PRAVILNIK

O NASTAVNOM PLANU I PROGRAMU OGLEDA ZA OBRAZOVNI PROFIL NADZORNIK PARKA

("Sl. glasnik RS - Prosvetni glasnik", br. 19/2004)

Član 1

Ovim pravilnikom utvrđuje se nastavni plan i program ogleda za obrazovni profil nadzornik parka, koji je odštampan uz ovaj pravilnik i čini njegov sastavni deo.

Član 2

Program ogleda iz člana 1 ovog pravilnika ostvaruje se u skladu sa:

1. Pravilnikom o planu i programu obrazovanja i vaspitanja za zajedničke predmete u stručnim i umetničkim školama ("Službeni glasnik SRS - Prosvetni glasnik", broj 6/90 i "Prosvetni glasnik", br. 4/91, 7/93, 17/93, 1/94, 2/94, 2/95, 3/95, 8/95, 5/96, 2/2002, 5/2003 i 10/2003), i to sa nastavnim planom i programom:

1) srpskog jezika i književnosti;

2) srpskog jezika kao nematernjeg jezika;

3) jezika nacionalnih manjina;

4) fizičkog vaspitanja;

5) računarstva i informatike;

6) fizike;

7) likovne kulture;

8) sociologije;

9) filozofije;

10) tehničkog crtanja sa nacrtnom geometrijom;

11) građanskog vaspitanja i

2. Pravilnikom o nastavnom planu i programu predmeta verska nastava za srednje škole ("Prosvetni glasnik", broj 6/2003).

Član 3

Stupanjem na snagu ovog pravilnika prestaje da važi Pravilnik o nastavnom planu i programu ogleda za obrazovni profil nadzornik parka ("Prosvetni glasnik", broj 4/2004).

Član 4

Ovaj pravilnik stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u "Prosvetnom glasniku".

NASTAVNI PLAN I PROGRAM OGLEDA

Područje rada: Šumarstvo i obrada drveta

Oblast: Šumarstvo

Obrazovni profil: NADZORNIK PARKA - ogled

Trajanje obrazovanja: četiri godine

Cilj ogleda:

Unapređenje kvaliteta i osavremenjivanje obrazovno-vaspitnog rada kroz:

uvođenje u svakodnevnu nastavnu praksu savremenih i efikasnih metoda rada sa učenicima;
uvođenjem novog nastavnog plana i programa u cilju ostvarivanja ishoda stručnog obrazovanja i obrazovanja uopšte;
povećanje fonda časova vežbi, radi uspešnog ostvarivanja ciljeva obrazovanja za ovaj obrazovni profil;
uspostavljanje višeg nivoa korelacije nastavnih sadržaja;
izradu kriterijuma ocenjivanja i građenja standarda ocenjivanja učenika;
proveru koncepta stručne mature.

Uvođenje organizacionih novina:

prilagođavanje organizacije nastavnog procesa u školi, u okviru godišnjeg fonda časova, a u skladu sa očekivanim ishodima stručnog obrazovanja i uslovima rada u školi i na radnom mestu;
nastavni sadržaji su organizovani modularno za pojedine opštestručne i sve stručne predmete;
moduli se realizuju kroz teorijsku nastavu, vežbe, nastavu u bloku i profesionalnu praksu;
povećanje fonda časova praktične nastave radi uspešnijeg ostvarivanja opštih ciljeva obrazovanja u ovom obrazovnom profilu;
uvođenje drugog stranog jezika kao izbornog predmeta, kao mogućnosti da učenik upotpuni svoje obrazovanje.

Očekivani ishodi ogleda

Brzo adaptiranje učenika na uslove rada.
Unapređen i kvalitetan obrazovno-vaspitni rad kroz:

efikasnije i podsticajnije metode rada sa učenicima primenjene u svakodnevnoj obrazovnoj praksi;
efikasnije usvajanje generativnih, transfernih i funkcionalnih znanja i veština, relevantnih za buduću profesiju kao rezultat modularnog pristupa;
ocenjivanje učenika u odnosu na očekivane ishode;
razvijanje sistema praćenja i ostvarenosti nastavnog programa na nivou škole i na nivou Republike.

Trajanje ogleda

Ogled se sprovodi od 1. septembra 2003. godine kroz najmanje tri generacije upisanih učenika. Odluku o prestanku ogleda doneće, nakon procene rezultata, ministar prosvete i sporta.

Način ostvarivanja ogleda

Ogled se ostvaruje na osnovu ovog nastavnog plana i programa.

Nastaviće se sa organizovanjem obuka nastavnika, za primene novih metoda rada sa učenicima, primene novog nastavnog programa i objektivnog ocenjivanja u svakodnevnoj obrazovnoj praksi.

Obuka za nastavnike srednjih stručnih škola u kojima se realizuje program ovog ogleda, biće organizovana u sledećim oblastima koje su bitne za unapređenje kvaliteta obrazovnog rada:

nova koncepcija obrazovanja (usmerenost na ciljeve i ishode obrazovanja, modularni pristup u obrazovanju);
stručno usavršavanje nastavnika za primenu novih nastavnih metoda;
stručno usavršavanje nastavnika u okviru matične struke.

Nastavnici će u okviru obrazovno-vaspitnog rada primenjivati metode rada i ocenjivanja za koje su obučavani na seminarima.

U okviru Zavoda za unapređivanje vaspitanja i obrazovanja i stručnih aktiva zajednica stručnih škola biće izdvojene ključne teme u okviru kojih je potrebno stručno usavršavanje nastavnika.

Stručni timovi u školama i na nivou Republike će sarađivati na horizontalnom i vertikalnom povezivanju nastavnih sadržaja kako sa autorskim timom, tako i sa predstavnicima privrede.

Planirana je izrada tekstova sa zajedničkim sadržajima i zajednički postavljenim kriterijumima od strane stručnih timova koji će se formirati pri Zavodu za unapređivanje obrazovanja i vaspitanja - Centar za stručno i umetničko obrazovanje i Zavodu za vrednovanje kvaliteta obrazovanja i vaspitanja.

Način polaganja stručne mature biće propisan posebnim podzakonskim aktom.

Uslovi ostvarivanja programa ogleda

Ogled će se ostvarivati u uslovima svakodnevnog obrazovno-vaspitnog rada u školama.

Njegovo ostvarivanje podrazumeva uključenost i saradnju nastavnika, pomoćnih nastavnika i stručnih saradnika u okviru stručnih timova i stručnih organa u školama.

Vrsta stručne spreme nastavnika i pomoćnih nastavnika za ostvarivanje oglednog programa propisana je posebnim pravilnikom.

Ministarstvo prosvete i sporta, Zavod za unapređivanje vaspitanja i obrazovanja - Centar za stručno i umetničko obrazovanje i međunarodni programi podrške reforme srednjeg stručnog obrazovanja pružiće kadrovsku i materijalnu podršku za realizaciju obuke nastavnika, materijal za rad, praćenje i evaluaciju ogleda.

Praćenje i vrednovanje ogleda

Praćenje i vrednovanje ogleda obavljaće Zavod za unapređivanje vaspitanja i obrazovanja - Centar za stručno i umetničko obrazovanje i prosvetni savetnik, a na osnovu posebnog uputstva za praćenje realizacije oglednih programa koje će biti naknadno publikovano.

Primena ogleda će biti praćena najmanje četiri puta u toku školske godine.

Na kraju školske godine, na osnovu različitih upitnika i izveštaja, biće ispitani ishodi obrazovno-vaspitnog rada, adekvatnost ocenjivanja, mišljenja učenika i nastavnika.

Rezultati ogleda biće objavljeni na način dostupan široj stručnoj javnosti.

I CILJEVI I OČEKIVANI ISHODI STRUČNOG OBRAZOVANJA

za obrazovni profil: NADZORNIK PARKA - ogled

CILJEVI STRUČNOG OBRAZOVANJA	OČEKIVANI ISHODI STRUČNOG OBRAZOVANJA Po završenom obrazovanju za ovaj profil, učenik će steći:
CILJEVI STRUČNOG OBRAZOVANJA	znanja	veštine	radne kompetencije
da se učenici osposobe za poslove u zaštićenim objektima prirode: nacionalnim parkovima, parkovima prirode, rezervatima biosfere, specijalnim prirodnim rezervatima, lovištima i drugim zaštićenim objektima prirode, kao i svim organizacijama koje se bave ekološkom zaštitom na određenim prostorima, uključujući i poslove od naučnog, rekreativnog, edukativnog i turističkog značaja.	vezana za biogeografska obeležja u području. botanička znanja vezana za floristiku. zoologije i pratećih disciplina, uključujući ekologiju divljači. znanja vezana za hidrologiju ekologiju i zaštitu vodnih ekosistema. znanja vezana za uređenje i održavanje i zaštitu predela. znanja potrebna za prezentaciju i popularizaciju prirodnih kulturnih i drugih vrednosti u području. znanja potrebna za kontrolu i sprovođenje pravila unutrašnjeg reda u području.	brzo i efikasno orijentisanje u prostoru (korišćenje svih vrsta topografskih i drugih karata, u klasičnom i elektronskom obliku). determinacija najčešćih biljnih i životinjskih vrsta. poznavanje ekoloških činilaca i njihov uticaj na prirodne ekosisteme. lakog i bezbednog kretanja u terenskim uslovima prilikom vođenja pojedinaca ili grupa radi prezentacije. istraživačkog rada i ostalih ponuda u zaštićenom području. korišćenje alata i uređaja za izradu i održavanje pešačkih staza i ostalih komunikacija u prostoru. primene protivpožarnih sredstava na lokalizaciji i gašenju eventualnih požara.	zaštita i unapređenje biogeografskih obeležja područja. zaštita flore i faune u području. zaštita i unapređenje voda i slivova u području. zaštita i korišćenje postojećih poljoprivrednih, pašnjačkih i livadskih površina. kontrola građevinskog zemljišta i sprečavanje bespravne gradnje. zaštita i kontrola korišćenja sportsko-turističkih objekata. zaštita i unapređenje pejzaža, vidikovaca, prirodnih objekata i objekata od istorijskog značaja. prezentacija i popularizacija svih vrednosti u području. kontrola i sprovođenje unutrašnjeg reda u području.

II NASTAVNI PLAN

Nedeljni i godišnji fond časova obaveznih i izbornih predmeta

za obrazovni profil: NADZORNIK PARKA - ogled

	I RAZRED		II RAZRED		III RAZRED		IV RAZRED		UKUPNO
	nedeljno	godiš.	nedeljno	godiš.	nedeljno	godiš.	nedeljno	godiš.	nedeljno	godiš.
A: OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI	12	420	9	315	9	315	9	288	38	1338
1a. Srpski jezik i književnost	3	105	3	105	3	105	3	96	12	411
1b. Srpski jezik kao nematernji jezik
2. _________ jezik i književnost
3. Strani jezik	2	70	2	70	2	70	2	64	8	274
4. Fizičko vaspitanje	2	70	2	70	2	70	2	64	8	274
5. Matematika	3	105	2	70	2	70	2	64	8	274
6. Računarstvo i informatika	2	70							2	70
B: OPŠTESTRUČNI PREDMETI	8	280	3	105	2	70	2	64	15	519
1. Biologija	2	70							2	70
2. Hemija	2	70							2	70
3. Geografija u šumarstvu	2	70							2	70
4. Fizika	2	70	2	70					2	140
5. Likovna kultura			1	35					1	35
6. Sociologija					2	70			2	70
7. Filozofija							2	64	2	64
V: STRUČNI PREDMETI	10	410	16	655	19	725	17	636	62	2426
1. Šumska botanika	4	158							4	158
2. Pedologija sa geologijom	4	164							4	164
3. Meteorologija sa klimatologijom	2	88							2	82
4. Dendrologija			4	152					4	152
5. Mašine i uređaji			2	82					2	76
6. Osnovi geomorfologije sa hidrologijom			2	82					2	76
7. Zoologija i ekologija divljih životinja			3	152					3	146
8. Etnologija			1	35					1	35
9. Proizvodnja sadnog materijala			2	82					2	82
10. Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom			2	70					2	70
11. Dendometrija sa geodezijom					4	152			4	158
12. Gajenje šuma					3	117			3	117
13. Vrednovanje i korišćenje prirodnih resursa					2	76			2	82
14. Ekologija i edukacija					2	76			2	76
15. Fitocenologija					3	111			3	111
16. Gazdovanje faunom					3	111			3	111
17. Zaštita šuma i predela					2	82	3	114	5	196
18. Uređenje predela							3	114	3	114
19. Planiranje gazdovanja šumama i područjem							4	140	4	140
20. Turistički objekti u nacionalnim parkovima							3	108	3	108
21. Komunikacije i informacioni sistemi							2	96	2	96
22. Ustav i zakonodavstvo							2	64	2	64
G: IZBORNI PREDMETI	1	35	1	35	1	35	1	32	4	137
1. Građansko vaspitanje / Verska nastava	1	35	1	35	1	35	1	32	4	137
Ukupno: A + B + V + G	31	1145	29	1110	31	1145	29	1020	120	4420

Broj časova po predmetima dat je na nedeljnom nivou kao zbir časova teorije i vežbi, a prema programu predmeta.

Blok nastava se prikazuje u ukupnom zbiru na godišnjem nivou za odgovarajući predmet u okviru koga se realizuje, a prema programu predmeta.

Lista ponuđenih izbornih predmeta po razredima

G: IZBORNI PREDMETI	I	II	III	IV
Izborni predmet predviđen Zakonom
Građansko vaspitanje / Verska nastava	*	*	*	*

Izborna nastava sastoji se svake školske godine iz:

izbornog predmeta predviđenog Zakonom: Građansko vaspitanje ili Verska nastava (1 čas nedeljno tokom školske godine)

Ostvarivanje programa ogleda

Predviđen broj učenika u odeljenju je 20.

Nastava iz sledećih predmeta odvija se po grupama kroz vežbe (V), i nastavu u bloku (B):

razred	predmet / modul	godišnji fond časova		broj učenika u grupi
razred	predmet / modul	V	B	broj učenika u grupi
I	Računarstvo i informatika	70		20
	Hemija	36		20
	Šumska botanika	70	18	20
	Pedologija sa geologijom	70	24	20
	Meteorologija sa klimatologijom	35	18	20
II	Dendrologija	70	12	20
	Mašine i uređaji	35	12	20
	Osnovi geomorfologije sa hidrologijom	35	12	20
	Zoologija i ekologija divljih životinja	35	12	20
	Proizvodnja sadnog materijala	35	12	20
	Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom	70		20
III	Dendrometrija sa geodezijom	70	12	20
	Gajenje šuma	35	6	20
	Vrednovanje i korišćenje prirodnih resursa	35	12	20
	Ekologija i edukacija	35	6	20
	Fitocenologija	35	6	20
	Gazdovanje faunom	35	6	20
	Zaštita šuma i predela	35	12	20
IV	Zaštita šuma i predela	32	18	20
	Uređenje predela	32	18	20
	Planiranje gazdovanja šumama i područjem	64	12	20
	Turistički objekti u nacionalnim parkovima	32	12	20
	Komunikacije i informacioni sistemi	32		20

Ostali obavezni oblici obrazovno-vaspitnog rada tokom školske godine

	I RAZRED časova	II RAZRED časova	III RAZRED časova	IV RAZRED časova	UKUPNO časova
Čas odeljenskog starešine	do 70	do 70	do 70	do 64	do 274
Dodatni rad*	do 30	do 30	do 30	do 30	do 120
Dopunski rad*	do 30	do 30	do 30	do 30	do 120
Pripremni rad*	do 30	do 30	do 30	do 30	do 120
Društveno korisni rad*	do 30	do 30	do 30	do 30	do 120

* Ako se ukaže potreba za ovim oblicima rada

Fakultativni oblici obrazovno-vaspitnog rada tokom školske godine po razredima

	I	II	III	IV
Ekskurzija	2-3 dana	2-3 dana	3-4 dana	do 5 dana
Jezik drugog naroda ili nacionalne manjine sa elementima nacionalne kulture	2 časa nedeljno
Drugi strani jezik	2 časa nedeljno
Drugi predmeti *	1 - 2 časa nedeljno
Stvaralačke i slobodne aktivnosti učenika (hor, sekcije i drugo)	30 - 60 časova godišnje
Društvene aktivnosti - đački parlament, učeničke zadruge	15 - 30 časova godišnje
Kulturna i javna delatnost škole	2 radna dana

* Pored navedenih predmeta škola može da organizuje, u skladu sa opredeljenjima učenika, fakultativnu nastavu iz predmeta koji su utvrđeni nastavnim planom drugih obrazovnih profila istog ili drugog područja rada, kao i u nastavnim planovima gimnazije, ili po programima koji su prethodno doneti.

Ostvarivanje školskog programa po nedeljama

razred	razredno-časovna nastava	mentorski rad (nastava u bloku)	obavezne vannastavne aktivnosti	ostalo (matura)	ukupno radnih nedelja
I	35	2	2		39
II	35	2	2		39
III	35	2	2		39
IV	32	2	2	3	39

III NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA OGLEDA (UPUTSTVO)

Nastavni plan i program za obrazovni profil nadzornik parka - ogled ostvaruje se u školama gde su školski prostor, oprema i nastavna sredstva propisani:

Normativom zajedničkog školskog prostora, opreme i nastavnih sredstava za ostvarivanje plana i programa zajedničkih predmeta u stručnim školama za obrazovne profile III i IV stepena stručne spreme - "Službeni glasnik Republike Srbije - Prosvetni glasnik" broj 7/91 i
Normativom o bližim uslovima u pogledu prostora, opreme i nastavnih sredstava za ostvarivanje planova i programa obrazovanja i vaspitanja za stručne predmete za obrazovne profile III i IV stepena stručne spreme u stručnim školama područja rada šumarstvo i obrada drveta - "Službeni glasnik Republike Srbije - Prosvetni glasnik" broj 8/91.

Nastavnici sami pripremaju potrebna nastavna sredstva (dijapozitive, grafofolije, šeme i Power Point prezentacije) u skladu sa ovim nastavnim programom, koristeći:

publikovana multimedijalna nastavna sredstva (štampana literatura, različite publikacije, zbirke dijapozitiva, odgovarajuće video kasete i elektronske publikacije);
Internet.

Nastava se realizuje uz korišćenje:

računara i projektora za Power Point prezentacije;
skenera;
dijaprojektora;
grafoskopa;
televizora i video rekordera.

Detaljna uputstva za ostvarivanje programa data su uz svaki predmet pojedinačno.

Strani jezik (L2)

1. CILJEVI PREDMETA:

Nastava stranog jezika u srednjem stručnom obrazovanju predstavlja kontinuitet nastave stranog jezika u prethodnom školovanju. Ciljevi ove nastave su:

utvrđivanje znanja i dalje obučavanje učenika da komuniciraju sa ljudima iz drugih zemalja o opštim temama;
razvijanje odnosa tolerancije kroz upoznavanje kulture i načina života drugih naroda;
sticanje osnovnih jezičkih znanja i kompetencija u skladu sa potrebama struke i zanimanja.

2. ISHODI NASTAVE STRANOG JEZIKA NA KRAJU ČETVOROGODIŠNJEG SREDNJEG STRUČNOG OBRAZOVANJA

Jezičke aktivnosti		po završetku četvorogodišnjeg obrazovanja:
JEZIČKA RECEPCIJA	SLUŠANJE	razume osnovni smisao informacija i tekstova koji govore o poznatim temama
		razume jednostavne informacije i instrukcije u okviru svoje struke
		razume osnovne informacije u radio ili televizijskim emisijama ako se govori o poznatim temama iz domena njegovog interesovanja ili struke
	ČITANJE	razume jednostavne natpise, etikete na proizvodima, reklamni materijal, uputstva za upotrebu
		pronalazi potrebnu informaciju u tekstu
		otkriva značenje nepoznatih reči na osnovu poznatog konteksta ili ličnog / profesionalnog iskustva
		razume u opštim crtama tekstove koji sadrže frekventne reči i strukture iz svakodnevnog života i strukture
JEZIČKA PRODUKCIJA	GOVOR	govori o bliskim temama i događajima (porodica, hobi, posao) koristeći jednostavne reči i rečenice
		govori o sebi (lični podaci, obrazovanje)
		traži i daje informacije iz svoje struke
		može da opiše kako se nešto radi i da uputstva iz svoje struke
	PISANJE	piše kratke jednostavne tekstove u različite svrhe (poruke, uputstva, popunjava upitnike, formulare, piše lična i jednostavna poslovna pisma prema modelu)
INTERAKCIJA		komunicira u svakodnevnim situacijama (pita, predlaže, traži i daje uputstva ili obaveštenja)
		prima i prenosi jednostavne poruke (prijateljima, kolegama) koje se odnose na neposredne potrebe
		piše jednostavna pisma i poruke da bi tražio ili preneo informaciju, izrazio zahvalnost ili izvinjenje
MEDIJACIJA		rezimira ili prepričava kraće delove teksta ili audio vizuelnog zapisa jednostavnim jezičkim sredstvima
ZNANJA O JEZIKU		poznaje leksiku i gramatičke sadržaje jezika koji uči na nivou koji mu omogućava da razume, govori ili piše o temama iz svakodnevnog života ili struke
		uočava osnovne sličnosti i razlike između maternjeg jezika i stranog jezika koji uči
MEDIJSKA PISMENOST		koristi sadržaje medijske produkcije radi zadovoljenja ličnog interesovanja i profesionalnih potreba (knjige, časopise, prospekte, kataloge, rečnike, audio i video zapise, kompakt disk, internet)

3. PREPORUČENA LITERATURA ZA REALIZACIJU PREDMETA

postojeći odobreni udžbenici
popularna literatura
internet

4. KORELACIJA SA DRUGIM PREDMETIMA

Srpski jezik i književnost
stručni predmeti

5. PREPORUČENI SADRŽAJI ZA STRANI JEZIK U SREDNJEM STRUČNOM OBRAZOVANJU

I RAZRED	II RAZRED	III RAZRED	IV RAZRED
OPŠTE TEME 80%	OPŠTE TEME 70%	OPŠTE TEME 60%	OPŠTE TEME 50%
Svakodnevni život (organizacija vremena, poslova, slobodno vreme) Hrana i zdravlje (navike u ishrani, karakteristična jela i pića u zemljama sveta) Poznati gradovi i njihove znamenitosti Sportovi i poznata sportska takmičenja Život i dela slavnih ljudi XX veka (iz sveta nauke, kulture) Mediji (štampa, televizija) Hrabra i plemenita dela ljudi (interesantne životne priče i događaji) Svet kompjutera (rasprostranjenost i primena)	Mesta, ljudi i znamenitosti u svetu Putovanja (turistička, poslovna; transport, hoteli, kupovina, obilazak znamenitosti, zabava) Prijateljstvo i druženje Život u gradu (ulice, ustanove; problemi buke, zagađenosti, gužvi) Štampa i televizija (aktuelni i interesantni događaji i priče) Ljudska solidarnost i podvizi Iz sveta filma, muzike, umetnosti	Životna sredina (uticaj nove tehnologije na biljni, životinjski svet, zdravlje ljudi) Tekovine kulture, znamenitosti i zanimljivosti iz sveta Iz života mladih (zabava, sport, obrazovanje) Običaji i praznici naroda sveta Značajna otkrića, pronalasci i događaji u XX veku Knjige, filmovi, muzika	Države i gradovi sveta (savremeni život, kulturne tekovine, znamenitosti) Međunarodna saradnja i međunarodne organizacije Marketing (roba i usluge karakteristične za određene gradove, regione) Svet rada (zanimanja, organizacija preduzeća; odnos prema radu) Svet budućnosti (tehnologija, životna sredina, stanovništvo)
STRUČNE TEME* 20%	STRUČNE TEME* 30%	STRUČNE TEME* 40%	STRUČNE TEME* 50%
izbor tema u vezi sa materijalom, alatom, procesom rada i poslovnim situacijama bitnim za struku i zanimanje	izbor tema u vezi sa materijalom, alatom, procesom rada i poslovnim situacijama bitnim za struku i zanimanje	izbor tema u vezi sa materijalom, alatom, procesom rada i poslovnim situacijama bitnim za struku i zanimanje	izbor tema u vezi sa materijalom, alatom, procesom rada i poslovnim situacijama bitnim za struku i zanimanje
FUNKCIJE	FUNKCIJE	FUNKCIJE	FUNKCIJE
Pozdravljanje i predstavljanje u susretu sa ljudima Zahvaljivanje, izvinjavanje Molbe, naredbe Izražavanje dopadanja i nedopadanja Traženje informacije Davanje informacije (o vremenu i mestu) Opisivanje ljudi, stvari, aktivnosti	Traženje i davanje dozvole Traženje i davanje uputstva za pravac kretanja Predlaganje i ubeđivanje Odbijanje zahteva ili molbe Izražavanje slaganja i neslaganja Izražavanje želje, potrebe Izražavanje interesovanja	Izražavanje preferenci Izražavanje planova i namera u budućnosti Izražavanje verovatnoće Traženje i nuđenje pomoći Izveštavanje (pripovedanje o prošlim događajima) Izražavanje saosećanja, ohrabrenja	Izražavanje pretpostavke, mogućnosti, verovatnoće, sigurnosti Traženje usluge, prigovor, izvinjavanje, zahvaljivanje Davanje informacija o sebi (u razgovoru za posao) Pisanje pisma (lična i jednostavna poslovna) Pisanje CURICULUM VITAE (CV)

* IZBOR STRUČNIH TEMA IZVRŠITI U SARADNJI SA STRUČNIM VEĆEM NASTAVNIKA STRUČNIH PREDMETA U ŠKOLI.

Matematika

1. CILJEVI:

Razvijanje logičkog i apstraktnog mišljenja
Razvijanje sposobnosti jasnog i preciznog izražavanja i korišćenja osnovnog matematičko-logičkog jezika
Razvijanje sposobnosti određivanja i procene kvantitativnih veličina i njihovog odnosa
Razvijanje osećaja za prostor, razlikovanje geometrijskih figura i njihovi uzajamni odnosi i transformacije
Razumevanje funkcionalnih zavisnosti, njihovo predstavljanje i primena
Razvijanje sistematičnosti, urednosti, preciznosti, temeljnosti, istrajnosti, kritičnosti u radu; razvijanje radnih navika i sposobnosti za samostalni i grupni rad
Sticanje znanja i veština korisnih za transfer u stručno-teoretskim predmetima i razvijanje sposobnosti za pravilno korišćenje stručne literature
Formiranje svesti o univerzalnosti i primeni matematičkog načina mišljenja
Podsticanje stručnog razvoja i usavršavanje u skladu sa individualnim sposobnostima i potrebama društva
Razvoj sposobnosti potrebnih za rešavanje problema i novih situacija u procesu rada i svakodnevnom životu

2. PREPORUČENA LITERATURA ZA REALIZACIJU PREDMETA

Despotović Radivoje, Tošić Ratko, Šešelja Branimir, Matematika za prvi razred srednje škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd
Vojvodić Gradimir, Despotović Radivoje, Petrović Vojislav, Tošić Ratko, Šešelja Branimir, Matematika za drugi razred srednje škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd
Milošević Vladislav, Ivović Miodrag, Nenadović Ratko, Simić Krstomir, Matematika sa zbirkom zadataka za treći razred srednje škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd
Pap Endre, Tošić Ratko, Lozanov-Crvenković Zagorka, Matematika sa zbirkom zadataka za četvrti razred srednje škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd
Ivanović Živorad, Ognjanović Srđan, Matematika 1, zbirka zadataka i testova za prvi razred gimnazija i tehničkih škola, Krug, Beograd
Ivanović Živorad, Ognjanović Srđan, Matematika 2, zbirka zadataka i testova za drugi razred gimnazija i tehničkih škola, Krug, Beograd
Ognjanović Srđan, Ivanović Živorad, Matematika 3, zbirka zadataka i testova za treći razred gimnazija i tehničkih škola, Krug, Beograd
Ognjanović Srđan, Ivanović Živorad, Matematika 4, zbirka zadataka i testova za četvrti razred gimnazija i tehničkih škola, Krug, Beograd
Bogoslavov Vene, Zbirka rešenih zadataka iz matematike 1, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd
Bogoslavov Vene, Zbirka rešenih zadataka iz matematike 2, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd
Bogoslavov Vene, Zbirka rešenih zadataka iz matematike 3, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd
Bogoslavov Vene, Zbirka rešenih zadataka iz matematike 4, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd

3. KORELACIJA SA DRUGIM PREDMETIMA

Fizika
Hemija
Kontrola kvaliteta
Računarstvo i informatika
Tehnike rada u laboratoriji
Preduzetništvo
Prehrambena tehnologija
Tehnološke operacije
Fizička hemija

4. CILJEVI, ISHODI I PREPORUČENI SADRŽAJI PREDMETA PO RAZREDIMA

Razred:	prvi
Godišnji fond časova:	105 časova

CILJEVI	ISHODI Po završetku prvog razreda učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI I TEME	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE PROGRAMA
Obnavljanje i proširivanje znanja o skupu realnih brojeva	znati osnovne podskupove skupa realnih brojeva (N, Z, Q, I) i razlikovati njihove elemente na primerima umeti da odredi NZS i NZD prirodnih brojeva znati osnovna pravila deljivosti i umeti da ih obrazloži umeti da obavlja računske operacije sa razlomcima i decimalnim brojevima, prevoditi decimalne brojeve u razlomke i obrnuto umeti da izračuna vrednost jednostavnog racionalnog brojevnog izraza poštujući prioritet računskih operacija i upotrebu zagrada, znati da delilac mora biti različit od nule znati šta je kvadratni koren i umeti da proceni vrednost, pročita iz tablica ili odredi uz pomoć kalkulatora umeti da odredi apsolutnu vrednost realnog broja i grafički interpretira na brojevnoj osi umeti da zaokružuje broj na određeni broj decimala znati šta je apsolutna i relativna greška i umeti da ih razlikuje izračunavati približnu vrednost i granicu apsolutne greške jednostavnijih izraza	Pregled brojeva, operacije sa realnim brojevima Približna vrednost realnih brojeva, greška, granica greške Zaokruživanje realnih brojeva, osnovne operacije sa približnim vrednostima uz određivanje granice greške	uraditi ulazni test na početku insistirati na preciznosti, tačnosti, sistematičnosti i urednosti u radu sadržaje o greškama povezati sa praktičnom nastavom, hemijom, izračunavati apsolutnu i relativnu grešku konkretnih merenja za realizaciju realnih brojeva preporučuje se 11 časova
Sticanje osnovnih znanja iz matematičke logike i teorije skupova	razlikovati: znake konstanti, promenljive, znake operacija, izraze, znake relacija, elementarne formule, na "brojevnim" primerima prepoznavati iskaz i umeti da utvrdi njegovu istinitost umeti da ispita tačnost iskazne formule znati oznake za kvantifikatore i njihovo značenje umeti da odredi tačnost skupovnih relacija znati šta je funkcija, prepoznavati primere funkcija, znati šta je linearna funkcija umeti da odredi kompoziciju dve funkcije znati uslove da neka funkcija bude bijekcija i umeti da odredi njenu inverznu funkciju umeti da rešava jednostavne kombinatorne probleme primenom pravila zbira i proizvoda	Matematičko-logički jezik Osnovne logičke i skupovne operacije Iskazi Tautologije Skupovne operacije i relacije Dekartov proizvod skupova Pojam funkcije, linearna funkcija kao primer Bijekcija Kompozicija funkcija Inverzna funkcija Pravilo zbira i pravilo proizvoda u kombinatorici	Posebnu pažnju obratiti na jasno i precizno izražavanje, razumevanje i pravilno korišćenje matematičkih simbola Posebno povezivati ove sadržaje sa sadržajima bliskim iskustvu učenika iz ranijeg gradiva (npr. na primerima iz skupa realnih brojeva) Insistirati na uočavanju veza logičkih sa odgovarajućim skupovnim operacijama, uz primenu prvenstveno na podskupove realne prave Sadržaje povezivati sa primerima iz govornog jezika Ne insistirati na pojmu bijekcije i inverzne funkcije na beskonačnom skupu jer će ovi ishodi biti ponovo zastupljeni u četvrtom razredu Insistirati da učenici povežu kombinatorne situacije grananja i posebnih slučajeva rešavanja problema povezuju sa aritmetičkim operacijama množenja i sabiranja Koristiti Venove dijagrame, a posebno u zadacima određivanja broja elemenata podskupova unije dva ili više skupova za realizaciju elemenata matematičke logike i teorije skupova preporučuje se 12 časova
Razumevanje i primena proporcionalnosti	umeti da izračuna određen deo neke veličine znati šta je razmera, umeti da je proširi ili skrati i umeti da je primenjuje u rešavanju problema podele, umeti da reši prostu i produženu proporciju prepoznati direktnu ili obrnutu proporcionalnost dve veličine, umeti da je primeni u rešavanju jednostavnih problema i umeti da to prikaže grafički rešavati složenije zavisnosti više proporcionalnih veličina umeti da reši problem koji se odnosi na smešu dve ili više komponenti rešavati osnovne probleme procentnog i promilnog računa (određivanja nepoznate glavnice, ili procenta - promila ili procentni - promilni iznos) i složenije kombinovane primere	razmera proporcija račun podele račun mešanja procentni i promilni račun	Važno je da se razmera vezuje i konkretizuje za realne primene npr. kod planova i geografskih karata; raditi što više raznovrsnih primera (npr. račun mešanja koristi za određivanje količine komponenata u lekovima) kroz ove sadržaje se mogu obnoviti neka minimalna znanja iz linearnih jednačina i funkcija iz osnovne škole i povezati sa novim sadržajima iz tih oblasti insistirati na potpunom razumevanju i efikasnoj primeni znanja o procentu; npr. naglašavati činjenicu da se npr. iznos nove cene posle promene za određeni procenat dobija množenjem stare koeficijentom koji zavisi od tog procenta izgrađivati predstavu o mogućim okvirima rešenja za realizaciju proporcionalnosti veličina preporučuje se 12 časova
Sticanje osnovnih znanja i veština o polinomima i racionalnim algebarskim izrazima	umeti da sredi polinom dobijen sabiranjem, oduzimanjem i množenjem polinoma umeti da deli dva polinoma umeti da primeni distributivni zakon množenja prema sabiranju i formule za kvadrat i kub binoma, razliku kvadrata, zbir i razliku kubova pri transformaciji polinoma umeti da rastavi polinom na činioce umeti da odredi NZD i HZS polinoma umeti da transformiše jednostavniji racionalni algebarski izraz	polinomi rastavljanje polinoma na činioce NZD i NZS polinoma transformacije racionalnih algebarskih izraza	insistirati na preciznom izražavanju uraditi test po završetku racionalnih algebarskih izraza za realizaciju racionalnih algebarskih izraza preporučuje se 17 časova
Sticanje osnovnih znanja i veština iz geometrije	znati šta je duž, poluprava, ugao, krug znati kada su tačke kolinearne, a kada komplanarne razlikovati međusobni odnos uglova (susedni, komplementni, suplementni, naporedni, unakrsni) znati šta su uglovi sa paralelnim (normalnim) kracima i veze između njih znati relacije vezane za unutrašnje i spoljašnje uglove trougla i umeti da to primeni znati svojstva simetrale duži i njenu konstrukciju i konstrukciju centra opisane kružnice oko trougla znati svojstva simetrale ugla i njenu konstrukciju i konstrukciju centra upisane kružnice u trougao umeti da konstruiše visinu trougla znati šta je težišna duž trougla i svojstvo težišta znati šta je srednja linija trougla i njeno svojstvo znati osnovne relacije u jednakokrakom, odnosno jednakostraničnom trouglu znati stavove o podudarnosti trougla i umeti da ih primenjuje razlikovati vrste četvorouglova znati osnovne stavove o paralelogramu i njihovu primenu znati šta je konveksan mnogougao i formule za izračunavanje broja dijagonala i zbira unutrašnjih uglova, kao i zbir spoljašnjih uglova znati šta su periferijski i centralni ugao kruga nad istim lukom i vezu između njih znati šta je vektor, kada su dva vektora jednaka i umeti da izvede linearne operacije sa vektorima	geometrijski pojmovi i veze između njih trougao značajne tačke trougla pojam podudarnosti i primena četvorougao konveksan mnogougao krug vektori izometrije Talesova teorema sličnost	Insistirati na izvođenju precizne i uredne konstrukcije jednostavnih figura Izvesti dokaze najjednostavnijih tvrđenja (npr. tvrđenje o simetrali duži) Kod definisanja transformacija prikazati na grafoskopu primere osne i centralne simetrije, translacije i rotacije Znanja o vektorima povezati sa znanjima o vektorskim veličinama u fizici, naglašavati razliku između skekalarnih i vektorskih veličina za realizaciju planimetrije preporučuje se 26 časova
	znati šta su translacija, rotacija, osna i centralna simetrija i umeti da ih primeni na jednostavnim figurama znati Talesovu teoremu i njenu primenu na podelu duži na n jednakih delova znati obrnutu Talesovu teoremu i njenu primenu na konstrukciju dva perspektivno slična trougla i uopšte mnogougla znati definiciju sličnih figura i koeficijent sličnosti
usvajanje pojmova i rešavanje linearnih jednačina i nejednačina, sistema linearnih jednačina i grafički prikaz linearne funkcije	rešavati linearne jednačine rešavati probleme koji se svode na linearne jednačine prikazivati analitički, tabelarno i grafički linearnu funkciju analizirati grafik linearne funkcije rešavati linearne nejednačine i grafički prikazivati skup rešenja rešavati sistem linearnih nejednačina sa jednom nepoznatom i grafički prikazivati skup rešenja rešavati sistem linearnih jednačina sa dve i tri nepoznate	linearna jednačina i njene primene linearna funkcija i njen grafik linearna nejednačina sistem linearnih nejednačina sa jednom nepoznatom sistem linearnih jednačina	istaći povezanost između analitičkog i grafičkog prikaza funkcije sadržaje povezati sa odgovarajućim sadržajima fizike, hemije i praktične nastave za realizaciju linearnih jednačina, nejednačina, funkcija i sistema preporučuje se 15 časova

NAPOMENA: ZA REALIZACIJU 4 PISMENA ZADATKA SA ISPRAVKAMA PLANIRANO JE 12 ČASOVA.

Razred:	drugi
Godišnji fond časova:	70 časova

CILJEVI	ISHODI Po završetku drugog razreda učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI I TEME	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE PROGRAMA
Sticanje početnih znanja iz trigonometrije pravouglog trougla	znati šta je sinus, kosinus, tangens i kotangens oštrog ugla u pravouglom trouglu i umeti da konstruiše oštar ugao ako je data vrednost jedne njegove trigonometrijske funkcije znati osnovne trigonometrijske identičnosti i umeti da ih primeni u izračunavanju umeti da "rešava" pravougli trougao	Definicija trigonometrijskih funkcija u pravouglom trouglu Vrednosti trigonometrijskih funkcija karakterističnih uglova (30o, 45o, 60o) Osnovne trigonometrijske identičnosti	Sadržaje povezati sa odgovarajućim sadržajima fizike Za realizaciju trigonometrije pravouglog trougla preporučuje se 8 časova
Sticanje osnovnih znanja i veština stepenovanja i korenovanja	znati osobine operacija stepenovanja sa celim eksponentom i umeti da ih primenjuje u transformacijama izraza znati definiciju n - tog korena (n - paran broj; n - neparan broj) znati osobine operacija korenovanja i primenjivati ih u transformacijama izraza znati osobine operacija stepenovanja sa racionalnim izložiocem i primenjivati ih u transformacijama jednostavnijih izraza umeti da racionališe imenilac razlomka u jednostavnim slučajevima	Pojam stepena Operacije sa stepenima Stepen sa celim izložiocem Pojam korena Operacije sa korenima Stepen sa racionalnim izložiocem Racionalisanje imenioca razlomka	Naglasiti i dalje važenje osobina stepenovanja pri proširivanju skupa iz koga je izložilac Izgrađivati sistematičnost, preciznost, urednost i istrajnost u radu Za realizaciju stepenovanja i korenovanja preporučuje se 11 časova
Sticanje osnovnih znanja i veština potrebnih za rešavanje kvadratnih jednačina i nejednačina i skiciranje i analizu grafika kvadratnih funkcija	rešava nepotpune kvadratne jednačine u skupu R znati primer kvadratne jednačine koja nema rešenja u skupu R i šta je imaginarna jedinica znati šta su kompleksni brojevi i umeti da vrši operacije sa njima znati obrazac za rešavanje kvadratne jednačine i umeti da ga primeni umeti da odredi prirodu rešenja kvadratne jednačine umeti da rastavi kvadratni trinom znati Vijetova pravila i koristi ih u jednostavnim primerima rešavati najjednostavnije iracionalne jednačine rešavati jednačine koje se smenom svode na kvadratne znati da skicira i analizira grafik kvadratne funkcije razlikovati šest mogućih tipova grafika kvadratne funkcije i primenjivati ih pri rešavanju kvadratne nejednačine umeti da reši sistem od jedne linearne i jedne kvadratne jednačine	Kvadratna jednačina Pojam kompleksnog broja i operacije sa njima Obrazac za rešavanje kvadratne jednačine Diskriminanta i priroda rešenja kvadratne jednačine Rastavljanje kvadratnog trinoma na linearne činioce Vijetova pravila Jednačine koje se smenom svode na kvadratne Kvadratna funkcija i njen grafik Kvadratna nejednačina Sistem od jedne kvadratne i jedne linearne jednačine	Istaći povezanost između analitičkog i grafičkog prikaza kvadratne funkcije Razvijati sistematičnost, preciznost i urednost u radu Razvijati ideju smene Za realizaciju kvadratne jednačine, nejednačine i funkcije preporučuje se 21 čas
Sticanje osnovnih znanja i veština za razumevanje eksponencijalnih i logaritamskih funkcija i rešavanje jednostavnih eksponencijalnih i logaritamskih jednačina i nejednačina	prikazivati analitički, tabelarno i grafički eksponencijalnu funkciju i znati njene osobine rešavati jednostavne eksponencijalne jednačine i nejednačine prikazivati analitički, tabelarno i grafički logaritamsku funkciju kao inverznu funkciju eksponencijalne i znati njene osnovne osobine znati pravila logaritmovanja i primenjivati ih pri transformaciji jednostavnih izraza rešavati jednostavne logaritamske jednačine i nejednačine	Eksponencijalna funkcija i njen grafik Eksponencijalne jednačine i nejednačine Logaritamska funkcija i njen grafik Pravila logaritmovanja i primena Logaritamske jednačine i nejednačine	Istaći povezanost između analitičkog i grafičkog prikaza eksponencijalne i logaritamske funkcije Obratiti pažnju na uslove pri transformacijama eksponencijalnih i logaritamskih jednačina i nejednačina Sadržaje povezati sa odgovarajućim sadržajima fizike, hemije i analitičke hemije Za realizaciju eksponencijalne i logaritamske funkcije preporučuje se 13 časova
Sticanje osnovnih znanja i veština iz analitičke geometrije tačke i prave	znati šta je Dekartov koordinatni sistem i kako se u njemu predstavlja tačka umeti da odredi rastojanje između dve date tačke u koordinatnom sistemu umeti da odredi koordinate središta date duži izračunavati površinu trougla ako su date koordinate njegovih temena razlikovati implicitni, eksplicitni i segmentni oblik jednačine prave i umeti da ih koristi znati jednačinu pramena pravih kroz jednu tačku i umeti da je primeni znati jednačinu prave kroz dve tačke i umeti da je primeni	Rastojanje između dve tačke Središte duži Površina trougla Implicitni, eksplicitni i segmentni oblik jednačine prave Jednačina pramena pravih kroz jednu tačku Jednačina prave kroz dve tačke	Istaći povezanost grafičkog i analitičkog pristupa u analitičkoj geometriji Razvijati sistematičnost, urednost i preciznost Za realizaciju analitičke geometrije tačke i prave preporučuje se 9 časova

NAPOMENA: ZA REALIZACIJU 4 PISMENA ZADATKA SA ISPRAVKAMA PLANIRANO JE 8 ČASOVA.

Razred:	treći
Godišnji fond časova:	70 časova

CILJEVI	ISHODI Po završetku trećeg razreda učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI I TEME	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE PROGRAMA
Sticanje početnih znanja iz trigonometrije, neophodnih za primenu u daljem obrazovanju i svakodnevnom životu	umeti da ugao meren u stepenima pretvori u radijansku meru i obrnuto umeti da pomoću kalkulatora odredi vrednosti trigonometrijskih funkcija proizvoljnog ugla umeti da predstavi ugao na trigonometrijskoj kružnici i očita vrednosti trigonometrijskih funkcija sa trigonometrijske kružnice umeti da vrednosti trigonometrijskih funkcija uglova iz drugog, trećeg i četvrtog kvadranta svede na vrednost trigonometrijske funkcije ugla iz prvog kvadranta znati periodičnost osnovnih trigonometrijskih funkcija i umeti da je primeni znati sinusnu i kosinusnu teoremu i umeti da ih primeni	stepen - radijan trigonometrijske funkcije ugla na trigonometrijskoj kružnici svođenje na prvi kvadrant periodičnost sinusna teorema i kosinusna teorema	ponoviti definiciju trigonometrijskih funkcija oštrih uglova pravouglog trougla pomoći učenicima da ovladaju tehnikom korišćenja kalkulatora ponoviti pravila zaokruživanja brojeva i primenjivati ih za realizaciju elemenata trigonometrije preporučuje se 20 časova
Sticanje znanja o poliedrima	umeti da izračuna obim i površinu figura u ravni razlikovati pet pravilnih poliedara umeti da izračuna površinu i zapreminu prizme umeti da izračuna površinu i zapreminu piramide umeti da izračuna površinu i zapreminu zarubljene piramide umeti da odredi površinu ravnih preseka poliedara umeti da izračuna površinu i zapreminu složenih figura nastalih od poliedara	obim i površina figura u ravni pojam, vrste i osobine poliedra pravilni poliedri pojam prizme, vrste površina i zapremina prizme pojam piramide, vrste površina i zapremina piramide pojam zarubljene piramide površina i zapremina zarubljene piramide ravni preseci poliedara površina i zapremina složenih figura	insistirati na samostalnom pravljenju modela poliedara koristiti simulacije preseka na računaru istaći problem udvostručenja kocke zahtevati da pravilne poliedre učenici obrade samostalno uz korišćenje literature insistirati na primeni trigonometrije kroz zadatke za realizaciju poliedara se preporučuje 16 časova
Sticanje znanja o obrtnim telima	umeti da izračuna obim i površinu kruga, znati šta je Ludolfov broj i njegovu približnu vrednost znati šta su cilindrična i konusna površ i kako one nastaju umeti da izračuna površinu i zapreminu valjka umeti da izračuna površinu i zapreminu kupe umeti da izračuna površinu i zapreminu zarubljene kupe umeti da izračuna površinu sfere, kalote i sfernog pojasa umeti da izračuna zapreminu lopte umeti da izračuna površinu ravnih preseka obrtnih tela umeti da izračuna površinu i zapreminu složenih figura nastalih od poliedara i obrtnih tela	obim i površina kruga, Ludolfov broj cilindrična i konusna površ pojam i vrste obrtnih tela pojam valjka površina i zapremina valjka pojam kupe površina i zapremina kupe pojam zarubljene kupe površina i zapremina zarubljene kupe pojam sfere i lopte pojam kalote i sfernog pojasa površina i zapremina lopte i njenih delova ravni preseci obrtnih tela površina i zapremina složenih figura	insistirati na samostalnom pravljenju modela obrtnih tela koristiti simulacije na računaru sadržaje povezati sa stručnim predmetima i problemima iz svakodnevnog života insistirati na primeni trigonometrije kroz zadatke za realizaciju obrtnih tela preporučuje se 12 časova
Sticanje osnovnih znanja iz kombinatorike	umeti da rešava jednostavne kombinatorne probleme primenom pravila zbira i proizvoda znati pojam faktorijela razlikovati permutacije bez ponavljanja, varijacije bez i sa ponavljanjem, kombinacije bez ponavljanja i umeti da ih primeni znati binomni obrazac i umeti da ga primeni	osnovna pravila kombinatorike permutacije bez ponavljanja varijacije bez ponavljanja varijacije sa ponavljanjem kombinacije bez ponavljanja binomni obrazac	insistirati na problemima iz svakodnevnog života i planiranja procesa rada što jasnije isticati razlike između permutacija, varijacija i kombinacija za realizaciju elemenata kombinatorike preporučuje se 14 časova

NAPOMENA: ZA REALIZACIJU 4 PISMENA ZADATKA SA ISPRAVKAMA PLANIRANO JE 8 ČASOVA.

Razred:	četvrti
Godišnji fond časova:	64 časa

CILJEVI	ISHODI Po završetku četvrtog razreda učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI I TEME	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE PROGRAMA
Sticanje osnovnih znanja o nizovima i graničnim vrednostima nizova	umeti da odredi prvih nekoliko članova niza zadatog nekom formulom, tabelom, ili opisno (nekim pravilom) znati šta su osnovna svojstva (ne)monotonosti i (ne)ograničenosti kod nizova i umeti da navede primere nizova kod kojih ona (ne)važe umeti da izračuna graničnu vrednost niza na jednostavnim primerima znati definiciju i osobine aritmetičkog i geometrijskog niza i umeti da ih primenjuje u određivanju niza i izračunavanju sume umeti da primeni nizove u rešavanju različitih problema (npr. pri određivanju složenog interesa) znati šta je beskonačni geometrijski niz i umeti da odredi sumu beskonačnog opadajućeg geometrijskog niza	Osnovni pojmovi o nizovima Granična vrednost niza Aritmetički niz Geometrijski niz Beskonačni geometrijski niz	Nizove zadavati kako formulom, tako i svojim članovima i rekurzivno i u svakom od slučajeva kod učenika stvarati predstavu o ponašanju niza Zadatke povezivati sa geometrijom i svakodnevnim životom Za realizaciju nizova preporučuje se 14 časova
Sticanje osnovnih znanja o pojmu i osobinama funkcije	znati svojstva elementarnih funkcija (nule, parnost, monotonost, periodičnost) umeti da skicira grafike elementarnih funkcija umeti da pročita osobine funkcije sa grafika umeti da odredi oblast definisanosti funkcije umeti da odredi nule funkcije umeti da ispita parnost funkcije umeti da odredi inverznu funkciju date funkcije umeti da odredi složenu funkciju umeti da odredi graničnu vrednost funkcije na jednostavnim primerima i to primenjuje kod određivanja asimptota funkcije	Pojam funkcije Elementarne funkcije (linearna, kvadratna, stepena, eksponencijalna, logaritamska, trigonometrijske) i njihove osobine i grafici Oblast definisanosti funkcije Nule funkcije Parnost i neparnost funkcije Inverzna i složena funkcija Granična vrednost funkcije Asimptote funkcije	Ponoviti pojam bijekcije iz prvog razreda Insistirati na samostalnom i grupnom radu učenika kod ponavljanja elementarnih funkcija Napraviti paralelu između granične vrednosti funkcije i granične vrednosti niza Za realizaciju funkcija preporučuje se 20 časova
Sticanje znanja o izvodu funkcije i znanja neophodnih za ispitivanje i crtanje grafika jednostavnih funkcija	znati šta je izvod funkcije i njegovu geometrijsku i mehaničku interpretaciju umeti da izračuna izvod funkcije po definiciji znati izvode elementarnih funkcija (tablica izvoda) umeti da izračuna izvod zbira, proizvoda i količnika umeti da odredi izvod složene funkcije umeti da odredi izvode drugog, trećeg i višeg reda elementarnih i složenih funkcija umeti da na jednostavnim primerima ispita monotonost i ekstremne vrednosti funkcije primenom izvoda umeti da na jednostavnim primerima ispita konkavnost i konveksnost funkcije primenom izvoda umeti da na jednostavnim primerima ispita i grafički prikaže funkciju	Priraštaj funkcije Izvod funkcije po definiciji Geometrijska i mehanička interpretacija izvoda Izvodi elementarnih funkcija (tablica izvoda) Osnovne teoreme o izvodu (izvod zbira, proizvoda i količnika) Izvod složene funkcije Izvodi drugog, trećeg i višeg reda Monotonost i ekstremne vrednosti funkcije Konveksnost i konkavnost funkcije, prevojne tačke Ispitivanje funkcija i skiciranje njihovih grafika	Povezivati pojam izvoda sa problemom tangente i brzine Pre ispitivanja funkcije zasebno izvežbati monotonost i konveksnost funkcije primenom izvoda insistirati na samostalnom radu učenika pri ispitivanju funkcija i skiciranju njihovih grafika Za realizaciju izvoda funkcije preporučuju se 22 časa

NAPOMENA: ZA REALIZACIJU 4 PISMENA ZADATKA SA ISPRAVKAMA PLANIRANO JE 8 ČASOVA.

Biologija

1. CILJEVI PREDMETA:

Usvajanje pojmova i razumevanje zakonitosti u živom svetu
Izgrađivanje etičkih i estetičkih stavova u odnosu na prirodu
Razvoj logičkog i apstraktnog mišljenja
Sticanje znanja o dužnostima i obavezama očuvanja prirodnih bogatstava
Sticanje znanja o racionalnom i razumnom korišćenju prirodnih dobara
Sticanje znanja o dužnostima i obavezama očuvanja prirodnih bogatstava
Razvoj naučnog pogleda na svet
Formiranje pravilnih stavova prema prirodnoj sredini, njenoj zaštiti i unapređivanju
Proširenje osnovnih znanja o fizičko-hemijskim, geografskim i biološkim osobenostima životne sredine

2. PREPORUČENA LITERATURA ZA REALIZACIJU PREDMETA

D. Marinković, K. Paunović, V. Terzija: Biologija za i i II razred srednje škole

3. KORELACIJA SA DRUGIM PREDMETIMA / MODULIMA

Šumska botanika
Dendrologija

4. CILJEVI, ISHODI I PREPORUČENI SADRŽAJI PREDMETA PO RAZREDIMA

Razred:	prvi
Godišnji fond časova:	70 časova

CILJEVI

ISHODI
Po završetku prvog razreda učenik će:

PREPORUČENI SADRŽAJI I TEME

PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE PROGRAMA

Sticanje znanja o građi ćelije i o osnovnim biohemijskim procesima koji se dešavaju u živim organizmima

znati šta su biološki sistemi
znati građu i način razmnožavanja bakterija i virusa
znati građu ćelije i funkcionisanje ćelijskih organela
znati šta je metabolizam
znati tipove ishrane živih bića
znati životne fenomene koji proističu iz metaboličkih procesa

Karakteristike života

Biološki sistemi
Biologija ćelije
Metabolizam
Tipovi ishrane živih bića
Energetika čoveka

Sadržaj povezati sa prethodno usvojenim znanjima
Uraditi test na kraju teme
Temu realizovati kroz 22 časa

Sticanje osnovnih znanja o individualnom razviću organizama

znati šta je spermatogeneza
znati šta je oogeneza
znati šta je oplođenje i koji tipovi oplođenja postoje
znati rane stadijume embriogeneze
znati šta je organogeneza
znati koji faktori utiču na starenje organizama

Biologija razvića

Gametogeneza
Oplođenje
Organogeneza
Rast i diferencijacija ćelija
Starenje organizma i smrt

Razvijanje logičkog mišljenja
Uraditi test na kraju teme
Temu realizovati kroz 12 časova

Sticanje znanja o osnovnim pojmovima i principima nauke o nasleđivanju

znati građu i ulogu nukleinskih kiselina
znati šta su geni, šta je genotip a šta fenotip
znati osnovna pravila nasleđivanja
znati šta prouzrokuje promene u strukturi i broju hromozoma
znati kakav je uticaj sredine na izazivanje naslednih promena
znati osnovne nasledne bolesti čoveka
znati šta je biotehnologija i genetički inženjering

Osnovi genetike

Molekulske osnove nasleđivanja
Osnovna pravila nasleđivanja
Promene u broju hromozoma
Naslednost i variranje osobina ljudi
Biotehnologija i genetički inženjering

Razvijanje sistematičnosti, postupnosti i individualnosti u radu
Uraditi test na kraju teme
Temu realizovati kroz 22 časa

Sticanje znanja iz oblasti teorije organske evolucije

znati biohemijsku evoluciju prvobitnih živih sistema
znati tok postanka pojedinih grupa organizama
znati dokaze evolucije
znati Darvinovu teoriju evolucije
znati poreklo i razvoj čoveka

Osnovi evolucije

Poreklo života na Zemlji
Evolucija i filogenija
Dokazi evolucije
Darvinizam
Poreklo razvoj čoveka

Razvijanje naučnog pogleda na svet
Uraditi test na kraju teme
Temu realizovati kroz 14 časova

Hemija

1. OSTVARIVANJA OBRAZOVNO-VASPITNOG RADA - OBLICI I TRAJANJE

RAZRED	NASTAVA				PRAKSA	UKUPNO
RAZRED	Teorijska nastava	Vežbe	Praktična nastava	Nastava u bloku	PRAKSA	UKUPNO
I	34	36				70

Napomena: u tabeli je prikazan godišnji fond časova za svaki oblik rada

2. CILJEVI PREDMETA:

Proširivanje, produbljivanje i povezivanje znanja o hemijskim pojavama i zakonitostima
Upoznavanje praktične primene hemijskih jedinjenja
Sticanje sposobnosti za samostalan rad, logičko mišljenje i inicijativu
Razvijanje tačnosti i urednosti u radu
Omogućavanje samostalnog zaključivanja i uopštavanja
Podsticanje stručnog razvoja i usavršavanja u skladu sa individualnim sposobnostima i potrebama društva

3. NAZIV I TRAJANJE MODULA PREDMETA

Razred:

prvi

NAZIV MODULA	Trajanje modula (časovi)
Osnovni hemijski pojmovi	14
Struktura supstance	18
Hemijske reakcije	11
Rastvori	13
Oksido-redukcioni procesi	14

4. CILJEVI, ISHODI, PREPORUČENI SADRŽAJI I NAČINI OCENJIVANJA MODULA

Naziv modula:	Osnovni hemijski pojmovi
Trajanje modula:	14 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Proširivanje i produbljivanje znanja o opštim pojmovima u hemiji	znati da razlikuje pojmove materija, supstanca i smeša znati kvantitativno i kvalitativno značenje hemijskih simbola i formula znati da poveže pojam atomske jedinice sa pojmom relativne atomske i molekulske mase znati da hemijskim jednačinama prikaže hemijsku reakciju znati da razlikuje osnovne jedinice za molarnu masu i molarnu zapreminu gasa i njihove odnose znati da vrši stehiometrijsko izračunavanje količinskih i masenih odnosa supstanci pri hemijskim reakcijama	Materija i supstanca Smeše Elementi i jedinjenja Hemijski simboli, formule i jednačine Relativna atomska i molekulska masa Mol i molarna masa Molarna zapremina gasa Osnovi hemijskog računanja	Sadržaje povezati sa stečenim pojmovima iz osnovne škole Za lakše razumevanje neophodno je povezivanje sa matematikom i fizikom Vežbati i objasniti na konkretnim primerima Na kraju modula uraditi test

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*		*		*

Naziv modula:	Struktura supstance
Trajanje modula:	18 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Proširivanje stečenih i sticanje novih znanja o strukturi supstance	utvrditi stečena znanja o strukturi atoma i povezati ih sa zakonom periodičnosti znati da razlikuje vrste hemijskih veza znati da primeni stečena znanja o hemijskoj vezi na konkretnim primerima	Struktura atoma Elektronski nivoi, atomske orbitale i elektronska konfiguracija Periodičnost promene strukture atoma i svojstva elemenata u periodičnom sistemu Hemijska veza Kristalna struktura supstanci	Insistirati na korišćenju periodnog sistema elemenata pri određivanju hemijske veze Vežbati na konkretnim primerima Na kraju modula uraditi test

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*		*		*

Naziv modula:	Hemijske reakcije
Trajanje modula:	11 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Proširivanje stečenih i sticanje novih znanja o hemijskim reakcijama	znati da je proizvod svake hemijske reakcije nova supstanca znati da su sve hemijske promene praćene promenom energije prepoznavati tipove hemijskih reakcija znati da je važno obeležje hemijske reakcije njena brzina i znati faktore koji utiču na brzinu znati šta je hemijska ravnoteža	Kretanje čestica kao uslov za hemijsku reakciju Energetske promene pri hemijskim jedinjenjima Brzina hemijske reakcije (uticaj katalizatora) Hemijska ravnoteža	Izvođenjem ogleda olakšati razumevanje novog sadržaja Zahtevati da se stečena znanja iz fizike primene na konkretnim primerima Na kraju modula uraditi test

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*		*		*

Naziv modula:	Rastvori
Trajanje modula:	13 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Proširivanje stečenih i sticanje novih znanja o rastvorima, kao i o kiselinama i bazama	znati koji su delovi rastvora i razumeti šta je rastvorljivost umeti da stečeno znanje o rastvorima primeni u praksi razumeti pojam elektrolita znati da na osnovu hemijske formule prepoznaje kiseline i baze, kao i njihovo dokazivanje indikatorima	Rastvori i rastvorljivost (kvantitativni sastav rastvora) Rastvori elektrolita Kiseline i baze Indikatori kiselosti i baznosti	Pripremiti različite rastvore Izvođenjem laboratorijskih vežbi vršiti dokazivanje rastvora kiselina i baza Na kraju modula uraditi test

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*		*		*

Naziv modula:	Oksido-redukcioni procesi
Trajanje modula:	14 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Sticanje osnovnih znanja o oksido-redukcionim procesima	znati da razlikuje reakcije oksidacije i redukcije znati da prikaže proces oksido-redukcije hemijskom jednačinom znati da koristi tablicu standardnih elektrodnih potencijala metala znati da razlikuje hemijske izvore struje od akumulatora razumeti pojam elektrolize i razlikovati je od obične analize	Pojam oksido-redukcionih procesa Elektrohemijski niz metala Hemijski izvori struje Elektroliza Korozija	Vežbati pravilno pisanje i izjednačavanje jednačina Zadužiti učenike da donesu neke od izvora struje Uraditi test

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*				*

5. PREPORUČENA LITERATURA ZA REALIZACIJU PREDMETA

Slavoljub Đukić, Radivoj Nikolajević, Milena Šurjanović: Opšta hemija za prvi razred srednje škole
dr Tomislav Janjić: Teorijske osnove analitičke hemije
N. Glinka: Zadaci i vežbe iz opšte hemije

6. KORELACIJA SA DRUGIM PREDMETIMA / MODULIMA

Povezati sadržaje modula sa predmetom Pedologija sa geologijom, posebno naznačiti hemijsko-pedološke procese i značaj hemijskih procesa u pedogenezi
Povezati sadržaje modula sa predmetom Botanika a naročito u modulu fiziologija biljaka
Povezati sadržaje modula sa predmetom Zaštita šuma i predela te istaći značaj pesticida u odbrani biljaka od biljnih bolesti i štetočina
Povezati sadržaje modula sa predmetom Ekologija i edukacija, posebno istaći pozitivne, negativne uticaje na životnu sredinu

Geografija u šumarstvu

1. CILJEVI PREDMETA:

Razvijanje osnova naučne pismenosti
Razumevanje pojava, procesa i promena na osnovu znanja zakona, modela i teorija prirodnih nauka
Razumevanje usklađenosti društveno-ekonomskog razvoja sa raspoloživim geografskim resursima
Razvijanje sposobnosti korišćenja različitih izvora informacija i samostalnog i timskog učešća u istraživačkim projektima
Primenjivanje stečenih geografskih znanja u svom okruženju
Razvijanje sposobnosti za uočavanje, formulisanje i rešavanje problema
Ovladavanje informaciono-komunikacionim tehnologijama
Sticanje znanja o prirodnim resursima i značaju očuvanja ekološke ravnoteže
Razvijanje samosvesti, odgovorno ophođenje prema sebi i okruženju

2. PREPORUČENA LITERATURA ZA REALIZACIJU PREDMETA

S. Kicošev, D. Dunčić: Geografske osnove prostornog planiranja, 1998.
M. Lješević: Geografija zemljišta, 2003, Fakultet u Nikšiću
N. Miljković: Pedologija, 1997.
N. Miljković, S. Marković: Osnovi pedologije: praktikum, 2002.
D. Dukić: Klimatologija sa osnovama meteorologije, "Naučna knjiga", Beograd
M. Grčić: Industrijska geografija, "Naučna knjiga", Beograd
P. Tomić, J. Romelić, L. Lazić: Ekonomska geografija sveta, PMF - Novi Sad, 1996.
M. Todorović: Osnove tipologije i regionalizacije poljoprivrede Srbije, SGD, Beograd, 2002.
V. Đurić: Ekonomska geografija, 1980.
M. Stepić: Agrarna geografija (rukopis), Beograd, 2003.
M. Pavlović, D. Rodić: Geografija Jugoslavije i i II, Beograd, 2000.
D. Petrović: Geomorfologija, 1977, "Građevinska knjiga", Beograd
Lj. Gavrilović: Hidrologija, Beograd, 2002.
B. Atanacković: Biogeografija, Beograd, 1990.
K. Petovar: Urbana i ruralna sociologija, 2003.
S. Ćurčić: Geografija naselja, 1992.
M. Janković: Biodiverzitet - suština i značaj, Beograd, 1995.
Grupa autora: Zaštita prirode i turizam u nacionalnim parkovima SR Jugoslavije, Zavod za zaštitu prirode Srbije, Posebna izdanja br. 14, Beograd, 1994.
Č. Šilić: Endemične biljke, Sarajevo i Beograd, 1990.

3. KORELACIJA SA DRUGIM PREDMETIMA / MODULIMA

stručni predmeti

4. CILJEVI, ISHODI I PREPORUČENI SADRŽAJI PREDMETA PO RAZREDIMA

Razred:	prvi
Godišnji fond časova:	70 časova

CILJEVI

ISHODI MODULA
Po završetku prvog razreda učenik će:

PREPORUČENI SADRŽAJI I TEME

PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE PROGRAMA

razumevanje pojava, promena, procesa i odnosa u litosferi na osnovu znanja, zakona, modela i teorija prirodnih nauka

poznavati geološku građu naše zemlje
znati kako reljef nadmorskom visinom, ekspozicijom, konfiguracijom i pravcem pružanja utiče na klimu
znati kako reljef nadmorskom visinom, konfiguracijom i pravcem pružanja utiče hidrografiju
znati kako reljef nadmorskom visinom i ekspozicijom raščlanjuje tle
znati kako reljef nadmorskom visinom, ekspozicijom, konfiguracijom i pravcem pružanja utiče na vegetaciju
znati nastanak i tipove tla
znati razmeštaj tipova tla u našoj zemlji
znati procese degradacije tla
znati načine zaštite i unapređenja tla

Geološka građa, reljef i zemljište

geološka građa Srbije i Crne Gore
nastanak, tipovi tla i njihov razmeštaj u našoj zemlji
reljef i njegov uticaj na klimu, hidrografiju, tle i vegetaciju
problem erozije i degradacije tla i mere zaštite tla

korišćenje osnovne literature
korišćenje informacija sa Interneta
korišćenje geografskih karata
korišćenje interaktivnih metoda rada
Temu realizovati sa 10 časova

razumevanje pojava, promena, procesa i odnosa u atmosferi na osnovu znanja, zakona, modela i teorija prirodnih nauka

znati kako insolacija i temperatura vazduha utiču na razvoj biljaka
znati planetarnu cirkulaciju vazduha
znati karakteristike stalnih, periodičnih i lokalnih vetrova
razumeti uticaj vetrova na razvoj vegetacije
znati kako vlažnost vazduha utiče na rast i razvoj biljaka
znati kako količina i vrste padavina utiču na rast i razvoj biljaka
znati kako biljke utiču na vrednosti klimatskih elemenata
razumeti kako čovek utiče na klimu i biljni svet

Klimatski elementi i njihov značaj za biljni svet

klimatski elementi i njihov uticaj na živi svet na Zemlji:
- značaj insolacije i temperature za razvoj biljaka
- kretanje vazdušnih masa i značaj vetra za razvoj biljaka
- značaj vlažnosti vazduha i padavina za razvoj biljaka
antropogeni uticaj na klimu i biljni svet

korišćenje osnovne literature
korišćenje informacija sa Interneta
korišćenje interaktivnih metoda rada
Temu realizovati sa 10 časova

razumevanje pojava, promena, procesa i odnosa u hidrosferi na osnovu znanja, zakona, modela i teorija prirodnih nauka

znati kruženje vode u prirodi
znati fizička i hemijska svojstva kopnenih voda
znati tipove i karakteristike staništa
prepoznavati biljke određenih staništa: hidrofite, higrofite, mezofite, kserofite
razumeti vodne režime suvozemnih staništa i prilagođenosti biljnih vrsta tim uslovima
znati biljne vrste vodenih biotopa u lokalnoj sredini
znati zagađivače vodenog ekosistema
znati mere zaštite od zagađivanja
učestvovati u zaštiti, očuvanju i unapređivanju kvaliteta voda i ekosistema

Voda i vodni režim staništa

voda u tlu i atmosferi
fizička i hemijska svojstva kopnenih voda
tipovi i karakteristike staništa
klasifikacija biljaka po vodnom režimu staništa
biljni svet kopnenih voda i njihov zonalni raspored
problem zagađenja vodenog ekosistema i mere zaštite

korišćenje osnovne literature
korišćenje informacija sa Interneta
korišćenje interaktivnih metoda rada
Temu realizovati sa 10 časova

razumevanje pojava, promena, procesa i odnosa u biosferi na osnovu znanja, zakona, modela i teorija prirodnih nauka

razumeti kako elementi prirodne sredine utiču na horizontalni i vertikalni raspored biljnog i životinjskog sveta na kopnu
znati zonalni raspored biljnog sveta na Zemlji
znati fitogeografske oblasti na Zemlji
znati zoogeografske oblasti na Zemlji
umeti da prepozna reliktne i endemične vrste u našoj zemlji
znati pojam geodiverziteta i biodiverziteta i njegovu raznovrsnost u našoj zemlji
znati nacionalni i međunarodni značaj geodiverziteta i biodiverziteta
razumeti kako pomeranje granica ekumene utiče na biljni i životinjski svet
znati kako vegetacija utiče na klimatske elemente
znati primere pozitivnog antropogenog uticaja na živi svet na Zemlji

Biljni i životinjski svet

horizontalni i vertikalni raspored biljnog i životinjskog sveta na kopnu
fitogeografske i zoogeografske oblasti na Zemlji oblasti
reliktne i endemične vrste u našoj zemlji
oblici zaštite prirodne sredine (geodiverzitet i biodiverzitet)
uticaj vegetacije na mikroklimu
antropogeni uticaj na biosferu

korišćenje osnovne literature
korišćenje informacija sa Interneta
korišćenje interaktivnih metoda rada
Temu realizovati sa 10 časova

korišćenje osnovne literature
korišćenje informacija sa Interneta
korišćenje interaktivnih metoda rada

znati šta se podrazumeva pod nacionalnim parkom
znati tipove korišćenja i gazdvovanja nacionalnim parkovima (američki, švajcarski)
znati karakteristike svih nacionalnih parkova u našoj zemlji
znati geografski raspored nacionalnih parkova u našoj zemlji
znati geografski raspored i karakteristike prirodnih rezervata i spomenika prirode
umeti da prepozna pravilne načine zaštite i gazdovanja u nacionalnim parkovima, rezervatima i u spomenicima prirode
znati kako pojedine delatnosti narušavaju ekološku ravnotežu prirodne baštine
znati zadatke stručnog nadzora i upravljanja u nacionalnim parkovima i prirodnim rezervatima

Najveće riznice prirodne baštine (nacionalni parkovi)

definicija nacionalnog parka po Međunarodnoj uniji za očuvanje prirode (UICN, Nju Delhi, 1969)
tipovi korišćenja i gazdovanja nacionalnim parkovima
nacionalni parkovi naše zemlje
prirodni rezervati i spomenici prirode koji su pod zaštitom
zaštita i unapređenje nacionalnih parkova, prirodnih rezervata i spomenika prirode
valorizacija najvećih riznica prirodne baštine

korišćenje osnovne literature
korišćenje informacija sa Interneta
korišćenje interaktivnih metoda rada
Temu realizovati sa 30 časova

Šumska botanika

1. OSTVARIVANJA OBRAZOVNO-VASPITNOG RADA - OBLICI I TRAJANJE

RAZRED	NASTAVA				PRAKSA	UKUPNO
RAZRED	Teorijska nastava	Vežbe	Praktična nastava	Nastava u bloku	PRAKSA	UKUPNO
I	70	70		18		158

Napomena: u tabeli je prikazan godišnji fond časova za svaki oblik rada

2. CILJEVI PREDMETA:

razvijanje pozitivnog odnosa prema prirodi
sticanje znanja o značaju botanike za zaštitu prirode i njena podela na naučne discipline
usvajanje pojmova i razumevanje zakonitosti u živom svetu
sticanje znanja o florističkom sastavu naših predela
razvijanje logičkog mišljenja i naučnog pogleda na svet
razvijanje sistematičnosti i postupnosti u radu
razvijanje radnih navika i smisla za otkrivanje i proveru

3. NAZIV I TRAJANJE MODULA PREDMETA

Razred:

prvi

NAZIV MODULA	Trajanje modula (časovi)
Morfologija biljaka	80
Fiziologija biljaka	12
Sistematika biljaka	48

4. CILJEVI, ISHODI, PREPORUČENI SADRŽAJI I NAČINI OCENJIVANJA MODULA

Naziv modula:	Morfologija biljaka
Trajanje modula:	80 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Sticanje znanja o spoljašnjem obliku biljaka, unutrašnjoj građi i individualnom razviću biljaka	znati građu biljne ćelije znati građu i funkciju biljnih tkiva znati tipove razmnožavanja biljaka znati morfološke i anatomske karakteristike vegetativnih i generativnih organa	građa biljne ćelije nauka o tkivima (histologija) razmnožavanje biljaka morfologija i anatomija vegetativnih organa morfologija i anatomija generativnih organa	insistirati na povezivanju sadržaja modula razvijati sistematičnost i postupnost u radu uraditi test na kraju modula

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*				*

Naziv modula:	Fiziologija biljaka
Trajanje modula:	12 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Sticanje znanja o životnim procesima i pojavama u biljnom telu	znati osnovne fiziološke procese u biljnoj ćeliji znati fizička svojstva ćelije znati građu i ulogu fitohormona znati šta je ćelijsko disanje znati faktore koji utiču na razviće biljaka znati šta su pokreti biljaka i koji tipovi postoje	fiziologija biljne ćelije vodni režim fitohormoni ćelijsko disanje razviće biljaka pokreti biljaka	povezivanje sadržaja modula sa prethodno usvojenim znanjima iz drugih predmeta uraditi test na kraju modula

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*				*

Naziv modula:	Sistematika biljaka
Trajanje modula:	48 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
sticanje znanja o uporednim ispitivanjima spoljašnjih i unutrašnjih morfoloških osobina pojedinih biljnih formi i njihovoj klasifikaciji	znati osnovne sistematske karakteristike bakterija i modrozelenih algi znati osnovne sistematske karakteristike algi, gljiva, lišajeva i mahovina znati osnovne sistematske karakteristike paprati znati osnovne sistematske karakteristike (Spermatophyta) semenice, njihovu podelu i karakteristične predstavnike	Prokaryota Talophyta - niže biljke Cormophyta - više biljke	intezivirati primenu teoretskih znanja u praksi uraditi test na kraju modula

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*				*

5. PREPORUČENA LITERATURA ZA REALIZACIJU PREDMETA

M.Gajić, D. Vilotić, D. Obratov-Petković: Botanika (Šumska botanika)
Č. Šilić: Šumske zeljaste biljke
Lj. Mišić, R. Lakušić: Livadske biljke

6. KORELACIJA SA DRUGIM PREDMETIMA / MODULIMA

Biologija
Dendrologija

7. PREPORUČENO KORIŠĆENJE NASTAVNIH SREDSTAVA ZA OSTVARIVANJE MODULA

Mikroskopski preparati
Ilustracije i fotografije tkiva i organa
Herbarske zbirke
Specijalizovana učionica

Pedologija sa geologijom

1. OSTVARIVANJA OBRAZOVNO-VASPITNOG RADA - OBLICI I TRAJANJE

RAZRED	NASTAVA				PRAKSA	UKUPNO
RAZRED	Teorijska nastava	Vežbe	Praktična nastava	Nastava u bloku	PRAKSA	UKUPNO
I	70	70		24		164

Napomena: u tabeli je prikazan godišnji fond časova za svaki oblik rada

2. CILJEVI PREDMETA:

Sticanje osnovnih teorijskih i praktičnih znanja o zemljištu kao sredini u kojoj biljke nalaze neophodne uslove za svoj razvoj.
Sticanje osnovnih teorijskih i praktičnih znanja iz mineralogije i petrografije, kao dela geologije koje obezbeđuje mineralnu komponentu kod obrazovanja zemljišta.
Sticanje sposobnosti za primenu znanja u drugim stručnim predmetima.
Formiranje profesionalnog odnosa prema zemljištu kao delu biogenocenoza.
Formiranje osnova za nastavak obrazovanja.

3. NAZIV I TRAJANJE MODULA PREDMETA

Razred:

prvi

NAZIV MODULA	Trajanje modula (časovi)
Opšta znanja o Zemlji kao planeti Sunčevog sistema, njenoj građi, postanku i geohronološkom razvoju	14
Opšta mineralogija sa osnovama petrogene mineralogije	16
Osnovi petrografije	16
Uvod u pedologiju i opšti pojmovi o zemljištu kao specifičnoj prirodnoj tvorevini	14
Osobine zemljišta, ocena plodnosti i produktivnosti zemljišta	28
Pedogenetski činioci, procesi obrazovanja zemljišta i morfogenetska građa zemljišnog profila	16
Sistematika zemljišta	46
Geografija zemljišta i pedološke karte	14

4. CILJEVI, ISHODI, PREPORUČENI SADRŽAJI I NAČINI OCENJIVANJA MODULA

Naziv modula:	Opšta znanja o Zemlji kao planeti Sunčevog sistema, njenoj građi, postanku i geohronološkom razvoju
Trajanje modula:	14 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Sticanje osnovnih znanja o Zemlji kao planeti	znati položaj Zemlje u Sunčevom sistemu i njen postanak znati osnovne podatke o obliku, veličini, toploti, gustini, gravitaciji i elementarnom sastavu Zemlje znati podelu Zemlje na geosfere	Položaj Zemlje u Sunčevom sistemu i svemiru Oblik i veličina Zemlje Toplota Zemlje Gravitacija Zemlje Gustina Zemlje Podela Zemlje na geosfere Elementarni sastav Zemljine kore Postanak Zemlje	Koristiti šeme za prikaz Zemlje u Sunčevom sistemu i podelu Zemlje na geosfere Vežbati jasno i precizno izražavanje Sistematizovati gradivo na kraju modula

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*			*		*

Naziv modula:	Opšta mineralogija sa osnovama petrogene mineralogije
Trajanje modula:	16 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Upoznavanje svojstava minerala i način postanka Osposobljavanje učenika za determinaciju najvažnijih vrsta petrogenih minerala	znati kako nastaju minerali znati u kojim se oblicima javljaju minerali znati da determiniše najvažnije petrogene minerale	Zadatak petrografske minerologije Morfološka i kristalografska svojstva minerala Fizičke osobine Hemijska svojstva Struktura minerala Postanak minerala Sistematika mineralnih vrsta Silikati Minerali gline Karbonati Sulfati i sulfidi Fosfati Oksidi i hidroksidi	Koristiti uzorke minerala za determinaciju Nastojati da učenici naprave sopstvene zbirke minerala Na kraju modula testirati učenike u determinaciji minerala

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*				*

Naziv modula:	Osnovi petrografije
Trajanje modula:	16 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Upoznavanje glavnih predstavnika stena Upoznavanje osobina stena Shvatanje značaja stena kao produkta raspadanja u obrazovanju zemljišta Osposobljavanje učenika za determinaciju predstavnika stena	zna podelu i glavne osobine najvažnijih magmatskih, metamorfnih i sedimentnih stena zna da determiniše najvažnije predstavnike stena	Magmatske stene, najvažnije karakteristike Sedimentne stene, najvažnije karakteristike Metamorfne stene, najvažnije karakteristike Fizičke osobine stena Tehničke osobine stena Upotreba stena kao građevinskog materijala	Koristiti uzorke stena i fotografije za determinaciju Nastojati da učenici naprave sopstvene zbirke stena Determinisati određeni broj stena na terenu Realizovati 6 časova blok nastave Testirati učenike u determinaciji stena

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*				*			*

Naziv modula:	Uvod u pedologiju i opšti pojmovi o zemljištu kao specifičnoj prirodnoj tvorevini
Trajanje modula:	14 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Shvatanje značaja pedologije Upoznavanje osnovnih komponenti zemljišta Shvatanje značaja zemljišta kao hranjljive sredine za biljni i životinjski svet Upoznavanje pedogenetskih pojava u prirodi	znati značaj i zadatke pedologije znati specifičnosti biogeocenoze znati specifičnosti komponenata koje grade zemljište i obrazovanje organo-mineralnog kompleksa zemljišta	Istorijski razvoj pedologije i veza sa drugim naučnim disciplinama Značaj pedologije u prirodnim biogeocenozama Zemljište kao deo biogeocenoze Mineralna komponenta zemljišta Organska komponenta zemljišta Organo-mineralni kompleks zemljišta	Učenika uputiti na logičko zaključivanje Prikazati uzorke organske komponente zemljišta u različitim stepenima transformacije Na kraju modula sistematizovati gradivo

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*				*

Naziv modula:	Osobine zemljišta, ocena plodnosti i produktivnosti zemljišta
Trajanje modula:	28 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Upoznavanje učenika sa osnovnim fizičkim, hemijskim i fizičko-hemijskim osobinama zemljišta Upoznavanje pojava u vezi sa dejstvom pojedinih osobina zemljišta na biljke Razvijanje sposobnosti zapažanja i uočavanja raznih pojava u prirodi Upoznavanje učenika sa činiocima plodnosti i metodama ocenjivanja zemljišta Upoznavanje činilaca koji dovode do procesa erozije i metode borbe protiv erozije zemljišta	znati osobine zemljišta, načine njihovog određivanja na terenu i laboratoriji znati šta utiče na plodnost i produktivnost zemljišta i kako se vrši ocena plodnosti zemljišta upoznati činioce koji dovode do procesa erozije i metode borbe protiv erozije zemljišta	Fizičke osobine zemljišta Plodnost i produktivnost šumskih zemljišta Ponašanje zemljišta prema eroziji	Realizovati 6 časova blok nastave Na kraju modula testirati učenike

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*		*		*

Naziv modula:	Pedogenetski činioci, procesi obrazovanja zemljišta i morfogenetska građa zemljišnog profila
Trajanje modula:	16 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Upoznavanje činioca koji utiču na procese obrazovanja zemljišta Upoznavanje pedogenetskih procesa koji dovode do obrazovanja zemljišta Osposobljavanje učenika za determinaciju pojedinih morfogenetskih osobina zemljišta - zemljišnih horizonata, pothorizonata i prelaznih horizonata	znati pedogenetske faktore i njihov način delovanja na pedogenetske procese u zemljištu znati pedogenetske procese u zemljištu, njihov značaj i način delovanja znati da prepozna pojedine zemljišne horizonte, pothorizonte i prelazne horizonte znati da iskopa zemljišni profil, determiniše horizonte i uzme uzorke za analizu, napravi mikromonolite i monolite	Činioci - faktori pedogeneze Evoluciono-genetski procesi obrazovanja zemljišta Pedogenetski procesi Morfogenetska građa zemljišnog profila - zemljišni horizonti, pothorizonti i prelazni horizonti	Šematizovati zemljišni profil Iskopati zemljišni profil na terenu Koristiti uzorke monolita i mikromonolita za determinaciju horizonata Sistematizovati gradivo i testirati učenike u poznavanju procesa obrazovanja zemljišta i determinaciji zemljišnih horizonata i pothorizonata

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*				*

Naziv modula:	Sistematika zemljišta
Trajanje modula:	46 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Upoznavanje osnovnih principa klasifikacije zemljišta Upoznavanje osnovnih tipova zemljišta (prvenstveno šumskih) i njihovog mesta u višim sistematskim jedinicama Osposobljavanje učenika za determinaciju osnovnih tipova zemljišta	znati osnovne principe klasifikacije zemljišta i sistematske jedinice znati sistematiku zemljišta naše zemlje i osnovne karakteristike svakog važnijeg tipa, kao i podtipa šumskih zemljišta znati da na osnovu profila zemljišta ili monolita determiniše osnovne tipove zemljišta	Terestrična zemljišta Nerazvijena zemljišta sa građom profila (A)-C. Humusno akumulativna zemljišta A-C profila crnice, rendzine, rankeri, černozem, smonica. Smeđa zemljišta A-(B)-C profila (gajnjače, smeđe zemljište na serpentinu, smeđe zemljište na krečnjaku, crvenice, kisela smeđa zemljišta). Eluvijalno - iluvijalna zemljišta profila A-E-B-C (lesivirana zemljišta, podzol, smeđa podzolasta zemljišta). Antropogena zemljišta profila R-C (rigosoli, hortisoli, deposoli). Semiterestrična zemljišta Nerazvijena hidromorfna zemljišta (A)-I-II. profila. Pseudoglejna zemljišta A-Er-Br-C profila. Glejna zemljišta A-G profila. Tresetna zemljišta T-G profila. Antropogena semiterestrična zemljišta R-G profila. Halomorfna zemljišta, solončak, solenec, solođ Subakvalna zemljišta	Koristiti šeme, slike profila pojedinih tipova zemljišta Koristiti monolite i mikromonolite tipova zemljišta Realizovati 12 časova blok nastave na terenu Sistematizovati gradivo i testirati učenika u poznavanju svojstava pojedinih tipova zemljišta kao i njihovoj determinaciji

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*		*		*

Naziv modula:	Geografija zemljišta i pedološke karte
Trajanje modula:	14 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Shvatanje pojave zonalnosti zemljišta (horizontalne i vertikalne) Upoznavanje rasprostranjenosti pojedinih tipova zemljišta kod nas Shvatanje značaja pedoloških karata	znati zbog čega dolazi do pojave zonalnosti zemljišta znati rasprostranjenost naših tipova zemljišta znati podelu pedoloških karata i korišćenje istih	Geografija zemljišta naše zemlje Horizontalna i vertikalna zonalnost zemljišta na Zemlji i kod nas Pedološke karte-podela, korišćenje i interpretacija	Koristiti šeme i karte na kojima je prikazana zonalnost zemljišta Učenicima prikazati pedološku kartu naše zemlje Pokazati učenicima razne vrste pedoloških karata

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*				*

5. PREPORUČENA LITERATURA ZA REALIZACIJU PREDMETA

Jović N., Simić Z., Pedologija sa geologijom
Knežević V., Joksimović V., Petrografija sa geologijom kore raspadanja
Anti M., Jović N., Avdalović V., Pedologija
Ćirić M., Pedologija
Ćirić M., Atlas šumskih zemljišta Jugoslavije
Škorić A., Tipovi naših mapa

6. KORELACIJA SA DRUGIM PREDMETIMA / MODULIMA

Istaći značaj modula za predmete Osnovi geomorfologije sa hidrologijom
Istaći značaj modula za predmet Proizvodnja sadnog materijala, vezano za biljnu proizvodnju
Istaći značaj modula za predmet Ekologija i edukacija

7. PREPORUČENO KORIŠĆENJE NASTAVNIH SREDSTAVA ZA OSTVARIVANJE MODULA

Zbirke minerala i stena
Pedološki profili
Pribor za analizu zemljišta
Specijalizovana učionica

Sledeći