PRAVILNIK

O NASTAVNOM PLANU I PROGRAMU PREDMETA VERSKA NASTAVA ZA SREDNJE ŠKOLE

("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 6/2003 i 23/2004)

Član 1

Ovim pravilnikom utvrđuje se nastavni plan i program predmeta Verska nastava za srednju školu.

Verska nastava se ostvaruje kao izborni predmet, a izuzetno kao fakultativan predmet za učenike koji su upisani u prvi razred srednje škole školske 2001/2002 godine.

Član 2

Broj časova nastave predmeta Verska nastava u svim razredima iznosi po jedan čas sedmično.

Član 3

Nastavni plan i program predmeta Verska nastava deo je propisanog nastavnog plana i programa za srednju školu.

Nastavni program predmeta iz stava 1 ovog člana odštampan je uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.

Član 4

Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Prosvetnom glasniku".

VERSKA NASTAVA

Pravoslavni katihizis (veronauka)

Islamska vjeronauka (Ilmuddin)

Katolički vjeronauk

Evangeličko-luteranski vjeronauk

Slovačke evangeličke crkve a. v.

Versko vaspitanje Reformatske hrišćanske crkve

Hrišćanska etika Evangeličke hrišćanske crkve a. v.

Veronauka - Judaizam

CILJEVI I ZADACI:

CILJEVI verske nastave, kao izbornog predmeta, u okviru srednjoškolskog obrazovanja i vaspitanja jesu da se njome posvedoče sadržaj vere i duhovno iskustvo tradicionalnih crkava i verskih zajednica koje žive i delaju na našem životnom prostoru, da se učenicima pruži celovit religijski pogled na svet i život i da im se omogući slobodno usvajanje duhovnih i životnih vrednosti crkve ili zajednice kojoj istorijski pripadaju, odnosno čuvanje i negovanje sopstvenog verskog i kulturnog identiteta. Pritom upoznavanje učenika sa verom i duhovnim iskustvima sopstvene, istorijski date crkve ili verske zajednice treba da se ostvaruje u otvorenom i tolerantnom dijalogu, uz uvažavanje drugih religijskih iskustava i filosofskih pogleda, kao i naučnih saznanja i svih pozitivnih iskustava i dostignuća čovečanstva.

ZADACI verske nastave su da kod učenika:

- razvija otvorenost i odnos prema Bogu, drugačijem i savršenom u odnosu na nas, kao i otvorenost i odnos prema drugim ličnostima, prema ljudima kao bližnjima, a time se budi i razvija svest o zajednici sa Bogom i sa ljudima i posredno se suzbija ekstremni individualizam i egocentrizam;

- budi potreba i sposobnost za postavljanje pitanja o celini i konačnom smislu postojanja čoveka i sveta, o ljudskoj slobodi, o životu u zajednici, o fenomenu smrti, o odnosu sa prirodom koja nas okružuje, kao i o sopstvenoj odgovornosti za druge, za svet kao tvorevinu Božju i za sebe;

- razvija i neguje težnja ka odgovornom oblikovanju zajedničkog života sa drugim ljudima iz sopstvenog naroda i sopstvene Crkve ili verske zajednice, kao i sa ljudima, narodima, verskim zajednicama i kulturama drugačijim od sopstvene, ka iznalaženju ravnoteže između zajednice i svoje vlastite ličnosti i ka ostvarivanju susreta sa svetom, sa prirodom i, pre i posle svega, sa Bogom;

- izgrađuje sposobnost za dublje razumevanje i vrednovanje kulture i civilizacije u kojoj žive, istorije čovečanstva i ljudskog stvaralaštva u nauci i drugim oblastima;

- izgrađuje svest i uverenje da svet i život imaju večni smisao, kao i sposobnost za razumevanje i preispitivanje sopstvenog odnosa prema Bogu, ljudima i prirodi.

PRAVOSLAVNI KATIHIZIS (VERONAUKA)

CILJ nastave pravoslavnog katihizisa (veronauke) u srednjem obrazovanju i vaspitanju jeste da pruži celovit pravoslavni pogled na svet i život, uvažavajući dve dimenzije: istorijski hrišćanski život (istorijsku realnost Crkve) i eshatološki (budući) život (dimenziju idealnog). To znači da učenici sistematski upoznaju pravoslavnu veru u njenoj doktinarnoj, liturgijskoj, socijalnoj i misionarskoj dimenziji, pri čemu se izlaganje hrišćanskog viđenja života i postojanja sveta obavlja u veoma otvorenom, tolerantnom dijalogu sa ostalim naukama i teorijama o svetu, kojima se nastoji pokazati da hrišćansko viđenje (liturgijsko, kao i podvižničko iskustvo Pravoslavne Crkve) obuhvata sva pozitivna iskustva ljudi, bez obzira na njihovu nacionalnu pripadnost i versko obrazovanje. Sve ovo sprovodi se kako na informativno-saznajnom tako i na doživljajnom i na delatnom planu, uz nastojanje da se doktrinarne postavke sprovedu u svim segmentima života (odnos sa Bogom, sa svetom, sa drugim ljudima i sa sobom).

ZADACI u nastavi pravoslavnog katihizisa (veronauke) su da kod učenika:

- razvije otvorenost i odnos prema Bogu kao Drugoj i drugačijoj Ličnosti u odnosu na nas, kao i otvorenost i odnos prema drugom čoveku kao ikoni Božjoj, ličnosti, takođe, drugačijoj u odnosu na nas, te da se između ove dve relacije ostvari uzajamno zavisna veza (svest o zajednici);

- razvije sposobnost za postavljanje pitanja o celini i najdubljem smislu postojanja čoveka i sveta, ljudskoj slobodi, životu u zajednici, fenomenu smrti, odnosu sa prirodom koja nas okružuje i drugo, kao i za odgovaranje na pitanja u svetlu pravoslavne hrišćanske vere i iskustva Crkve;

- izgradi sposobnost dubljeg razumevanja i vrednovanja kulture i civilizacije u kojoj žive, uspona i padova u istoriji čovečanstva, kao i dostignuća u raznim oblastima stvaralaštva (pri čemu se ostvaruje komplementarnost sa drugim naukama);

- pomogne u odgovornom oblikovanju zajedničkog života sa drugim, u iznalaženju ravnoteže između vlastite ličnosti i zajednice, u ostvarenju susreta sa svetom (sa ljudima različitih kultura, religija i pogleda na svet, sa društvom, sa prirodom) i sa Bogom; najzad,

- izgradi uverenje da je svet i sve što je u njemu, stvoren za večnost, da su svi stvoreni da budu pričasnici večnog života, te da se iz te perspektive kod učenika razvije sposobnost razumevanja, preispitivanja i vrednovanja sopstvenog odnosa prema drugom čoveku kao neponovljivom biću i prema tvorevini Božjoj i izgradi spremnost na pokajanje.

PRVI RAZRED

SADRŽAJI PROGRAMA

I razred

(1 čas nedeljno, 35 godišnje)

CILJ nastave pravoslavnog katihizisa (veronauke) u prvom razredu srednje škole jeste da se kod učenika izgradi svest o tome da je hrišćanstvo Crkva, tj. konkretna Liturgijska zajednica, kao i da se skrene pažnja učenicima na to da je pojam ličnosti ključni pojam bez koga se hrišćanstvo ne može razumeti. Bez pravilnog shvatanja pojma ličnosti, ne može se pojmiti to da je hrišćanska vera u Boga život a, ne akademska doktrina, ili pak ideologija.

Uvod

- upoznavanje učenika i veroučitelja, upoznavanje sa sadržajima rada.

Hrišćanstvo je Crkva

- Hrišćanstvo - Crkva kao Zajednica (objašnjenje pojma Crkva).

- Hristos - Posrednik između Boga i sveta (bogočovečanski Lik Hristov u Bibliji i u veri Crkve).

- Sveta Liturgija - prisutni Hristos (objašnjenje prirode Liturgije i bića Crkve kao liturgijske zajednice).

Pojam o Bogu

- Vera i ateizam (objašnjenje pojma vere i ateizma).

O mogućnostima Bogopoznanja

- Problem saznanja (osnovi gnoseologije i znanja kao opštenje).

- Poznanje Boga kroz Isusa Hrista (objašnjenje pojma bogopoznanja kao ličnog doživljaja Hrista u Crkvi, za razliku od "znanja o Bogu".

Bogopoznanje kroz Liturgijsko - podvižničko iskustvo

- Liturgijsko-podvižničko iskustvo vere (objašnjenje vere kao iskustva i odnosa, za razliku od vere kao teoretskog verovanja).

- Bogoljublje - čovekoljublje (objašnjenje ljubavi prema Bogu i prema čoveku kao konkretnog poznanja Boga i čoveka).

- Lična zajednica sa Bogom - osnov vere u Boga (objašnjenje vere kao ploda međuličnog susreta i zajednice Boga i čoveka).

- Vera - znanje - život (pokazati trojedini karakter i antološku saprirodnost vere, znanja i života).

- Zajednica sa Bogom - osnov života (objašnjenje autentičnog biblijskog i crkvenog shvatanja tajne života kao slobodnog učešća u životu).

Hrišćani veruju u Boga koji je sveta trojica:

Otac, Sin i Sveti Duh

- Bog kao Biće zajednice (iznošenje biblijskih i drugih činjenica koje nam govore da se Bog otkriva kao Sveta Trojica).

- Bog kao ličnost (upoznavanje učenika sa suštinom hrišćanskog učenja o Bogu).

- Ličnost ili individua? (objašnjenje razlike u pojmovima ličnost i individua).

- Religija ili Crkva? (objašnjenje sličnosti i razlika između pojma Crkva i pojma religija).

Ontološke posledice vere u Boga kao Svetu Trojicu

- Sloboda u ljubavi (razvijanje pojma slobode i ljubavi).

- Istina kao Ličnost (razvijanje pojma istine kao antološke odrednice).

- Crkva - istinski način postojanja sveta (istina o ontološkom jedinstvu Crkve i sveta).

Liturgijsko-podvižničko iskustvo kao istinita vera ljudi u Boga i kao živo prisustvo Božje u svetu kroz Crkvu

- Crkva - cilj sveta (objašnjenje eshatološke vizije sveta kao Crkve koja raste).

- Podvig - preduslov pripadanja Crkvi (izlaganje osnova evharistijsko-asketskog stava prema svetu i životu).

- Egoizam ili ljubav? (ljubav kao crkveni način postojanja, egoizam kao anticrkveni).

Razlikovanje teologije i ikonomije

- Bog je nezavistan od sveta (ontološko razlikovanje pojmova Boga i sveta).

- Svet - delo volje Božje (objašnjenje hrišćanskog pojma o svetu kao tvari - tvorevini).

- Sloboda Božja i sloboda sveta (objašnjenje različitih kvaliteta slobode Božje i slobode sveta).

- Bog je stvorio svet ni iz čega sa ciljem da on postane učesnik Božjeg života i da tako postane Carstvo Božje.

- Istina sveta - Carstvo Božje (objašnjenje učenja o eshatološkoj prirodi sveta).

Sveta Liturgija kao ikona, to jest pojava budućeg Carstva Božjeg

- Ikona i istina (objašnjenje eshatološkog smisla istorije sveta i čovečanstva).

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Katihizacija (veronauka, izučavanje istine vere) jeste liturgijska delatnost. To znači da je ona zajedničko delo katihete (veroučitelja) i njegovih učenika. Svaka istina vere predaje se i prenosi kao realnost samoga života, kao opis iskustva, prvenstveno kao realnost života u Crkvi i opis njenog iskustva. Nema i ne može biti apstraktnih istina i aksioma. Katiheza ("veronauka") ne postoji radi gomilanja podataka i informacija ili u službi teoretskog "znanja o veri" nego kao mistagogija, uvođenje u praksu života i otvaranje mogućnosti da učenik i lično usvoji iskustvo Crkve kroz slobodno učešće u njenom životu, prvenstveno u njenoj Liturgiji.

Nastavni proces će imati svoj puni smisao i uspeh zajedničkim učešćem katihete (veroučitelja) i njegovih učenika u Liturgiji i u svim oblicima i izrazima života u Crkvi.

Katiheta (veroučitelj) dužan je da pomogne svojim učenicima da prevazilaze nepoverenje prema drugima i da se istovremeno oslobađaju preterane i nezdrave zaokupljenosti sobom i svojim stvarnim i prividnim problemima. Časovi katihizisa (veronauke) biće, sledstveno, usmereni na izgrađivanje poverenja, ljubavi i zajedništva među učenicima u odeljenju i u školi, kao i u odnosu prema ljudima uopšte. Razvijanje ovakve životne orijentacije kod učenika biće praćeno i negovanjem osećanja odgovornosti za životnu sredinu i za prirodu kao celinu.

Pritom učenici treba da osete da ostvarivanje jedinstva sa drugima nipošto ne znači opasnost po njih, ponajmanje pak znači ukidanje lične različitosti i osobenosti. Naprotiv: prihvatajući jedni druge i pokazujući uzajamnu ljubav, mladi - i svi ljudi - istovremeno čuvaju, poštuju i unapređuju svoju i tuđu ličnost, odnosno ličnu samosvojnost svakog pojedinca.

U skladu sa ovakvim ciljem nastavnog procesa, pri obradi nastavnih jedinica - zastupljenoj i ovde, kao i u osnovnoj školi, prvenstveno na dinamičan način i dijaloškim metodom - treba staviti naglasak više na doživljajno, a manje na saznajno, više na formativno, a manje na informativno. Cilj će biti postignut ako učenik, uz nesebičnu i nenametljivu pomoć svoga katihete, otkrije i sebe i druge kao neponovljivu vrednost, a svoj životni program definiše kao trajni podvig prihvatanja i poštovanje drugih, sticanja poverenja i ljubavi prema njima. Pritom bi on spontano prepoznao Crkvu kao prostor ostvarivanja ličnosti i zajednice, a jednog u Trojici Boga kao izvor i punoću toga datog i zadatog životno-vrednosnog programa.

DRUGI RAZRED

Cilj verske nastave u drugom razredu je izgrađivanje svesti kod učenika da je lična zajednica čoveka sa Bogom i sa drugim čovekom osnov postojanja, kao ličnosti i prirode čoveka, tako i postojanja prirode uopšte. Ovo gledište treba utemeljiti najpre na učenju Pravoslavne Crkve o Bogu koji je jedan ali u isto vreme i trojičan - zajednica ličnosti Oca sa Sinom i Svetim Duhom, a zatim i na ljudskom iskustvu ličnosti.

SADRŽAJI PROGRAMA

II razred

(1 čas nedeljno, 35 godišnje)

Prvi susret

- susret katihete (veroučitelja) sa učenicima posle letnjeg raspusta, razgovor o sadržaju programa ovog razreda i o načinu ostvarivanja programa.

Sveta Trojica - jedan Bog

- Vera u Boga u Starom i Novom Zavetu (čovek je ličnost i traži Boga kao ličnost).

- Jedan Bog je Otac - konkretna ličnost (ličnost je biće zajednice).

- Isus Hristos - Sin Božiji (neodvojivost čoveka od Boga, istinsko Bogoljublje je uvek čovekoljublje).

- Sveti Duh - treće lice Svete Trojice (najveći dar Božiji čoveku je sloboda).

- Tumačenje vere u Svetu Trojicu kao jednog Boga (svaki čovek je ikona Božja zato što je ličnost, čovek pojavljuje istinsko svoje ja samo u zajednici slobode, ljubavi sa drugim čovekom).

Bog kao biće zajednice

- Starojelinsko filosofsko shvatanje bića (priroda ne postoji sama za sebe).

- Jedinstvo i mnoštvo (ličnost čoveka, kao apsolutnog i neponovljivog bića izvire iz zajednice sa drugom ličnošću).

- Ličnost Oca jeste uzrok postojanja božanske prirode (važnost postojanja prvog u ljudskoj zajednici, prevazilaženje kolektivizma u kome su ljudska bića brojevi i sredstva za ostvarivanje ciljeva koji su viši od samo postojanja čoveka).

- Ličnost i individua (individualizam kao negacija ličnosti, odnosno čovečnosti).

Posledice vere u Boga kao Svetu Trojicu po život ljudi

- Hrišćanstvo je Crkva (zajednica slobode kao osnov postojanja čoveka kao ličnosti i prirode).

- Crkva - istina kao zajednica (istina kao projavljivanje ličnosti, o potrebi prevazilaženja apstraktnih konstrukcija lažno nazvanih istinama).

- Crkva - zajednica budućeg veka (dijalektički odnos između istorije i budućeg veka kao istinskog postojanja čoveka i sveta).

- Religija ili Crkva (preimućstvo Crkve nad religijama).

- Crkva - cilj istorije (stvarno biće i misija Crkve).

Za uspešno realizovanje nastave pravoslavnog katihizisa neophodan je udžbenik, slike, ikone, crteži i...

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Nastavni proces će imati svoj puni smisao i uspeh zajedničkim učešćem katihete (veroučitelja) i njegovih učenika u Liturgiji i u svim oblicima i izrazima života u Crkvi.

Katiheta (veroučitelj) dužan je da pomogne svojih učenicima da prevazilaze nepoverenje prema drugima i da se istovremeno oslobađaju preterane i nezdrave zaokupljenosti sobom i svojim stvarnim i prividnim problemima. Časovi katihizisa (veronauke) biće, sledstveno, usmereni na izgrađivanje poverenja, ljubavi i zajedništva među učenicima u odeljenju i u školi, kao i u odnosu prema ljudima uopšte. Razvijanje ovakve životne orijentacije kod učenika biće praćeno i negovanjem osećanja odgovornosti za životnu sredinu i za prirodu kao celinu.

Pritom učenici treba da osete da ostvarivanje jedinstva sa drugim nipošto ne znači opasnost po njih, ponajmanje pak znači ukidanje lične različitosti i osobenosti. Naprotiv: prihvatajući jedni druge i pokazujući uzajamnu ljubav, mladi - i svi ljudi - istovremeno čuvaju, poštuju i unapređuju svoju i tuđu ličnost, odnosno ličnu samosvojnost svakog pojedinca.

U skladu sa ovakvim ciljem nastavnog procesa, pri obradi nastavnih jedinica - zastupljenoj i ovde, kao i u osnovnoj školi, prvenstveno na dinamičan nažin i dijaloškim metodom - treba staviti naglasak više na doživljajno, a manje na saznajno, više na formativno, a manje na informativno. Cilj će biti postignut ako učenik, uz nesebičnu i nenametljivu pomoć svoga katihete, otkrije i sebe i druge kao neponovljivu vrednost, a svoj životni program definiše kao trajni podvig prihvatanja i poštovanje drugih, sticanja poverenja i ljubavi prema njima. Pritom bi on spontano prepoznao Crkvu kao prostor ostvarivanja ličnosti i zajednice, a Jednog u Trojici Boga kao izvor i punoću toga datog i zadatog životno-vrednosnog programa.

ISLAMSKA VJERONAUKA (ILMUDIN)

CILJ nastave islamske vjeronauke u srednjem obrazovanju i vaspitanju je da pruži mladima celovit vjernički pogled na svet, s posebnim naglaskom na vjernički praktični život, a takođe i budući večni život. To znači da mladi na primeren način upoznaju vlastitu veru u njenoj duhovnoj, moralnoj, socijalnoj, misionarskoj i drugim dimenzijama, pri čemu se izlaganje verskog viđenja i postojanja sveta obavlja u veoma otvorenom i tolerantnom dijalogu s ostalim naukama i teorijama. Način pristupa je islamsko viđenje koje obuhvata sva pozitivna iskustva ljudi, bez obzira na njihovu nacionalnu pripadnost i versko obrazovanje. Upoznavanje je istovremeno informativno-saznajno i doživljajno-delatno, s nastojanjem da se osnovne postavke sprovedu u svim segmentima života: odnosa prema Bogu, prema svetu, prema drugim ljudima i odnos prema samom sebi. Znači, cilj je vjeronauka, informativno-formativni pristup veri i izgradnja pogleda na svet kroz prizmu vlastitog verovanja, maksimalno poštujući sve navedene datosti.

ZADACI u nastavi islamskog vjeronauka (ilmudina) su da kod učenika:

- razvije svest o Bogu kao Stvoritelju i odnos prema ljudima kao najsavršenijim božijim stvorenjima;

- osposobe (na primeren način uzrastu učenika) za postavljanje pitanja o celini i najdubljem smislu postojanja čoveka i sveta, o ljudskoj slobodi, životu u zajednici, smrti, odnosu sa prirodom koja nas okružuje, kao i za razmišljanja o tim pitanjima u svetlu vere islama;

- razvije i izgradi sposobnost dubljeg razumevanja i vrednovanja kulture i civilizacije u kojoj žive, uspona i padova u istoriji čovečanstva, kao i dostignuća u raznim oblastima naučnog delovanja;

- pomogne u odgovornom oblikovanju zajedničkog života s drugim, u iznalaženju ravnoteže između vlastite ličnosti i zajednice, u ostvarivanju susreta sa svetom (sa ljudima različitih kultura, religija i pogleda na svet, s društvom, s prirodom) i s Bogom;

- izgradi uverenje da je njegov život na ovom svetu samo priprema za večnost, da su svi stvoreni da budu sudionici večnog života, da se iz te perspektive kod učenika razvija sposobnost razumevanja, preispitivanja i vrednovanja vlastitog odnosa prema drugom čoveku kao Božijem stvorenju i izgradi spremnost za pokajanje.

PRVI RAZRED

SADRŽAJI PROGRAMA

I razred

(1 čas nedeljno, 35 godišnje)

CILJ nastave islamska vjeronauka (Ilmudin) u ovom razredu je da učeniku pruži osnovni vjernički pogled na svijet sa posebnim naglaskom na vjernički praktični život i budući vječni život.

- Uvodni čas (upoznavanje učenika sa planom i programom vjeronauke)

- Arabija - religija i društvo (upoznavanje učenika sa prilikama koje su vladale kod Arapa prije dolaska islama)

- Rođenje Muhameda a.s. (javljanje religijske svijesti kod Arapa, prva objava i misija Muhameda a.s., upoznavanje sa biografijom posljednjeg Allahovog Poslanika i njegovom poslaničkom misijom)

- Društveni bojkot prvih muslimana, mi,radz Poslanika a.s., iseljenje u Medinu (hidžra), reorganizacija zajednice, izmirenje (upoznavanje sa: načinom ophođenja prema prvim muslimanima, putovanje Poslanika u više sfere, prilikama koje su dovele do iseljenja muslimana u Medinu, uređenjem društva u Medini i blagostanjem do kojeg ga je dovelo prihvatanje Islama)

- Način očuvanja izvornog učenja, izvori Islama (upoznavanje sa: načinima očuvanja učenja Islama, njegovim izvorima (Kur'an, Sunnet-tradicija Poslanika)

- Islamska koncepcija života, vjerovanje u Boga dž.š. (upoznavanje sa islamskom koncepcijom života i osnovnim načelima vjerovanja u Boga dž.š.)

- Odnos islama prema: društvu, nacionalnosti, ekonomskom životu te slobodi ljudske volje i sudbini).

Upoznavanje sa osnovnim načelima vjerovanja

- Vjerovanje u Boga dž.š.

- Vjerovanje u meleke.

- Vjerovanje u objavljene knjige.

- Vjerovanje u božije poslanike.

- Vjerovanje u sudbinu.

Nastavak upoznavanja sa osnovnim načelima vjerovanja

- Zaključna riječ o osnovnim načelima vjerovanja.

- Ispitivanje.

- Zaključivanje ocijena na polugodištu.

Upoznavanje sa osnovnim vjerskim dužnostima

- Namaz (molitva).

- Post.

- Hadž (hodočašće Meke).

- Zekat (porez na opće dobro) (upoznavanje sa vrstama imovine na koju se daje zekat i procentima koji se izdvajaju na različite vrste imetka).

- Kategorije kojima pripada zekat.

- Zaključna riječ o osnovnim vjerskim dužnostima.

- Njegovanje duhovnog života. (suština misticizma).

- Karakteristične crte islama (osnove morala).

- Grijeh i njegovo ispaštanje (zabrane).

- Obnavljanje pređenog gradiva.

- Politički sistem islama (nacionalizam, sredstva za ostvarivanje univerzalnosti).

- Historija halifeta (funkcionisanje islamske države).

- Oblik vladavine (savjetovanje i kontakt sa narodom, inostrana politika).

- Obnavljanje pređenog gradiva.

- Zaključna riječ o funkcionisanju islamske države koju je utemeljio Muhamed a.s.

- Ispitivanje.

- Zaključivanje ocijena.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Verska nastava u srednjoj školi je posebno delikatna. Srednjoškolac se našao u novoj sredini, pred novim izazovima, mogućnostima, prepun želja da ih ostvari. Osnovni problem je nepoverenje prema novoj sredini, prema samome sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Stoga, veroučitelj u srednjoj školi mora poći od te činjenice da je on čovek koji "razbija" barijere nepoverenja". Zato je u realizaciji nastavne jedinice naglasak na doživljajnom, a onda na saznajnom području. Zato su teme tako birane da se mladi čovek prvo zadivi datoj činjenici, doživljaju, sadržaju, da prema njoj mora zauzeti svoj stav, a "čisto verski pristup" je svetlo koje mu pomaže da pravilnije i celovitije zauzme stav.

Način realizacije nastave vjeronauke i ovog puta isključivo ide putem iskustva, doživljaja, a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrednost, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi poverenje prema drugima.

DRUGI RAZRED

Cilj nastave islamske vjeronauke (ilmudin) u ovom razredu je da učesnicima pruži cjeloviti vjernički pogled na svijet sa posebnim naglaskom na praktični vjernički život i budući vječni život. Izgradnja pogleda na svijet kroz prizmu vlastitog vjerovanja uz maksimalno poštovanje svih navedenih datosti.

SADRŽAJI PROGRAMA

II razred

(1 čas nedeljno, 35 godišnje)

- Uvodni čas (upoznavanje učenika sa planom i programom vjeronauke, kratak osvrt na gradivo iz prethodne godine).

- Pravni sistem islama (pravna nauka, pisani ustav).

- Međunarodno pravo (glavne karakteristike islamskog prava).

- Zakonodavstvo u islamu.

- Sudstvo i izvori islamskog prava.

- Ekonomski sistem islama.

- Nasljeđivanje u islamu i vasijet (testament).

- Društvena osiguranja (igre na sreću).

- Zajam i interes.

- Žena u islamu.

- Dužnosti i prava žene u islamu.

- Položaj nemuslimana u islamskoj zemlji.

- Društvena autonomija.

- Značenje svetog rata (džihada).

- Doprinos islama društvenim naukama.

- Doprinos islama prirodnim naukama.

- Poseban doprinos muslimana matematici, hemiji i fizici.

- Ortodoksne halife (vladari).

- Dinastija emevija.

- Dinastija abasija.

- Andaluzijski hilafet i položaj muslimana u ostalom dijelu svijeta.

- Svakodnevni život muslimana (rađanje, početak života).

- Brak, ostali običaji i smrt.

- Hrana, piće, odijevanje i frizura.

- Zašto samo jedan lunarni kalendar.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

KATOLIČKI VJERONAUK

CILJ nastave vjeronauka u srednjem obrazovanju i vaspitanju jeste da pruži celoviti vernički pogled na svet i život s posebnim naglaskom na probleme mladih. Crkva stoji na raspolaganju za vernički praktični život i eshatološku dimenziju, odnosno večni život. To znači da mladi produbljuju saznanja vlastite vere, vlastitih problema i pokušavaju ih doživeti i rešavati kroz nastavu vere, u liturgijskoj i napose u angažmanu na socijalnom i misionarskom poslanju vere. Izlaganje verskog i postojanje problema obavlja se u veoma otvorenom i tolerantnom dijalogu s ostalim naukama i teorijama i kroz razgovor. Način pristupa je hrišćansko viđenje (zajedništvo kao osobito doživljavanje vere) koje obuhvata sva pozitivna iskustva ljudi bez obzira na njihovu nacionalnu pripadnost i versko obrazovanje. Upoznavanje je istovremeno informativno-saznajno i doživljajno-delatno s nastojanjem da se doktrinarne postavke sprovedu u svim segmentima života: odnos s Bogom, sa svetom, s drugim ljudima i naročito sa samim sobom. Znači cilj je vjeronauka informativno-formativni pristup veri i izgradnja pogleda na svet kroz prizmu vlastitog verovanja maksimalno poštujući sve navedene datosti.

ZADACI u nastavi katoličkog vjeronauka su da kod učenika:

- razvije otvorenost i odnos prema Bogu kao drugoj i drugačijoj Osobi u odnosu na nas, kao i otvorenost i odnos prema drugom čoveku kao slici Božjoj, osobi takođe drugačijoj u odnosu na nas, kao i da se između ove dve relacije ostvari uzajamno zavisna veza (saznavanje zajednice);

- osposobe za prepoznavanje dimenzija vlastite osobe, mladalačkih problema u svetlu slobode, života u zajednici, egzistencijalnih problema života i smrti, odnosa sa prirodom koja nas okružuje i dr., kao i za izgradnju vlastitih stavova o tim pitanjima u svetlu vere a na temelju iskustva Crkve;

- izgradi i razvije sposobnost dubljeg razumevanja i vrednovanja kulture i civilizacije u kojoj žive, uspona i padova u istoriji čovečanstva, kao i dostignuća u raznim oblastima stvaralaštva (pri čemu se ostvaruje komplementarnost s drugim naukama);

- pomogne u odgovornom oblikovanju zajedničkog života s drugim, u iznalaženju ravnoteže između vlastite osobe i zajednice, u ostvarivanju susreta sa svetom (sa ljudima različitih kultura, religija i pogleda na svet, s društvom, s prirodom) i s Bogom;

- izradi uverenje da je svet i sve što je u njemu, stvoren za večnost, da su svi stvoreni da budu sudionici večnoga života, te da se iz te perspektive kod učenika razvije sposobnost razumevanja, preispitivanja i vrednovanja vlastitog odnosa prema drugom čoveku kao neponovljivom biću prema stvorenju Božjem i izgradi spremnost za pokajanje.

PRVI RAZRED

SADRŽAJI PROGRAMA

I razred

(1 čas nedeljno, 35 godišnje)

CILJ nastave vjeronauke u ovoj godini je posebno u funkciji stvaranja zajedništva, suživota i naglašenog vaspitanja za odgovornost. Divljenje svetu, prirodi, Bogu i bližnjemu mlade navodi na poštovanje a otkrivanje tih datosti u sebi otvara mogućnost da bude pun poverenja prema sebi i drugima. U prvom razredu je veronauka i u funkciji nadvladavanja kontradiktornih problema mladih koji najviše iskrsavaju u odnosu prema samome sebi. Veronauka želi pomoći da to što celovitije i u svetlu vere prihvati i prebrodi.

Uvod

- upoznavanje učenika i veroučitelja, upoznavanje sa predmetom.

Upoznaj samoga sebe

- Opet smo zajedno.

- Dobro je sarađivati.

- Upoznaj samoga sebe.

- Divim se svemu što je dobro u meni.

- Tajna formula veličine.

- Usavršavam se samoodgojem.

Čovek se ostvaruje u ljubavi

- Koješta se govori o ljubavi.

- Ljubav smatram Božjim darom.

- Tobijina molitva kod ženidbe.

- Plivati usred valova Pripremam se za brak, kakav Krist naučava.

- Glas savjesti Bit ću iskren s ispovjednikom.

Naše ostvarenje je i rad

- Svi smo pozvani na rad.

- Marljivo ću vršiti svoje dužnosti.

- Oni, koji za nas rade.

- Zahvalnost za roditelje.

Zajedništvo - društvena dimenzija života

- Moje društvo. Želim društvo po kršćanskom moralu.

- U bratskoj zajednici. Hvala na bratstvu.

- Zajednička gozba. Svetu misu smatram zajedničkom proslavom.

- Moji su drugovi često drugačiji (Upoznati različitost kao bogatstvo).

- Pojmovi iz povijesti religija. Moje zvanje. Molit ću se za sretan izbor zvanja.

- Neznani junaci. Molit ću za duhovna zvanja.

- Nevjernici. Molim za dar vjere. Na istoj valnoj dužini.

- Uvijek ću slijediti glas savjesti.

Susret sa vanjskim svijetom

- Divna priroda. Divim se prirodi, kao Božjem delu.

- Neznani inženjer. Kako je divno što sve ima svoj smisao.

- Bog Objave. Nastojat ću upoznati Boga iz Biblije.

- Čovjek. Slika sam Božja.

- Dva prozora jedne kuće. Smatram da je jedan izvor znanosti.

- Salamonova molitva za mudrost i vjere.

Isus Krist je savršeno ostvarenje čovjeka

- Isus Krist. Želim postati Kristonosac.

- Otuđenje. Žao mi je što ima tjelesnih, a pogotovu duhovnih robova.

- U ropstvu grijeha. Grijeh me lišava slobode.

- Naš Osloboditelj. Vjeran sa Kristu.

- Pomirenje s Bogom. Kršćanska vjera je moja sloboda.

- Naša braća i sestre u kršćanskim zajednicama. Pojam ekumenizma i dijaloga.

- Zajedništvo s ostalim monoteističkim vjerama.

- U opasnosti. Bog je moje pouzdanje u nevoljama. Kormilar moga života.

- Ravnam se prema Kristu.

Duh Sveti mi daje snage da ostvarim sebe

- Snagom Duha. Po sakramentu Potvrde postao sam čovjek Duha.

- Sretan život. Kristova nauka je temelj blaženstva.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Verska nastava u srednjoj školi je posebno delikatna. Srednjoškolac se našao u novoj sredini, pred novim izazovima, mogućnostima, prepun želja da ih ostvari. Osnovni problem je nepoverenje prema novoj sredini, prema samome sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Stoga, kateheza u srednjoj školi mora poći od te činjenice da je kateheta čovek koji "razbija" barijere nepoverenja. Zato je u realizaciji nastavne jedinice naglasak na doživljajnom, a onda na spoznajnom području. Stoga su teme tako birane da se mladi čovek prvo zadivi datoj činjenici, doživljaju, sadržaju, da prema njoj mora zauzeti svoj stav, a "čisto vjerski pristup" je svetlo koje mu pomaže da pravilnije i celovitije olakša zauzimanje stava.

Način realizacije nastave veronauke i ovog puta isključivo ide putem iskustva, doživljaja, dogođenog trenutka a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrednost, prihvatiti, poštivati i tako izgraditi poverenje prema drugima.

DRUGI RAZRED

CILJ nastave vjeronauka u drugom razredu srednje škole je uvođenje u odgovorno ali radosno življenje punine kršćanskog života kako je vidi Crkva iz ugla moralnosti. Metoda je da se iz problema mladih osloni na biblijsku i crkvenu nauku i zajednički traže rješenja koja povezuju mlade u odgovorno kršćansko zajedništvo.

SADRŽAJI PROGRAMA

II razred

(1 čas nedeljno, 35 godišnje)

Uvod

- upoznavanje učenika sa sadržajem programa katoličkog vjeronauka za drugi razred srednje škole.

Čovjek - moralna ličnost

- Naše poznavanje (tražim smisao života).

- Instrument moralnosti (brižno pazim na glas savjesti).

- Vrijednosti naših čina (obilovat ću dobrim djelima).

- Ekumenska tema (način i sadržaj našeg poznavanja koji smo u vjeri različiti).

Obraćenje - temelj moralnog rasta osobe

- Odgovor u obraćenju (nastojat ću što prije osloboditi se grijeha).

- Temelji savršenog odgovora (usavršavam se kreposnim životom).

Otuđenost - griješno stanje

- Otuđenje od Boga (hrabro ispovjedam svoju vjeru).

- U napetosti između sadašnjosti i budućnosti (u svojim planovima se oslanjam na Boga).

Obraćenje i povratak

- Bog je ljubav (znam da me Bog uvjek voli).

- Pred Bogom (centar vjerskog života su: misa i sakramenti).

- Ekumenska tema (u kreposnom smo životu svi pozvani na zajedništvo).

Stožer morala - kreposti

- Nesložna braća (smatram slogu važnom krepošću).

- Gospodin je onaj koji mudrost daje (primit ću savjet drugih).

- Razboritost kao stožerna krepost.

Središte moralnosti

- Istina u ljubavi (bit ću pravedan).

- Ako je bog s nama, tko je protiv nas (neću uzmaknuti pred teškoćama).

- Hodajte njegovim stopama (bit ću umjeren u okolnostima života).

Rast u krepostima - zajednički rast Crkve

- Obitelj - Crkva (obitelj je svetinja kao i Crkva).

- Ekumenska tema (Crkva smo i Crkve).

- "Muško i žensko stvori ih..." (i u spolnosti promatram Božji plan).

- Bračna ljubav (spremam se na vjernost u braku).

- "Za kraljevstvo Kristovo" (molit ću za duhovna zvanja).

Odnos prema čovjeku i prirodi

- "Podvrgnite je sebi..." (ne želim biti sluga materijalnosti).

- "Istina će vas osloboditi..." (govorit ću uvjek istinu).

- Čovjek vrijedan poverenja (izgovorenu riječ smatram obavezom).

- Ekumenska tema (drugi i drugačiji su naša braća).

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Verska nastava u srednjoj školi je posebno delikatna. Srednjoškolac se našao u novoj sredini, pred novim izazovima, mogućnostima, prepun želja da ih ostvari. Osnovni problem je nepoverenje prema novoj sredini, prema samome sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Stoga, kateheza u srednjoj školi mora poći od te činjenice da je kateheta čovek koji "razbija" barijere nepoverenja. Zato je u realizaciji nastavne jedinice naglasak na doživljajnom, a onda na spoznajnom području. Stoga su teme tako birane da se mladi čovek prvo zadivi datoj činjenici, doživljaju, sadržaju, da prema njoj mora zauzeti svoj stav, a "čisto vjerski pristup" je svetlo koje mu pomaže da pravilnije i celovitije olakša zauzimanje stava.

EVANGELIČKO-LUTERANSKI VJERONAUK SLOVAČKE EVANGELIČKE
CRKVE A.V.

CILJ nastave veronauke u srednjem obrazovanju i vaspitanju jeste da pruži celoviti vernički pogled na svet i život s posebnim naglaskom na probleme mladih. Crkva razvija vernički praktični život i eshatološku dimenziju, odnosno večni život. To znači da mladi produbljuju saznanje vlastite vere, vlastitih problema i pokušavaju ih doživeti i rešiti kroz pouku vere. Izlaganje verskog i postojanja problema obavlja se u veoma otvorenom i tolerantnom dijalogu s ostalim naukama i teorijama i kroz razgovor. Način pristupa je hrišćansko viđenje koje obuhvata sva pozitivna iskustva ljudi bez obzira na njihovu nacionalnu pripadnost i versko obrazovanje. Upoznavanje je istovremeno informativno-saznajno i doživljajno-delatno s nastojanjem da se doktrinirane postavke sprovedu u svim segmentima života: odnos s Bogom, sa svetom, s drugim ljudima i naročito sa samim sobom. Znači cilj je veronauke informativno-formativni pristup veri i izgradnja pogleda na svet kroz prizmu vlastitog verovanja maksimalno poštujući sve navedene datosti.

ZADACI nastave veronauke u srednjem obrazovanju su da kod učenika:

- razvije sposobnost za prepoznavanje dimenzija vlastite osobe, mladalačke probleme u svetlu slobode, života u zajednici, egzistencijalnih problema života i smrti, odnosa sa prirodom koja nas okružuje i dr., kao i za izgradnju vlastitih stavova o tim pitanjima u svetlu vere a na temeljima iskustva Crkve;

- izgradi i razvije sposobnost dubljeg razumevanja i vrednovanja kulture i civilizacije u kojoj žive, uspona i padova u istoriji čovečanstva, kao i dostignuća u raznim oblastima stvaralaštva;

- pomogne u odgovornom oblikovanju zajedničkog života s drugim, u iznalaženju ravnoteže između vlastite osobe i zajednice, u ostvarivanju susreta sa svetom i s Bogom;

- izgradi uverenje da je svet i sve što je u njemu stvoren za večnost, da su svi stvoreni da budu sudionici večnog života, da se iz te perspektive kod učenika razvije sposobnost razumevanja, preispitivanja i vrednovanja vlastitog odnosa prema drugom čoveku kao neponovljivom biću i prema stvorenju Božjem i izgradi spremnost za pokajanje.

PRVI RAZRED

SADRŽAJI PROGRAMA

I razred

(1 čas nedeljno, 35 časova godišnje)

CILJ nastave veronauke u ovom razredu posebno je u funkciji stvaranja zajedništva, suživota i naglašenog vaspitanja za odgovornost. Divljenje svetu, prirodi, Bogu i bližnjemu mlade navodi na poštovanje a otkrivanje tih datosti u sebi otvara mogućnost da bude pun poverenja prema sebi i drugima. U prvom razredu je veronauka i u funkciji nadvladavanja kontradiktornih problema mladih koji najviše iskrsavaju u odnosu prema samom sebi. Veronauka želi pomoći da to što celovitije i u svetlu vere prihvati i prebrodi.

Uvod

- Upoznavanje učenika i veroučitelja, upoznavanje sa sadržajima rada u toku ovog razreda.

Najveće pitanje našeg života

- Rođenje i smrt.

- Šta je smrt? Da li je to tačka za životom?

- Šta treba da radim? Gde možemo naći Boga?

Stvorenje

- Stvoritelj sveta. Iz čega je ponikao svet?

- Kada je bio stvoren svet. Šta imamo pripremljeno u nebo.

Ko je čovek?

- Čovek je Božjim obličjem (šta uči darvinizam, šta Biblija).

- Uloga čoveka i odgovornost čoveka. Stvaranje žene.

- Brak u Božjem poretku. Brak - zajednica za ceo život.

- Razgovor sotona sa Evom. (kako doživljava Eva razgovor i delovanje Adama).

- Izgnanstvo iz raja. Prokletstvo zemlje i ljudi. (zla savest, težnja za iskupljenjem, posledica pada u greh, šta se dogodi u smrti?).

Što Bog želi od nas

- Bog govori o svom zavetu i njegovoj volji (gde možemo naći Božju volju).

- Zbog čega treba da zahvalimo Jevrejskom narodu? Deset Božjih zapovesti.

- Čovek je pogrešio (bez zakona ne možemo prepoznati greh, kako da živimo po deset Božjih zapovesti).

- Sotona nas svodi (šta znači greh, greh je prekršaj Božjeg zakona, greh počinje u srcu čoveka, šta se može desiti s grehom, ne možemo se dovoljno kontrolisati).

- Vezivanje za druge Bogove. Mržnja bližih. Kazna za greh je smrt. (greh znači prestanak druženja sa Isusom Hristom, telesna smrt je samo deo ove kazne, neznamo živeti-činiti Božju volju, možemo da platimo za svoje grehe-dela).

- Da li možemo računati na Božje milosrđe.

Postanak i razvoj hrišćanske crkve

- Isusovo delo spasenja.

- Postanak prvih zajednica. Širenje Isusove crkve.

- Briga tadašnje zajednice u Palestini, ali i drugde.

- Ugrožavanje Isusove crkve - gnosticizam.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Verska nastava u srednjoj školi je posebno delikatna. Osnovni problem je nepoverenje prema novoj sredini, prema samom sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Stoga kateheza u srednjoj školi mora poći od činjenice da je kateheta čovek koji "razbija" barijere nepoverenja. Zbog toga, u realizaciji nastavne jedinice, naglasak je na doživljajnom a potom na saznajnom području. Teme su tako birane da se mladi čovek prvo zadivi datoj činjenici, doživljaju, sadržaju, da prema njoj mora zauzeti svoj stav a "čisto verski pristup" je svetlo da pravilnije i celovitije olakša zauzimanje stava.

Način realizacije nastave veronauke treba da se odvija putem iskustva, doživljaja, dogođenog trenutka a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrednotu, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi poverenje prema drugima.

DRUGI RAZRED

CILJ nastave vjeronauk je da se mladim upoznaju sa darovima koje im je podario Bog Stvoritelj u saradnji sa roditeljima, bližnjima. Divljenje svetu, prirodi, Bogu i bližnjima mlade navodi na poštovanje a otkrivanje tih delatnosti u sebi otkriva mogućnost da bude pun poverenja prema sebi i drugima.

SADRŽAJI PROGRAMA

II razred

(1 čas nedeljno, 35 časova godišnje)

Nastanak, razvoj i progon Isusove crkve

- Preduslov za nastanak crkve - Isusovo delo spasenja: Nastanak prvih zajednica.

- Porast Isusove crkve uprkos progonima: Staranje o Isusovoj crkvi i njen napredak.

- (cilj: Ukazati na istorijski tok nastanka i razvoja hrišćanske crkve i spoljašnje uticaje koji su je ugrožavali u poređenju sa uslovima i okruženjem s kojim se crkva susreće danas).

Martiri u rimskoj imperiji

- Ugrožavanje Isusove crkve: Ugrožavanje ranog hrišćanstva od strane gnopstika.

- Ugrožavanje hrišćanstva u današnje vreme.

- Slavljenje Boga kroz pesmu.

- Put u Rim: Pavle deluje u Rimu.

- Pet progona: Progon u vreme Nerona (64-68).

- Progon za vreme vladavine Domicijana (93-96) i njegovih sledbenika.

- Progon u vreme Valerijana (257-258).

- Progon u vreme Dioklecijana: Odakle snaga martirima.

- Slavljenje Boga kroz pesmu.

- (cilj: Upoznavanje sa najistaknutijim martirima hrišćanske prošlosti i teškim uslovima za opstanak hrišćanstva za vreme progona).

Razvoj monaštva i papstva

- Velika opasnost novonastaloj slobodi: Sloboda ispovesti i savesti.

- Najbibliskiji put sa teškim posledicama: Božji odgovor.

- Augustin: Augustinovo preobraženje 386. god: Papa Rhegius.

- Dešavanja za vreme Prisciana (4. vek): Smrt Augustina.

- Slavljenje Boga kroz pesmu.

- (Hrišćani dobijaju slobodu. Nisu više progonjeni. Zato se javlja u redovima hrišćana labilnost i indiferentnost. Ipak, prava hrišćanska vera pobeđuje.

- (cilj: Razlike i obeležja fariseja i onih čija je vera bila neiskrena i lažna s jedne strane, i onih koji su se s pravom nazivali hrišćani-borba između njih pobeda onih koji su dobili Božiji blagoslov. Učenicima treba ukazati na važnost prave vere, koja će uz Božju pomoć uvek pobeđivati).

Razvoj monaštva i papstva

- Pokajnici i pustovnici: Monaštvo: Papstvo.

- Širenje hrišćanstva u ranom srednjem veku:.

- Poslanici vere sa severa (Irska, Engleska): Karlo Veliki (768-814).

- Krstaški pohodi.

- Slavljenje Boga kroz pesmu.

- (cilj: Pokazati da Isus voli zajedništvo).

Tri reformatora: Viklif, Hus, Savonarola

- Son Viklif (1321-1384): Lolhardi.

- Jan Hus (1370-1415).

- Girolamao Savonarola (1452-1498): Osnova njegove propovedi i pokajanja: Propovedi o pokajanju: Martiri.

- Slavljenje Boga kroz pesmu.

- (cilj: Upoznavanje sa istaknutim borcima za pravoverno učenje i primenu hrišćanstva koji su postepeno doveli i do odvajanja od katoličke, i nastanak evangeličke ispovesti).

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Način realizacije nastave vjeronauka treba da se odvija putem iskustva, doživljaja, dogođenog trenutka a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrednotu, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi poverenje prema drugima.

VERSKO VASPITANJE REFORMATSKE HRIŠĆANSKE CRKVE

ZADACI nastave veronauke u srednjem obrazovanju su da kod učenika:

- izgradi i razvije sposobnost dubljeg razumevanja i vrednovanja kulture i civilizacije u kojoj žive, uspona i padova u istoriji čovečanstva, kao i dostignuća u raznim oblastima stvaralaštva;

- pomogne u odgovornom oblikovanju zajedničkog života s drugim, u iznalaženju ravnoteže između vlastite osobe i zajednice, u ostvarivanju susreta sa svetom i s Bogom;

PRVI RAZRED

SADRŽAJI PROGRAMA

I razred

(1 čas nedeljno, 35 časova godišnje)

Uvod

- Upoznavanje učenika i veroučitelja, upoznavanje sa sadržajima rada u toku ovog razreda.

Najveće pitanje našeg života

- Rođenje i smrt.

- Šta je smrt? Da li je to tačka za životom?

- Šta treba da radim? Gde možemo naći Boga?

Stvorenje

- Stvoritelj sveta. Iz čega je ponikao svet?

- Kada je bio stvoren svet. Šta imamo pripremljeno u nebo.

Ko je čovek?

- Čovek je Božjim obličjem (šta uči darvinizam, šta Biblija).

- Uloga čoveka i odgovornost čoveka. Stvaranje žene.

- Brak u Božjem poretku. Brak - zajednica za ceo život.

- Razgovor sotona sa Evom. (kako doživljava Eva razgovor i delovanje Adama).

- Izgnanstvo iz raja. Prokletstvo zemlje i ljudi. (zla savest, težnja za iskupljenjem, posledica pada u greh, šta se dogodi u smrti?).

Što Bog želi od nas

- Bog govori o svom zavetu i njegovoj volji (gde možemo naći Božju volju).

- Zbog čega treba da zahvalimo Jevrejskom narodu? Deset Božjih zapovesti.

- Čovek je pogrešio (bez zakona ne možemo prepoznati greh, kako da živimo po deset Božjih zapovesti).

- Sotona nas svodi (šta znači greh, greh je prekršaj Božjeg zakona, greh počinje u srcu čoveka, šta se može desiti s grehom, ne možemo se dovoljno kontrolisati).

- Vezivanje za druge Bogove. Mržnja bližih. Kazna za greh je smrt (greh znači prestanak druženja sa Isusom Hristom, telesna smrt je samo deo ove kazne, ne znamo živeti-činiti Božju volju, možemo da platimo za svoje grehe-dela).

- Da li možemo računati na Božje milosrđe.

Postanak i razvoj hrišćanske crkve

- Isusovo delo spasenja.

- Postanak prvih zajednica. Širenje Isusove crkve.

- Briga tadašnje zajednice u Palestini, ali i drugde.

- Ugrožavanje Isusove crkve - gnosticizam.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

HRIŠĆANSKA ETIKA EVANGELIČKE HRIŠĆANSKE CRKVE A.V.

CILJ nastave je da učenici steknu znanje iz hrišćanske etike na temelju Biblije.

Hrišćanska etika proizilazi iz Biblije a to znači da je njen temelj Božja reč. Ona nam pruža s jedne strane životni kontakt s Bogom, a sa druge strane kontakt čoveka sa čovekom. Bog je došao među nas u ljudskom telu, telu Isusa Hrista. On je put, istina i život koji vodi kod Boga, koji je kao otac pun ljubavi.

ZADACI veronauka su da se kod učenika:

- razvije vera i ljubav prema svim ljudima;

- razvije briga za bližnje, druga i bolesne;

- razvije odnos prema radu;

- upoznaju sa osnovama hrišćanskog učenja;

- upoznaju da je u duhu reformacije crkvi stalno potrebna reforma.

PRVI RAZRED

SADRŽAJI PROGRAMA

I razred

(1 čas nedeljno, 35 časova godišnje)

CILJ nastave u ovom razredu je upoznati mlade ljude sa Bogom, hrišćanskom etikom na osnovu Biblije koja je temelj života u međuljudskim odnosima. Cilj je pokazati na mogućnost rešavanja svih pitanja pomoću najvišeg autoriteta, odgovoriti na pitanja mladog čoveka u vezi sa postojanjem, mesta u porodici i društvu, u krugu svojih vršnjaka. Pronaći odgovore u vezi ponašanja sa drugim polom i osnovnim pitanjima u raznoraznim životnim okolnostima.

Uvod

- Upoznavanje veroučitelja sa učenicima i upoznavanje učenika sa sadržajima rada u ovom razredu.

Biblija - Sveto pismo

- Stari zavet.

- Novi zavet.

- Upoznajmo Bibliju - da upoznamo Boga i samog sebe.

- Uvod u deset zapovesti.

- Protivrečja oko Deset zapovesti.

- Treća zapovest - Ime Božje.

- Četvrta zapovest - Dan odmora.

- Peta zapovest - Poštovanje roditelja.

- Šesta zapovest - Ne ubi.

- Sedma zapovest - Ne čini preljube.

- Osma zapovest - Ne kradi.

- Deveta zapovest - Ne svedoči lažno.

- Priprema za Božić.

- Deseta zapovest - Ne poželi.

- Biblija kao Božji poredak u međuljudskim odnosima.

- Osnovi Božjeg poretka u Bibliji.

- Život pred brakom.

- Izbor partnera za brak i bračni život.

- Seksualitet kao izražavanje ljubavi.

- Iskrena i prava ljubav.

- Uskrs.

- Kako je zamislio Bog brak i bračni život?

- Božji poredak: (seksualni život u braku, etička iskrivljenja kod polova, cilj bračnog života, razvod u svetlu Biblije, porodični modeli).

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Sadržaje programa realizovati kroz časove obrade sadržaja, utvrđivanja, primene u praktičnom životu i sistematizacije. Na časovima pored udžbenika koristiti i druga nastavna sredstva.

Časove obrade organizovati kroz stalni dijalog veroučitelja i učenika.

DRUGI RAZRED

Versko vaspitanje Reformatske hrišćanske crkve i Hrišćanska
etika Evangeličke hrišćanske crkve a.v.

CILJ nastave Versko vaspitanje i hrišćanska etika u ovom razredu je da što bolje upoznamo Tog, najvišeg autoriteta - Boga i njegovu volju. Kroz ovaj program idemo zajedno, da se sa Njim susretnemo i da ga nađemo. Idemo sa molitvom da Duh Boga zapali svoju svetlost u srcima svih nas. "Jedan naraštaj odlazi, drugi dolazi, ali Hristovo jevanđelje ostade zauvek!"

SADRŽAJI PROGRAMA

II razred

(1 čas nedeljno, 35 časova godišnje)

Ko je Bog?	(učenici treba da shvate da su potrebna Biblijska znanja da bi upoznali Boga. 2M.3,1-14)
	- Bog živi
	- Bog je Duh
	- Bog je sveti
	- Bog je istinit
	- Bog je ljubav
Stvoritelj	(učenici treba da upoznaju Boga kao stvoritelja celog universuma; 1.M.1,1-23)
	- Biblija o stvaranju sveta
	- Nauka o postojanju sveta
	- Bog stvoritelj sveta
	- Bog stvoritelj nebesa
	- Sveto Trojstvo i stvaranje
Svemogući otac	(upoznati učenike da svemogućnost Boga ne znači samo to da kod Njega ništa nije nemoguće; Mt.6,25-33)
	- Bog upravlja svetom
	- Bog brine o svetu
	- Bog čini čudo
	- Bog je gospodarom zla
	- Bog je strpljiv
Ko je čovek?	(učenici treba da uvide da je čovek najviše stvorenje; 1M.2,7)
	- Biblija o stvaranju čoveka
	- Nauka o poreklu čoveka
	- Čovek kao remek-delo
	- Ljudska zajednica
	- Čovek kao Božja slika
Sluga greha	(učenici treba da uvide da ni svet ni ljudstvo nije kao pri stvaranju. Zašto? 1M.3,1-7)
	- Edemski vrt i Adamov greh
	- Suština greha
	- Uzrok greha
	- Razarajuća moć greha
Presuđen čovek	(učenici treba da uvide da Bog ni presuđenog čoveka ne prepušta svojoj sudbini; 1M.3,14-24)
	- Čovek pod gnevom Boga
	- Čovek pod Božjim zakonom
	- Čovek prema Božijem sudu
	- Čovek pod vlasti đavola
	- Čovek u samoći
Ko je Isus Hrist?	(učenike treba da dovedemo k poznanju da je Isus Bog koji je postao čovekom; Lk.2,1-20)
	- Isus je Hristos
	- Isus je sin Božji
	- Isus pravi Bog, pravi čovek
	- Isus - prorok
	- Isus - Prvosvešenik
Spasitelj	(učenici treba da shvate zašto mi svi trebamo Spasitelja - Izbavitelja; Jov. 1,29)
	- Isus je nas izbavio iz grehova
	- Isus je nas izbavio iz moći đavola i moći smrti i večnog prokletstva
	- Postali smo njegovi
	- Postali smo deca Božja
Mesijaška očekivanja	(pokazati učenicima razna mesijaška očekivanja kod izabranog naroda; Lk.7,18-35)
	- Propoved Jovana Krstitelja
	- Sudbina Jovana Krstitelja
	- Krštenje Isusa
	- Isus je obećani mesija
Isusov rad u Galileji	(učenici treba da uvide rad Isusov kao Spasitelja; Isus ima udela u radosti i u problemima čoveka)
	- Početak njegovog učenja i pozivanje učenika
	- Sastanci: Isus u Kapernaumu; Blaženstva - molitva Oče naš
	- Govori u slikama: o blagu na zemlji i na nebu, o suđenju, tesna vrata, sejač semena
Isusov rad u Judeji. Isus na putu u Jerusalim	(susret sa Isusom donosi kod ljudi promenu života) - Isus ide u Jerusalim; samarijsko selo, kako slediti Isusa
	- Samarjanin
	- Zabludni sin
	- Farizej i carinik
Dobri pastir	(prikazati na primeru Isusa koji dolazi da brani i vodi njegove; Jov. 10)
	- Isus dobri pastir: život svoj daje za ovce
	- Isus nije najamnik: najamnik kome ovce nisu vlastite
	- Isus kao dobri pastir poznaje svoje
Prava ljubav	(upoznati pravu ljubav, Bog je ljubav; 1Jov.4,7-21)
	- O ljubavi - 1Kor.13
	- Nepretvarna ljubav - Rim.12,9-21
	- Šta je ljubav? osećanje, prilagoditi se nekome, čin
	- Koga treba da volimo?
Hrišćanska sloboda	(učenici treba da uvide da hrišćanski život nije ograničenje)
	- Klasje i subota - Mt.12,1-8
	- Prava sloboda - Gal.5,1-15. 1Kor.10,23-33
	- Sloboda kao životni poziv
Dar opraštanja	(pokazati na primerima opraštanja)
	- Zao sluga Mt.18,21-35
	- Opraštanje između nas
	- Opraštanje sa Bogom
	- Molitva Oče naš... Mt.6,12
Univerzalnost jevanđelja	(učenici treba da se upoznaju sa ciljem jevanđelja: Bog hoće da se svi ljudi spasu, i da upoznaju istinu)
	- Isus i Samarjanka - Jov.4,1-42
	- Centurion Kornelije - Ap. dela 10,17-48
Plodovi Duha	(pokazati učenicima dela tela i plodove Duha)
	- Iz čega izviru moja dela? - Isus pravi čokot - 15,1-17
	- Plodovi tela - Gal. 5,19-21
	- Plodovi Duha - Gal. 5,22-26
Oblačenje Hrista	(pokazati da hrišćanin pripada Hristu) - Isus pere učenicima noge - Jov.13,1-11
	- Kakav je Hrišćanin? uzajamna ljubav, jedinstvo vere, težiti za savršenstvom
Isus najavljuje svoju smrt	(učenici treba da uvide da smrt Isusa nije slučajnost; Mt.16,21-23)
	- Kušanje Isusa - Mt.4,1-11; - da ostanemo do kraja u istini Božjeg slova;
	- Kušanje Isusa - Mt.16,21-23; - mislimo na ono što je od Boga, šta čovek poseje ono će i požnjeti
Poslednja nedelja	(upoznati suštinu događaja u Jerusalimu)
	- II Isusov ulaz u Jerusalim - Mt.21,1-11
	- Judina izdaja - Lk.22,1-6
	- Paska i sveta večera - Lk.22,7-23
	- Getsimanija, hapšenje Isusa - Mt.22,39-53
Poslednja nedelja	(da učenici uvide zašto su bili protiv Njega verske vođe Jevrejskog naroda)
	- Verski sud - Lk.22,66-70
	- Politički sud - Lk.23,1-25
	- Isus između sumnje i poricanja
Isusovo raspeće	(da učenici uvide zašto je Hrist razapet)
	- Isus na krstu - Lk.23,32-43
	- Isusova smrt - Lk.23,44-49
	- Isusov pogreb - Lk.23,50-56
Prazna grobnica	(ukazati učenicima preko istorijskih i biblijskih činjenica da je vaskrsenje Isusa Hrista stvarnost)
	- Isusa razapeli i umro
	- Bila je jedna vest: Isus vaskrsnuo!
	- Razne teorije o Isusovom vaskrsenju
Isus se javlja učenicima	(vaskrsnuti Hristos donosi mir sa Bogom i daje nam zadatke)
	- Isus hoće da imamo sigurnost vaskrsenja
	- Živi gospod ispunjava naše živote pravom službom
	- Hrišćanin ima poverenje od Boga preko Hrista
	- Vernik dobija moć Duha
Isusovo Jevanđelje	(učenik treba da upozna šta je cilj jevanđelja; Jov.20,30-31)
	- Kako ljudi prime jevanđelje?
	- Na šta nas obavezuje jevanđelje?
	- U čemu se razlikuje jevanđelje od zakona?
Duh sveti	(upoznati učenike sa trećim članom Svetog Trojstva, ko je Duh sveti?)
	- Ko je Duh sveti?
	- Duh Oca i Sina
	- Vodi k poznavanju Hrista
	- Obnavlja čoveka preko vere
	- Upravlja preko jevanđelja
	- Zove čoveka u novo zajedništvo
Apostolsko ispovedanje vere	(da učenici uvide da sve što verujemo o Gospodu Bogu je objašnjeno ukratko u Apostolskom ispovedanju vere)
	- Kako glasi Apostolsko ispovedanje vere? Ima tri dela: o Bogu Ocu, o Bogu Sinu i o Bogu Duhu Svetom
	- Šta za mene znači Apostolsko ispovedanje vere?
Duh Sveti - Duh jedinstva	(učenici treba da uvide da Duh Sveti sve hrišćane ujedinjuje u Crkvu Hristovu. Jov. 10,11-30)
	- Crkva Hristova
	- Crkvena služba
	- Znaci crkve
	- Jedinstvo crkava
	- U kome nalazimo jedinstvo crkava

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

VERONAUKA - JUDAIZAM

CILJ nastave veronauka - judaizam je da jevrejska zajednica u Jugoslaviji očuva i ostvari kontinuitet bogatog, tri hiljade godina starog istorijskog, kulturološkog, tradicionalnog i verskog nasleđa. U cilju ostvarivanja kontinuiteta, buđenja i jačanja jevrejskog identiteta, pored saznanja o osnovnim principima Judaizma, deci treba preneti i saznanje o bogatoj ali i tragičnoj istoriji naroda kome pripadaju.

ZADACI nastave veronauka - judaizam su da se učenici:

- upoznaju sa osnovnim principima i zakonima Tore, verskim, ritualnim, etičkim i socijalnim propisima judaizma i njihovom primenom u svakodnevnom životu;

- upoznaju sa osnovnim elementima judaizma, nasleđa i tradicije i uputiti ih kako najvažnije postavke judaizma treba sprovesti u svim segmentima života, u odnosu sa bogom, sa svetom, sa drugim ljudima i sa sobom;

- vaspitavaju na principima tolerancije i uvažavanja drugih religija;

- upoznaju sa liturgijskim elementima Judaizma.

PRVI RAZRED

CILJ nastave judaizma u ovom razredu da se učenici upoznaju sa opštim pojmovima o judaizmu.

SADRŽAJI PROGRAMA

I razred

(1 čas nedeljno, 35 časova godišnje)

- Jevrejska tradicija (uvodna nastava) (opšte o jevrejskom kalendaru, veliki praznici, postovi, komemorativni dani).

- Jezik i pismo Jevreja (hebrejski, aramejski, ladino, juidiš).

- O jevrejskim običajima i simbolima: propisi o ishrani (kašrut), ritualni simboli u sinagogi (sifrej tora, parohed, jad, menora, aron hakodeš, bima šofar nerot sel šabat, ner tamid mezuza...) lični molitveni objekti (kipa, tefilin, cicit).

- O jevrejskoj etici i moralu

- O sinagogi i verskoj službi (istorijat božijeg doma, sveštena lica; rabin, hazan, gabaj, šahrit - jutarnja služba, minha - popodnevna služba, arvit - večernja služba).

- O jevrejskoj istoriji (nastanak, praoci i Egipatsko ropstvo, kraljevstvo Izrael i Judeja do osvajanja Rima, dijaspora - aškensko i sefardsko jevrejstvo, Izrael).

DRUGI RAZRED

CILJ nastave veronauka - judaizam u ovom razredu je da se učenici upoznaju sa Mojsijevim petoknjižjem na nivou tumačenja uz tradicionalne komentare.

SADRŽAJI PROGRAMA

II razred

(1 čas nedeljno, 35 časova godišnje)

- TORA - Božji zakon.

- Nastanak Tore (uvodni čas) (Mojsije i Sinaj, pismo i jezik Tore, značaj Božijih zakona, zakoni Tore, moralna etička i književna vrednost Tore, nedeljno čitanje Tore (paraša).

- Parašat šavua "Vajeleh" Šabat tešuva, "Potom dođe Mojsije", (V knj. Mojsijeva g. 31).

- Aftara "Šuva Jisrael", prorok Ošea, 14:2).

- Parašat šavua "Aazinu", "Slušaj", V knj. Mojsijeva gl. 32).

- Aftara "Ko amar Adonaj", prorok Jehezkel, 17.

- Parašat šavua: "Berešit", "U početku", I knj. Mojsijeva gl. 1-6:8.

- Aftara "Ko amar Adonaj", prorok Ješajau, 42.

- Parašat šavua "Noah" "noje", I knj. Mojsijeva g. 9:9-11.

- Aftara "Roni Akara", prorok Ješajau, 54.

- Parašat šavua "Leh Leha" "Idi iz zemlje", I knj. Mojsijeva gl. 12-17.

- Aftara "Lama tomar", prorok Ješajau, 40.

- Parašat šavua "Vajera", "Posle mu se javi Gospod", I knj. Moj. gl. 18-22.

- Aftara "Veiša ahat", Kraljevi, II, 4.

- Parašat šavua "Haje Sara", "Poživje Sara", I knj. Mojs. gl. 23-25:18.

- Aftara "Veameleh David zaken", Melahim, 1:1.

- Parašat šavua "Toledot", "A ovo je pleme", I knj. Mojs. gl. 25:19-28:9.

- Aftara "Maša devar Adonaj", Kraljevi, I.

- Parašat šavua "Vajece", "I Jakov otide", I knjiga Mojs. gl. 28:10-32:3.

- Aftara "Veami teluim", prorok Ošea, 12-13.

- Parašat šavua "Vejišlah", "A Jakov posla", I knj. Mojs. gl. 32:4-36.

- Aftara "Hazon Ovađa", prorok Ovadija, 1.

- Parašat šavua "Veješev", "A Jakov življaše", I knj. Mojs. gl. 37-40.

- Aftara "Ko amar Adonaj", Amos, 2.

- Parašat šavua "Mikec", "A posle dve godine", I knj. Mojs. gl. 41-44:17.

- Aftara "Roni Vesimhi", Zeharja, 2.

- Parašat šavua Parašat Šavua "Vajigaš", "Ali Juda pristupi", I knj. Mojs. gl. 44:18-47:27

- Aftara "Vaja devar Adonaj... Veata ven", Jezehkel 37:16.

- Parašat šavua "Vajehi", "I Jakov poživje", I knjiga Mojs. gl. 47:28 - 50.

- Aftara "Vejikrevu jeme David", Kraljevi, 1:2.

- Parašat šavua "Šemot", "Imena", II knj. Mojs. gl. 1-6:1.

- Aftara "Divre Jirmejau", Jirmejau 1:1.

- Parašat šavua "Vaera", "I javio sam se Avramu", II knj. Mojs. gl. 6:2-9.

- Aftara "Bekabeci", Jehezkel, gl. 28.

- Parašat šavua "Bo", "Idi k faraonu", II knj. Mojs. gl. 10 - 13:16.

- Aftara "Adavar ašer diber", Jirmejau, 46.

- Parašat šavua "Bešalah", "Idi kad Faraon pusti narod", II knj. Mojs. gl. 13:17 - 17.

- Aftara "Vetesar Devora", Šofetim, 5

- Parašat šavua "Jitro", "Jotor", II knj. Mojs. gl.d 18 - 20.

- Aftara "Bišnat mot ameleh", Ješajau, 6:1.

- Parašat šavua "Mšpatim", "A ovo su zakoni", II knj. Mojs. gl. 21-24.

- Aftara "Vijihrot Jeojada", Melahim 2:11.

- Parašat šavua "Teruma" "Prilog", II knj. Mojs. gl. 25-27:19.

- Aftara "Vadonaj natan hohma", Melehim, 1:5.

- Parašat šavua "Tecave", "I načini oltar", II knj. Mojs. gl. 27:20 - 30:10.

- Aftara "Vojomer Šemuel", Šemuel, 1:15, 15-34.

- Parašat šavua "Ki tisa", "Jošte načini", II knj. Mojs. gl. 30:11 - 34.

- Aftara "Vaji devar Adonaj lemor", Jehezkel, 36:15.

- Parašat šavua "Vajkel - Pekude", "Potom sabra Mojsije", II knj. Mojs. gl. 35-38:20.

- Aftara "Kol am aarec", Jehezkel, 45 - 46, 46:18.

- Parašat šavua "Vajikra", "I viknu Gospod Mojsija", III knj. Mojs. gl. 1-5.

- Aftara "Kol am aarec", Jehezkel, 45.

- Parašat šavua "Cav" - Šabat agadol, "Zapovedi", III knj. Mojs. gl. 6-8.

- Aftara "Veareva ladonaj", Malahi, 3:4.

- Parašat šavua "Šemini", "A u osmi dan", III knj,. Mojs. g. 9-11.

- Aftara "Vaji devar Adonaj", Jehezkel 37:16.

- Parašat šavua "Tazria" - Mecora, "Kad žena zatrudni", III knj. Mojs. gl. 12-13, 14-15.

- Aftara "Ko amar Adonaj", Jesajau, 66.

VERSKA NASTAVA

TREĆI RAZRED

PRAVOSLAVNI KATIHIZIS (VERONAUKA)

CILJ nastave u trećem razredu jeste da se učenicima argumentovano predoči da je Isus Hristos jedini spasitelj stvorenog sveta zato što je samo u njegovoj ličnosti ostvarena zajednica tvarne prirode s Bogom.

ZADACI nastave pravoslavnog katihizisa jesu da učenici:

- steknu svest o tome da je Tajna Hristova cilj stvaranja sveta;

- uoče da je prvorodni greh promenio način ostvarenja cilja zbog koga je svet stvoren, ali ne i sam cilj;

- zapaze da se Tajna Hristova poistovećuje sa Liturgijom;

- uoče da apostolskim prejemstvom, posredstvom Duha Svetoga, preko Liturgije i kao Liturgija, buduće Carstvo Božije ulazi u istoriju;

- zapaze razliku između ikonografskog prikazivanja raspeća i vaskrsenja Hristovog u pravoslavnoj i renesansnoj tradiciji.

SADRŽAJ PROGRAMA

III razred

(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje za trogodišnje obrazovanje i 1 čas nedeljno, 35-37 časova godišnje za četvorogodišnje obrazovanje)

Tajna Hristova - jedinstvo Boga i čoveka kao cilj zbog koga je Bog stvorio svet.

Hristovo ovaploćenje i stradanje, smrt kao posledica greha prvih ljudi.

Bog je vaskrsao Hrista iz mrtvih Duhom Svetim (prevazilaženje smrti za stvorenu prirodu kao plod slobodne, lične zajednice Boga i čoveka u Hristu).

Isus Hristos kao novi Adam i načelnik sve tvari.

Uloga Duha Svetog u sjedinjenju ljudi i stvorene prirode sa Hristom (Duh Sveti konstituiše Crkvu kao konkretnu Liturgijsku zajednicu kroz krštenje, miropomazanje i rukopoloženje).

Liturgija kao ikona istinskog postojanja sveta - Carstva Božijeg (spasenje sveta zajedničko delo Sv. Trojice i ljudi; razlika između Boga i ljudi, ali ne i njihova odeljenost).

Apostolsko prejemstvo (episkop kao ikona Hrista, sveštenici ikone apostola, Liturgija kao ikona budućeg veka).

Raspeće i Vaskrsenje Hristovo u pravoslavnoj ikonografiji.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Cilj nastave u trećem razredu srednje škole jeste da se učenicima argumentovano predoči da je Isus Hristos jedini spasitelj stvorenog sveta zato što je samo u njegovoj ličnosti ostvarena zajednica tvarne prirode s Bogom.

Temu Tajna Hristova... treba realizovati na taj način što će se učenicima predočiti odluke 1. i 4. Vaseljenskog sabora, zatim to protumačiti na osnovu Sv. Pisma, kako Novog, tako i Starog zaveta. U okviru ove teme treba učenicima skrenuti posebnu pažnju na sledeće činjenice: da je Hristos potpuni čovek i potpuni Bog, odnosno Sin Božiji, da su u jednoj ličnosti Sina Božijeg ponovo sjedinjene, "nerazdeljivo i nepromenljivo", čovečanska, odnosno tvarna, i netvarna, Božanska priroda, koje su padom prvog čoveka Adama bile razjedinjene. Ukazati, dakle, na paralelu između Hrista, novog Adama, i starog Adama. Na osnovu ovog sjedinjenja, Hristos je postao novi Adam i jedini posrednik između Boga i stvorene prirode, jer je jedino u njemu stvorena priroda ostvarila sjedinjenje s Bogom, a na taj način i besmrtno postojanje. Takođe, treba ukazati učenicima na to da su u ostvarenju tajne Hristove projavljuje sloboda, kako Božija u odnosu na čoveka, tako i čovekova u odnosu na Boga. Dakle, sve ono što je prvi čovek, Adam, trebalo da učini, a nije učinio zbog slobodnog odbijanja da to učini, učinio je Hristos. Treba ukazati, takođe, i na važnost učenja o Hristu za nas ljude i za naše spasenje. (Pogodno štivo za bolje razumevanje ove problematike jeste članak: J. Zizijulas, Hristologija i postojanje.)

Temu Hristovo ovaploćenje i stradanje... treba realizovati na taj način što ćemo najpre izložiti ove događaje na osnovu opisa Sv. Pisma Novog zaveta, a zatim protumačiti s posebnim osvrtom na sledeće elemente: da su ovaploćenje i stradanje Hristovo dva različita događaja, odnosno da ovaploćenje Hristovo ne sadrži istovremeno i smrt, kao što je slučaj kod nas ljudi koji počinjemo da umiremo kad se rodimo. Hristos nije rođen na isti način kao i mi ljudi, od muža i žene, on je Sin Božiji koji se slobodno rađa kao čovek i slobodno strada, i to radi našeg spasenja, budući da je Bog, i zato nestradalan i nematerijalan, tj. učinio je ono što je prvi čovek Adam odbio da učini što nas upućuje na zaključak da je Sin Božiji postao čovek i stradao zbog greha prvog čoveka Adama. U Hristu je otkriven cilj zbog koga je Bog stvorio svet i čoveka na kraju stvaranja, tj. da je Bog stvorio svet da se sjedini s Njim kroz čoveka, u jednoj ličnosti i da tako postoje večno, što nas opet upućuje na zaključak da bi se tajna Hristova ostvarila i da prvi čovek nije pogrešio, zato što je ta tajna sjedinjenje Boga i čoveka i što bez tog sjedinjenja tvarna priroda ne bi mogla da postoji. Međutim, ovde treba učenicima ukazati na to da smrt nije sastavni deo prvobitnog Božijeg plana o svetu, već da je ona posledica greha prvog čoveka Adama. Dakle, da nije bilo greha, ne bi bilo stradanja i smrti, odnosno da prvi čovek Adam nije pogrešio, on bi postao Hristos i ne bi okusio smrt. Posle greha, smrt je postala realnost za čitavu prirodu i prenosi se preko prirodnog rađanja.

Ovom temom se naglašava vrlo važna činjenica da bez sjedinjenja s Bogom, odnosno sada sa Hristom, nijedno stvoreno biće ne može da prevaziđe smrt. Ova konstatacija nas upućuje na zaključak da se spasenje ostvaruje jedino u Crkvi, odnosno u Evharistijskoj zajednici, jer je tu prisutan Vaskrsli Hristos i jedino tamo možemo ostvariti zajednicu s Njim.

Temu Bog je vaskrsao Hrista... treba takođe obraditi najpre na osnovu svedočanstava o ovom događaju zabeleženih u Sv. Pismu Novog zaveta. Prilikom razvijanja ove teme, treba učenicima ukazati na to da je Bog vaskrsao Hrista iz mrtvih, Duhom Svetim. Ovo je važno zbog toga što se tom konstatacijom ističe da spasenje, kao prevazilaženje smrti za stvorenu prirodu, nije stvar prirode, odnosno nije mehanički, prirodni proces, već je stvar slobode Božije i da se ono pojavljuje kao novi način postojanja stvorene prirode, kao liturgijska zajednica. Jer, Sveti Duh svojom delatnošću stvara liturgijsku zajednicu - Crkvu. Vaskrsenje Hristovo dakle, upućuje na eshatološki događaj sveopšteg vaskrsenja mrtvih i konstituisanja Carstva Božijeg koji će se dogoditi kada to Bog Otac bude blagoslovio, a Vaskrsenje Hristovo, odnosno liturgijska zajednica, jeste njegov zalog i predokus.

Takođe, treba, skrenuti pažnju učenicima da se Vaskrsli Hristos pojavljuje u liturgijskom sabranju kao onaj koji načalstvuje Liturgiji i prinosi Bogu Ocu darove Crkve, odnosno celu Crkvu, o čemu nam svedoči najpre Sv. Pismo Novog zaveta, a zatim i sama liturgijska praksa Istočne Crkve.

Temama: Isus Hristos kao novi Adam... i Uloga Duha u sjedinjenju ljudi sa Hristom... treba učenicima obratiti pažnju na to da je Isus Hristos savršen čovek i da se jedino u zajednici s Njim ostvaruje zajednica s Bogom. Tu zajednicu sa Hristom ljudi mogu da ostvare jedino posredstvom Duha Svetoga kroz Krštenje u kome se pokazuje naša slobodna opredeljenost za Hrista i vera u Hrista kao Spasitelja i ulaskom u Liturgijsku zajednicu. Na ovaj način Duh Sveti konstituiše Crkvu kao Liturgijsku zajednicu ljudi i prirode s Bogom u Hristu.

Temu Liturgija kao ikona Carstva Božijeg... treba realizovati putem opisa Liturgije u kontekstu vere u obećano buduće Carstvo, ukazujući učenicima posebno na identičnost strukture Carstva Božijeg i Liturgije: Hristos okružen apostolima, anđelima i narodom, odnosno episkop okružen sveštenicima, đakonima i narodom. Takođe, treba učenike uputiti na to da je Liturgija ikona budućeg Carstva Božijeg, a ne slika prošlosti. Radi razumevanja razlike između ikone i slike, treba poći od toga da je Carstvo Božije budući događaj, koji se još uvek nije u potpunosti ostvario, ali to Carstvo prisustvuje sad i ovde, u ikoni preko Liturgije. Zato je episkop u Liturgiji ikona Hrista, sveštenici su ikone apostola itd. Odnosno mimo Liturgije ne postoji Carstvo Božije. Za razliku od ikone, koja ontološki sadrži Carstvo Božije, iako ne i u potpunosti, zato što je Carstvo Božije događaj budućnosti, slika podrazumeva Carstvo Božije kao stvarnost koja paralelno postoji sa Liturgijom ili, pak, stvarnost koja je postojala u prošlosti. U ovom kontekstu, ako slike, odnosno Liturgije, i nema, prototip, tj. Carstvo Božije, i dalje postoji. Ova razlika između ikone i slike, koja se sreće u kontekstu Liturgije i Carstva Božijeg, utoliko je neophodna, ukoliko želimo da su Hristos i Duh Sveti realno prisutni u Liturgiji, sad i ovde, preko njenih članova, a što je neophodno radi našeg spasenja, a ne da u Liturgiji mi glumimo njihovo prisustvo, budući da su oni odvojeni od nas i da su gore na nebu, dok su članovi liturgijske zajednice samo obični ljudi. (U kontekstu određenja ikone i poređenja ikone i prototipa, treba navesti odluku 7. Vaseljenskog sabora, dok se za određenje odnosa između Liturgije Carstva Božijeg treba poslužiti poslanicama Sv. Ignjatije Bogonosca, kao i studijom J. Zizijulasa, Evahristija i Carstvo Božije).

Temu Apostolsko prejemstvo treba realizovati na osnovu zaključaka koji će slediti iz prethodne teme, a oni su sledeći: budući da Hristos i Duh Sveti svojom delatnošću donose u istoriju buduće Carstvo Božije, Liturgija nije ponavljanje događaja iz prošlosti, već je ikona budućeg stanja stvari u Carstvu Božijem. Dakle, ono što treba podrazumevati pod "apostolskim prejemstvom" jeste to da se Crkva konstituiše ne na osnovu prošlosti, već na osnovu budućnosti. Duh Sveti, koji kroz rukopoloženje konstituiše Crkvu kao Liturgijsku zajednicu, čini to isključivo u okviru Liturgije - darove i službe koje razdaje ljudima čini za Liturgiju i radi nje. Otuda je svaki episkop u Liturgijskom sabranju ikona Hrista i svaka Liturgijska zajednica pod jednim episkopom je potpuna Crkva - Jedina, Sveta, Vaseljenska i apostolska. (Kao pomoćna literatura za ovu temu može da posluži studija: J. Zizijulas, Apostolsko prejemstvo).

U kontekstu ikonografskog prikazivanja Tajne Hristove, odnosno ovaploćenja, stradanja, Vaskrsenja i Vaznesenja Hristovog, kao i silaska Sv. Duha na apostole, treba učenicima posebno ukazati na liturgijski okvir ovih tema, tj. na odnos u kome ovi događaji stoje s budućim Carstvom Božijim. (Na primer, ikona ovaploćenja prikazuje da se u vezi sa rođenjem Hristovim dešava nešto neobično, što nije svojstveno rođenju obične dece, odnosno da se rodio Spasitelj sveta, da stradanje Hristovo na krstu ukazuje na to da smrt nije poslednji događaj kojim se sve završava, već da ono ukazuje na nadu vaskrsenja. Vaskresenje Hristovo prikazuje Hrista koji ne vaskrsava sam, već On silazi u Ad i vaskrsava sav rod ljudski itd.).

Opšte napomene

Ono što je najvažnije i što je osnovni cilj katihizisa jeste to da učenici postanu članovi Liturgijske zajednice. Jer, Liturgija, kao živo prisustvo Hrista i kao ikona večnog postojanja prirode i čoveka, treba da dâ ipostas, odnosno da ocrkveni i da dâ smisao našem istorijskom življenju. Zato treba, kad god je to moguće, učenike dovoditi, ili upućivati na Liturgijska sabranja.

U toku svake godine, konkretno pre svih nailazećih velikih praznika, kako Gospodnjih, tako i Bogorodičinih i svetiteljskih, treba upoznati učenike sa istorijom nastanka praznika i sadržinom događaja koji se slave. Kad je reč o svetiteljskim praznicima posebnu pažnju treba obratiti Srbima svetiteljima: Sv. Savi, Sv. Simeonu, na praznik Vidovdan itd. Učenici bi trebalo da se upoznaju i s ličnostima svetitelja koje slave kao Krsnu slavu. (U tu svrhu treba pre svega koristiti žitija tih svetitelja koja se mogu naći u: Justin Popović, Žitija svetih, Ćelije, Valjevo, a zatim i ostalu prigodnu literaturu).

Takođe, pre početka Vaskršnjeg posta, treba upoznati učenike s njegovom sadržinom i ciljem, kao i sa bogoslovskom podlogom posta i njegovom važnošću za čoveka. (Najpogodnija literatura za to jeste: A. Šmeman, Veliki post, Kragujevac, poslednje izdanje.)

ISLAMSKA VJERONAUKA - (ILMUDIN)

CILJ nastave islamski vjeronauk (ilmudin), u trećem razredu srednje škole, jeste da učenici steknu opšta znanja o vjeri i religiji.

ZADACI nastave su da učenici:

- upoznaju šta je vjera, a šta je religija;

- uoče zajedničke elemente religija;

- steknu osnovna znanja o najstarijim religijama i o historiji religije na području zapadnog Balkana.

SADRŽAJI PROGRAMA

III razred

(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje za trogodišnje obrazovanje i 1 čas nedeljno, 35-37 časova godišnje za četvorogodišnje obrazovanje)

Vjera i religija

- Din (religija) i vjera;

- Tewhid - islamski monoteizam;

- Šta je religija;

- Različiti aspekti proučavanja religija;

- Porijeklo religija;

- Religija u predhistoriji.

Najveći poslanici

- Ulu-l-azm - poslanici odluke;

- Adem - otac čovječanstva i prvi poslanik;

- Nuh - prvi poslanik na zemlji, prvi sukob tew/hida sa politeizmom;

- Ibrahim - praotac kasnijih vjerovjesnika i graditelj Kabe;

- Musa - poslanik koji je srušio najveću tiraniju na zemlji, koji je neposredno razgovarao sa Alahom džš. i kome je objavljen Tevrat;

- Isa - sin Merjemin, znamenje svjetovima, poslanik Ind'ila;

- Muhammed a.s. - poslanik čovječanstva, poslanik Kur'ana i milost svjetovima.

Vjera i društvo

- Vjera i nauka;

- Božija objava - wahj;

- Uticaj "tewhid" - monoteizma na život.

Zajednički elementi religija

- Svete knjige: Biblija, Stari zavjet, Novi zavjet, Tora, Tal-mud, Kur'an časni;

- Pojam grijeha: Grijeh u judaizmu, Grijeh u hrišćanstvu,

Grijeh u islamu;

- žrtva-kurban;

- Hodočašće: Jerusalem - sveti grad judaizma, hrišćanstva i islama;

- Bejtullah-Kaba: simbol izvorne vjere u jednog i jedinog Boga.

Najstarije religije

- Religije Bliskog istoka;

- Religije drevnog Egipta.

Žive religije istoka

- Hinduizam;

- Budizam.

Historija religije na području zapadnog Balkana

- Politeistički kultovi;

- Rimski politeizam;

- Dolazak hrišćanstva.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Vjerska nastava, u srednjoj školi, posebno je delikatna. Osnovni problem je nepovjerenje prema samom sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Zbog toga, vjeroučitelj u srednjoj školi mora poći od činjenice da je on čovjek koji "razbija" barijere nepovjerenja. Zato je, u realizaciji nastavne jedinice naglasak na doživljajnom, a potom na saznajnom području. Teme su birane tako da se mladi čovjek prvo zadivi datoj činjenici, doživljaju, sadržaju, potom zauzima svoj stav, a "čisto vjerski pristup" je svjetlo koje mu pomaže da pravilnije i cjelovitije zauzme stav.

Način realizacije predmeta treba da se odvija putem iskustva, doživljaja, a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrijednost, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi povjerenje prema drugima.

KATOLIČKI VJERONAUK

CILJ nastave vjeronauka je vrednovanje vjerskih i socijalnih datosti u kršćanstvu i ljudskoj zajednici sa naglaskom na odgovorno stvaranje boljega svijeta. Mlade vodimo onim stavovima i istinama koje naučava Katekizam Katoličke crkve. Ovdje donosimo samo naslove pojedinih nastavnih tema i jedinica.

Misao vodilja nastave vjeronauka trećeg razreda je izgradnja kompletne i odgovorne osobe u odnosu prema sebi, prema vjerskim vrednotama, prema drugim ljudima i konačno da se osjeća pozvanim da te vrednote ne samo spoznaje i govori nego i potvrđuje životom. Teme omogućuju mladom čovjeku samokontrolu, upućuju ga na izbor nadahnuća, odgajaju za izgradnju pravilnih stavova prema drugima i konačno upućuju na funkcionalnost vjere u njegovom životu.

SADRŽAJI PROGRAMA

III razred

(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje za trogodišnje obrazovanje i 1 čas nedeljno, 35-37 časova godišnje za četvorogodišnje obrazovanje)

Uvod

- Upoznavanje učenika sa sadržajima programa katoličkog vjeronauka za III razred.

Temelj osobnosti

- Vjera povjerenje (Vjera kao dar i iskustvo);

- Čovjek sa pravima i dužnostima (Ljudsko dostojanstvo);

- Savjest kao mjesto odgovornosti (Izgradnja savjesti kao norme djelovanja);

- Antropološki aspekti odgovornosti (Vrednote koje izgrađuju ove aspekte);

- Čovjek prema drugom i drugačijem (Dijalog);

- Suživot i tolerancija (Temelji suživota).

U službi čovjeka

- Isus Krist kao branitelj ljudskih prava (Isus Krist čovjek za druge);

- Crkva kao Isusovo djelo za ostvarivanje njegova kraljevstva (Ljubav kao vrhovna norma Kristova kraljevstva);

- Crkva kao društvo i kao otajstvo (Izgradnja društva po Crkvi i u Crkvi);

- Ljudska zajednica - država (Prava i dužnosti ljudske zajednice);

- Crkva i politika (Odvojeno a suradnički na opće dobro);

- Poznavanje drugih religija (Ostvarivanje prava na različitost);

- Velike religije Istoka (Oblici duhovnosti tih religija);

- Islam (Vrednote i doprinos općoj kulturi).

Izgradnja kreposnog čovjeka

- Ostajstvo Božića (Slavljenje sa naglaskom na Kristovo čovještvo);

- Božanske kreposti (Pojam i uloga);

- Vjera (Praksa);

- Ufanje (Božija snaga u nama);

- Ljubav (Život s drugima);

- Pravednost (Svakom svoje);

- Jakost (Ustrajnost u sebi);

- Razboritost (Kraljica kreposti);

- Umjerenost (Zlatna sredina);

- Stečene kreposti (Vrste i način stjecanja).

Svjedočanstvo

- Sredstva kreposnog života (Sakramenti i molitva);

- Kršćanska molitva (Značenje i vrste);

- Život po vjeri (Kršćanska askeza);

- Sjedočenje (Jedino poslanje vjernika).

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Vjerska pouka u srednjoj školi je osobito delikatna. Srednjoškolac se našao u novoj sredini, pred novim izazovima, mogućnostima i prepun želja da ih ostvari. Osnovni problem je nepovjerenje prema novoj sredini, prema samome sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Stoga kateheza u srednjoj školi mora poći od te činjenice da je kateheta čovjek koji "razbija" barijere nepovjerenja. Stoga je u realizaciji nastavne jedinice naglasak na doživljajnom, a onda na spoznajnom području. Zato su teme tako i birane da se mladi čovjek prvo zadivi danoj činjenici, doživljaju, sadržaju da prema njoj mora zauzeti svoj stav a "čisto vjerski pristup" je svjetlo da pravilnije i cjelovitije olakša zauzimanje stava.

Način realizacije nastave vjeronauka i ovaj puta isključivo ide putem iskustva, doživljaja, dogođenoga trenutka, a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrednotu, prihvatiti, poštivati i tako izgraditi povjerenje prema drugima.

EVANGELIČKO-LUTERANSKI VJERONAUK SLOVAČKE
EVANGELIČKE CRKVE A.V.

CILJ nastave vjeronauka u ovom razredu je učvršćivanje vere u Gospoda Isusa Hrista kao Glave crkve.

ZADACI nastave vjeronauka su da učenici:

- steknu širi i celovit pogled na učenje i život crkve;

- upoznaju organizacionu strukturu, poruku i rad Slovačke evangeličke a.v. crkve;

- u interesu uzajamnog zajedničkog života i na osnovu saznanja razvijaju pozitivne stavove prema pripadnicima drugih verskih zajednica, njihovoj tradiciji i kulturi.

SADRŽAJI PROGRAMA

III razred

(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje za trogodišnje obrazovanje i 1 čas nedeljno, 35-37 časova godišnje za četvorogodišnje obrazovanje)

Crkva i njeno učenje
- Vidljiva i nevidljiva crkva;
- Podela crkve:	katolička,
	pravoslavna,
	evangelička kalvinska,
	evangelička a.v.,
	enominacije - sekte.

Poruka i aktivnost crkve

- Poruka crkve i aktivnosti koje predstavljaju osnovu bogosluženja u evangeličkoj crkvi.

Blagosloveno delo crkve u svetu

- Crkva i maternji jezik;

- Služba za narod;

- Crkva kao kulturni činilac;

- Država;

- Ekumenski rad.

Crkva i njeno uređenje

- Uređenje crkve - crkveni Ustav;

- Zakonodavna i pravna tela;

- Prava i dužnosti članova crkve.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Verska nastava u srednjoj školi, posebno je delikatna. Osnovni problem je nepoverenje prema novoj sredini, prema samom sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Stoga kateheza u srednjoj školi mora poći od činjenice da je kateheta čovek koji "razbija" barijere nepoverenja. Zbog toga, u realizaciji nastavne jedinice, naglasak je na doživljajnom, a potom na saznajnom području. Teme su tako birane da se mladi čovek prvo zadivi datoj činjenici, doživljaju, sadržaju, da prema njoj mora zauzeti svoj stav a "čisto verski pristup" je svetlo koje mu pomaže da pravilnije i celovitije olakša zauzimanje stava.

Način realizacije predmeta treba da se odvija putem iskustva, doživljaja, a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrednost, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi poverenje prema drugima.

Priručnici:

Jaruslav Kušnir, Darina Kušnirova: VIEM, KOMU SOMUVERIL... Tranoscius Liptovsky Mikulaš, 1999.

Mikulaš Adamčiik, Julius Madaras, Jan Lacko: KRISTOV CIRKEV Tranoscius, Liptonski Mikulaš, 1993.

VERSKO VASPITANJE REFORMATSKE HRIŠĆANSKE CRKVE

CILJ verskog vaspitanja reformatske hrišćanske crkve je da učenik upozna Crkvu kroz istorijske tokove, glavna načela promene odnosa Crkve i države.

ZADACI nastave versko vaspitanje jesu da učenici:

- prepoznaju istorijske događaje i odnose Gospodara istorije;

- shvate značaj nastanka hrišćanstva, otcepljenje od judaizma, uzroke progonstva...;

- shvate nastanak hrišćanskog učenja, dogmi i njihov značaj;

- na višem nivou vrše analizu.

SADRŽAJI PROGRAMA

III razred

(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje za trogodišnje obrazovanje i 1 čas nedeljno, 35-37 časova godišnje za četvorogodišnje obrazovanje)

Tema	Biblijski tekst	Minimum
Hrišćanstvo u judaizmu	Djela apostolska
- hrišćanstvo kod pogana	2:42-74, 10:34-35, 13:46-49
Od prognanstva do obaveze	Jevrejima	Istorijski datumi:
(do crkve u državi)	11:33-38, Fil. 1:29	313, 325, 381, 431, 451
Nastanak hrišćanskog učenja, teolozi	1 Pet. 2:1-12 2 Pet. 2,9	Konstantin, Teodosije, Arije
Razlike u razvitku zapadne-istočne crkve	Mk. 16:14-18
Hrišćanstvo na Istoku
Hrišćanstvo na zapadu, život sa poganima	Jn. 17:15	Istorijski datumi: 529, 754, 1054, 107, 1099, 1122, 1225
Odnos crkve i države Inkvizicije	1 Tim. 3:1-2 2 Pet. 2:18, 3:17
Krize u papizmu, raskid crkve na zapadu	Mt. 22:29; Mk. 12:24	Istorijski datumi: 1309-7, 1378-1414, 1409, 1414-18, 1415, 1431, 1439, 1447-1521
Humanizam i renesansa	1 Kor. 11:19
Znakovi predreformacije:	Jer. 9:23-24
Viklif i Hus	Jn. 13:15
Istorija crkve pred reformacijom (X-XV stoljeće)	Jn. 17:26, Rom. 1:18-23	Istorijski datumi: 972, 997, 1000, 1055, 1417; Bruno, Adalbert (Adalbert), Gelert (Gellert)

Kultura u hrišćanstvu u XI-XIII stoljeće	Jn. 17:19-21
Humanizam i renesansa
Reformacija u Evropi
Martin Luter	Rom. 1:17	31.10.1517.
	Ef. 2:8-10
Ulrih Cvingli; Reformacija u Nemačkoj - Švajcarska	Rom. 5:1-8	1521, 1529, 1530, 1531, 1534, 1536, 1549, 1555, 1559, 1545-63, 1566 Luter, Melanhton (Melanchton), Cvingli, Bulinger (Bullinger), Kalvin, Farel (Farel), Beze (Beze), Erazmo, Serveto (Serveto), Mincer, Menon (Mennon), Karafa (Carafa), Lojola.
Ulrih Cvingli; Reformacija u Nemačkoj - Švajcarska	Rom. 5:1-8
Žan Kalvin i reformacija u Ženevi	Jn. 3:35-36
Glavna teološka načela reformacije	Jn. 3:16
Sporedna strujanja u reformaciji
Protureformacija
Razvitak crkve posle sinoda u Tridentu	Jer. 2:7-8	1618-19, 1773, 1869-70, 1891, Gomar (Gomarus), Amesije (Amesius), Kokej (Coccejus), Spener (Spener), Frank (Francke), Zinzendorf (Zinzendorf), Vesli (Weslwy), Bunuan (Bunuan)
Zapadna i severna Evropa u vreme protureformacije	Djela apostolska 4:12
Južna i srednja Evropa u XVII stoljeća
Crkva, država i kultura u XVIII-XIX stoljeća
Protestanska, ortodoksna i pietizam Puritanizam	Zolt (Zsolt.) 95:1-7 (Psalm)
Protestanska, ortodoksna i pietizam Puritanizam	Zolt (Zsolt.) 95:1-7 (Psalm)
Rimokatolička crkva i istočna ortodoksna u XVIII-XIX stoljeću
Reformacija na području Mađarske	Jel. 2:1-5 (otkr.)	Albert Svajter (Albert Sweityer), Karl Bart (Karl Barth), Ditrih Bonhefer (Dietrich Bonhoeffer), Rudolf (Rudolf), Bultman (Bultmann).
Protestanska strujanja u Evropi	Ez. 34:5-6
Protestanska teologija u XX stoljeću	Zorlt (Zsolrt.) 25:4-5

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Način realizacije predmeta treba da se odvija putem iskustva, doživljaja, a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrednost, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi poverenje prema drugima.

Sledeći