

Obuhvaćene opštine

Beogradski rejon obuhvata teren u opštinama Obrenovac, Čukarica, Savski venac, Stari grad, Vračar, Zvezdara, Palilula, Rakovica, Voždovac, Grocka, Barajevo, Sopot, Mladenovac, Lazarevac i Smederevo.

Površine rejona i vinogorja

Beogradski rejon zauzima površinu od 241.866,90 ha.

Tabela 1.12.1. Površina Beogradskog rejona

Površine pod vinogradima

Na osnovu poljoprivrednog popisa iz 2012. godine u Beogradskom rejonu ima 1129,55 ha vinograda (oko 1061,67 ha rodnih vinograda, odnosno 93,99%), od čega je 703,29 ha sa stonim sortama i 426,26 ha sa vinskim sortama.

Grafikon 1.12.1. Površine pod obrađivanim vinogradima u opštinama obuhvaćenim Beogradskim rejonom

Klimatski faktori

U tabeli 1.12.2. su prikazane vrednosti nekih bioklimatskih indeksa na osnovu podataka iz meteoroloških stanica u Beogradu, Surčinu i Radmilovcu (1961-2010).

Tabela 1.12.2. Bioklimatski indeksi za Beogradski rejon

Karta 1.12.2. Vinklerov indeks Beogradskog rejona

Zemljišni uslovi

Preovlađujući tip zemljišta ovog rejona je eutrični kambisol, a zastupljeni su i fluvisol, humofluvisol i semiglej, luvisol i zemljišta u lesiviranju, pseudoglej, černozem i ostala zemljišta.

Karta 1.12.3. Tipovi zemljišta Beogradskog rejona

Topografski faktori

Geografska širina

Rejon se prostire od 44° 50’ geografske širine na severu do 44° 15’ geografske širine na jugu.

Nadmorska visina

Veći deo rejona se prostire na nadmorskim visinama od 100 m do 300 m, ali se predeli gde se prostiru vinogorja i gde se nalaze vinogradi uglavnom nalaze na nadmorskim visinama od 150 m do 250 m. Nadmorska visina rejona se postepeno smanjuje idući od centralnog dela rejona ka obodima rejona, sa izuzetkom u jugozapadnom delu rejona gde su takođe veće nadmorske visine.

Karta 1.12.4. Nadmorska visina Beogradskog rejona

Nagib terena

Ovaj rejon se uglavnom karakteriše umereno-strmim do blagim nagibima terena na kojima se nalaze vinogradi.

Karta 1.12.5. Nagib terena Beogradskog rejona

Ekspozicija terena

Rejon se karakteriše različitim ekspozicijama terena, ali se vinogradi uglavnom nalaze na južnim, jugoistočnim i istočnim ekspozicijama.

Karta 1.12.6. Ekspozicija terena Beogradskog rejona

Orografske karakteristike

U ovom rejonu se nalazi niža planina Avala (506 m), a u južnom delu rejona, takođe niža planina Kosmaj (626 m).

Uticaj velikih vodenih površina

U ovom rejonu veliki uticaj ima reka Dunav koja se nalazi se severne strane rejona i reka Sava koja protiče sa severozapadne strane rejona. One utiču na ranije sazrevanje grožđa zbog pojačanog difuznog zračenja, a u toku zime ublažavaju nagla kolebanja temperature čime se smanjuje opasnost od zimskih mrazeva.

Pejzaž

Ovaj rejon karakteriše nizijsko-brdski reljef gde su pretežno zastupljene šume hrasta lužnjaka, jasena, jove, vrbe, topole i dr. u nižem području, kao i šume hrasta cera, sladuna i dr. u višem području. Rejon karakteriše i veliki broj nešto manjih vodenih površina, Velika Morava sa istočne strane rejona, reka Ralja koja protiče kroz sam rejon, zatim Ljig i Kolubara sa jugozapadne i zapadne strane rejona. Brdoviti tereni, nagibi prema rekama, sa voćarskim (posebno u Gročanskom vinogorju) i ratarskim kulturama daju karakteristike pejzaža ovog rejona.

Zastupljenost vinograda i proizvođača grožđa

U ovom rejonu 4.421 gazdinstvo poseduje vinograde, što čini oko 11,88% od ukupnog broja poljoprivrednih gazdinstava ovog rejona. Najveći broj vinogradara, kao i parcela pod vinogradima se nalazi u opštini Grocka.

Vinogorja

Beogradski rejon čine sledeća vinogorja:

1.12.1. Avalsko-kosmajsko vinogorje/Avala;

1.12.2. Gročansko vinogorje/Grocka;

1.12.3. Smederevsko vinogorje/Smederevo;

1.12.4. Dubonsko vinogorje/Dubona;

1.12.5. Lazarevačko vinogorje/Lazarevac.

1.12.1. Avalsko-kosmajsko vinogorje/Avala - Kosmaj

Prostiranje

Avalsko - kosmajsko vinogorje se nalazi na zapadnim i severozapadnim padinama Kosmaja - od Mladenovca do Beograda.

Granice

Na severozapadu granica vinogorja počinje na raskrsnici puteva Obrenovac - Beograd i Obrenovac - Mislođin i ide istočno putem ka Beogradu do petlje u Ostružnici, isključujući šumski pojas uz put u K.O. Barič, Mala Moštanica i Umka. Odavde granica nastavlja kružnim putem oko Beograda ka Železniku, a zatim granicom K.O. Železnik - Veliki Makiš, Železnik - Čukarica, Kneževac - Čukarica, Kneževac - Stara Rakovica, Resnik - Stara Rakovica, Resnik - Jajinci, Rakovica selo - Jajinci, Rakovica selo - Kumodraž, Rakovica Selo - Beli Potok do početka šumskog kompleksa na Avali (koordinata: N 44° 42’ 05", E 20° 30’ 46,14", kota 300). Odatle granica skreće na zapad, na Avalski put kod kote 249 (skretanje za institut "Jaroslav Černi"), a zatim granica ide putem na jug, zaobilazeći planinu Avalu do kote 293, odakle granica ide južno preko kote 200, a zatim od kote 268 na severoistok asfaltnim putem u potesu "Rt", uključuje se ponovo na Avalski put i granicu K.O. Ripanj - Vrčin, Ripanj - Begaljica, Mala Ivanča - Begaljica, Mala Ivanča - Dražanj, Mala Ivanča - Mali Požarevac, Popović - Mali Požarevac, Popović - Đurinci, Sopot - Đurinci, Nemenikuće - Đurinci, Nemenikuće - Vlaška, Amerić - Vlaška, Mala Vrbica - Rajkovac, Mladenovac - Rajkovac, Mladenovac - Mladenovac selo, Mladenovac - Granice, Mladenovac - Kovačevac, Međulužje - Kovačevac, Jagnjilo - Kovačevac, Jagnjilo - Kusadak i Rabrovac - Kusadak. Dalje granica ide granicom rejona, odnosno granicom opština Mladenovac - Smederevska Palanka, Mladenovac - Topola, Mladenovac - Aranđelovac, Sopot - Aranđelovac do tromeđe K.O. Sibnica - Mirosaljci - Tulež. Granica dalje ide granicom opština Sopot - Lazarevac, Barajevo - Lazarevac i Obrenovac - Lazarevac, odvajajući se od tih granica opština: izohipsom 120 na granici K.O. Arnajevo - Sokolovo, izbacujući dolinu reke Seone (najistočnija koordinata: N 44° 28’ 23", E 20° 23’ 46") i potoka Tianovac; izohipsom 120 na granici K.O. Veliki Borak - Leskovac, izbacujući doline reka Beljanica (najistočnija koordinata: N 44° 34’ 39", E 20° 25’ 00"), Stojnička (najistočnija koordinata: N 44° 31’ 15", E 20° 25’ 23") i Barajevska reka (najistočnija koordinata: N 44° 32’ 43", E 20° 25’ 09"); izohipsom 130 na granici K.O. Veliki Borak - Leskovac, izbacujući dolinu potoka Oparna (najsevernija koordinata: N 44° 33’ 27", E 20° 20’ 02") i izohipsom 120 na granici K.O. Baljevac - Vrbovno, izbacujući dolinu potoka Vrbovica (najsevernija koordinata: N 44° 34’ 34", E 20° 17’ 25"). Granica dolazi do asfaltnog puta Stepojevac - Konatice - Mislođin, ide tim putem u pravcu severa, izbacujući sve vreme zapadnu stranu prema Kolubari iz vinogorja i dolazi do raskrsnice na ulazu u mesto Mislođin, odvajajući se od tog puta izohipsom 120, južno od naselja Draževac, izbacujući dolinu reke Marica (najistočnija koordinata: N 44° 36’ 47", E 20° 19’ 41") i Jasenovačkog potoka (najistočnija koordinata: N 44° 36’ 51", E 20° 16’ 50"). Granica dalje nastavlja severno lokalnim putem koji prati tok reke Kolubare do njegovog izlaska na glavni put u Mislođinu. Odavde granica nastavlja ovim putem na sever do početne tačke (raskrsnica puteva Obrenovac - Beograd i Obrenovac - Mislođin).

Vinogorje ne uključuje:

- šumski kompleks Lipovačke šume u K.O. Barajevo, Sremčica i Meljak;

- šumski kompleks na planini Kosmaj u K.O. Rogača, Nemenikuće, Koraćica i Velika Ivanča, kao i

- šumski kompleks između planina Avala i Kosmaj u K.O. Stojnik, Babe, Guberevac, Lisović, Barajevo, Parcani i Ripanj.

Obuhvaćene katastarske opštine

Avalsko-kosmajsko vinogorje obuhvata katastarske opštine Ostružnica, Železnik, Kneževac, Resnik, Rakovica selo, Umka, Velika Moštanica, Sremčica, Rušanj, Pinosava, Ripanj, Mislođin, Barič, Mala Moštanica, Barajevo, Draževac, Jasenak, Meljak, Vranić, Baćevac, Guncati, Mala Ivanča, Šiljakovac, Boždarevac, Lisović, Parcani, Ralja, Popović, Veliki Borak, Beljina, Manić, Guberevac, Babe, Sopot, Arnajevo, Rožanci, Slatina, Stojnik, Sibnica, Dučina, Nemenikuće, Drlupa, Rogača, Koraćica, Amerić, Mala Vrbica, Velika Ivanča, Mladenovac - varoš, Pružatovac, Međulužje, Markovac, Jagnjilo i Rabrovac.

1.12.2. Gročansko vinogorje/Grocka

Prostiranje

Gročansko vinogorje se nalazi u brežuljkastom predelu s desne strane Dunava, nizvodno od Beograda.

Granice

Granica vinogorja počinje nedaleko od reke Dunav, na mestu spajanja K.O. Višnjica i Palilula, na asfaltnom putu uz obalu i ide tim putem na istok do raskrsnice kod kote 117 u naselju Višnjica, a zatim desnim krakom tog puta i putem na jugoistok uz potok Ramadan izlazi na izohipsu 120. Granica ide tom izohipsom sve do šumskog pojasa potesa "Zapis" i "Bilo", zapadno od Velikog Sela, kratko se odvaja od izohipse idući zapadnim obodom šume, i ponovo izlazi na izohipsu 120, kod asfaltnog puta Slanci - Veliko Selo (koordinata: N 44° 48’ 27", E 20° 35’ 18"). Granica nastavlja tom izohipsom, izbacujući doline potoka Balabanovac, Manastirskog i Vrelskog potoka i dolazi do južnog oboda naselja Veliko Selo, na asfaltnom putu prema Vinči (koordinata: N 44° 48’ 31", E 20° 36’ 10"). Granica ide tim putem na jug, izbacujući močvarne terene uz Dunav, a zatim putem u pravcu zapada, pre Ošljanskog potoka uključuje se ponovo na izohipsu 120. Granica dalje nastavlja tom izohipsom i dolazi do asfaltnog puta po južnom obodu poljoprivrednog gazdinstva "Radmilovac", a zatim tim putem na zapad, seče asfaltni put Beograd - Grocka - Smederevo (koordinata: N 44° 45’ 05", E 20° 35’ 01") i nastavlja asfaltnim putem u istom pravcu ka naselju Leštane, sa severne strane potesa "Šugavac". Granica tako opet izlazi na izohipsu 120 kod Kaluđeričkog potoka, nastavlja njome izbacujući dolinu tog potoka, kao i reke Bolečice i ide sve do obale Dunava u naselju Ritopek. Granica nastavlja obalom sve do ušća potoka Dubočak, zatim kratko tim potokom do asfaltnog puta, a odatle u pravcu jugozapada izlazi ponovo na izohipsu 120. Njome izbacuje dolinu tog potoka iz vinogorja i ponovo izlazi na obalu Dunava kod kote 125 - "Straževica", u pravcu kraja Gročanske ade. Granica dalje nastavlja obalom sve do ušća potoka Sastavak, zatim njime do mosta na asfaltnom putu gde prelazi na izohipsu 100 kojom nastavlja, izbacujući dolinu tog potoka i tako dolazi do granica opština Grocka i Smederevo, odnosno tromeđe K.O. Brestovik - Kamendol - Seone. Granica vinogorja dalje nastavlja granicom tih opština na jug, sve do izohipse 120 na asfaltnom putu Vodanj - Živkovac - Umčari (koordinata: N 44° 35’ 38", E 20° 49’ 05"). Odatle granica ide izohipsom 120 na zapad, sa severne strane reke Ralje i tom izohipsom prelazi na drugu stranu reke, kod ušća potoka Beluće i izlazi na autoput kod zaseoka Miloševac. Granica se odatle vraća na istok autoputem do granice opština Grocka i Smederevo, nastavlja njome, a zatim i granicom opština Grocka - Mladenovac, Grocka - Sopot, Grocka - Voždovac i Grocka - Zvezdara, sve do tromeđe K.O. Kaluđerica - Veliki Mokri Lug - Mali Mokri Lug. Odatle granica nastavlja granicom K.O. Mali Mokri Lug - Veliki Mokri Lug, Mali Mokri Lug - Zvezdara, Mirijevo - Zvezdara, Mirijevo - Palilula, Višnjica - Palilula do izlaska te granice K.O. na početnu tačku vinogorja.

Obuhvaćene katastarske opštine

Gročansko vinogorje obuhvata delove katastarskih opština Višnjica, Veliko Selo, Slanci, Vinča, Kaluđerica, Leštane, Boleč, Ritopek, Beli Potok, Grocka, Brestovik, Umčari i Živkovac, kao i katastarske opštine Zuce, Vrčin, Zaklopača, Begaljica, Pudarci, Dražanj, Kamendol i Mirijevo.

1.12.3. Smederevsko vinogorje/Smederevo

Prostiranje

Smederevsko vinogorje obuhvata brežuljkaste terene smederevskog Podunavlja i njegovo zaleđe i sastoji se iz tri dela, odvojenih dolinama reka Ralja i Konjska reka.

Granice

Severni deo vinogorja se nalazi između reka Dunav i Ralja. Granica severnog dela vinogorja počinje kod obale Dunava od izohipse 100, na granici K.O. Seone i Brestovik, nedaleko od naselja Orešac i ide tom izohipsom na istok, izbacujući doline potoka Selište i Potok i izlazi na asfaltni put Grocka - Smederevo kod kote 83.0, severozapadno od naselja Udovice. Granica nastavlja na istok tim putem i kod potesa "Provalija" izlazi na obalu Dunava kod stare železare. Granica nastavlja desnom obalom Dunava do Smederevske tvrđave. Odatle granica ide prugom obuhvatajući veći deo gradske zone sve do asfaltnog puta, a zatim tim putem preko sela Radinca dolazi do teretnog ulaza u novu železaru. Tu se granica odvaja od asfaltnog puta i u pravcu jugozapada preko kota 114 i 118 izlazi na asfaltni put Ralja - Kolari (koordinata: N 44° 35’ 31", E 20° 57’ 25"). Odatle granica ide na severozapad asfaltnim putem ka potesu "Šeškovac", a zatim i izohipsom 120 na zapad sve do granice opština Smederevo - Grocka na asfaltnom putu, koji od autoputa preko Vodnja vodi ka Smederevu i tom granicom na sever do početne tačke.

Centralni deo vinogorja se nalazi između reke Ralja i Konjska reka. Granica centralnog dela vinogorja počinje na autoputu, na granici opština Smederevo - Grocka kod vodanjske petlje i ide autoputem na istok sve do kote 97.3 na Barskom potoku, prelazi na izohipsu 120 i nastavlja njome, izbacujući doline potoka Bitinac i Barski potok i ponovo izlazi na autoput kod potesa "Pozdeljevac". Granica nastavlja autoputem na istok, pa jug, sve do tačke istočno od naselja Mihajlovac (koordinata: N 44° 32’ 41", E 20° 59’ 17") i odatle zemljanim putem na zapad do izohipse 120. Granica dalje ide tom izohipsom severno od doline Konjske reke i izlazi na granicu opština Smederevo - Smederevska Palanka, ide tom granicom, a zatim i granicom Smederevo - Mladenovac i Smederevo - Grocka do početne tačke.

Južni deo vinogorja se nalazi između Konjske reke i K.O. Golobok. Granica južnog dela vinogorja počinje na mestu koje se zove Hajdučka voda, na asfaltnom putu Smederevo - Smederevska Palanka i ide na istok izohipsom 120, južno od doline Konjske reke, a zatim i na jug, zapadno od autoputa, sve do granice opština Smederevo i Smederevska Palanka i granicom tih opština do početne tačke.

Obuhvaćene katastarske opštine

Smederevsko vinogorje obuhvata delove katastarskih opština Seone, Udovice, Smederevo, Vodanj, Landol, Lipe II, Radinac, Kolari, Ralja, Vrbovac, Mihajlovac, Osipaonica, Lugavčina, kao i katastarske opštine Petrijevo, Vučak, Malo Orašje, Drugovac II, Binovac, Drugovac I, Suvodol, Badljevica, Lunjevac i Dobri Do.

1.12.4. Dubonsko vinogorje/Dubona

Prostiranje

Dubonsko vinogorje se nalazi u zaleđu beogradsko-smederevskog Podunavlja.

Granice

Granica vinogorja počinje na tromeđi K.O. Đurinci - Nemenikuće - Sopot i ide u pravcu severa granicom K.O. uključujući K.O. Đurinci, pa severno granicom K.O. Đurinci - Popović, Mali Požarevac - Popović, Mali Požarevac - Mala Ivanča. Dalje granica vinogorja ide jugoistočno granicom K.O. Mali Požarevac - Dražanj, Šepšin - Dražanj, Šepšin - Umčari, Dubona - Umčari, Dubona - Malo Orašje, Dubona - Badljevica, Velika Krsna - Badljevica, Velika Krsna - Selevac, Velika Krsna - Azanja, Velika Krsna - Kusadak, Kovečevac - Kusadak i izlazi na tromeđu K.O. Kovačevac - Kusadak - Jagnjilo, što je i najjužnija tačka vinogorja. Odavde granica ide u pravcu severozapada granicom K.O. Kovačevac - Jagnjilo, Kovačevac - Mladenovac, Granice - Mladenovac, Mladenovac selo - Mladenovac, Rajkovac - Mladenovac, Rajkovac - Mala Vrbica, Vlaška - Amerić, Vlaška - Nemenikuće, Đurinci - Nemenikuće i dolazi do početne tačke granice vinogorja (tromeđa K.O. Đurinci - Nemenikuće - Sopot).

Obuhvaćene katastarske opštine

Dubonsko vinogorje obuhvata katastarske opštine Mali Požarevac, Senaja, Šepšin, Đurinci, Vlaška, Dubona, Velika Krsna, Rajkovac, Mladenovac - selo, Kovačevac i Granice.

1.12.5. Lazarevačko vinogorje/Lazarevac

Prostiranje

Lazarevačko vinogorje se nalazi na jugozapadu Beogradskog rejona, između reke Kolubare i planina Avale i Kosmaja i sastoji se iz nekoliko delova vinogorja međusobno odvojenih vodenim tokovima.

Granice

Severni (Stepojevački) deo vinogorja se nalazi severno od reke Beljanice i sastoji se iz tri vinogradarske oaze. Granica zapadne oaze počinje na tromeđi K.O. Vrbovno - Konatice - Baljevac, i ide na istok granicom K.O. Vrbovno - Baljevac sve do izohipse 120, severno od zaseoka Tomića - Kraj, skreće njome na jug, idući zapadno od potoka Vrbovica, i dolazi do asfaltnog puta Stepojevac - Konatice, zapadno od potesa "Brekinja". Granica dalje nastavlja tim putem na severozapad, a zatim i granicom K.O. Vrbovno - Konatice do početne tačke. Granica središnje oaze severnog dela vinogorja počinje na granici K.O. Vrbovno - Baljevac od preseka sa izohipsom 120 u potesu "Stekičevica" i ide na istok tom granicom, a zatim i granicom K.O. Vrbovno - Veliki Borak i Leskovac - Veliki Borak sve do izohipse 120 u potesu "Rajkovac", južno od Boračkog gaja, kreće njome na jug, idući zapadno od potoka Oparna, preseca asfaltni put Stepojevac - Leskovac, skreće njome na zapad, a zatim i sever i idući istočno od potoka Vrbovica, izbacujući tako dolinu potoka, dolazi do početne tačke. Istočna oaza severnog dela vinogorja se nalazi u katastarskoj opštini Leskovac i oivičena je granicom katastarskih opština Leskovac - Veliki Borak i izohipsom 120, severno od asfaltnog puta Stepojevac - Barajevo i istočno od potoka Oparna.

Istočni deo vinogorja se nalazi duž desne obale reke Turije i sastoji se iz dve oaze. Severna oaza se nalazi u K.O. Sokolovo i oivičena je granicom K.O. Sokolovo - Arnajevo i izohipsom 120, severno od reke Seone i istočno od reke Beljanice. Južna oaza istočnog dela vinogorja se nalazi u K.O. Sokolovo, Arapovac i Mirosaljci i oivičena je granicom opština Lazarevac - Barajevo i Lazarevac - Sopot i izohipsom 130, severoistočno od reke Turije i jugozapadno od reke Beljanice.

Centralni deo vinogorja je ujedno i najveći i nalazi se na valovitim predelima šire okoline Lazarevca između reka Kolubare na severozapadu, Turije na severoistoku i Ljig na jugozapadu. Granica tog dela vinogorja počinje na severozapadu, od asfaltnog puta Vreoci - Veliki Crnjeni - Stepojevac, kod TE "Kolubara" i ide asfaltnim putem preko Junkovca i Strmova ka Aranđelovcu, sve do granice opština Lazarevac - Aranđelovac. Odatle granica ide na jug granicom tih opština sve do asfaltnog puta Lazarevac - Darosava - Aranđelovac, skreće njime na zapad i dolazi do raskrsnice između naselja Kruševica i Trbušnica. Odatle granica ide na jug asfaltnim putem preko potesa "Lipar" i dolazi do mesta zvano Preki put. Odatle granica nastavlja na jug putem do reke Onjeg, a zatim rekom na jugozapad sve do asfaltnog puta Lazarevac - Brajkovac - Belanovica, i tim putem na jugoistok do granice opština Lazarevac - Ljig. Granica vinogorja ide tom granicom opština na zapad, sve do Ibarske magistrale, a zatim njome na sever, sve do asfaltnog puta u naselju Dudovica, južno od reke Onjeg kojim skreće najpre na istok, a zatim i na sever do potesa "Straža". Odatle granica skreće ponovo na istok i ide putem po obodu šume preko potesa "Zakinac" i "Simekinac", a zatim putem po severnom obodu potesa "Vinogradi" i izlazi na kotu 149 na reci Onjeg, na asfaltnom putu Liplje - Barzilovica. Granica u pravcu severa tim putem prelazi reku Onjeg, a zatim nastavlja na zapad asfaltnim putem ka Barzilovici i Dudovici i izlazi na Ibarsku magistralu, izbacujući tako donji tok reke Onjeg. Granica ponovo ide na sever magistralom do granice K.O. Županjac - Ćelije, zatim tom granicom i granicom K.O. Petka - Ćelije, ponovo dolazi do magistrale. Odatle granica ide na severoistok asfaltnim putem istočno od magistrale, preko naselja Petka, Lazarevac i Šopić i od severnog oboda naselja Šopić preko novog groblja izlazi na asfaltni put Lazarevac - Burovo. Granica tim putem dolazi do Burova, a zatim se odvaja na istok putem po južnom obodu šumskog pojasa potesa "Zeočka strana", "Oborska" i "Zmajevac" i nastavlja asfaltnim putem preko naselja Mali Crljeni sve do izohipse 150 u potesu "Žuti breg", zapadno od ušća Trbušničke reke u Peštan. Odatle granica nastavlja izohipsom 150, izbacujući doline donjih tokova Bistričke i Trbušničke reke i u naselju Rudovci, kod ušća potoka Darosavica u Peštan izlazi na asfaltni put Vreoci - Darosava - Aranđelovac. Odatle granica ide tim putem na severozapad, a zatim i asfaltnim putem Vreoci - Veliki Crljeni - Stepojevac na sever do početne tačke.

Obuhvaćene katastarske opštine

Lazarevačko vinogorje obuhvata delove katastarskih opština: Vrbovno, Stepojevac, Leskovac, Veliki Crljeni, Sokolovo, Vreoci, Junkovac, Arapovac, Medoševac, Mirosaljci, Šopić, Burovo, Zeoke, Baroševac, Strmovo, Petka, Mali Crljeni, Rudovci, Županjac, Čibutkovica, Barzilovica, Brajkovac, Trbušnica, Kruševica i Dudovica, kao i katastarske opštine Sakulja, Lazarevac, Dren, Šušnjar, Prkosava, Stubica, Lukavica i Bistrica.

Preporučene/dozvoljene sorte i maksimalni prinosi

Preporučene/dozvoljene sorte za Beogradski rejon po vinogorjima koje služe za proizvodnju kvalitetnog vina sa geografskim poreklom (kvalitetno vino sa kontrolisanim geografskim poreklom i kvalitetom - K.P.K. i vrhunsko vino sa kontrolisanim i garantovanim geografskim poreklom i kvalitetom - K.G.P.K.) sa maksimalnim dozvoljenim prinosima (u kilogramima) po biljci vinove loze i po hektaru su:

❶ - osnovna rejonirana sorta (preporučena) ❷ - dopunska rejonirana sorta (dozvoljena)

U izuzetno povoljnim godinama, prinos se može uvećati za najviše 0,5 kg po biljci vinove loze.

Druge karakteristike vezane za proizvodnju grožđa i vina:

1.13. ŠUMADIJSKI REJON/ŠUMADIJA

Prostiranje

Šumadijski rejon obuhvata deo brdovitih vinogradarskih terena Šumadije, od planine Rudnik do reke Velike Morave.

Granice

Na severu granica rejona počinje od granice opština Aranđelovac i Mladenovac u najzapadnijoj tački K.O. Stojnik, ide tom granicom na istok, a zatim i granicom opština Topola i Mladenovac, Smederevska Palanka i Mladenovac, Smederevska Palanka i Smederevo do Velike Morave. Dalje granica ide na jug levom obalom reke Velike Morave, nizvodno do granice opština Batočina i Jagodina. Dalje granica ide na zapad granicom K.O. Brzan - Miloševo, Kijevo - Miloševo i Donje Komarice - Miloševo, sve do asfaltnog puta Kragujevac - Donje Komarice - Bagrdan. Dalje granica ide na zapad tim putem prema Kragujevcu do granice K.O. Gornje Komarice - Donje Komarice, nastavlja na jug granicom tih opština, zatim kratko na istok granicom K.O. Mišević - Gornje Komarice do asfaltnog puta kojim nastavlja na istok do tromeđe K.O. Bukorovac - Jabučje - Trmbas, a zatim na jug asfaltnim putem do zaseoka Gornja Mala, jugozapadno od sela Bukorovca. Dalje granica nastavlja na jug potocima Osanica i Mamutovački potok do njegovog izvorišta, a zatim seoskim putem Donja Sabanta - Mamutovac - Gornja Sabanta do kote 437 - istočno od Mamutovca, a zatim preko koordinata: N 43° 57’ 28", E 20° 59’ 43" i N 43° 57’ 21", E 20° 59’ 46". Zatim prelazi granicu K.O. Donja Sabanta - Gornja Sabanta u koordinati: N 43° 57’ 18", E 20° 59’ 46" i preko koordinate: N 43° 57’ 14", E 20° 59’ 48" dolazi do kote 362 - "Konakovac", a zatim preko koordinata: N 43° 57’ 12", E 21° 00’ 00" i N 43° 57’ 13", E 21° 00’ 11", ide do kote 437 - severno od Prnjavora. Granica dalje ide kratko na zapad granicom K.O. Gornja Sabanta - Donja Sabanta do kote 466 - "Gaj", obodom šume preko koordinata: N 43° 56’ 55", E 21° 00’ 48"; N 43° 56’ 47", E 21° 01’ 02"; N 43° 56’ 47", E 21° 00’ 47"; N 43° 56’ 37", E 21° 00’ 54"; N 43° 56’ 31", E 21° 00’ 42" i N 43° 56’ 18", E 21° 00’ 46", do kote 369, a zatim preko koordinate: N 43° 56’ 04", E 21° 01’ 20" do kote 396 - "Sicimovac", pa zatim granicom K.O. Velika Sugubina - Gornja Sabanta. Odatle granica izlazi na tromeđu K.O. Gornja Sabanta - Velika Sugubina - Ratković. Odatle granica ide granicom K.O. Gornja Sabanta - Ratković i Velike Pčelice - Ratković, a zatim Dulenskom rekom do najjužnije tačke naselja Velike Pčelice u potesu "Poljišta". Odatle granica ide kratko izohipsom 450 do kote 495 - "Kamidžon", zatim preko koordinata: N 43° 53’ 46", E 20° 58’ 26"; N 43° 53’ 48", E 20° 58’ 14" i N 43° 53’ 51", E 20° 58’ 04" do kote 541 - "Kaznović". Granica nastavlja preko koordinata: N 43° 54’ 00", E 20° 57’ 50" i N 43° 54’ 05", E 20° 57’ 43" do kote 394 - "Pčelička reka", a zatim preko koordinata: N 43° 54’ 18", E 20° 57’ 31"; N 43° 54’ 27", E 20° 57’ 27" i N 43° 54’ 33", E 20° 57’ 27" do kote 558 - "Metaljka", pa zatim preko koordinata: N 43° 54’ 33", E 20° 57’ 33"; N 43° 55’ 11", E 20° 57’ 37"; N 43° 54’ 49", E 20° 57’ 32" i N 43° 54’ 54", E 20° 57’ 49" do kote 387 - "Gornja Mala" i preko koordinata: 43° 55’ 11", E 20° 57’ 48"; N 43° 55’ 22", E 20° 57’ 42" i N 43° 55’ 32", E 20° 57’ 31" do kote 573 - "Lazarov grob", zatim do izvorišta Crkvenog potoka u zaseoku Orašje, severno od Gornje Sabante i tim potokom ide na sever do ušća u Turski potok. Odatle granica ide do crkve, južno od Donje Sabante i dalje na zapad i sever obodom šumskog pojasa zapadno od Donje Sabante, preko kote 444 i preko koordinata: N 43° 56’ 15", E 20° 57’ 39"; N 43° 56’ 23", E 20° 57’ 52" i N 43° 56’ 29", E 20° 57’ 43" do kote 401 i potesa "Prevoj", pa preko koordinata: N 43° 56’ 38", E 20° 57’ 28" i N 43° 56’ 53", E 20° 57’ 27" do kote 327, a zatim na severozapad preko koordinate: N 43° 57’ 06", E 20° 57’ 47" asfaltnim putem Donja Sabanta - Kragujevac, sve do ušća potoka Vardakiki u reku Ždraljicu. Odatle granica ide na jugozapad potokom uz obod šume do kote 486 - "Lazovsko brdo", a zatim na severozapad, takođe obodom šume koordinatama: N 43° 57’ 20", E 20° 55’ 01"; N 43° 57’ 39", E 20° 54’ 43"; N 43° 57’ 47", E 20° 54’ 31"; N 43° 57’ 47", E 20° 54’ 8" i N 43° 58’ 04", E 20° 54’ 11", zapadno od zaseoka Bojanić sve do reke Erdečice, gde izlazi na granicu K.O. Erdeč - Grošnica I, sve do tromeđe sa K.O. Kragujevac II. Odatle granica ide granicom K.O. Kragujevac II - Grošnica I i Vinjište - Grošnica I do kote 410 - "Debele Lipe", pa zatim obodom šume preko koordinata: N 43° 56’ 29", E 20° 50’ 34"; N 43° 56’ 26", E 20° 50’ 28"; N 43° 56’ 32", E 20° 50’ 33"; N 43° 56’ 39", E 20° 50’ 39"; N 43° 56’ 34", E 20° 50’ 27" i N 43° 56’ 32", E 20° 50’ 23" do granice K.O. Vinjište - Dragobraća. Granica ide kratko na sever granicom tih opština do kote 476 - "Čelakovac", a zatim ponovo obodom šume koordinatama N 43° 56’ 47", E 20° 50’ 22"; N 43° 56’ 50", E 20° 50’ 16"; N 43° 57’ 01", E 20° 50’ 18" i N 43° 57’ 07", E 20° 50’ 17" do kote 476 - "D. Kremenac", a zatim putem po istočnom, severnom i zapadnom obodu šumskog pojasa potesa "Seoska strana", a zatim i preko kote 402 - "Urovac" i koordinata: N 43° 56’ 59", E 20° 49’ 22" i N 43° 57’ 01", E 20° 49’ 10" do kote 378 - "Urakovića Mala", pa koordinatama: N 43° 56’ 58", E 20° 49’ 01" i N 43° 56’ 51", E 20° 49’ 00" do kote 383 - "Blagojevića Mala". Odatle granica ide na jug putem po obodu šume potesa "Ravna kosa" do kote 442 - "Bubnjić", a odatle skreće na zapad putem uz potok Debeljak, do kote 346, pa nastavlja na zapad putem, a zatim skreće na jug i spušta se u naselje Lipnica do kote 318, a zatim ide na zapad asfaltnim putem preko Gruže ka Kragujevcu. Tim putem granica ide na sever, a zatim na jugozapad najpre granicom K.O. Ljubić - Vučkovica, a zatim Knić - Grabovac, Grabovac - Žunje, Žunje - Pajsijevići, a zatim tokom potoka Izvorac, pa na zapad obodom šume, preko koordinata: N 43° 56’ 58", E 20° 49’ 01" i N 43° 52’ 45", E 20° 40’ 52" sve do potoka Šapa. Granica zatim ide preko koordinata: N 43° 52’ 33", E 20° 40’ 07" i N 43° 52’ 38", E 20° 39’ 47" do kote 487 - potok Zjajevac preko koordinate: N 43° 52’ 47", E 20° 39’ 38" do kote 417 - crkva u Guncatima. Granica nastavlja izohipsom 400 u pravcu zapada, izlazi u potesu "Goliš" na granicu K.O. Guncati - Bresnica i Bumbarevo Brdo - Bresnica, ide njima na severozapad do tromeđe sa K.O. Pretoke. Odatle granica ide na sever preko potesa "Zelena bara" i kote 563, asfaltnim putem do kote 528, koordinatom N 43° 56’ 18", E 20° 35’ 56" do kote 404, pa izlazi na granicu K.O. Borač - Pretoke, njome ide kratko na zapad do koordinate: N 43° 56’ 40", E 20° 35’ 44". Granica zatim nastavlja obodom šume Borački vrh (koordinate: N 43° 56’ 44", E 20° 35’ 45" i N 43° 56’ 47", E 20° 35’ 38") do kote 464, odatle ide asfaltnim putem do kote 494 i preko koordinate: N 43° 57’ 08", E 20° 35’ 50" do kote 396 (sve kote zapadno od naselja Pretoke i Radmilovići), pa preko koordinate: N 43° 57’ 21", E 20° 36’ 07" dolazi na obod šume u naselju Borač ispod Boračkog krša. Odatle granica ide obodom šume na severoistok preko koordinata: N 43° 57’ 46", E 20° 36’ 22"; N 43° 58’ 02", E 20° 36’ 26" i N 43° 58’ 13", E 20° 36’ 20", zatim preko kote 502 i izohipse 500, iznad naselja Staro Selo, zatim preko kote 448 i u koti 453 - severno od zaseoka Kršići izlazi na izohipsu 450. Njome granica ide do potoka Đonovac, prelazi ga i sa druge strane potoka ide izohipsom 500 do potoka u selu Brestovac. Sa druge strane potoka granica ide izohipsom 600, zatim kratko granicom K.O. Konjuša - Belo Polje, pa asfaltnim putem Konjuša - Belo Polje - Donja Vrbava i kratko asfaltnim putem ka Vraćevšnici do ušća potoka Vranovac u Gružu. Odatle granica ide na severoistok, najpre izohipsom 400 po obodu šume Ivkovača, zatim preko kote 370 - "Klisurska reka", ponovo istom izohipsom do Šaporovačke reke i dalje obodom šume preko koordinata: N 44° 02’ 35", E 20° 35’ 37"; N 44° 02’ 42", E 20° 35’ 41" i N 44° 02’ 53", E 20° 35’ 41" do kote 548, preko koordinata: N 44° 02’ 58", E 20° 35’ 53"; N 44° 02’ 39", E 20° 36’ 15"; N 44° 02’ 56", E 20° 36’ 01"; N 44° 02’ 58", E 20° 36’ 10"; N 44° 03’ 05", E 20° 35’ 56"; N 44° 03’ 05", E 20° 36’ 09" i N 44° 03’ 10", E 20° 36’ 20" do kote 465 - "Prnjavor", preko koordinata: N 44° 03’ 16", E 20° 36’ 34"; N 44° 03’ 17", E 20° 36’ 59" i N 44° 03’ 14", E 20° 37’ 14" do kote 480 - "Lipovac", preko koordinata: N 44° 03’ 21", E 20° 37’ 26"; N 44° 03’ 30", E 20° 37’ 27" do kote 585 - "Mali Klik", koordinatom N 44° 03’ 43", E 20° 37’ 24" do kote 568 - "Prevoje", a zatim na sever granicom K.O. Kamenica - Lipovac do kote 647 - "Krompirak". Odatle granica izlazi na seoski put, njime ide na sever i dolazi do kote 456 - "Kamenička reka", zatim ide preko koordinata: N 44° 05’ 05", E 20° 37’ 07" i N 44° 05’ 14", E 20° 37’ 19" do kote 540 - "Nišan", koordinatama: N 44° 05’ 27", E 20° 37’ 32" i N 44° 05’ 27", E 20° 37’ 42" do kote 640 - "Plandište", preko koordinata: N 44° 05’ 56", E 20° 38’ 06"; N 44° 06’ 11", E 20° 38’ 26"; N 44° 06’ 22", E 20° 38’ 41" i N 44° 06’ 33", E 20° 38’ 57" do kote 560 - "Vajdine klade", preko koordinata: N 44° 06’ 43", E 20° 39’ 05" i N 44° 06’ 48", E 20° 39’ 02" do kote 401 - "Sovojevac", zatim granicom K.O. Stragari - Ramaća do kote 458. Granica zatim ide preko koordinata: N 44° 07’ 24", E 20° 38’ 53" i N 44° 07’ 34", E 20° 38’ 49" do kote 501 - "Vukovići", preko koordinata: N 44° 07’ 45", E 20° 38’ 38"; N 44° 07’ 48", E 20° 38’ 29"; N 44° 07’ 52", E 20° 38’ 19" i N 44° 07’ 55", E 20° 38’ 11" do kote 584 - "Ćuvik", nastavlja obodom šume preko koodinata: N 44° 08’ 12", E 20° 37’ 55"; N 44° 08’ 18", E 20° 37’ 53"; N 44° 08’ 26", E 20° 37’ 48" i N 44° 08’ 39", E 20° 37’ 42" do kote 523 - "Vis" i preko koordinata: N 44° 08’ 41", E 20° 37’ 23" i N 44° 08’ 49", E 20° 37’ 09" do kote 478 u naselju Stragari i izlazi na asfaltni put u koordinati: N 44° 09’ 11", E 20° 36’ 58". Tim putem granica rejona ide prema manastiru Blagoveštenje sve do potesa "Blaznavačka kosa" - kota 484. Odatle, granica ide na sever preko koordinata: N 44° 09’ 30", E 20° 36’ 01"; N 44° 09’ 37", E 20° 35’ 57"; N 44° 09’ 47", E 20° 35’ 51" i N 44° 09’ 53", E 20° 35’ 48" između potesa "Biroš" i "Dobrodel", a zatim u koordinati: N 44° 09’ 58", E 20° 35’ 43" izlazi na granicu K.O. Donja Šatornja - Blaznava. Granica zatim ide tom granicom na severoistok između potesa "Radenkovac" i "Kutlovo", "Bor" i "Drenjak" koordinatama: N 44° 10’ 19", E 20° 35’ 13" i N 44° 10’ 23", E 20° 35’ 08", "Beočica" i "Divljačka kosa" koordinatom N 44° 10’ 38", E 20° 34’ 51" i najzad "Beočica" i "Prevoje" i preko koordinata: N 44° 10’ 59", E 20° 35’ 02" i N 44° 11’ 11", E 20° 35’ 20", izlazi u pravcu severoistoka na ušće potoka Đurinci u reku Jasenicu (koordinata: N 44° 11’ 34", E 20° 35’ 46"). Odatle granica ide na severozapad, najpre asfaltnim putem Donja Šatornja - Gornja Trešnjevica, a zatim i Velikom rekom sve do kote 341. Tu granica skreće na sever i ide preko koordinate: N 44° 12’ 49", E 20° 31’ 34" do kote 425, seče asfaltni put Gornja Trešnjevica - Korušac u koordinati: N 44° 13’ 14", E 20° 31’ 25" i preko kote 439 - "Danilovića brdo", a zatim kratko na zapad preko koordinate: N 44° 13’ 30", E 20° 31’ 07" do kote 412 - "Dugi rt" i šumskim putem na sever izlazi na reku Bosutu kod ušća Dubokog potoka ispod potesa "Stanimirovića kosa". Granica tu skreće na zapad i ide tom rekom sve do sastava sa rekom Kačer, a odatle na sever granicom K.O. Bosuta - Dragolj, Jelovik - Dragolj, Jelovik - Živkovci i Jelovik - Garaši sve do asfaltnog puta Bosuta - Garaši (koordinata: N 44° 16’ 13", E 20° 26’ 56"). Odatle granica skreće na istok i ide preko crkve u Jeloviku i koordinata: N 44° 16’ 00", E 20° 27’ 29"; N 44° 16’ 02", E 20° 27’ 44" i N 44° 16’ 04", E 20° 27’ 56" dolazi do kote 359 - "Glavica", preko koordinate: N 44° 16’ 01", E 20° 28’ 23" do kote 367 - "Srednje brdo", preko koordinata: N 44° 15’ 52", E 20° 28’ 36"; N 44° 15’ 49", E 20° 28’ 38" i N 44° 15’ 43", E 20° 28’ 43" do kote 336, preko koordinata: N 44° 15’ 40", E 20° 28’ 57"; N 44° 15’ 41", E 20° 29’ 04" i N 44° 15’ 43", E 20° 29’ 13" do kote 406, preko koordinata: N 44° 15’ 42", E 20° 29’ 25" i N 44° 15’ 38", E 20° 29’ 30" do kote 380, preko koordinata: N 44° 15’ 37", E 20° 29’ 42" i N 44° 15’ 38", E 20° 29’ 52" do kote 402 - "Duboka jaruga", preko koordinata: N 44° 15’ 41", E 20° 30’ 09" i N 44° 15’ 42", E 20° 30’ 15" do kote 445 na putu Vukosavci - Bukuljsko jezero, preko koordinata: N 44° 15’ 46", E 20° 30’ 35" i N 44° 15’ 46", E 20° 30’ 46" do kote 391, preko koordinata: N 44° 15’ 46", E 20° 31’ 10"; N 44° 15’ 45", E 20° 31’ 19"; N 44° 15’ 46", E 20° 31’ 30" i N 44° 15’ 47", E 20° 31’ 38" do kote 480. Tu granica izlazi na asfaltni put i ide njime na jug do kote 496 - "Krnjsko brdo", nastavlja tim putem do kote 343, a odatle preko koordinate: N 44° 15’ 00", E 20° 31’ 55" dolazi do kote 429 - "Čukara", zatim preko koordinata: N 44° 15’ 01", E 20° 32’ 13"; N 44° 15’ 08", E 20° 32’ 23" i N 44° 15’ 13", E 20° 32’ 31" i u koti 534 - "Zarića groblje" izlazi na asfaltni put Gornja Trešnjevica - Aranđelovac. Granica odatle skreće kratko tim putem, a zatim i asfaltnim putem (koordinata: N 44° 15’ 47", E 20° 32’ 40") na istok ka mestu Kamenar, sve do potoka Ražište, severno od Gornje Trešnjevice. Dalje granica nastavlja u istom pravcu prateći obod šumskog pojasa planine Venčac, najpre preko kote 437, preko koordinata: N 44° 15’ 34", E 20° 34’ 15"; N 44° 15’ 35", E 20° 34’ 21" i N 44° 15’ 37", E 20° 34’ 37" i preko kote 496 - "Paun bara", a zatim izlazi na izohipsu 500 i ide njome do iznad sela Brezovac, a zatim i izohipsom 450 do manastira Brezovac. Odatle se granica spušta putem do izohipse 350, kojom ide po istočnom obodu šume do kote 437 - "Manastirište", zatim do kote 403, a onda se preko koordinate: N 44° 15’ 33", E 20° 36’ 28" vraća na izohipsu 350 i njome ide sve do asfaltnog puta, južno od sela Zabrežje. Odatle granica nastavlja na zapad izohipsom 400 do potesa "Lazarevića kosa", a zatim preko kote 331 - asfaltni put u selu Vrbica, preko koordinata: N 44° 17’ 06", E 20° 33’ 46"; N 44° 17’ 09", E 20° 33’ 32" i N 44° 17’ 09", E 20° 33’ 23" do kote 318, i preko koordinata: N 44° 17’ 09", E 20° 33’ 14"; N 44° 17’ 09", E 20° 32’ 57" i N 44° 17’ 10", E 20° 32’ 44" izlazi na asfaltni put Gornja Trešnjevica - Aranđelovac (koordinata: N 44° 17’ 10", E 20° 32’ 35"). Granica nastavlja izohipsom 450, a zatim i asfaltnim putem po istočnoj i severnoj padini planine Bukulja do kote 425, jugozapadno od naselja Slatina. Granica dalje nastavlja preko koordinata: N 44° 18’ 34", E 20° 31’ 34" i N 44° 18’ 40", E 20° 31’ 27" do kote 342, zatim obodom šume, preko koordinata: N 44° 18’ 48", E 20° 31’ 25"; N 44° 18’ 54", E 20° 31’ 22"; N 44° 18’ 52", E 20° 31’ 02"; N 44° 19’ 07", E 20° 31’ 17"; N 44° 19’ 27", E 20° 31’ 20"; N 44° 19’ 27", E 20° 31’ 10"; N 44° 19’ 13", E 20° 31’ 03"; N 44° 19’ 15", E 20° 30’ 50" i N 44° 19’ 17", E 20° 30’ 56" do kote 329 - "Vis", preko koordinate: N 44° 19’ 33", E 20° 30’ 33" do kote 249 - "Bukovik", seče asfaltni put ka Lazarevcu u koordinati: N 44° 19’ 48", E 20° 30’ 34" i preko koordinata: N 44° 20’ 01", E 20° 30’ 47" i N 44° 20’ 10", E 20° 30’ 57" dolazi do kote 282. Granica dalje ide preko koordinata: N 44° 20’ 29", E 20° 31’ 12" i N 44° 20’ 38", E 20° 31’ 16" do kote 344 - "Cincarska kosa", a odatle preko koordinata: N 44° 20’ 51", E 20° 31’ 36" i N 44° 20’ 49", E 20° 31’ 49" dolazi na raskrsnicu puteva Aranđelovac - Ranilović i Aranđelovac - Misača, a dalje putem Aranđelovac - Ranilović na sever preko kota 361, 357 i 341, a od te kote na severoistok seoskim putem preko kota 324, 271, 255, 278 i 270 do početne tačke granice rejona.

Karta 1.13.1. Granice rejona i vinogorja Šumadijskog rejona

Obuhvaćene opštine

Šumadijski rejon obuhvata teritoriju u opštinama Aranđelovac, Topola, Smederevska Palanka, Velika Plana, Rača, Lapovo, Batočina, Kragujevac i Knić.

Površine rejona i vinogorja

Šumadijski rejon zauzima površinu od 248.282,80 ha, gde je najveće Kragujevačko vinogorje.

Tabela 1.13.1. Površine rejona i vinogorja Šumadijskog rejona

Površine pod vinogradima

Na osnovu poljoprivrednog popisa iz 2012. godine u Šumadijskom rejonu ima 1119,79 ha vinograda (oko 1038,71 ha rodnih vinograda, odnosno 91,78%), od čega je 585,58 ha sa stonim sortama i 534,21 ha sa vinskim sortama.

Grafikon 1.13.1. Površine pod obrađivanim vinogradima u opštinama obuhvaćenim Šumadijskim rejonom

Klimatski faktori

U tabeli 1.13.2. su prikazane vrednosti nekih bioklimatskih indeksa na osnovu podataka iz meteoroloških stanica u Čumiću, Kragujevcu, Rudnik planini, Smederevskoj Palanci, Bukovičkoj Banji, RC Bešnjaja i RC Bukulja (1961-2010).

Tabela 1.13.2. Bioklimatski indeksi za Šumadijski rejon

Karta 1.13.2. Vinklerov indeks Šumadijskog rejona

Zemljišni uslovi

Preovlađujući tipovi zemljišta ovog rejona su vertisol i eutrični kambisol, a zastupljeni su u manjoj meri i luvisol i zemljišta u lesiviranju, humofluvisol i semiglej, fluvisol i ostala zemljišta.

Karta 1.13.3. Tipovi zemljišta Šumadijskog rejona

Topografski faktori

Geografska širina

Rejon se prostire od 44° 32’ geografske širine na severu do 43° 52’ geografske širine na jugu.

Nadmorska visina

Veći deo rejona se prostire na nadmorskim visinama od 80 m do 400 m, ali se predeli gde se prostiru vinogorja i gde se nalaze vinogradi uglavnom nalaze na nadmorskim visinama od 150 m do 350 m. Nadmorska visina rejona se postepeno smanjuje idući od jugozapada ka severoistoku rejona.

Karta 1.13.4. Nadmorska visina Šumadijskog rejona

Nagib terena

Ovaj rejon se uglavnom karakteriše umereno-strmim do blagim nagibima terena na kojima se nalaze vinogradi.

Karta 1.13.5. Nagib terena Šumadijskog rejona

Ekspozicija terena

Rejon se karakteriše različitim ekspozicijama terena, ali se vinogradi uglavnom nalaze na južnim, jugoistočnim i istočnim ekspozicijama, kao i na vrhovima platoa.

Karta 1.13.6. Ekspozicija terena Šumadijskog rejona

Orografske karakteristike

Orografske, odnosno reljefne karakteristike ovog rejona čine Šumadijske planine koje spadaju u grupu Dinarskih planina, tzv. Šumadijska greda. Tu spadaju planine Kosmaj (626 m), koja se nalazi sa severozapadne strane rejona, Gledićke planine (922 m) sa južne strane rejona, Kotlenik (749 m), južno od Gružanskog jezera, zatim planina Rudnik (1132 m) i Bukulja (696 m), sa zapadne strane rejona.

Uticaj šuma

Brdski niži potpojas pretežno je obrastao gorskim bukovim šumama, posebno u Rudničkom kraju, što može imati uticaj na vinogradarsku proizvodnju.

Pejzaž

Šumadijski rejon se nalazi u brežuljkasto-brdskom pojasu gde preovlađuju šume hrasta lužnjaka, jasena, vrbe, topole, hrasta cera i sladuna, kao i bukove šume. Glavna karakteristika pejzaža ovog rejona su brdoviti i valoviti tereni koji su često sa šumama, posebno na višim terenima (obronci planine Rudnik i drugih planina), kao i brojnim voćnjacima i parcelama sa ratarskim kulturama.

Na pejzaže ovog rejona utiču doline reka (ravni tereni) Lepenica, Uglješnica, Jasenica, Kubršnica kao i reka Gruža sa Gružanskim jezerom, gde su zastupljene uglavnom ratarske kulture. Na istočnoj strani je široka dolina reke Velika Morava sa ravničarskim karakteristikama.

Zastupljenost vinograda i proizvođača grožđa

U ovom rejonu 5.000 gazdinstava poseduje vinograde, što čini oko 12,84% od ukupnog broja poljoprivrednih gazdinstava ovog rejona. Najveći broj vinogradara se nalazi u opštini Smederevska Palanka, iako najveću površinu pod vinogradima ima opština Topola.

Vinogorja

Šumadijski rejon ima sledeća vinogorja:

1.13.1. Krnjevačko vinogorje/Krnjevo;

1.13.2. Oplenačko vinogorje/Oplenac;

1.13.3. Račansko vinogorje/Rača;

1.13.4. Kragujevačko vinogorje/Kragujevac.

1.13.1. Krnjevačko vinogorje/Krnjevo

Prostiranje

Krnjevačko vinogorje se nalazi na brežuljkastim padinama i kosama zapadno od Velike Morave, a severno od Smederevske Palanke i Velike Plane.

Granice

Granica vinogorja počinje od granice opština Smederevska Palanka i Smederevo u K.O. Vlaški Do i ide istočno granicom K.O. Smederevska Palanka i Smederevo do autoputa Beograd - Niš, gde skreće na jug i ide autoputem. Granica zatim ide na zapad asfaltnim putem Veliko Orašje - Kruševo - Smed. Palanka, prolazi skretanje za Malu Planu i dolazi do oboda šume Mikulja (koordinata: N 44° 21’ 31", E 21° 00’ 06"). Odatle granica ide na sever istočnim obodom šume, a zatim na zapad i sever asfaltnim putem Mala Plana - Smed. Palanka - Smederevo sve do početne tačke.

Obuhvaćene katastarske opštine

Krnjevačko vinogorje obuhvata delove katastarskih opština Vlaški Do, Lozovik, Miloševac, Krnjevo, Veliko Orašje, Mala Plana, Smederevska Palanka II, Smederevska Palanka I, Glibovac I, Grčac Palanka i Grčaci, kao i katastarske opštine Golobok i Glibovac II.

1.13.2. Oplenačko vinogorje/Oplenac

Prostiranje

Oplenačko vinogorje se nalazi u centralnom delu Šumadije, na pobrđu oko Venčaca, Oplenca i na istočnim padinama planine Rudnik.