HRIŠĆANSKA ETIKA EVANGELIČKO HRIŠĆANSKE CRKVE A.V.
CILJ i ZADACI nastave hrišćanska etika evangeličko hrišćanske crkve a.v. sadržani su u rečima:
"Ti si Hristos, Sin Boga živoga!" Jov. 16,16
"Ja,... Verujem u Isusa Hrista,... Gospoda mog!..."
SADRŽAJI PROGRAMA
III razred
(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje za trogodišnje obrazovanje i 1 čas nedeljno, 35-37 časova godišnje za četvorogodišnje obrazovanje)
| Poreklo Isusovo. Porodica. | Osnovna misao: Dom Davida i Marije, poreklo Davidovo. |
| Cilj: razumevanje velikog značaja, za hrišćanstvo, rođenje Isusa. | Isus je obećani Mesija. |
| Pokret Isusa i JovanaKrstitelja. | Osnovna misao: Karakteristična crta kumranske zajednice. Praksa krštenja Jovana Krstitelja i njegova veza sa Torom. Isusovo shvatanje Tore i njegovo tumačenje. |
| Biblijski kviz: |
|
| Kako se zvao anđeo poslan od Boga Mariji? |
|
| a) Mikael; b) Gavril; |
|
| v) Uriel. |
|
| Kako se zvalo mesto, gde je živela Marija? |
|
| a) Sikar; b) Jeriho; v) Nazaret. |
|
| Ko je bio poreklom iz doma Davidovog? |
|
| a) Marija; b) Josif; v) Jovan |
|
| Krstitelj. |
|
| Koje je bilo zanimanje Josifa? |
|
| a) Pastir; b) zidar; v) tesar. |
|
| Isus u Galileji. | Osnovna misao: Učenici, njihova misija. Farizeji, saduceji. Herodosova stranka, zeloti. Opraštaj grehova, post, mesijaška očekivanja, mesijaške titule. |
| Isusov rad u Judeji. | Osnovna misao: "Ja sam" - izreci, "Isus kao Dobri Pastir", |
| Isus kao utelovatelj nebeskog Oca. | |
|
| |
| Poslednja nedelja. | Osnovna misao: Prvosveštenik i njegov verski i politički značaj. Delovanje sinedriona. |
| Biblijski kviz: |
|
| Zašto je ulazio Isus u Jerusalim? |
|
| a) hteo je dokazati svoju moć javno; b) hteo je ispuniti starozavetna proročanstva; |
|
| v) narod u njemu prepoznaje osloboditelja. |
|
| Kada je bila poslednja večera? |
|
| a) Četvrtak; b) petak; |
|
| v) na Uskrs. |
|
| Zašto je osudio Pilat Isusa? |
|
| a) u njemu je video buntovnika; |
|
| b) bio je saglasan sa sinedrijom; v) bojao se da ne izgubi prokuraturu. |
|
| Zašto su osudili Isusa u domu prvosveštenika? |
|
| a) jer je sebe nazivao kraljem; |
|
| b) jer je postupio kao Sin Božji; v) jer je organizovao pobunu. |
|
| Novi Zavet - Jevanđelje po Marku. | Osnovna misao: Zbor, ličnost Markova. Tajna Isusa, Isus po Marku: čovek učitelj, Sin čoveka, Sin Božji. Čuda i kraljevstvo Božije. |
|
| |
| Jevanđelje po Mateju. | Osnovna misao: Crkva kod Mateja, Crkva i kraljevstvo Božije, kraj vekova, Isus po Mateju - Gospod koji živi u zajedništvu. Učenici po Mateju. |
|
| |
| Jevanđelje po Luki. | Osnovna misao: Luka kao vernik. Spasonosno doba: - 10 doba obećanja, 11 doba Isusa, 13 doba Crkve. Isus po Luci. Isusova poređenja. |
|
| |
| Jevanđelje po Jovanu. | Osnovna misao: Ličnost pisca i zbor. Važni pojmovi i teme: - 14 hleb života, 15-16 čas poslednji, 17 izreci: "Ja sam!", Isus po Jovanu. Isus vaskrsenje i život. |
| Biblijski kviz. |
|
| Ko je prvi video vaskrsnutog Isusa? |
|
| a) učenici iz Emausa, |
|
| b) Petar, |
|
| v) Marija Magdalena. |
|
| Zašto nije hteo poverovati |
|
| Toma u Isusovo vaskrsenje? |
|
| a) smatrao je nemogućim, |
|
| b) mislio je da ga ostali vode za nos, v) mislio je da su ostali učenici krivo informisani. |
|
| Po čemu su učenici iz Emausa prepoznali Isusa? |
|
| a) po tome kako je tumačio Pismo o blagoslovu i prelomu hleba za stolom, |
|
|
| |
| b) prepoznali su ga još na putu. |
|
| Dela apostolska | Osnovna misao: Rođenje crkve, širenje prvotne Crkve, objavljivanje Jevanđelja. Luka kao očevidac i pisac. |
| Pavlova poslanica Rimljanima | Osnovna misao: uloga vere u hrišćanskom životu. Greh i milost. Uloga ove poslanice u istoriji hrišćanstva. |
| Pavlova poslanica Korinćanima | Osnovna misao: osnivanje crkvene opštine, nastajući problemi, paganski kultovi i njihov uticaj na vernike. Veze apostola i crkvene opštine. |
| Pavlova poslanica Galatima. | Osnovna misao: Teološki pojam zakona i jevanđelja. Povezanost vere i života. |
| Čas učenika - dijalozi. |
|
|
| |
| Pavlova poslanica Efescima i Kološanima. | Osnovna misao: Pojam crkve. |
| Poslanica Filipljanima i dve poslanice Solunjanima. | Osnovna misao: Radost u Hristu. Život u Hristu. Smisao hrišćanskog života i radosti. Hrišćanska slika budućnosti veza sa svakodnevnim životom. |
| Pastirske poslanice Timoteju, Titu i Filemonu. | Osnovna misao: povezanost i saradnja apostola i njegovih bliskih saradnika, kako treba da izgleda služba sveštenička; prihvatiti i živeti važeće norme. |
| Čas učenika - dijalozi. |
|
| Cilj: uočavanje da svako ko svoj život prepusti važećim hrišćanskim normama, njegov će život postati potpuniji. |
|
| Poslanica Jevrejima. |
|
| Cilj: uočavanje da pozivanje na Stari Zavet i stara događanja dobija nova tumačenja u svetlu učenja Isusa Hrista. | Osnovna misao: Problematika autorstva i adresata. Isus kao ostvaritelj starozavetnih obećanja. |
| Opšte "katoličke" poslanice: Jakovljeva, Petrova, Jovanova i Judina. | Osnovna misao: Specijalnost opštih ("katoličkih") poslanica. |
| Jovanovo otkrivenje. | Osnovna misao: Alokalipsa, eshatologija, jevrejska očekivanja. Zauzimanje stava u vezi sa drugim dolaskom Isusa Hrista. Upoznavanje simbolike. |
| Čas učenika - dijalozi. |
|
| Cilj: provera znanja, koja su učenici stekli na ovim časovima, kroz slobodnu diskusiju. |
|
| Reformacija 1517-1648. | Osnovna misao: Luter kao reformator. Borba za čistotu jevanđelja. Životopis Luterov. Sveta pričest, sloboda čoveka, Luterova formula: 18 jedino Sveto Pismo - 19 jedino Hristos - 20 jedino vera - 21 jedino milost. |
| Religija i religioznost. | Osnovna misao: pojam religije, njene motivacije - 22 Religioznost kao doživljaj - 23 Religioznost kao kultura - 24 Religioznost kao tradicija. |
| Krst - krštenje. | Osnovna misao: Krst kao sakrament - svetost. Praksa krštenja: - 25 kod deteta - 26 kod odraslog. |
| Cilj: razumevanje osnovnog sadržaja krsta, njegove uvete kao i posledice. | |
| Zajednica - zajedništvo Sveta Pričest. | Osnovna misao: Sveta Pričest - koinonia, telo Hristovo. Zajedništvo vernika. Moje mesto u tom zajedništvu. U učenju apostola Pavla videti kako funkcioniše to zajedništvo - kao "jedno telo". |
| Cilj: uočavanje kako Sveta Pričest ostvaruje zajedništvo sa Hristom i sa drugim čovekom. | |
| Društvo i pojedinac. | Osnovna misao: prva pojedinaca i njegova dužnost prema društvu - 27 dužnost društva prema pojedincu - 28 manjina - 29 većina. Različite forme ponašanja: alkoholizam, drogiranje. |
| Nauka i etika. | Osnovna misao: - 30 nauka i vera nisu u međusobnom sukobu - 31 i nauka mora da ima svoje etičke granice - 32 koje ne sme prelaziti - 33 mogućnost - 34 pregrade - 35 odgovornost nauke za svet. |
| Svet koji nas opkoljuje. | Osnovna misao: - 36 odgovornost za svet koji nas opkoljuje - 37 upoznajmo biblijske temelje te odgovornosti - 38 Bog nam je dao ovaj svet da se o njemu brinemo. |
| Vrednost života. | Osnovna misao: - iskustvo - mudrost - poštovanje. Čovek verna slika Boga? Čovek veran licemer. |
| Pitanja. | Osnovna misao: Zašto ima patnje? Zašto čovek mora umreti? Da li je eutanazija rešenje za sve? |
| Čas učenika - dijalozi. |
|
| Kraj školske godine. | Osnovna misao: Koliko pozitivnih iskustava je donela u naše živote ova školska godina pomoću veronauke? |
NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)
Program realizovati kroz časove obrade i utvrđivanja sadržaja, a primena sadržaja treba da se realizuje i sistematizuje u praktičnom životu. Časove obrade organizovati kroz stalni dijalog veroučitelja i učenika.
Na časovima, pored udžbenika, koristiti i druga nastavna sredstva.
VERONAUKA - JUDAIZAM
CILJ nastave veronauka - judaizam u ovom razredu srednje škole jeste da učenici steknu osnovna znanja o osnovama srednjovekovne jevrejske religije, o cionizmu, holokaustu, kao i o osnovnim pojmovima religija kao što su hrišćanstvo, islam i budizam.
ZADACI veronauka - judaizam jesu da učenici:
- upoznaju glavne tokove srednjovekovne jevrejske religijsko-filosofske misli i njen uticaj na socijalni položaj Jevreja u nejevrejskoj sredini, period emancipacije, probleme identiteta i asimilacije, sa pojavama i širenjem netrpeljivosti prema Jevrejima, antisemitizam, istorijom Holokausta, osnovnim postavkama cionizma;
- upoznaju osnovne elemente hrišćanstva, islama i budizma.
SADRŽAJI PROGRAMA
III razred
(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje za trogodišnje obrazovanje i 1 čas nedeljno, 35-37 časova godišnje za četvorogodišnje obrazovanje)
Saadja Gaon.
Majmonid.
Jeuda alevi.
Josef Albo.
Hasdaj Kreskas.
Gersonid.
Mendelson.
Jeuda Alkalj.
Teodor Hercl.
Cionizam.
Holokaust.
Hrišćanstvo.
Islam.
Budizam.
Slobodna tema.
NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)
Program realizovati kroz časove obrade i utvrđivanja sadržaja, a primena sadržaja treba da se realizuje i sistematizuje u praktičnom životu. Časove obrade organizovati kroz stalni dijalog veroučitelja i učenika.
Nastava veronauke - judaizam u ovom razredu ostvaruje se kroz pet tematskih celina i to su:
1. Prva tema: upoznavanje sa osnovama srednjevekovne jevrejske religijske filosofije, glavni filosofi, njihovi učenici.
2. Druga tema: Mozes Menfelson (Mozes Menfelson) i njegovo vreme, emancipacija.
3. Treća tema: cionizam, rabin Juda Alkalaj (Juda Alkalaj), Teodor Hercl (Teodor Hercl).
4. Četvrta tema: Holokaust.
5. Peta tema: Osnovni pojmovi o hrišćanstvu, islamu i budizmu.
Veroučitelj će u godišnjem i mesečnom planu rada sadržaje svrstati u tematske celine i odrediće potreban broj časova za njihovu realizaciju.
Na časovima, pored udžbenika, koristiti i druga nastavna sredstva.
VERSKA NASTAVA - fakultativni predmet
III razred
PRAVOSLAVNI KATIHIZIS
CILJ nastave u trećem razredu jeste da se učenicima argumentovano predoči da je Isus Hristos jedini spasitelj stvorenog sveta zato što je samo u njegovoj ličnosti ostvarena zajednica stvarne prirode s Bogom.
ZADACI nastave pravoslavnog katihizisa su da učenici:
- steknu svest o tome da je Tajna Hristova cilj stvaranja sveta;
- uoče da je prvorodni greh promenio način ostvarenja cilja zbog koga je svet stvoren, ali ne i sam cilj;
- zapaze da se Tajna Hristova poistovećuje sa Liturgijom;
- uoče da apostolskim prejemstvom, posredstvom Duha Svetoga, preko Liturgije i kao Liturgija, buduće Carstvo Božije ulazi u istoriju;
- zapaze razliku između ikonografskog prikazivanja raspeća i vaskrsenja Hristovog u pravoslavnoj i renesansnoj tradiciji.
SADRŽAJ PROGRAMA
(1 čas, 35 časova godišnje)
Tajna Hristova - jedinstvo Boga i čoveka kao cilj zbog koga je Bog stvorio svet.
Hristovo ovaploćenje i stradanje, smrt kao posledica greha prvih ljudi.
Bog je vaskrsao Hrista iz mrtvih Duhom Svetim (prevazilažene smrti za stvorenu prirodu kao plod slobodne, lične zajednice Boga i čoveka u Hristu).
Isus Hristos kao novi Adam i načelnik sve tvari.
Uloga Duha Svetoga u sjedinjenju ljudi i stvorene prirode sa Hristom (Duh Sveti konstituiše Crkvu kao konkretnu Liturgijsku zajednicu kroz Krštenje, Miropomazanje i Rukopoloženje).
Liturgija kao ikona istinskog postojanja sveta - Carstva Božijeg (spasenje sveta zajedničko delo Sv. Trojice i ljudi; razlika između Boga i ljudi ali ne i odeljenost).
Apostolsko prejemstvo (episkop kao ikona Hrista, sveštenici ikone apostola, Liturgija kao ikona budućeg veka).
Raspeće i Vaskrsenje Hristovo u pravoslavnoj ikonografiji.
Upoznavanje učenika sa nastavnim planom i programom
Tajna Hristova - jedinstvo Boga i sveta kao cilj stvaranja
Sistematizacija
Hristos - istiniti Bog i istiniti čovek
Sistematizacija
Hristovo stradanje i smrt kao posledica prvorodnog greha
Sistematizacija
Vaskrsenje Hristovo - (Bog Otac je Duhom Svetim Vaskrsao Hrista)
Sistematizacija
Prevazilaženje smrti kao plod lične zajednice Boga i čoveka u Hristu
Sistematizacija
Isus Hristos kao novi Adam
Sistematizacija
Jedinstvo prirode u Hristu
Sistematizacija
Uloga Duha Svetoga u sjedinjenju ljudi i stvorene prirode sa Hristom
Sistematizacija
Duh Sveti u tajnama - Krštenje, Miropomazanje i Rukopoloženje
Duh Sveti u tajnama - Krštenje, Miropomazanje i Rukopoloženje
Sistematizacija
Liturgija - ikona istinskog postojanja sveta
Sistematizacija
Carstvo Božije - zajedničko delo Svete Trojice
Sistematizacija
Prirodna razlika (ali ne i odeljenost) između Boga i tvari
Sistematizacija
Apostolsko prejemstvo u kontekstu Liturgije
Sistematizacija
Episkop - Ikona Hristova
Episkop - Ikona Hristova (prezviteri - ikone apostola)
Sistematizacija
Liturgija kao ikona budućeg veka
Sistematizacija
Raspeće i Vaskrsenje Hristovo u prav. ikonografiji
Sistematizacija
NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)
Cilj nastave u trećem razredu jeste da se učenicima argumentovano predoči da je Isus Hristos jedini spasitelj stvorenog sveta zato što je samo u njegovoj ličnosti ostvarena zajednica stvarne prirode s Bogom.
Temu Tajna Hristova.. treba realizovati na taj način što će se učenicima predočiti odluke 1. i 4. Vaseljenskog sabora, zatim to protumačiti na osnovu Sv. Pisma, kako Novog, tako i Starog zaveta. U okviru ove teme treba učenicima skrenuti posebnu pažnju na sledeće činjenice: da je Hristos potpuni čovek i potpuni Bog, odnosno Sin Božiji, da su u jednoj ličnosti Sina Božijeg ponovo sjedinjene, "nerazdeljivo i nepromenljivo", čovečanska, odnosno stvarna, i nestvarna, Božanska priroda, koja su padom prvog čoveka Adama bile razjedinjene. Ukazati, dakle, na paralelu između Hrista, novog Adama, i starog Adama. Na osnovu ovog sjedinjenja, Hristos je postao novi Adam i jedini posrednik između Boga i stvorene prirode jer je jedino u njemu stvorena priroda ostvarila sjedinjenje s Bogom, a na taj način i besmrtno postojanje. Takođe, treba ukazati učenicima na to da se u ostvarenju tajne Hristove pojavljuje sloboda, kako Božija u odnosu na čoveka, tako i čovekova u odnosu na Boga. Dakle, sve ono što je prvi čovek Adam trebalo da učini, a nije učinio zbog slobodnog odbijanja da to učini, učinio je Hristos. Treba ukazati, takođe, i na važnost učenja o Hristu za nas ljude i za naše spasenje. (Pogodno štivo za bolje razumevanje ove problematike jeste člana: J. Ziziulas, Hristologija i postojanje).
Temu Hristovo ovaploćenje i stradanje... treba realizovati na taj način što ćemo najpre izložiti ove događaje na osnovu opisa Sv. Pisma Novog zaveta, a zatim protumačiti s posebnim osvrtom na sledeće elemente: da su ovaploćenje i stradanje Hristovo dva različita događaja, odnosno da ovaploćenje Hristovo ne sadrži istovremeno i smrt, kao što je slučaj kod nas ljudi koji počinjeno da umiremo kad se rodimo. Hristos nije rođen na isti način kao i mi ljudi, od muža i žene, on je Sin Božiji koji se slobodno rađa kao čovek i slobodno strada, i to radi našeg spasenja, budući da je Bog i zato nestradalan i nematerijalan, tj. učinio je ono što je prvi čovek Adam odbio da učini što nas upućuje na zaključak da je Sin Božiji postao čovek i stradao zbog greha prvog čoveka Adama. U Hristu je otkriven cilj zbog koga je Bog stvorio svet i čoveka na kraju stvaranja, tj. da je Bog stvorio svet da se sjedini s Njim kroz čoveka, u jednoj ličnosti i da tako postoje večno, što nas opet upućuje na zaključak da bi se tajna Hristova ostvarila i da prvi čovek nije pogrešio, zato što je ta tajna sjedinjenje Boga i čoveka i što bez tog sjedinjenja stvarna priroda ne bi mogla da postoji. Međutim, ovde treba učenicima ukazati na to da smrt nije sastavni deo prvobitnog Božijeg plana po svetu, već da je ona posledica greha prvog čoveka Adama. Dakle, da nije bilo greha, ne bi bilo stradanja i smrti, odnosno da prvi čovek Adam nije pogrešio, on bi postao Hristos i ne bi okusio smrt. Posle greha, smrt je postala realnost za čitavu prirodu i prenosi se preko prirodnog rađanja.
Ovom temom se naglašava vrlo važna činjenica da bez sjedinjenja s Bogom, odnosno sada sa Hristom, nijedno stvoreno biće ne može da prevaziđe smrt. Ova konstatacija nas upućuje na zaključak da se spasenje ostvaruje jedino u Crkvi, odnosno u Evharistijskoj zajednici, jer je tu prisutan Vaskrsli Hristos i jedino tamo možemo ostvariti zajednicu s Njim.
Temu Bog je vaskrsao Hrista... treba takođe obraditi najpre na osnovu svedočanstva o ovom događaju zabeleženih u Sv. Pismu Novog zaveta. Prilikom razvijanja ove teme, treba učenicima ukazati na to da je Bog vaskrsao Hrista iz mrtvih Duhom Svetim. Ovo je važno zbog toga što se tom konstatacijom ističe da spasenje, kao prevazilaženje smrti za stvorenu prirodu, nije stvar prirode, odnosno nije mehanički, prirodni proces, već je stvar slobode Božije i da se ono pojavljuje kao novi način postojanja stvorene prirode, kao liturgijska zajednica. Jer Sveti Duh svojom delatnošću stvara liturgijsku zajednicu - Crkvu. Dakle, vaskrsenje Hristovo upućuje na eshatološki događaj sveopšteg vaskrsenja mrtvih i konstituisanje Carstva Božijeg koji će se dogoditi kada to Bog Otac bude blagoslovio, a Vaskrsenje Hristovo, odnosno liturgijska zajednica jeste njegov zalog i predokus.
Treba, takođe, skrenuti pažnju učenicima da se Vaskrsli Hristos projavljuje u liturgijskom sabranju kao onaj koji načalstvuje Liturgiji i prinosi Bogu Ocu darove Crkve, odnosno celu Crkvu, o čemu nam svedoči najpre Sv. Pismo Novog zaveta, a zatim i sama liturgijska praksa istočne Crkve.
Temama: Isus Hristos kao novi Adam... i Uloga Duha u sjedinjenju ljudi sa Hristom... treba učenicima obratiti pažnju na to da je Isus Hristos savršen čovek i da se jedino u zajednici s Njim ostvaruje zajednica s Bogom. Tu zajednicu sa Hristom ljudi mogu da ostvare jedino posredstvom Duha Svetoga kroz Krštenje u kome se pokazuje naša slobodna opredeljenost za Hrista i vera u Hrista kao spasitelja i ulaskom u liturgijsku zajednicu. Na ovaj način duh Sveti konstituiše Crkvu kao Liturgijsku zajednicu ljudi i prirode s Bogom u Hristu.
Temu Liturgija kao ikona Carstva Božijeg... treba realizovati putem opisa Liturgije u kontekstu vere u obećano buduće Carstvo, ukazujući učenicima posebno na identičnost strukture Carstva Božijeg i Liturgije: Hristos okružen apostolima, anđelima i narodom, odnosno episkop okružen sveštenicima, đakonima i narodom. Takođe, treba učenike uputiti na to da je Liturgija ikona budućeg Carstva Božijeg, a ne slika prošlosti. Radi razumevanja razlike između ikone i slike, treba poći od toga da je Carstvo Božije budući događaj koji se još uvek nije u potpunosti ostvario, ali to Carstvo prisustvuje sad i ovde u ikoni preko Liturgije. Zato je episkop u Liturgiji ikona Hrista, sveštenici su ikone apostola itd. Mimo Liturgije ne postoji Carstvo Božije. Za razliku od ikone koja ontološki sadrži Carstvo Božije, iako ne i u potpunosti, zato što je Carstvo Božije događaj budućnosti, slika podrazumeva Carstvo Božije kao stvarnog koja paralelno sapostoji sa Liturgijom ili pak stvarnost koja je postojala u prošlosti. U ovom kontekstu, ako slike, odnosno Liturgije, i nema, prototip, tj. Carstvo Božije, i dalje postoji. Ova razlika između ikone i slike, koja se sreće u kontekstu Liturgije i Carstva Božijeg, utoliko je neophodna, ukoliko želimo da su Hristos i Duh Sveti realno prisutni u Liturgiji, sad i ove, preko njenih članova, a što je neophodno radi našeg spasenja, a ne da u Liturgiji mi glumimo njihovo prisustvo budući da su oni odvojeni od nas i da su gore na nebu, dok su članovi liturgijske zajednice samo obični ljudi. (U kontekstu određenja ikone i poređenja ikone i prototipa, treba navesti odluke 7. Vaseljenskog sabora, dok se za određenje odnosa između Liturgije i Carstva Božijeg treba poslužiti poslanicima Sv. Ignjatija Bogonosca, kao i studijom J. Zizijulasa, Evharistija i Carstvo Božije).
Temu Apostolsko prejemstvo treba realizovati na osnovu zaključaka koji će slediti iz prethodne teme, a oni su sledeći: budući da Hristos i Duh Sveti svojom delatnošću donose u istoriju buduće Carstvo Božije, Liturgija nije ponavljanje događaja iz prošlosti, već je ikona budućeg stanja stvari u Carstvu Božijem. Dakle, ono što treba podrazumevati pod "apostolskim prejemstvom" jeste to da se Crkva konstituiše ne na osnovu prošlosti, već na osnovu budućnosti. Duh Sveti, koji kroz rukopoloženje konstituiše Crkvu kao Liturgijsku zajednicu, čini to isključivo u okviru Liturgije - darove i službe koje razdaje ljudima čini za Liturgiju i radi nje. Otuda je svaki episkop u Liturgijskom sabranju ikona Hrista i svaka Liturgijska zajednica pod jednim episkopom je potpuna Crkva - Jedna, Sveta, Vaseljenska i Apostolska. (Kao pomoćna literatura za ovu temu može da posluži studija: J. Zizijulas, Apostolsko prejemstvo).
U kontekstu ikonografskog prikazivanja Tajne Hristove, odnosno ovaploćenja, stradanja, Vaskrsenja i Vaznesenja Hristovog, kao i silaska Sv. Duha na apostole, treba učenicima posebno ukazati na liturgijski okvir ovih tema, tj. na odnos u kome ovi događaji stoje s budućim Carstvom Božijim. (Na primer, ikona ovaploćenja prikazuje da se u vezi sa rođenjem Hristovim dešava nešto neobično, što nije svojstveno rođenju obične dece, odnosno da se rodio spasitelj sveta, da stradanje Hristovo na krstu ukazuje na to da smrt nije poslednji događaj kojim se sve završava, već da ono ukazuje na nadu vaskrsenja. Vaskrsenje Hristovo prikazuje Hrista koji ne vaskrsava sam, već On silazi u Ad i vaskrsava sav rod ljudski itd.).
ISLAMSKI VJERONAUK-ILMUDIN
SADRŽAJI PROGRAMA
(1 čas nedeljno, 35 časova godišnje)
VJERA I RELIGIJA
- Din (religija) i vjera
- Tewhid-islamski monoteizam
- šta je religija
- Različiti aspekti proučavanja religija
- Porijeklo religija
- Religija u predhistoriji
NAJVEĆI POSLANICI
- Ulu-l-azm - poslanici odluke
- Adem - otac čovječanstva i prvi poslanik
- Nuh - prvi poslanik na zemlji, prvi sukob tewhida sa politeizmom
- Ibrahim - praotac kasnijih vjerovjesnika i graditelj Kabe
- Musa - poslanik koji je srušio najveću tiraniju na zemlji, koji je neposredno razgovarao sa Alahom d'.š. i kome je objavljen Tevrat
- Isa - sin Merjemin, znamenje svjetovima, poslanik Ind'ila
- Muhammed a.s. - poslanik čovječanstva, poslanik Kur'ana i milost svjetovima
VJERA I DRUŠTVO
- Vjera i nauka
- Božja objava-wahj
- uticaj tewhida - monoteizma na život
ZAJEDNIČKI ELEMENTI RELIGIJA
- Svete knjige: Biblija, Stari zavjet, Novi zavjet, Tora, Talmud, Kur'an časni
- Pojam grijeha: Grijeh u judizmu, Grijeh u hrišćanstvu, Grijeh u islamu
- žrtva-kurban
- Hodočašće: Jerusalem-sveti grad judaizma, hrišćanstva i islama
- Bejtulah-Kaba: simbol izvorne vjere u jednog i jedinog Boga
NAJSTARIJE RELIGIJE
- Religije Bliskog istoka
- Religije drevnog Egipta
ŽIVE RELIGIJE ISTOKA
- Hinduizam
- Budizam
HISTORIJA RELIGIJE NA PODRUČJU ZAPADNOG BALKANA
- Politeistički kultovi
- Rimski politeizam
- Dolazak hrišćanstva
KATOLIČKI VJERONAUK
Cilj nastave vjeronauka je vrednovanje vjerskih i socijalnih datosti u kršćanstvu i ljudskoj zajednici sa naglaskom na odgovorno stvaranje boljega svijeta. Mlade vodimo onim stavovima i istinama koje naučava Katekizam Katoličke crkve. Ovdje donosimo samo naslove pojedinih nastavnih tema i jedinica.
Misao vodilja nastave vjeronauka trećeg razreda je izgradnja kompletne i odgovorne osobe u odnosu prema sebi, prema vjerskim vrednotama, prema drugim ljudima i konačno da se osjeća pozvanim da te vrednote ne samo spoznaje i govori nego i potvrđuje životom. Teme omogućuju mladom čovjeku samokontrolu, upućuju ga na izvor nadahnuća, odgajaju za izgradnju pravilnih stavova prema drugima i konačno upućuje na funkcionalnost vjere u njegovom životu.
1. UVOD
- Upoznavanje učenika sa sadržajima programa katoličkog vjeronauka za III razred
2. TEMELJ OSOBNOSTI
- Vjera - povjerenje (Vjera kao dar i iskustvo)
- Čovjek sa pravima i dužnostima (Ljudsko dostojanstvo)
- Savjest kao mjesto odgovornosti (Izgradnja savjesti kao norme djelovanja)
- Antropološki aspekti odgovornosti (Vrednote koje izgrađuju ove aspekte)
- Čovjek prema drugom i drugačijem (Dijalog)
- Suživot i tolerancija (Temelji suživota)
3. U SLUŽBI ČOVJEKA
- Isus Krist kao branitelj ljudskih prava (Isus Krist čovjek za druge)
- Crkva kao Isusovo djelo za ostvarivanje njegova kraljevstva (Ljubav kao vrhovna norma Kristova kraljevstva)
- Crkva kao društvo i kao otajstvo (Izgradnja društva po Crkvi i u Crkvi)
- Ljudska zajednica - država (Prava i dužnosti ljudske zajednice)
- Crkva i politika (Odvojeno a suradnički na opće dobro)
- Poznavanje drugih religija (Ostvarivanje prava na različitost)
- Velike religije Istoka (Oblici duhovnosti tih religija)
- Islam (Vrednote i doprinos općoj kulturi)
4. IZGRADNJA KREPOSNOG ČOVJEKA
- Otajstvo Božića (Slavljenje sa naglaskom na Kristovo čovječanstvo)
- Božanske kreposti (Pojam i uloga)
- Vjera (Praksa)
- Ufanje (Božja snaga u nama)
- Ljubav (Život s drugima)
- Pravednost (Svakom svoje)
- Jakost (Ustrajanost u sebi)
- Razboritost (Kraljica kreposti)
- Umjerenost (Zlatna sredina)
- Stečene kreposti (Vrste i način stjecanja)
5. SVJEDOČANSTVO
- Sredstva kreposnog života (Sakramenti i molitva)
- Krišćanska molitva (Značenje i vrste)
- Život po vjeri (Kršćanska askeza)
- Svjedočenje (Jedino poslanje vjernika)
NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)
Vjerska pouka u srednjoj školi je osobito delikatna. Srednjoškolac se našao u novoj sredini, pred novim izazovima, mogućnostima i prepun želja da ih ostvari. Osnovni problem je nepovjerenje prema novoj sredini, prema samome sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Stoga kateheza u srednjoj školi mora poći od te činjenice da je kateheta čovjek koji "razbija" barijere nepovjerenja. Stoga je u realizaciji nastavne jedinice naglasak na doživljajnom a onda na spoznajnom području. Zato su teme tako i birane da se mladi čovjek prvo zadivi danoj činjenici, doživljaju, sadržaju da prema njoj mora zauzeti svoj stav a "čisto vjerski pristup" je svjetlo da pravilnije i cjelovitije olakša zauzimanje stava.
Način realizacije nastave vjeronauka i ovaj puta isključivo ide putem iskustva, doživljaja, dogođenoga trenutka a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrednotu, prihvatiti, poštivati i tako izgraditi povjerenje prema drugima.
VERSKA NASTAVA EVANGELISTIČKO-LUTERANSKOG VJERONAUKA SLOVAČKE EVANGELISTIČKE CRKVE A.V.
CILJ I ZADACI
- Osvajanje šireg i celovitog pogleda na učenje i život crkve.
- Učvršćivanje vere u Gospoda Isusa Hrista kao Glave crkve.
- Upoznavanje sa organizacionom strukturom, porukom i radom evangelističke a. v. crkve.
- U interesu uzajamnog zajedničkog života i na osnovu saznanja razvijati pozitivne stavove prema pripadnicima drugih verskih zajednica i njihovoj tradiciji i kulturi.
SADRŽAJI PROGRAMA
(1 čas nedeljno, 35 časova godišnje)
TEME:
| 1. CRKVA I NJENO UČENJE | |
| Vidljiva i nevidljiva crkva | |
| Podela crkve: | katolička |
|
| pravoslavna |
|
| evangelistička kalvinska |
|
| evangelistička a. v. |
|
| denominacije - sekte. |
| 2. PORUKA I AKTIVNOST CRKVE | |
|
| Poruka crkve i aktivnosti koje predstavljaju osnovu bogosluženja u evangelističkoj crkvi. |
| 3. BLAGOSLOVENO DELO CRKVE U SVETU | |
|
| Crkva i maternji jezik |
|
| služba za narod |
|
| kao kulturni činilac |
|
| država |
|
| ekumenski rad |
| 4. CRKVA I NJENO UREĐENJE | |
|
| Uređenje crkve - crkveni Ustav |
|
| Zakonodavna i pravna tela |
|
| Prava i dužnosti članova crkve |
PRIRUČNICI:
1. Jaroslav Kušnir, Darina Kušnirova: VIEM, KOMU SOM UVERIL... Tranoscius Liptovsky Mikulaš, 1999.
2. Mikulaš Adamčiik, Julius Madaras, Jan Lacko: KRISTOVA CIRKEV Tranoscius, Liptovski Mikulaš, 1993.
VERSKO VASPITANJE REFORMATSKE HRIŠĆANSKE CRKVE
CILJ verskog vaspitanja reformatske hrišćanske crkve je da učenik upozna Crkvu kroz istorijske tokove, glavna načela, promene odnosa Crkve i države. Da prepozna u istorijskim događajima i odnosima Gospodara istorije. U tim godinama su već sposobni na višu analizu. Da shvati značaj nastanka hrišćanstva, odcepljenje od judaizma, uzroke prognanstva, nastanak hrišćanskog učenja te dogmi i njihov značaj.
|
| Tema | Biblijski tekst | Minimum |
| 1. | Hrišćanstvo u judaizmu - hrišć. kod pogana | Djela apostolska 2:42-74, 10:34-35, 13:46-49 |
|
| 2. | Od prognanstva do obaveze (do crkve u državi) | Jevrejima 11:33-38, Fil. 1:29 | Istorijski datumi: 313, 325, 381, 431, 451 |
| 3. | Nastanak hrišćanskog učenja, teolozi | 1Pet. 2:1-12; 2Pet. 2,9 | Constantinus, Theodosius, |
| 4. | Razlike u razvitku zapadne-istočne crkve | Mk. 16:14-18 |
|
| 5. | Hrišćanstvo na istoku |
|
|
| 6. | Hrišćanstvo na zapadu, život sa poganima | Jn. 17:15 | Istorijski datumi: 529, 754, 1054, 1075, 1099, 1122, 1225 |
| 7. | Odnos crkve i države | 1Tim.3:1-2 |
|
| 8. | Inkvizicije | 2Pet.2:18, 3:17 |
|
| 9. | Krize u papizmu, raskid crkve na zapadu | Mt. 22:29, | Istorijski datumi: 1309-77, 1378-1414, 1409, 1414-18, 1415, 1431, 1439, 1447-1521 |
| 10. | Humanizam i renesansa | 1Kor.11:19 |
|
| 11. | Znakovi predreformacije: Wyclif i Hus | Jer. 9:23-24; Jn.13:15 |
|
| 12. | Istorija crkve pred reformacijom (X-XV st.) | Jn. 17:26 | Istorijski datumi: 972, 997, 1000, 1055, 1417; Bruno, Adalbert, Gellért |
| 13. | Kultura u hrišćanstvu u XI-XIII st. | Jn.17:19-21 |
|
| 14. | Humanizam i renesansa |
|
|
| 15. | Reformacija u evropi |
|
|
| 16. | Martin Luter | Rom.1:17 | 31.10.1517. |
| 17. | Ulrich Zwingli; Reformacija u njem.-švajc. | Rom.5:1-8 | 1521, 1529, 1530, 1531, 1534, 1536, 1549, 1555, 1559, 1545-63, 1566, Luther, Melanchton, Zwingli, bullinger, Calvin, Farel, Beze, Erasmus, Serveto, Münzer, Mennon, Carafa, Louola |
| 18. | Jean Calvin i reformacija u Ženevi | Jn.3:35-36 |
|
| 19. | Glavna teološka načela reformacije | Jn.3:16 |
|
| 20. | Sporedna strujanja u reformaciji |
|
|
| 21. | protureformacija |
|
|
| 22. | Razvitak crkve posle sinoda u Tridentu | Jer.2:7-8 | 1618-19, 1773, 1869-70, 1891, Gomarus, Amesius, Coccejus, Spener, Francke, Zinzendorf, Weslwy, Bunuan |
| 23. | Zapadna i srednja evropa u vreme protureformacije | Djela apostolska 4:12 |
|
| 24. | Južna i srednja evropa u XVII stolj. |
|
|
| 25. | Crkve, država i kultura u XVIII-XIX st. |
|
|
| 26. | Protestantska ortodohis i pietizam. Puritanizam | Zsolt. 95:1-7 (Psalm) |
|
| 27. | Rimokatolička crkva i istočna ortodohia u XVIII-XIX st. |
|
|
| 28. | Reformacija na području Mađarske | Je. 2:1-5 (otkr.) | Albert Sweitzer, Karl Barth, Dietrich Bonhoeffer, Rudolf Bultmann |
| 29. | Protestantska strujanja u Evropi | Ez.34:5-6 |
|
| 30. | Protestantska teologija u XX st. | Zsolt.25:4-5 |
|
HRIŠĆANSKA ETIKA
EVANGELISTIČKO HRIŠĆANSKE CRKVE A.V
| "Ti si Hristos, Sin Boga života!" Jov. 16, 16 Ja,... Verujem u Isusa Hrista, ... Gospoda mog! | ||
| 1. 2. čas: Poreklo Isusovo. Porodica Mesto rođenja Ispunjenje proročanstva Cilj: Da bi učenici videli i razumeli, zašto su od velikog značaja za hrišćanstvo rođenje i poreklo Isusovo. | Osnovna misao: Dom Davida i Marije, poreklo Davidovo. Vladavina Herodesa. Isus je obećani Mesija. | |
| 2. čas: Pokret Isusa i Jovana Krstitelja. Isus u krugu Jovana Krstitelja Isus stavlja na stranu Toru - Uzdravljenje kod Bethesdi. Cilj: Da bi učenici upoznali razliku i sličnost između Kumrana i Jovana Krstitelja. | Osnovna misao: Karakteristična crta kumranske zajednice. Praksa krštenja Jovana Krstitelja i njegova veza sa Torom. Isusovo shvatanje Tore i njegovo tumačenje. | |
| 3. čas: Biblijski kviz. 1. Kako se zvao anđeo poslan od Boga Mariji? a) Mikael b) Gavril c) Uriel 2. Kako se zvalo mesto, gde je živela Marija? d) Sikar e) Jeriho f) Nazaret 3. Ko je bio poreklom iz doma Davidovog? g) Marija h) Josif i) Jovan Krstitelj 4. Zanimanje Josifa? j) Pastir k) Zidar l) Tesar |
| |
| 4. čas: Isus u Galileji Izbor dvanajstih apostola. Isus uči i čini čuda. Sukob sa farizejima i zakonicima Cilj: Da bi učenici otkrili osobu Isusa Hrista i njegov postoj i vezu sa verskim grupama. | Osnovna misao: Učenici, njihova misija. Farizeji, saduceji. Herodesova stranka, zeloti. Opraštaj grehova, post mesijaška očakavanja mesijaške titule. | |
| 5. čas: Isusov rad u Judeji. Vaskrsenje Lazarevo i odsuđujući postoj velikog veća. Isus u Jerihu i Betaniji. Cilj: Da bi učenici videli šta izjavljuje Isus o sebi i o svom Ocu, i da osećaju neizbežan konflikt između Isusa i velikog veća Izraela. | Osnovna misao: "Ja sam" - izreci, "Isus kao Dobri Pastir" Isus kao utelovatelj nebeskog Oca. | |
| 6. čas: Poslednja nedelja. Isusov ulaz u Jerusalim, poslednja večera, hapšenje Isusa. Verska - zakonska parnica Politička parnica | Osnovna misao: Prvosveštenik i njegov verski i politički značaj. Delovanje sinedriona. Izreka "Ja sam" - u verskozakonskoj parnici. Ured prokuratorski, ličnost Pilata. | |
| 7. čas: Biblijski kviz. 1. Zašto je ulazio Isus u Jerusalim? a) hteo je dokazati svoju moć javno c) hteo je ispuniti starozavetna proročanstva e) jer narod prepoznao u njemu osloboditelja 2. Kada je bila poslednja večera? 3. f) Četvrtak g) Petak h) Na Uskrs 4. Zašto je osudio Pilat Isusa? i) jer je u njemu video buntovnika j) bio je saglasan sa sinedrijom k) bojao se, da ne izgubi prokuraturu 5. Zašto su osudili Isusa u domu prvosveštenika? l) jer je sebe nazivao kraljem m) jer je postupio kao Sin Božiji n) jer je organizovao probunu |
| |
| 8. čas: Novi Zavet Jevanđelje po Marku Cilj: neka učenik upozna karakteristične crte Markovog jevanđelja. | Osnovna misao: Zbor, ličnost Markova Tajna Isusa Isus po Marku: čovek, učitelj, sin čoveka Sin Božji Čuda i kraljevstvo Božije. | |
| 9. čas: Jevanđelje po Mateju. Cilj: neka učenik upozna karakteristične crte Matejovog jevanđelja. | Osnovna misao: Crkva kod Mateja Crkva i kraljevstvo Božije Kraj vekova Isus po Mateju - Gospod. Koji živi u zajedništvu. Učenici po Mateju. | |
| 10. čas: Jevanđelje po Luci. Cilj: neka učenik upozna karakteristične crte jevanđelja po Luci. | Osnovna misao: Luka kao vernik. Spasonosno doba: -10 doba obeć -11 anja -12 doba Isusa -13 doba Crkve Isus po Luci. Isusova poređenja. | |
| 11. čas: Jevanđelje po Jovanu. Cilj: neka učenik upozna karakteristične crte Jovanovog jevanđelja. | Osnovna misao: Ličnost pisca i zbor. Važni pojmovi i teme: -14 hleb života -15 -16 čas poslednji -17 izreci: "Ja sam!" Isus po Jovanu Isus vaskrsenje i život. | |
| 12. čas: Biblijski kviz. 1. Ko je video kao prvi vaskrsnutog Isusa? a) učenici iz Emausa c) Petar d) Marija Magdalena 2. Zašto nije hteo poverovati Toma u Isusovo vaskrsenje? e) jer je to smatrao nemoguć f) im g) mislio je da ga ostali vode za nos h) mislio je da ostali učenici i) su krivo informisani 3. Po 4. čemu su prepoznali 5. učenici iz Emausa Isusa? j) kako je tumačio k) Pisma l) o blagoslovu i prelomu hleba za stolom m) prepoznali su ga još na putu |
| |
| 13. čas: Dela apostolska Cilj: neka učenici upoznaju prvotnu crkvu, starešine, misiju i probleme, sa kojima su se sukobili. | Osnovna misao: Rođenje crkve, širenje, prvotna Crkva, obljavljivanje jevanđelja. Luka kao očevidac i pisac. | |
| 14. čas: Pavlova poslanica Rimljanima Cilj: da učenici upoznaju apostolsko pismo, koja raspravlja važna teološka pitanja. | Osnovna misao: uloga vere u hrišćanskom životu. Greh i milost uloga ove poslanice u istoriji hrišćanstva. (Augustin - Luther) | |
| 15. čas: Pavlova poslanica Korinćanima. Cilj: da učenici upoznaju život hrišćanina u tom gradu. Njihovi problemi, i kako ih Pavle vodi i uči da bi upoznali istinu. | Osnovna misao: Osnivanje crkvene opštine, nastavajući problemi, paganski kultovi, i njihov uticaj na vernike. Veza apostola i crkvene opštine. | |
| 16. čas: Pavlova poslanica Galatima Cilj: da bi učenici osetili uzajamnu povezanost zajednice i hrišćanske etike, takođe da vide i posledice. | Osnovna misao: Teološki pojam zakona i jevanđelja. Povezanost vere i života. | |
| 17. čas: Čas učenika - dijalozi Cilj: rešavati stvakodnevne probleme u životu u uzajamnoj povezanosti vere i života. |
| |
| 18 čas: Pavlova poslanica Efezcima i Kološanima. Cilj: učenici treba da osete sličnost i različitost ove dve poslanice. Da vide zajedništvo svih ljudi u Hristu. | Osnovna misao: Pojam Crkve Hristos kao jedina glava Crkve Lik novog čoveka u Hristu Pisma iz robije apostola Pavla. | |
| 19. čas: Poslanica Filipljanima i dve poslanice Solunjanima. Cilj: da bi učenici upoznali primaoce pisma, Crkvene opštine u Filipinu i Solunu. Da bi preuzeli od apostola - kako treba voleti život i imati radost od života. | Osnovna misao: Radost u Hristu Život u Hristu Smisao hrišćanskog života i radosti Hrišćanska slika budućnosti i veza sa svakodnevnim životom. | |
| 20. čas: Pastirske poslanice Timoteju, Titu i Filemonu. Cilj: da bi učenici videli pravi, uzan i lični kontakt između apostola i njegovih saradnika | Osnovna misao: povezanost i saradnja apostola i njegovih bliskih saradnika kako treba da izgleda služba sveštenička prihvatiti i živeti važeće norme. | |
| 21. čas: Čas učenika - dijalozi Cilj: da učenici osete, ko svoj život prepusti važećim hrišćanskim normama, njegov život će postati potpuniji. Moguće je navesti nekoliko primeraka iz Biblije, ali i iz života vernika. |
| |
| 22. čas: Poslanica Jevrejima. Cilj: da bi učenici videli da pozivanja na Stari Zavet i stara događanja, dobivaju nova tumačenja u svetlu učenja Isusa Hrista. | Osnovna misao: Problematika autorstva i adresata. Isus, kao ostvaritelj starozavetnih obećanja. Pretvaranje starozavetnih slika i simbola u svet Novog Zaveta. | |
| 23. čas: Opšte "katoličke" poslanice: Jakovljeva, Petrova, Jovanova, Judina. Cilj: treba da učenici upoznaju stil ovih pisama. Dalje cilj autorov, i najvažnije poruke. | Osnovna misao: Specijalnost opštih ("katoličkih") poslanica. Jakovljeva praktična teologija, i život, vera i dela. Karakteristična crta Jovanove teologije. | |
| 24. čas: Jovanovo otkrivanje. Cilj: da bi učenici upoznali i razumeli apokalipsu kao književnu vrstu, i da bi upoznali vest te knjige. | Osnovna misao: Apokalipsa, eshatologija, jevrejska očekivanja. Zauzimanje stava u vezi sa drugim dolaskom Isusa Hrista. Upoznanje simbolike. | |
| 25. čas: Čas učenika - dijalozi. Cilj: u slobodnoj diskusiji proveriti šta su naučili na časovima veronauke. |
| |
| 26. čas: Reformacija. 1517-1648 Cilj: pokazati učenicima na neophodnost reformacije - obnove crkvi, jer jedinstvenim izvorom crkve je jevanđelje Isusa Hrista. | Osnovna misao: Luther, kao reformator Borba za čistotu jevanđelja. Životopis Lutherov. Sveta Pričest, sloboda čoveka, Lutherova formula: - 18 jedino Pismo Sveto -19 jedino Hristos -20 jedino vera -21 jedino milost. | |
| 27. čas: Religija, i religioznost. Cilj: da bi učenici naučili šta je religija, a šta je njena značajnost. | Osnovna misao: - pojam religije, njene motivacije -22 Religioznost kao doživljaj -23 Religioznost kao kultura -24 Religioznost kao tradicija | |
| 28. čas: Krst - krštenje Cilj: da bi učenici razumeli osnovni sadržaj krsta, njegove uvete kao i posledice. | Osnovna misao: Krst kao sakrament - svetost Praksa krštenja: -25 kod deteta -26 kod odraslog | |
| 29. čas: Zajednica - zajedništvo Sveta Pričest, Cilj: da bi učenici videli kako Sveta Pričest ostvaruje zajedništvo sa Hristom i sa drugim čovekom. | Osnovna misao: Sveta Pričest - koinonia, telo Hristovo. Zajedništvo vernika. Moje mesto u tom zajedništvu. U učenju apostola Pavla videti kako funkcioniše to zajedništvo - kao "jedno telo". | |
| 30. čas: Društvo i pojedinac Cilj: treba da učenici upoznaju probleme društva kao i pojedinca. Etičku pozadinu problema. | Osnovna misao: - prava pojedinca i njegova dužnost prema društvu -27 dužnost društva prema pojedincu -28 manjina -29 većina Različite forme ponašanja: alkoholizam, drogiranje | |
| 31. čas: Nauka i etika Cilj: treba da učenici upoznaju problematiku razvoja nauke. Potrebno je da imaju vlastito mišljenje o razvoju. | Osnovna misao: -30 nauka i vera nisu u međusobnom sukobu -31 i nauka mora da ima svoje etičke granice, -32 koje ne sme prelaziti -33 mogućnosti -34 i pregrade -35 odgovornost nauke za svet | |
| 32. čas: Svet koji nas opkoluje Cilj: dovesti učenike da se u njima izgrađuje odgovornost za okolinu. | Osnovna misao: -36 odgovornost za svet koji nas opkoluje -37 upoznajmo biblijske temelje te odgovornosti -38 Bog nam je dao ovaj svet da se o njemu brinemo | |
| 33. čas: Vrednost života. Cilj: učenici treba da steknu svoje gledište o tome, šta čini vrednim ljudski život. | Osnovna misao: - iskustvo - mudrost - poštovanje Čovek verna slika Boga? Čovek veran licemer? | |
| 34. čas: Patnja. Cilj: učenici treba da upoznaju biblijsku kao i teološku pozadinu patnje, kao i smrti. | Osnovna misao: Zašto ima patnje? Zašto čovek mora umreti? Da li je eutanazija rešenje za sve? | |
| 35. čas: Čas učenika - dijalozi. Cilj: u slobodnom razgovoru proveriti naučeno gradivo. |
| |
| 36. čas: Kraj školske godine Ponavljanje | Osnovna misao: Koliko pozitivnih iskustava je donela u naše živote ova školska godina pomoću veronauke? | |
VERONAUKA - JUDAIZAM
CILJ
| 1. | Prvi kurs: upoznavanje sa osnovama srednjevekovne jevrejske religijske filosofije, glavni filosofi, njihovi učenici. |
| 2. | Drugi kurs: Mozes Menfelson i njegovo vreme, emancipacija. |
| 3. | Treći kurs: cionizam, rabin Juda Alkalaj, Teodor Hercl. |
| 4. | Četvrti kurs: Holokaust. |
| 5. | Peti kurs: Osnovni pojmovi o hrišćanstvu, islamu i budizmu. |
| ISHODI | |
| 1. | Učenik će se upoznati sa glavnim tokovima srednjovekovne jevrejske religijsko-filosofske misli i njen uticaj na socijalni položaj Jevreja u nejevrejskoj sredini, period emancipacije, problemima identiteta i asimilacije, sa pojavama i širenjem netrpeljivosti prema Jevrejima antisemitizma istorijom Holokausta, osnovnim postavkama cionizma. |
| 2. | Upoznavanje sa osnovnim elementima hrišćanstva, islama i budizma. |
NASTAVNE JEDINICE
1. Saadja Gaon
2. Majmonid
3. Jeuda Alevi
4. Josef Albo
5. Hasdaj Kreskas
6. Gersonid
7. Mendelson
8. Jeuda Alkalj
9. Teodor Hercl
10. Cionizam
11. Holokaust
12. Hrišćanstvo
13. Islam
14. Budizam
15. Slobodna tema
VERSKA NASTAVA - fakultativni predmet
ČETVRTI RAZRED
PRAVOSLAVNI KATIHIZIS (VERONAUKA)
CILJ nastave u četvrtom razredu jeste da se kroz razvijanje zadatih tema učenicima ukaže na to da istorija ima svoj cilj i da se taj cilj sastoji u tome da stvoreni svet postane Carstvo Božije, odnosno da se prevaziđe smrt.
ZADACI nastave pravoslavnog katihizisa su da učenici treba da:
- uoče da istoriju stvara Bog sa čovekom kao slobodnim bićem, sa jednim konkretnim ciljem;
- ispitujući istorijske događaje, proniknu u njihov krajnji smisao;
- uoče da se u delima ljudi ogleda težnja za ličnim i besmrtnim životom;
- nauče da ocenjuju istorijske događaje na osnovu toga koliko oni daju pravilan odgovor na problem prevazilaženja smrti u prirodi i slobodnog postojanja čoveka kao ličnosti;
- uporede Liturgiju i liturgijski način postojanja sveta sa istinom koja podrazumeva prevazilaženje smrti i postojanje čoveka kao ličnosti, kao apsolutnog i neponovljivog bića;
- uoče da pravoslavna umetnost prikazuje svet ne onakvim kakav je sada, smrtan i prolazan, već kakav će biti u budućem Carstvu;
- steknu svest o tome da Crkva nije od ovoga sveta, ali da je u svetu i da postoji radi spasenja sveta.
SADRŽAJ PROGRAMA
IV razred
(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje)
- Hrišćansko shvatanje istorije (starojelinsko i savremeno shvatanje istorije bez Boga).
- Eshaton - buduće Carstvo Božije kao uzrok Crkve i istorije (poslednji događaj, događaj Carstva Božijeg daje validnost i postojanje istorijskim događajima).
- Smrt prirode kao razjedinjenje, raspadanje i smrt ličnosti kao prekid zajednice sa ličnošću za koju smo bili vezani, koju smo najviše voleli.
- Liturgija nam otkriva i cilj zbog koga je Bog stvorio svet i ljude (da svet postane Carstvo Božije u kome neće biti smrti).
- Pomesna i Vaseljenska Crkva, njihov odnos.
- Jedinstvo Crkve (na pomesnom i vaseljenskom nivou).
- Teologija pravoslavne umetnosti (književnosti, slikarstva, arhitekture, muzike...).
- Crkva i svet (njihov odnos).
NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)
Teme: Hrišćansko shvatanje istorije i Eshaton...kao uzrok istorije... treba realizovati na osnovu biblijskog opisa istorije, s posebnim naglaskom na tome da je istorija proces koji vodi ka ostvarenju konkretnog cilja, odnosno da istorija ima početak i da ide ka jednom konkretnom cilju. Biblijski pristup istoriji treba suprotstaviti jelinističkom shvatanju istorije kao večnog kruženja u istom, što u stvari i nije istorija.
Cilj istorije, onako kako ga vidi hrišćanstvo, jeste ostvarenje carstva Božijeg kao pobede nad smrću i večni život stvorene prirode. U tom procesu učestvuje Bog, i to uvek preko konkretnih ljudi, i ljudi, koji to slobodno žele, a koji tu svoju delatnost projavljuju u konkretnim istorijskim događajima. Dakle, u stvaranju istorije učestvuje Bog, Sv. Trojica i ljudi. U odnosu na posledice koje prouzrokuju konkretni istorijski događaji, istorija se može podeliti na Biblijsku, odnosno Božansku, koja će imati večnu, ontološku vrednost i na onu koja to nije. (Kao pomoć u realizaciji ovih tema može da posluži studija: G. Florovski, Nedoumice istoričara Hrišćanstva, u zborniku njegovih članaka pod naslovom Hrišćanstvo i kultura, Beograd, 1995. str. 47-84.)
Temu Smrt u prirodi... treba realizovati na osnovu konstatacije da ona postoji u prirodi i opisa načina na koji se smrt manifestuje u prirodi. Međutim, ono na šta bi učenicima trebalo posebno ukazati kad je u pitanju događaj smrti jeste razlika između doživljavanja smrti u kontekstu prirode i ličnosti. Smrt kao jedinstven fenomen je za prirodu nešto pozitivno, dok je ona viđena iz perspektive ličnosti "poslednji i najgori neprijatelj postojanja" (1. Kor. 15,26).
Mogućnost prevazilaženja smrti treba ispitati u kontekstu liturgijskog postojanja ljudi i prirode, odnosno u kontekstu strukture budućeg Carstva Božijeg kao lične, slobodne zajednice, tj. jedinstva Božanske i čovečanske prirode, s posebnim osvrtom na to da se u ovom jedinstvu čuva nepovredivost stvorene prirode kao i konkretnost svakog bića i ličnosti. Pored ličnog iskustva da zajednica ličnosti daje predokus pobede života nad smrću, na koje treba skrenuti posebnu pažnju učenicima, treba se pozvati pre svega na svedočanstvo ap. Pavla (1. Kor. 15) koje se temelji na Liturgiji a u kome on kaže da će sveopšte vaskrsenje iz mrtvih, kao poslednji događaj, dati validnost, odnosno da će taj događaj imati liturgijsku formu, odnosno poslednje vaskrsenje će biti vaskrsenje zajednica u Hristu i oko Hrista. U ovom kontekstu je i Hristovo vaskrsenje kao istorijski događaj pre svega Liturgijski događaj, a ne individualni čin.
Cilj stvaranja sveta i čoveka, dakle, jeste da on postane Kosmička Liturgija u kojoj neće biti smrti.
Temu Pomesna i Vaseljenska Crkva, njihov odnos treba realizovati u kontekstu objašnjenja pravoslavne tradicije, jer je Crkva ikona Sv. Trojice. Kao što je u Sv. Trojici svaka Božanska ličnost potpuni Bog, i Otac i Sin i Sveti Duh, i nijedna od njih ne može da postoji mimo zajednice sa drugom ličnošću, i svaka liturgijska zajednica pod jednim episkopom je puna Crkva, ali samo kad je u zajednici sa svim ostalim Crkvama. Treba učenicima ukazati i na to da kad se govori o Crkvi, ne polazi se od univerzalne, bezlične Crkve, već od konkretne Liturgijske zajednice pod jednim episkopom, koja tada predstavlja zajednicu sa svim ostalim Crkvama. Slično je to kao kad govorimo o Jednom Bogu; pod jednim Bogom podrazumevamo Oca kao jednu konkretnu ličnost, koji je u zajednici sa Sinom i Duhom, a ne govorimo prvo o bezličnom, apstraktnom Božanstvu, da bismo kasnije došli do konkretnih ličnosti. Sve to ima sledeće posledice: najpre to da je svaka pomesna Crkva puna Crkva, a ne deo Crkve; da su svi episkopi ravnopravni među sobom i da nijedan episkop, odnosno nijedna pomesna Crkva, nije iznad druge, kao i da se time pokazuje da takvo postojanje Crkve ima ontološke posledice po njene članove. Drugačije rečeno, Crkva je ikona Sv. Trojice, odnosno, svet u Crkvi i kao Crkva, postoji na božanski način na osnovu koga se prevazilazi smrt u stvorenoj praksi rukopoloženja episkopa, kao načelnika jedne Liturgijske zajednice, bez koga nema Liturgije. U istočnoj Crkvi jednog episkopa rukopolažu najmanje trojica episkopa, što ukazuje na to da jedna konkretna liturgijska zajednica postoji kao plod zajedništva s drugim liturgijskim zajednicama, čiji su predstavnici episkopi. Kao pomoćnu literaturu treba koristiti: J. Zizijulas, Eklisiološke teme, N. Sad 2000.).
Temu Teologija pravoslavne umetnosti... treba obraditi na sledeći način: predočiti najpre konkretna crkvena umetnička dela, a zatim učenicima ukazati na one aspekte u njima koji ukazuju na buduće Carstvo Božije i stanje stvorenih bića u njemu. To stanje treba da se tiče novog načina postojanja prirode, kakav je on u Hristu, odnosno u Liturgijskoj zajednici, a ne njenog gubitka.
Tema Crkva i svet treba da učenicima skrene pažnju na to da Crkva i svet nisu dva sveta, međusobno nespojiva, već da je Crkva jedan poseban način postojanja tog istog sveta u kome svet ostvaruje svoju težnju za prevazilaženjem smrti i ostvarenjem večnog života. (Ovu temu treba realizovati u otvorenom dijalogu između hrišćanskog viđenja rešavanja problema smrti i drugih viđenja ovog problema.)
Opšte napomene
Ono što je najvažnije i što je osnovni cilj katihizisa jeste to da učenici postanu članovi Liturgijske zajednice. Jer, Liturgija, kao živo prisustvo Hrista i kao ikona večnog postojanja prirode i čoveka, treba da dâ ipostas, odnosno da ocrkveni i da dâ smisao našem istorijskom življenju. Zato treba, kad god je to moguće, učenike dovoditi, ili upućivati na Liturgijska sabranja.
U toku svake godine, konkretno pre svih nailazećih velikih praznika, kako Gospodnjih, tako i Bogorodičinih i svetiteljskih, treba upoznati učenike sa istorijom nastanka praznika i sadržinom događaja koji se slave. Kad je reč o svetiteljskim praznicima posebnu pažnju treba obratiti Srbima svetiteljima: Sv. Savi, Sv. Simeonu, na praznik Vidovdan itd. Učenici bi trebalo da se upoznaju i s ličnostima svetitelja koje slave kao Krsnu slavu. (U tu svrhu treba pre svega koristiti žitija tih svetitelja koja se mogu naći u: Justin Popović, Žitija svetih, Ćelije, Valjevo, a zatim i ostalu prigodnu literaturu).
Takođe, pre početka Vaskršnjeg posta, treba upoznati učenike s njegovom sadržinom i ciljem, kao i sa bogoslovskom podlogom posta i njegovom važnošću za čoveka. (Najpogodnija literatura za to jeste: A. Šmeman, Veliki post, Kragujevac, poslednje izdanje.)
ISLAMSKA VJERONAUKA (ILMUDIN)
CILJ vjeronauke u četvrtom razredu jeste da mladima na cjelovit način predstavi vjeru islam u duhovnoj, moralnoj i socijalnoj misionarskoj i drugim dimenzijama, kako bi vjera našla mjesta u njihovom praktičnom životu i imala pozitivan uticaj na izgradnju njihove budućnosti.
ZADACI vjerske nastave jesu da:
- učenike osposobi za postavljanje pitanja o cjelini i najdubljem smislu postojanja čovjeka i sveta, o ljudskoj slobodi, životu u zajednici, smrti, odnosu sa prirodom koja nas okružuje, kao i za razmišljanje o tim pitanjima u svjetlu vjere islama.
- Pomogne učenicima u odgovornom oblikovanju zajedničkog života sa drugima, u iznalaženju ravnoteže između vlastite ličnosti i zajednice, u ostvarivanju susreta sa svijetom (sa ljudima različitih kultura, religija i pogleda na svijet, sa društvom i prirodom) i s Bogom.
- Izgradi kod učenika uvjerenje da je njegov život na ovome svjetu samo priprema za vječnost, te da se iz te perspektive razvije kod učenika sposobnost razumjevanja, preispitivanja i vrijednovanja vlastitog odnosa prema drugom čovjeku kao božjem stvorenju.
SADRŽAJ PROGRAMA
IV razred
(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje)
Vjera i društvo
- Šta je ibadet, kako se on shvaća u našoj vjerskoj tradiciji?
- Ko i zašto, jedino zaslužuje da Mu se ibadet čini, koja je svrha ibadeta?
- Šta je filozofija i koja je njena uloga, koje su dodirne tačke vjere i filozofije?
- Kada je došlo do najvećeg sukoba između vjere i filozofije i zašto, u čemu je uspjeh filozofije, a u čemu njeni promašaji?
- U čemu je razlika između vjere i filozofije, poslanika i filozofa?
- Odabrani tekstovi o prethodno navedenim temama.
- Šta je kultura, kakva je razlika između kulture i civilizacije?
- Koja je osnovna uloga vjere i koliki je njen uticaj na kulturu?
- Odabrani tekstovi.
- Odnos religije i materijalizma.
- Šta znači sekularizam, ko ga je teorijski i sa kakvim ciljevima utemeljio?
- Kakav je odnos sekularizma prema vrijednostima, kakva je uloga vjere u sekularnom društvu?
- Odnos islama prema sekularizmu.
- Savremeni vidovi idolatrije: šta je veliki a šta mali širk, da li je prošlo vrijeme širka o kojem Kur'an govori?
- Vjerovanja i običaji: gatanje, proricanje sudbine i zapisi.
Ehlu-l-kitab
- Ko su sljedbenici knjige, kakav je stav islama prema prijašnjim Poslanicima i objavama koje su ima slate?
- Judaizam: osnove judaističkog učenja, molitva, odgoj, obredi i svečanosti kod Jevreja.
- Kršćanstvo: ko je bio Isus Krist i šta je on naučavao?
- Glavne kršćanske crkve i najpoznatiji kršćanski blagdani.
- Deset Božijih zapovijesti kod kršćana.
- Islam: šta znači islam i da li se on može nazvati muhamedanstvom, da li je islam najmlađa ili najstarija vjera?
- Na kojim osnovama islam gradi ljudsko društvo, po čemu je islam vjera srednjeg puta i u čemu se ogleda društvena dimenzija islama?
- Osnovni temelji vjere islama.
- Širenje islama.
- Šta znači mu'min, muslim, kafir i munafik?
- Osnovni islamski šarti (pet stupova islama).
- Salat-namaz, ključ dženeta.
- Ramazanski post - štit vjernika.
- Zekjat, značenje i važnost njegovog izdvajanja.
- Na koje se vrste imovine daje zekat i koliko se izdvaja.
- Kome pripadaju sredstva sakupljena na ime zekata.
- Hadždž - vrhunac bogobojaznosti.
- Koji su glavni propisi hadža i koji je njihov smisao i poruka.
NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)
Vjerska nastava u srednjoj školi posebno je delikatna. Osnovni problem je nepovjerenje prema samom sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Zbog toga, vjeroučitelj u srednjoj školi mora poći od činjenice da je on čovjek koji "razbija" barijere nepovjerenja. Zato je, u realizaciji nastavne jedinice naglasak na doživljajnom, a potom na saznajnom području. Teme su birane tako da se mladi čovjek prvo zadivi datoj činjenici, doživljaju, sadržaju, potom zauzima svoj stav, a "čisto verski pristup" je svetlo koje mu pomaže da pravilnije i celovitije zauzme stav.
Način realizacije predmeta treba da se odvija putem iskustva, doživljaja, a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrijednost, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi povjerenje prema drugima.
Literatura:
Udžbenik vjeronauke za četvrti razred srednje škole "Islam i svjetske religije" autor dr Džemaludin Latić
KATOLIČKI VJERONAUK
CILJ nastave vjeronauka je uvođenje mladih u život. Slijedeći nutarnju dinamiku ove dobi govorimo o ključnim problemima i nudimo ona rješenja koja su prihvatljiva za mlade u toj dobi. Kao podloga ovoga programa je uzeta knjiga dr Marka Pranjića i Ante Stojića koji su o ovoj temi napisali pozamašan rad.
Misao vodilja sadržaja koji treba prenijeti mladima u završnoj godini srednjoškolskog obrazovanja su vrednote koje određuju život. Kršćanske vrednote imaju svoje izvorište u objavi, crkvenom učiteljstvu i crkvenoj praksi. Međutim, susret sa životnom stvarnošću mladoga čovjeka stalno stavlja pred slobodni izbor i opredjeljenje. Zajedničko razmišljanje o vrijednotama i to u tzv. kršćanskoj ljestvici vrednota nudimo pravu sliku i ponudu kao pomoć za izbor i opredjeljenje.
ZADACI katoličkog vjeronauka jesu da učenici:
- uoče izvorišta kršćanskih vrednota;
- uoče ponudu kao pomoć za izbor i opredjeljenje;
- uoče da je norma izbora i opredeljenja živjeti za druge.
SADRŽAJ PROGRAMA
IV razred
(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje)
ŽIVOTU U SUSRET
ANGAŽMAN U CRKVI
Uvod
- Upoznavanje učenika sa sadržajima programa katoličkog vjeronauka za četvrti razred.
Isus Krist - vrhovna norma života
- Kristovo uskrsnuće (Ponovni dolazak kao razlog naše nade).
- Napetost između "već" i "još ne" (Opredjeljenje za Krista koga se nasljeduje).
- Nasljedovanje Krista (Prijateljstvo s Isusom kao osobom).
- Prijateljstvo (Svaki je čovjek slika Božja - Isus).
- Vrijednost prijateljstva (Norma izbora i opredjeljenja živjeti za druge).
Ljudska zajednica - mjesto susreta
- Osoba i društvo (Vrednote uzajamnosti).
- Bit i oblici društva (Svaka je zajednica na sliku Presvetog Trojstva).
- Izgradnja zajedništva (Zajednica - norma suživota, tolerancije).
- Različitost društva (Izbor bogatstva koje uzajamno obogaćuje).
Sloboda - izazov i izbor slobodnog opredjeljenja
- Razum i slobodna volja (Čovjekove odrednice djelovanja).
- Težnje za posvemašnjom slobodom (Ostvarivanje slike Božje u sebi).
- Biblijsko shvaćanje slobode (Biti slobodan u Kristu).
- Unutarnje i vanjske prisile (Savjest kao mjerilo djelovanja).
Ljudska osobnost - izvor bogatstva
- Ljudska spolnost: temelji, razvoj i oblikovanje (Različitost je bogatstvo).
- Čovjek tjelesno i duhovno biće (Prihvaćanje samoga sebe).
- Vrednovanje čovjeka kao muškarca (Isus Krist jedina slika).
- Muškarac i njegovo ljudsko dostojanstvo (Prvijenac stvaranja).
- Vrednovanje čovjeka kao žene (Prihvaćanje same sebe).
- Žena i njezino ljudsko dostojanstvo (Blažena Djevica Marija - žena).
Brak i obitelj - najodgovorniji izvor
- Brak i društvo (Narav i smisao braka).
- Uloga obitelji u životu pojedinca (Odgovorno roditeljstvo).
- Problemi braka i porodice (Razumjeti, pomoći i riješiti).
- Kršćanska odgovornost za rastavljene (Pastoral obitelji).
Zvanje - zanimanje
- Čovjek i njegovo zanimanje (Razlika zvanja i zanimanja).
- Rad i zanimanje u svjetu katoličkoga društvenog nauka (Suradnja s Bogom).
- Društvena pravda (Temelj i razvoj katoličkog društvenog nauka).
- Odnos prema vlasništvu (Materijalna i duhovna dobra).
- Odgovorno ophođenje s materijalnim dobrima (Evanđeoski zavjet siromaštva).
- Odgovornost unutar društvenih struktura (Raspetost između društvenih pritisaka).
Mir - izvor zajedništva
- Odgoj za mir (Bog je mir vaš).
- Vapaj za uspostavom društvene pravde (Novi socijalni problemi).
- Briga za zaštitu okoliša (Kršćanski odgovor na ovaj problem).
- Ekumenizam - djelo Duha u krišćanskom svijetu (Ekumenizam - susreti).
- Odgoj za mir kao stalan cilj (Želja za mirom kao osobni stav).
NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)
Vjerska pouka u srednjoj školi je osobito delikatna. Srednjoškolac se našao u novoj sredini, pred novim izazovima, mogućnostima i prepun želja da ih ostvari. Osnovni problem je nepovjerenje prema novoj sredini, prema samome sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Stoga kateheza u srednjoj školi mora poći od te činjenice da je kateheta čovjek koji "razbija" baterije nepovjerenja. Stoga je u realizaciji nastavne jedinice naglasak na doživljajnom, a onda na spoznajnom području. Zato su teme tako i birane da se mladi čovjek prvo zadivi danoj činjenici, doživljaju, sadržaju, da prema njoj mora zauzeti svoj stav, a "čisto vjerski pristup" je svjetlo da pravilnije i cjelovitije olakša zauzimanje stava.
Način realizacije nastave vjeronauka i ovaj puta isključivo ide putem iskustva, doživljaja, dogođenog trenutka a osnovna misao vodilja je otkriti sebe i druge kao vrednotu, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi povjerenje prema drugima i konačno se slobodno opredjeliti za trajne vrednote.
EVANGELIČKO-LUTERANSKI VJERONAUK SLOVAČKE
EVANGELIČKE CRKVE A.V.
CILJ evangeličko-luteranskog vjeronauka Slovačke evangeličke crkve a.v. u četvrtom razredu srednje škole jeste da pruži celovit hrišćanski pogled na svet i život, uvažavajući istorijsku realnost crkve/i nadu svoje vere/.
ZADACI verske nastave su da:
- učenika upozna sa evangeličkom verom kroz njenu doktriniranu dimenziju;
- učeniku pokaže da hrišćansko viđenje sveta obuhvata sva pozitivna iskustva, bez obzira na njihovo versko poreklo;
- učenik doktrinirane postavke sprovodi u svim segmentima života (odnos čoveka sa Bogom, sa svetom, sa drugim ljudima i sa samim sobom).
SADRŽAJ PROGRAMA
IV razred
(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje)
Uvodni deo
Pošto je učenje Slovačke evangeličke a.v. crkve obuhvaćeno u SIMBOLIČKIM KNJIGAMA uvodne časove posvećujemo upoznavanju SIMBOLIČKIH KNJIGA.*
*(Sem Biblije, koju treba da koristi svaki učenik, kao literatura u obradi, crkvom prihvaćenih doktrina koriste se i SIMBOLIČKE KNJIGE Slovačke evangeličke a.v. crkve.)
Šta je to doktrina
Doktrine o Bogu
- Bog je samo jedan;
- Bog je Tvorac;
- Bog je sveti i pravedan;
- Bog je ljubav.
Doktrine o Isusu Hristu
- Isus je Bog;
- Isus je savršen čovek;
- Isus je umro za (grešnog) čoveka.
Doktrine o Duhu
- Duh Sveti je Bog;
- Duh Sveti daje vernicima sigurnost;
- Duh Sveti vodi vernike;
- Duh Sveti dariva vernike.
Doktrine o Bibliji
- Biblija je Božja reč;
- Biblija inspiriše;
- Biblija je apsolutno istinita.
Doktrine o Grehu
- Greh je neposlušnost prema Bogu;
- Greh odvaja čoveka od Boga;
- Greh je opšti.
Doktrine o Spasenju
- Onaj ko veruje ima večni život;
- Spasenje je poklon Božje milosti.
Doktrine o Hrišćanskom životu
- Čovek se kroz veru približava Bogu i živi kroz veru;
- Svi ljudi su grešni, ali greh je moguće savladati.
Doktrine na druge teme
- Isusov drugi dolazak;
- Novo nebo i nova zemlja;
- Svi (hrišćanski) vernici su deo sveopšte crkve a treba da su članovi svoje crkve;
- Anđeli, duhovna bića u službi čoveka;
- Đavo, realna protivbožanska sila.
NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)
Verska nastava u srednjoj školi, posebno je delikatna. Osnovni problem je nepoverenje prema novoj sredini, prema samom sebi i naglašena kritičnost autoriteta. Stoga kateheza u srednjoj školi mora poći od činjenice da je kateheta čovek koji "razbija" barijere nepoverenja. Zbog toga, u realizaciji nastavne jedinice, naglasak je na doživljajnom, a potom na saznajnom području. Teme su tako birane da se mladi čovek prvo zadivi datoj činjenici, doživljaju, sadržaju, da prema njoj mora zauzeti svoj stav a "čisto verski pristup" je svetlo koje mu pomaže da pravilnije i celovitije olakša zauzimanje stava.
Način realizacije predmeta treba da se odvija putem iskustva, doživljaja, a osnovna misao vodilja je otkriti sebe kao vrednost, prihvatiti, poštovati i tako izgraditi poverenje prema drugima.
VERSKO VASPITANJE REFORMATSKE
HRIŠĆANSKE CRKVE
CILJ nastave u četvrtom razredu srednje škole jeste da mladi ljudi na pragu velikih, prirodnih životnih procesa, sačuvaju poverenja u Boga, iako se u ovo doba ponekad udaljuju od samih roditelja u tom pogledu. Na osnovu Božje izjave u Bibliji, oni će i sami doći do zaključka, da u svim životnim situacijama Svevišnji može čoveku, pa i mladom, pomoći. Zato treba pažljivo za njih izabrati delove iz Svetog pisma, koji će njih interesirati, jer će sve to biti povezano sa njihovim egzistencijalnim, pa i najvažnijim duhovnim potrebama.
ZADACI verskog vaspitanja u četvrtom razredu srednje škole jeste da omladinu upoznamo sa delima Boga preko svojih svetih ljudi u Starom i Novom zavetu, kako su sa poverenjem u Boga koračili u nepoznato, u budućnost, kao npr. Avram, iako nije znao gde ide, ali je imao poverenje da u njegovom budućem životu sam Bog će preodrediti za njega ono što je najbolje. Ako mlad čovek ima uverenje da je budućnost jedino u Božjim rukama, sve će dati od sebe da živi za veću slave Boga i za dobrobit svog bližnjeg.
SADRŽAJ PROGRAMA
IV razred
(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje)
Uvod
Upoznavanje učenika sa sadržajima programa reformatskog hrišćanskog veronauka za IV razred srednje škole.
Sveto pismo je najvažniji izvor za Hrišćane
- Pokazuje ljubav Božju u činjenici stvaranje sveta i čoveka;
- Oba zaveta Svetog pisma govori o Božjoj ljubavi prema čoveku;
- Ljudi sa poverenjem: u Bibliji i u Crkvi uvek su dobili blagoslov Božji.
Ljubav božja najviše došla na videlo preko Isusa
- Isus ličnim primerom aktivizira i našu ljubav prema Bogu;
- Isus aktivizira svojim primerom našu ljubav prema bližnjima;
- Isus prenese ljubav Božju na buduće generacije preko svojih učenika;
- Isus kao glava Crkve je u ličnom kontaktu sa vernicima;
- Bog je preko Isusa prisutan, ako se sakupljamo u njegovo ime.
Isus brani i razvija bratsku zajednicu vernika
- Bog neće odbiti nikoga, koji dolazi kod Njega preko Isusa Hrista;
- Kako Bog prašta nama, tako i mi moramo da oprostimo našim bližnjima;
- Bog nas preko Isusa aktivira za dobra dela, koja jedino daju smisao životu.
NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)
Tema: Sveto pismo razumljiva je preko rada Svetog Duha. Veroučitelj treba da mladim ljudima pokazuje lični primer: da je molio Svetog Duha i tako je sposoban da njih vodi. Veroučiteljstvo nije profesija, nego: zvanje. Mladi ljudi to osete. Vrlo je važno zbog toga da Crkva odabere prave osobe naročito za verski odgoj mladih.
Opšte napomene
I za mlade ljude i za veroučitelje najvažnije, da se osećaju jednako pravnim članovima porodice Boga, preko Isusa Hrista.
Ova porodica je večna, zemaljski život mora da zavisi od nebeskih zakona, jer ovozemaljski zakoni i pravila imaju smisao samo iz ugla večite Božje ljubavi.
HRIŠĆANSKA ETIKA EVANGELIČKE CRKVE A.V.
CILJ nastave hrišćanska etika u četvrtom razredu srednje škole je upoznavanje učenika sa dve hiljade godina starom borbom i pravcima hrišćanske crkve. Upoznajući borbu i pravce hrišćanske crkve, učenici će upoznati svet koji se menjao - kulturne, društvene i političke prilike u stolećima pojave hrišćanstva, ranog srednjeg veka i nadalje.
ZADACI nastave hrišćanska etika su da:
- učenici upoznaju živote nepoznatih ljudi iz različitih država i vekova;
- učenici upoznaju načine razmišljanja tih ljudi;
- učenici shvate da život tih nepoznatih ljudi pokazuje Hrista;
- i mi postanemo verni svedoci Isusa Hrista u svetu.
"HRISTOVI SVEDOCI U PROMENLJIVOM SVETU"
UDŽBENIK IZ ISTORIJE CRKVE
Predgovor
Upoznajmo udžbenik
Kad uzmeš u svoje ruke ovaj udžbenik i počneš da ga čitaš, upoznaćeš život dosad tebi nepoznatih ljudi. Živeli su u različitim državama i vekovima. Ipak, jedna stvar ih povezuje. Svi su bili svedoci. Ovaj životni cilj nisu izabrali oni sami. Susreli su Hrista, On ih je pozvao, kao nekad svoje prve učenike (njih dvanaest). Dobili su zadatak: da objavljuju jevanđelje (radosnu vest), koju je i sam Isus objavljivao - dobru vest Božje ljubavi. Nije to bilo lak zadatak, jer svet se menjao, živelo se usred drugih kulturnih, društvenih i političkih prilika u prvim stolećima, u toku srednjeg veka ili od tada nadalje. Kad su hteli da objavljuju dobru vest, prinuđeni su bili da upoznaju sredinu u kojoj su živeli, ljude, njihov način razmišljanja. Morali su vrlo brižljivo da vrše svoj zadatak kako bi bili autentični svedoci Božje ljubavi.
Za njih je promenljivi svet značio ne samo izazov, već i iskušenje. Pretila im je opasnost da oni ne uspeju u svojoj nameri da utiču na svet, već obrnuto, da ih svet odvrati od svedočenja. Zbog toga su neprestano morali da se bore da ostanu verni Gospodu Hristu i svom poslanju.
Njihov životopis daje uvid u dve hiljade staru borbu i pravac hrišćanske crkve.
Ipak ovaj udžbenik ne govori o junacima vere, nego o ljudima od krvi i mesa, koje je sam Živi Gospod Isus učinio autentičnim svedocima. Uz njih i za njima u svako doba nalazimo veliku zajednicu bezimenih svedoka crkve.
Njihov život pokazuje Hrista, od koga su dobili ne samo službu, već i obećanje: "Evo, ja sam s vama u sve dane do svršetka sveta". Hristovo obećanje tiče se i nas. Primer naših vernih predaka neka nas ohrabruje, da bismo rečima i delima bili i mi verni svedoci Isusa Hrista u svetu.
SADRŽAJ PROGRAMA
IV razred
(1 čas nedeljno, 30-32 časa godišnje)
| Hrišćani u Rimskoj imperiji. | Osnovna misao: upoznati doba u kojem se rodilo hrišćanstvo. | |
| Pavle - apostol svih nacija. Poreklo, životopis, obraćenje, njegova služba, zatočenje u tamnici i njegova smrt. | Osnovna misao: upoznati nastajuće probleme između hrišćana sa jevrejskim i paganskim poreklom. | |
| Proganjanje hrišćana. | Osnovna misao: Koji su uzroci davali povod progonu hrišćana? Kakva je bila razlika između navala od strane Nerona i kasnijih progona? Šta je video car Galerije (Galeria) kad je uredbom zaustavio gonjenje hrišćana? | |
| Ignacije (Ignatios) - crkveni otac, biskup iz Antiohije (Antiochie) Njegova mučenička sudbina. Borba za čistotu učenja. Njegova smrt. | Osnovna misao: Kako se borio za jedinstvo hrišćana u svojim poslanicama? Čime je opravdao vodeću ulogu biskupa u crkvi? | |
| Polikarp (Polikarpos) - naslednik apostolov, biskup iz Smirne. | Osnovna misao: Videti kako se ostvaruju u životu i smrti Polikarpova vera i dobra dela. Šta je značilo u njegovoj službi upravljanje crkvenom opštinom? Zašto se pominje kao "učitelj Male Azije?" | |
| Tertulijan (Tertullianus) - borba protiv helenizma. Crkveni otac - apologeta (branilac vere). | Osnovna misao: Upoznati njegovo učenje o krštenju, a posebno njegovu moralnu reformu unutar hrišćanstva. Imao je veru bez kompromisa i protivio se nečistom učenju. | |
| Origen (Origenes) - teološki apologeta. Dobio je nadimak: Adamantije (Adamantios) - čovek od čelika. | Osnovna misao: Upoznati grad Aleksandriju, metropolu u starom veku, mesto rođenja Origena. Upoznati njegov život, učenje i doprinos za celo hrišćanstvo. Kako je bio posvećen g. 232. u Cezareji, što je uticalo da je bio prognan, i oduzeta mu sveštenička služba? Za vreme Decijevog proganjanja bio je zatvoren i mučen zbog svoje vere. | |
| Konstantin Veliki (Flavius alerius Constantinus) Za vreme cara Dioklecijana bio je imenovan za podcara. | Osnovna misao: Šta je uzrokovalo da se Konstantin obrati u hrišćanstvo? Upoznati carski edikt o slobodi hrišćana. Kako je došlo do koraka da se umešao u unutrašnje poslove crkve? Zašto se borio za hrišćansko jedinstvo? Zašto je centar imperije bio premešten na Istok? | |
| Arije (Arius) - Niceanska apostolska veroispovest. | Osnovna misao: Zašto je bio arianizam najopasniji u Crkvi? Proučiti Niceansku veroispovest, na strani 18. Evangeličke Pesmarice. Nakon toga uporediti sa Apostolskim Veroispovedanjem. Kakve razlike vidite? | |
| Atanasije (Athanasios) - kao branilac Niceanskog veroispovedanja. | Osnovna misao: Bio je stub Crkve, nepokolebljiv vernik i teolog svoga veka. Naći odgovore na sledeća pitanja: | |
| Ambrozije (Ambrosius) - biskup grada Milano. | Osnovna misao: Videti: | |
| Avgustin - biskup iz Hipoa (Hippoa). | Osnovna misao: Kroz kakve duševne promene je prošao Avgustin, pomoću kojih je stigao do doživljaja obraćenja i novog života. Uporediti obraćenje Saulovo sa obraćenjem Avgustina. Šta je vaše mišljenje o moći molitve? | |
| Čas učenika. Dijalozi. Prva stoleća Hrišćanske Crkve - 1-4. vek. | Osnovna misao: | |
| Rođenje hrišćanske Evrope. Seoba naroda 4-5. vek. | Osnovna misao: Zašto je došlo do raspada Rimske imperije? Bog je gospodar istorije. Kako se to izražava u životu hrišćanske crkve u stolećima od 4. do 5. veka, kad je došlo do "seobe naroda". | |
| Karlo Veliki - 8. i početak 9. veka. | Osnovna misao: | |
| Organizovanje mađarske hrišćanske crkve za vreme Stevana. Vizantijska misija među Mađarima u 8. veku. | Osnovna misao: | |
| Borba unutar i izvan crkve u srednjem veku. | Osnovna misao: | |
| Vald, Viklif (Wycliff), Hus i Savonarola - koji su bili tkz. Vernici reformacije. | Osnovna misao: Upoznati njihove životopise i tražiti odgovor na pitanje: kako doći do milostivog Boga? Zašto su se sukobili sa vladajućim crkvenim vrhom? Valdensi, lombardi, husiti. Kakve uticaje su imali sa svojim životima na čistoću učenja na srednjovekovnu crkvu? | |
| Čas učenika. Dijalozi. | Osnovna misao: | |
| Reformacija. Na pragu reformacije. | Osnovna misao: | |
| Martin Luter (Luther). | Osnovna misao: | |
| Luterovo isključenje iz srednjovekovne rimokatoličke crkve od strane Pape Lea X i posledice papske bule. | Osnovna misao: | |
| Luter kao zarobljenik u Vartburgu. | Osnovna misao: | |
| Luterov crkveno-organizacijski rad. | Osnovna misao: | |
| Čas učenika - dijalozi. | Osnovna misao: | |
| Filip Melanhton - čudo od deteta. | Osnovna misao: | |
| Ulrih Cvingli - reformator Švajcarske. | Osnovna misao: | |
| Žan Kalvin - kao druga vodeća osoba reformacije. | Osnovna misao: | |
| Katolička restauracija - protivreformacija. | Osnovna misao: | |
| Galijaši. Tužna decenija 1671-1681. | Osnovna misao: | |
| Hrišćani 20. stoleća, koji služe za primer. | Osnovna misao: | |
| Čas učenika. Priznanje i kritika. | Osnovna misao: | |
| Hrišćanski martiri - mučenici našeg stoleća. | Osnovna misao: | |
| Ponavljanje | Osnovna misao: | |
| Kraj školske godine | Osnovna misao: |
NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)
Program realizovati kroz časove obrade i utvrđivanja sadržaja, a primena sadržaja treba da se realizuje i sistematizuje u praktičnom životu. Časove obrade organizovati kroz stalni dijalog veroučitelja i učenika.
Na časovima, pored udžbenika, koristiti i druga nastavna sredstva.