Prilog 5

BBCH-skale faza razvoja zasada i useva

1. BBCH-skale faza razvoja zasada

1.1. Jabučasto voće (jabuka, kruška, dunja, mušmula)

Faze razvoja jabučastog voća

Decimalni kod	Opis
0.	Razvoj pupoljaka
00	Lisni pupoljci i zadebljali cvetni pupoljci zatvoreni i pokriveni ljuspicama kore.
01	Početak bubrenja lisnih pupoljaka: pupoljci vidljivo nabubreli, ljuspice pupoljka izdužene, sa svetlo obojenim mrljama.
03	Kraj bubrenja lisnih pupoljaka: ljuspice pupoljaka svetlo obojene, a neki delovi pokriveni gustim dlačicama.
07	Početak pucanja pupoljka: vidljivi prvi zeleni listići.
09	Zeleni listići oko 5 mm iznad ljušture pupoljka.
1.	Rast listova
10	Zeleni listići 10 mm iznad ljušture pupoljka: prvi listovi se odvajaju (faza mišjih ušiju).
11	Prvi listovi otvoreni (drugi još uvek uvijeni).
15	Većina listova otvorena ali još uvek ne u punoj veličini.
19	Prvi listovi potpuno razvijeni.
3.	Razvoj mladara iz terminalnih pupoljaka
31	Početak rasta mladara: vidljiva osovina razvoja mladara.
32	Mladice oko 20% krajnje dužine.
39	Mladice oko 90% krajnje dužine.
5.	Početak cvetanja
51	Bubrenje cvetnih pupoljaka: ljuspice pupoljaka izdužene sa svetlo obojenim mrljama.
52	Kraj bubrenja: svetlo obojeni, vidljive ljuspice pupoljaka sa delovima pokrivenim gustim dlačicama.
53	Pucanje pupoljaka: vidljivi zeleni listići koji okružuju cvetove.
54	Faza mišjih ušiju: zeleni listići 10 mm iznad ljušture pupoljka: prvi listovi se odvajaju.
55	Vidljivi cvetni pupoljci (još uvek zatvoreni).
56	Faza zelenih pupoljaka: pojedinačni cvetovi se odvajaju (još uvek zatvoreni)
57	Faza crvenih pupoljaka: cvetne krunice izdužene: cvetna loža lagano otvorena, čašični listovi jedva vidljivi.
59	Većina cvetova sa formiranim kruničnim laticama koje formiraju cvetnu ložu.
6.	Cvetanje
60	Prvi cvetovi otvoreni.
61	Početak cvetanja: oko 10% cvetova otvoreno.
65	Puno cvetanje: najmanje 50% cvetova otvoreno, prve latice opadaju.
67	Cvetovi venu: većina latica opada.
69	Kraj cvetanja: sve latice opale.
7.	Razvoj ploda
71	Plodovi dostigli dimenzije do 10 mm. Opadanje plodova posle cvetanja.
72	Veličina ploda do 20 cm.
73	Drugo opadanje plodova.
74	Prečnik ploda do 40 mm; plodovi uspravni (T-faza): donja strana plodova i peteljke formira T.
75	Plodovi oko polovine krajnje veličine.
77	Plodovi oko 70% krajnje veličine.
8.	Sazrevanje plodova i semena
81	Početak zrenja: pojavljuje se karakteristična boja za kultivar.
85	Napredovanje zrenja: povećanje intenziteta boje karakteristične za kultivar.
87	Plodovi zreli za berbu.
89	Plodovi zreli za ishranu: plodovi imaju tipičan ukus i boju.
9.	Starenje, početak mirovanja
91	Završen rast mladara: vršni pupoljci su razvijeni: lišće još uvek zeleni.
92	Početak obezbojavanja lišća.
93	Početak opadanja lišća.
95	50% listova obezbojeno.
97	Svi listovi opali.
99	Obrani plodovi.

1.2. Koštičavo voće (breskva, kajsija, nektarina, šljiva, trešnja, višnja)

Faza razvoja koštičavog voća

Decimalni kod	Opis
0.	Razvoj pupoljaka
00	Mirovanje: lisni pupoljci i deblji cvetni pupoljci zatvoreni pokriveni tamnobraon ljuspicama.
01	Početak bubrenja pupoljaka (lisnih); vidljive svetlo-braon ljuspice sa svetloobojenim ivicama.
03	Kraj bubrenja lisnih pupoljaka: ljuspice odvojene, svetlozeleni pupoljci, podele vidljive.
09	Zeleni uski listići vidljivi: braonkaste ljuspice opale, pupoljci zatvoreni sa svetlozelenim ljuspicama.
1.	Razvoj lista
10	Prvi listovi se odvajaju: zelene ljuspice lagano otvorene, pojavljuje se lišće.
11	Prvo lišće razvijeno, vidljiva osovina mladara.
15	Većina listova razvijeno, ali još uvek ne u krajnjim dimenzijama.
19	Prvi listovi potpuno razvijeni.
3.	Razvoj terminalnih mladara
31	Početak rasta mladara: vidljiva osovina razvića.
32	Mladari oko 20% od krajnje dužine.
39	Mladari oko 90% krajnje dužine.
5.	Početak cvetanja
51	Bubrenje cvetnih pupoljaka: pupoljci zatvoreni, vidljive svetlobraon ljuspice.
53	Pucanje pupoljaka: ljuspice se odvajaju, vidljivi delovi svetlozelenih pupoljaka.
54	Cvetni pupoljci zatvoreni svetlozelenim ljuspicama, ako su ljuspice formirane (ne kod svih kultivara).
55	Vidljivi pojedinačno formirani cvetni pupoljci (još uvek zatvoreni) na kratkim peteljkama; zelene ljuspice neznatno otvorene.
56	Čašične latice se produžuju: cvetna loža zatvorena; izdvajaju se pojedinačni cvetovi.
57	Cvetna loža otvorena: krunični listići vidljivi; pojedinačni cvetovi bele ili roze boje (još uvek zatvoreni).
59	Većina cvetova sa krunicama, koje formiraju beli balon.
6.	Cvetanje
59	Prvi cvetovi otvoreni.
61	Početak cvetanja: oko 10% cvetova otvoreno.
65	Puno cvetanje: najmanje 50% cvetova otvoreno, prve latice opadaju.
67	Cvetovi se smežuravaju: većina latica opada.
69	Kraj cvetanja: sve latice opale.
7.	Razvoj ploda
71	Plodnik raste: opadanje plodova posle cvetanja.
72	Zeleni plodnik okružen sa sasušenom cvetnom ložom; čašične latice počinju da opadaju.
73	Drugo opadanje plodova.
75	Plod oko polovine krajnje veličine.
77	Plod oko 70% krajnje veličine.
8.	Sazrevanje ploda i semena
81	Početak obojavanja ploda.
85	Obojavanje skoro završeno.
87	Plod zreo za branje (tehnološka zrelost).
89	Plodovi sazreli za ishranu: plodovi imaju tipičan ukus i boju.
9.	Starenje, početak mirovanja
91	Završen rast mladara; lišće još uvek zeleno.
92	Lišće se počinje obezbojavati.
93	Lišće počinje opadati.
95	50% lišća žuto i opalo.
97	Svo lišće opalo.
99	Plodovi posle berbe.

1.3. Jagodasto voće (jagoda, malina, kupina)

Faza razvoja jagode

Decimalni kod	Opis
0.	Razvoj pupoljaka
00	Mirovanje: lišće poleglo i delovi uginuli.
03	Glavni pupoljak počinje da raste.
1.	Razvoj lista
10	Prvi list se pojavljuje.
11	Prvi list razvijen.
15	Pet listova razvijeno.
19	Devet i više listova razvijeno.
4.	Razvoj stolona i mladih biljaka
41	Početak formiranja stolona (živica): Stoloni vidljivi (dužine oko 2 cm).
42	Prve formirane biljke ćerke.
43	Početak formiranja korena kod prve biljke ćerke.
45	Prva biljka ćerka sa korenima (spremna za presađivanje).
49	Nekoliko biljaka ćerki sa korenima (spremnih za presađivanje).
5.	Početak cvetanja
55	Prva grupa cvetova na dnu rozete.
56	Cvast se produžuje.
57	Pojavljuju se prvi cvetni pupoljci.
58	Rana faza balona: prvi cvetovi sa oformljenim krunicama na cvetnoj loži.
59	Većina cvetova sa formiranim krunicama na cvetnoj loži.
6.	Cvetanje
60	Prvi otvoreni cvetovi (primarni ili A - cvetovi).
61	Početak cvetanja: oko 10% cvetalo.
65	Puno cvetanje: sekundarni (B) i tercijalni (C) cvetovi otvoreni. Prve krunice opale.
67	Cvetovi se smežuravaju: većina krunica opala.
7.	Razvoj ploda
71	Plodnica izbočena iz cvetne lože u obliku zavoja.
73	Seme jasno vidljivo na plodnici.
8.	Sazrevanje ploda i semena
81	Početak sazrevanja: većina plodova bele boje.
85	Prvi plodovi imaju specifičnu boju za kultivar.
87	Glavna berba: većina plodova obojena.
89	Druga berba: još više plodova obojeno.
9.	Starenje, početak mirovanja
91	Početak formiranja pomoćnih pupoljaka.
92	Vidljivi novi listovi sa manjim uvojcima i kraćim nodijama.
93	Stari listovi suše se, mladi listovi se uvijaju; stari listovi kultivara imaju specifičnu boju.
97	Stari listovi osušeni.

1.4. Vinova loza

Faze razvoja vinove loze

Decimalni kod	Opis
0.	Buđenje vegetacije
00	Mirovanje: zimski pupoljci zašiljeni do okruglasti, svetli ili tamnobraon, zavisno od kultivara; ljuspice pupoljka više-manje zatvoreni zavisno od kultivara.
01	Početak bubrenja pupoljaka: pupoljci počinju da se šire unutar ljušture.
03	Kraj bubrenja: pupoljci nabubreli, ali još uvek nisu zeleni.
05	Faza "vunenih pupoljaka"; braonkasta vuna jasno vidljiva.
07	Početak pucanja pupoljaka: pojavljuju se zeleni listići lastara.
09	Pucanje pupoljaka: zeleni listići lastara jasno vidljivi.
1.	Rast listova
11	Prvi list razvijen i pojavljuje se iz začetka lastara.
12	Dva lista razvijena.
13	Tri lista razvijena.
14	Četiri lista razvijena.
15	Pet listova razvijeno.
16	Šest listova razvijeno.
19	Devet i više listova razvijeno.
5.	Početak cvetanja
53	Cvast jasno vidljiva.
55	Cvast nabubrela, cvetovi zatvoreni zajedno spojeni.
57	Cvasti potpuno razvijene, cvetovi odvojeni.
6.	Cvetanje
60	Cvetne kapice odvojene od drški.
61	Početak cvetanja: 10% cvetnih kapica opalo.
63	Rano cvetanje: 30% cvetnih kapica opalo.
65	Puno cvetanje: 50% cvetnih kapica opalo.
68	80% cvetnih kapica opalo.
69	Kraj cvetanja.
7.	Razvoj ploda
71	Formiranje ploda: mladi plodovi počinju da rastu, ostaci od cvetova opadaju.
73	Bobice rastu do veličine zrna pšenice, grozdovi počinju da vise.
75	Bobice veličine graška, grozdovi obešeni.
77	Početak dodirivanja bobica.
79	Zatvaranje grozda: potpuno dodirivanje bobica.
8.	Sazrevanje bobica
81	Početak sazrevanja: bobice početak šarka.
83	Šarak bobica.
85	Omekšavanje bobica.
89	Bobice sazrele za berbu.
9.	Starenje
91	Posle berbe: kraj sazrevanja drveta (odrvenjavanje).
92	Početak žućenja.
93	Početak opadanja lišća.
95	50% listova opalo.
99	Ulazak u mirovanje.

1.5. Ostalo bobičasto voće (ogrozd, ribizla, borovnica, drenjina)

Faze razvoja bobičastog voća

Decimalni kod	Opis
0.	Mirovanje
00	Mirovanje: lisni pupoljci i debeli cvetni pupoljci zatvoreni i pokriveni tamnobraon ljuspicama.
01	Početak bubrenja pupoljaka: ljuspice pupoljaka se izdužuju.
03	Kraj bubrenja pupoljaka: ivice ljuspica svetlo obojene.
07	Početak pucanja pupoljaka: prvi zeleni i cvetne lisne ljuspice jedva vidljive.
09	Lisni listići razvijeni iznad ljuspica.
1.	Rast listova
10	Lisni listići iznad ljušture pupoljaka.
13	Prvi listovi razvijeni (drugi još nerazvijeni).
15	Većina listova razvijeno, ali još uvek ne krajnjih dimenzija.
19	Prvi listovi potpuno razvijeni.
3.	Razvoj mladara
31	Početak rasta mladara: vidljiva osovina razvijenog mladara.
32	Mladari oko 20% od krajnje dužine.
39	Mladari oko 90% od krajnje dužine.
5.	Početak cvetanja
51	Bubrenje lisnih i cvetnih pupoljaka: pupoljci zatvoreni, vidljive svetlobraon ljuspice.
53	Pucanje pupoljaka: ljuspice se odvajaju, vidljivi delovi zelenih ili crvenkastih listića.
54	Zeleni ili crveni lisni listići iznad ljušture pupoljaka.
55	Prvi cvetovi otvoreni (kompaktna cvast); vidljivi iza razvijenih listova.
57	Prvi cvetni pupoljci odvojeni na produžnoj cvasti.
59	Faza grozda: Svi cvetni pupoljci odvojeni.
6.	Cvetanje
60	Prvi cvetovi otvoreni.
61	Početak cvetanja: oko 10% otvorenih cvetova.
65	Puno cvetanje: najmanje 50% otvorenih cvetova; prve krunice opadaju.
67	Cvetovi se smežuravaju: većina krunica opala.
69	Kraj cvetanja: sve krunice opale.
7.	Razvoj ploda
71	Početak rasta plodova: u osnovi cvasti vidljivi prvi plodovi.
75	50% plodova formirano.
77	70% plodova formirano.
79	90% plodova formirano.
8.	Sazrevanje plodova i semena
81	Početak sazrevanja: boja ploda se menja u boju karakterističnu za kultivar.
85	Sazrevanje napredovalo: prve bobice u osnovi cvasti imaju boju karakterističnu za kultivar.
87	Plodovi zreli za branje: većina bobica zrela.
89	Bobice u osnovi cvasti teže ka opadanju (početak odvajanja plodova).
9.	Starenje, početak mirovanja
90	Početak obezbojavanja lišća.
93	Početak opadanja lišća.
95	50% požutelih ili opalih listova.
97	Svi listovi opali.

2. BBCH-skale faza razvoja useva

2.1. Strna žita (pšenica, raž, ječam, ovas strništa)

Faze razvoja žita (pšenica)

Decimalni kod	Opis
0.	Klijanje
00	Suvo seme (caryopsis).
01	Početak bubrenja semena.
03	Bubrenje semena završeno.
05	Klijanje klicinih korenčića iz semena.
06	Klicini korenčići se produžuju, korenove dlačice i sekundarni korenčići su vidljivi.
07	Stabaoce se pojavljuje iz semena.
09	Stabaoce probija površinu zemlje (faza pucanja).
Tretiranje semena je u fazi 00
1.	Razvoj lista (rast klijanaca)
10	Pojava prvog lista iz stabaoca.
11	Prvi list razvijen.
12	2 lista razvijeno.
13	3 lista razvijeno.
14	4 lista razvijeno.
15	5 listova razvijeno.
16	6 listova razvijeno.
17	7 listova razvijeno.
18	8 listova razvijeno.
19	9 i više listova razvijeno.
List može biti opisan kao "razvijen" kada je njegova ligula (jezičak) vidljiva ili kada je vidljiv vrh narednog lista. Bokorenje i rast stabla može doći pre faze 19; u ovom slučaju nastavlja se sa fazom 21 ili 30. Broj listova može biti preciznije definisan sa dodatnim kodom.
2.	Bokorenje
20	Nema bokorenja.
21	Početak bokorenja: vidljivo prvo sekundarno stablo.
22	2 stablo vidljivo.
23	3 stablo vidljivo.
24	4 stablo vidljivo.
25	5 stablo vidljivo.
26	6 stablo vidljivo.
27	7 stablo vidljivo.
28	8 stablo vidljivo.
29	9 i više stabala vidljivo.
Ako stablo počinje da raste pre bokorenja, nastaviti sa fazom 30. Broj sekundarnih stabaoca može biti detaljnije opisan dodatnim kodom.
3.	Rast stabljike (vlatanje, kolenčenje)
30	Početak rasta stabljike.
31	Prvo kolence najmanje 1 cm iznad kolenca bokorenja.
32	Drugo kolence najmanje 2 cm iznad prvog.
33	Treće kolence najmanje 2 cm iznad drugog.
35	Peto kolence najmanje 2 cm iznad četvrtog.
36	Šesto kolence najmanje 2 cm iznad petog.
37	Pojavljuje se list zastavičar.
39	Faza zastavičara: zastavičar potpuno uvijena, ligula (jezičak) jedva vidljiva.
4.	Faza zastavičara
40	Rana faza zastavičara: rukavac zastavičara se širi.
43	Srednja faza zastavičara: rukavac zastavičara uočljivo nabubren.
45	Kasna faza zastavičara: rukavac zastavičara nabubren.
47	Rukavac zastavičara se otvara.
49	Vidljivo prvo osje (ako osje postoji).
5.	Početak cvetanja i klasanja
51	Početak klasanja: vrh cveta se pojavljuje iz rukavca, vidljive prve cvetne plevice.
52	30% cvetanja.
55	Sredina klasanja: polovina cvetova se pojavilo.
56	70% cvetova se pojavilo.
59	Kraj klasanja: pojavili su se svi klasovi.
6.	Cvetanje, polenizacija
61	Početak cvetanja: vidljive prve polenove kesice.
65	Puno cvetanje: zrelo 50% polenovih kesica.
69	Kraj cvetanja: svi klasići su završili cvetanje i mogu zaostati samo dehidrirane polenove kesice.
7.	Razviće ploda
71	Nalivanje vode: prvo seme dostiglo polovinu krajnje veličine.
73	Rana mlečna zrelost.
75	Srednja mlečna zrelost: zrno mlečno, zrna dostižu krajnju veličinu, još uvek zelena.
77	Kasna mlečna zrelost.
8.	Sazrevanje
83	Rana voštana zrelost.
85	Mekana voštana zrelost: zrna su mekana ali suva, ne izdržava pritisak prsta.
87	Tvrda voštana zrelost: sadržaj semena čvrsto izdržava pritisak prsta.
89	Puna zrelost: seme tvrdo, teško se lomi udarcom prsta.
9.	Starenje
92	Prezrelost: zrna su vrlo tvrda, ne mogu se zdrobiti prstom.
93	Zrna se vremenom osipaju iz klasa.
97	Biljka uginula i lomi se.
99	Zrna proizvod žetve.
Posle žetve seme se čuva u fazi 99.

2.2. Kukuruz i sirak

Faza razvoja (kukuruza)

Decimalni kod	Opis
0.	Klijanje
00	Suvo seme (kariopsis).
01	Početak bubrenja semena.
03	Bubrenje semena završeno.
05	Korenčići se pojavljuju iz semena.
06	Korenovi korenčići se izdužuju, vidljive korenove dlačice i sekundarni korenčići.
07	Koleoptile klizaju iz semena.
09	Klijanje: koleoptile probijaju površinu zemlje (faza pucanja).
Tretiranje semena je u fazi 00
1.	Razvoj lista (rast klijanaca)
10	Pojava prvog lista iz koleoptila.
11	Prvi list razvijen.
12	Razvijena 2 lista.
13	Razvijena 3 lista.
14	Razvijena 4 lista.
15	Razvijeno 5 listova.
16	Razvijeno 6 listova.
17	Razvijeno 7 listova.
18	Razvijeno 8 listova.
19	Razvijeno 9 i više listova.
List je "razvijen" kada je njegova ligula (jezičak) vidljiva ili kada je vidljiv vrh narednog lista.
3.	Rast stabla
30	Početak rasta stabljike.
31	Pojavljuje se prvo kolence.
32	Pojavljuje se drugo kolence.
33	Pojavljuje se treće kolence.
34	Pojavljuje s četvrto kolence.
35	Pojavljuje se peto kolence.
36	Pojavljuje se šesto kolence.
37	Pojavljuje se sedmo kolence.
38	Pojavljuje se osmo kolence.
39	Pojavljuje se 9 i više kolenaca.
Metlica može se pojaviti pre faze 39; u ovom slučaju nastaviti sa fazom 5.
5.	Početak cvetanja
51	Početak pojave metlice: metlica se uočava na vrhu stabla.
52	Vidljiv vrh metlice.
55	Izrasla polovine izrasla: polovina metlice počinje da se odvaja.
57	Pojavilo se 70% cvetova.
59	Kraj pojave metlice: metlica potpuno izrasla i odvojena.
6.	Cvetanje, polinizacija
61	Vidljivi prašnici u sredini metlice: listići klipa pojavljuju se iz lisnog rukavca.
63	Početak odbacivanja polena: vidljivi končići svile.
65	Gornji i donji delovi metlice u cvetanju; svila potpuno razvijena.
67	Metlica u punom cvetanju; svila se suši.
69	Kraj cvetanja: svila potpuno suva.
7.	Razviće ploda
71	Početak razvoja semena: zrna su u stadijumu mehurića; oko 16% suve materije.
73	Rana mlečna zrelost.
75	Zrna u sredini klipa žućkasto-bela; mlečni sadržaj; oko 40% suve materije.
79	Približno sva zrna dostigla krajnju veličinu.
8.	Sazrevanje
83	Rana voštana zrelost: zrna meka, sadrže oko 45% suve materije.
85	Voštana zrelost: zrna su žućkasta do žuta, oko 55% suve materije.
87	Fiziološka zrelost: crna tačka (sloj vidljiv u osnovi semena); oko 60% suve materije.
89	Puna zrelost: zrna su tvrda, i sjajna: oko 65% suve materije.
5.	Starenje
97	Biljka uginjava i lomi se.
99	Zrna posle berbe.
Seme se posle berbe čuva u fazi 99.

2.3. Suncokret

Faze razvoja suncokreta

Decimalni kod	Opis
0.	Klijanje
00	Suvo seme.
01	Početak bubrenja.
02	Završeno bubrenje semena.
05	Izbijanje korenčića iz semena.
06	Korenčići se izdužuju, korenove dlake se razvijaju.
07	Hipokotil sa kotiledonima klijaju iz semena.
08	Hipokotil sa kotiledonima rastu prema površini zemlje.
09	Klijanje: kotiledoni probijaju površinu zemlje.
1.	Razvoj lista
12	2 lista (prvi par) razvijena.
13	4 lista (drugi par) razvijena.
14	5 listova razvijeno.
15	6 listova razvijeno.
16	7 listova razvijeno.
17	8 listova razvijeno.
19	9 i više listova razvijeno.
Izdužavanje stabla može početi pre faze 19. U tom slučaju nastaviti sa sledećom glavnom razvojnom fazom, a broj listova može se staviti u dodatni kod.
3.	Izduživanje stabljike
30	Početak izduživanja stabljike.
31	1 vidljiva izdužena internodija.
32	2 vidljiva izdužena internodija.
33	3 vidljiva izdužena internodija.
34	4 vidljiva izdužena internodija.
35	5 vidljiva izdužena internodija.
36	6 vidljiva izdužena internodija.
37	7 vidljiva izdužena internodija.
38	8 vidljiva izdužena internodija.
39	9 i više vidljivih izduženih internodija.
5.	Početak cvetanja
51	Cvast (cvetna glavica) upravo vidljiva između mladih listova.
53	Cvetna glavica počinje odvajanje od mladih listova. Lisne latice se razlikuju od listova.
55	Cvetna glavica se odvaja od najmlađih listova.
57	Cvetna glavica se potpuno odvojila od lisne mase.
59	Cvetne latice vidljive između lisnih latica. Cvetna glavica još zatvorena.
6.	Cvetanje
61	Početak cvetanja: cvetne latice su uvećane, cvetna površina vidljiva na spoljnoj površini glavice.
63	Cvetna površina na spoljnoj trećini cvasti u cvetu; vidljivi prašnici i tučak.
65	Puno cvetanje: cvetna površina u srednjoj trećini glavice u cvetu (vidljivi prašnici i tučak).
67	Cvetanje se smanjuje: cvetna površina u unutrašnjoj trećini glavice u cvetu (vidljivi prašnici i tučak).
69	Kraj cvetanja: većina cvetne površine završava cvetanje. Cvetne latice sasušene ili opale.
7.	Razvoj ploda
71	Seme na spoljnoj ivici glavice je sivo i dostiglo krajnje dimenzije.
73	Seme na spoljnoj trećini glavice je sivo i dostiglo krajnje dimenzije.
76	Seme u srednjoj trećini glavice je sivo i dostiglo krajnje dimenzije.
79	Seme na unutrašnjoj trećini glavice je sivo i dostiglo krajnje dimenzije.
8.	Sazrevanje
80	Početak zrenja: seme pri spoljnoj ivici glavice crno i tvrdo. Naličje glavice još zeleno.
81	Seme na spoljnoj trećini glavice crno i tvrdo, naličje glavice i latice još zelene.
83	Naličje glavice žućkasto-zeleno, latice još zelene; seme oko 50% suve materije.
86	Seme na unutrašnjoj trećini glavice crno i tvrdo; naličje glavice žućkasto; latice braon boje, oštre; seme oko 60% suve materije.
87	Fiziološka zrelost: naličje žućkasto; latice mramorasto braon boje, seme oko 75-80% suve materije.
89	Puna zrelost: seme na unutrašnjoj trećini glavice crno i tvrdo, spoljni deo glavice braonkasto, latice braon; seme oko 85% suve materije.
9.	Starenje
92	Prezrelost: seme preko 90% suve materije.
97	Biljke uginule i suve.
99	Seme kao proizvod berbe.
Seme se posle berbe čuva u fazi 99.

2.4. Soja

Faze razvoja soje

Decimalni kod	Opis
0.	Klijanje
00	Suvo seme.
01	Početak bubrenja semena.
03	Završeno bubrenje semena.
05	Korenčići počinju da se pojavljuju.
07	Stabaoce sa kotiledonima klija iz semena.
08	Stabaoce sa kotiledonima raste prema površini zemlje.
09	Nicanje: kotiledoni probijaju kroz površinu zemlje.
1.	Razvoj lista
10	Vidljiv par zalistaka.
11	Prvi list razvijen.
12	Dva lista razvijena.
13	Tri lista razvijena.
14	Četiri lista razvijena.
15	Pet listova razvijeno.
16	Šest listova razvijeno.
17	Sedam listova razvijeno.
18	Osam listova razvijeno.
19	9 i više listova razvijeno.
Rast stabla može se pojaviti pre faze 19. U tom slučaju nastaviti sa sledećom glavnom fazom. Broj listova može biti detaljisan sa dodatnim kodom.
2.	Formiranje sekundarnih stabala
20	Nema sekundarnih stabala.
21	Početak razvoja stabla: vidljivo prvo sekundarno stablo.
22	Vidljiva dva sekundarna stabla.
23	Vidljiva tri sekundarna stabla.
24	Vidljiva četiri sekundarna stabla.
25	Vidljivo pet sekundarnih stabala.
26	Vidljivo šest sekundarnih stabala.
27	Vidljivo sedam sekundarnih stabala.
28	Vidljivo osam sekundarnih stabala.
29	Kraj razvoja stabla: vidljivo 9 i više sekundarnih stabala.
	Za usev broj sekundarnih stabala nema posebnog značaja: koristi dodatni kod.
3.	Rast stabla
30	Početak rasta stabla.
31	Izrasla prva internodija.
32	Izrasla druga internodija.
33	Izrasla treća internodija.
34	Izrasla četvrta internodija.
35	Izrasla peta internodija.
36	Izrasla šesta internodija.
37	Izrasla sedma internodija.
38	Izrasla osma internodija.
39	Devet i više internodija izraslo.
	Kod soje prva internodija raste iz lisnog rukavca do prvog pravog lisnog kolenca.
5.	Početak cvetanja
50	Prisutni cvetni pupoljci, još pokriveni lišćem.
51	Vidljivi cvetni pupoljci izvan lišća.
55	Pojedinačni cvetni pupoljci (glavna cvast) vidljivi izvan lišća.
59	Vidljive prve latice; većina pojedinačnih cvetnih pupoljaka još uvek zatvoreno.
6.	Cvetanje
60	Prvi cvetovi otvoreni.
61	Otvoreni cvetovi na prvoj cvasti.
63	Otvoreni cvetovi na trećini cvasti biljke.
65	Puno cvetanje: cvetovi otvoreni na petini cvasti biljke.
67	Cvetanje se smanjuje.
69	Kraj cvetanja.
7.	Razvoj ploda
70	Prve mahune dostigle krajnju dužinu ("ravne mahune").
71	10% mahuna dostiglo krajnju veličinu.
73	30% mahuna dostiglo krajnju veličinu.
75	50% mahuna dostiglo krajnju veličinu.
77	70% mahuna dostiglo krajnju veličinu.
79	Skoro sve mahune dostigle krajnju veličinu.
8.	Sazrevanje
80	Početak zrenja: seme zeleno, ispunjava unutrašnjost mahuna.
81	Zrelo i tamno 10% mahuna, seme suvo i tvrdo.
83	Zrelo i tamno 30% mahuna, seme suvo i tvrdo.
85	Zrelo i tamno 50% mahuna, seme suvo i tvrdo.
87	Zrelo i tamno 70% mahuna, seme suvo i tvrdo.
89	Puno zrenje: skoro sve mahune tamne, seme suvo i tvrdo.
9.	Starenje
93	Stablo počinje da tamni.
95	50% stabla braon ili crno.
97	Biljke uginule i suve.
99	Završena žetva.
	Proizvod posle berbe ili čuvanja se obavlja u fazi 99.

2.5. Uljana repica

Faze razvoja uljane repice

Decimalni kod	Opis
0.	Klijanje
00	Suvo seme.
01	Početak bubrenja semena.
03	Završeno bubrenje semena.
05	Korenčići počinju da se pojavljuju.
07	Stabaoce sa kotiledonima klija iz semena.
08	Stabaoce sa kotiledonima raste prema površini zemlje.
09	Nicanje: kotiledoni probijaju kroz površinu zemlje.
1.	Razvoj lista
10	Kotiledoni potpuno razvijeni.
11	Prvi list razvijen.
12	Dva lista razvijena.
13	Tri lista razvijena.
14	Četiri lista razvijena.
15	Pet listova razvijeno.
16	Šest listova razvijeno.
17	Sedam listova razvijeno.
18	Osam listova razvijeno.
19	9 i više listova razvijeno.
Rast stabla može se pojaviti pre faze 19. U tom slučaju nastaviti sa sledećom glavnom fazom. Broj listova može biti detaljisan sa dodatnim kodom.
2.	Formiranje sekundarnih stabala
20	Nema sekundarnih stabala.
21	Početak razvoja stabla: vidljivo prvo sekundarno stablo.
22	Vidljiva dva sekundarna stabla.
23	Vidljiva tri sekundarna stabla.
24	Vidljiva četiri sekundarna stabla.
25	Vidljivo pet sekundarnih stabala.
26	Vidljivo šest sekundarnih stabala.
27	Vidljivo sedam sekundarnih stabala.
28	Vidljivo osam sekundarnih stabala.
29	Kraj razvoja stabla: vidljivo 9 i više sekundarnih stabala.
Za uljanu repicu broj sekundarnih stabala nema posebnog značaja.
3.	Rast stabla
30	Početak rasta stabla: nema internodija ("rozeta").
31	Izrasla prva internodija.
32	Izrasla druga internodija.
33	Izrasla treća internodija.
34	Izrasla četvrta internodija.
35	Izrasla peta internodija.
36	Izrasla šesta internodija.
37	Izrasla sedma internodija.
38	Izrasla osma internodija.
40	Devet i više internodija izraslo.
Kod uljane repice izrasle internodije u n fazi između lista n i lista n+1.
5.	Početak cvetanja
50	Prisutni cvetni pupoljci, još zatvoreni lišćem.
51	Vidljivi cvetni pupoljci iznad "zelenog pupoljka".
52	Cvetni pupoljci slobodni, na nivou najmlađeg lišća.
53	Cvetni pupoljci izdignuti iznad najmlađeg lišća.
55	Pojedinačni cvetni pupoljci (glavna cvast) vidljivi, ali još uvek zatvoreni.
57	Pojedinačni cvetni pupoljci (sekundarne cvasti) vidljivi, ali još uvek zatvoreni.
6.	Cvetanje
60	Prvi cvetovi otvoreni.
61	10% cvetova glavne cvasti otvoreno; glavna cvast se izdužuje.
63	30% cvetova glavne cvasti otvoreno.
65	Puno cvetanje: 50% cvetova glavne cvasti otvoreno; starije latice opadaju.
67	Cvetanje se smanjuje: većina latica opalo.
69	Kraj cvetanja.
7.	Razvoj ploda
71	10% mahuna dostiglo krajnju veličinu.
73	30% mahuna dostiglo krajnju veličinu.
75	50% mahuna dostiglo krajnju veličinu.
77	70% mahuna dostiglo krajnju veličinu.
79	Skoro sve mahune dostigle krajnju veličinu.
8.	Sazrevanje
80	Početak zrenja: seme zeleno, ispunjava unutrašnjost mahuna.
81	Zrelo 10% mahuna, seme crno i tvrdo.
83	Zrelo 30% mahuna, seme crno i tvrdo.
85	Zrelo 50% mahuna, seme crno i tvrdo.
87	Zrelo 70% mahuna, seme crno i tvrdo.
89	Puno zrenje: skoro sve mahune zrele, seme crno i tvrdo.
9.	Starenje
97	Biljke uginule i suve.
99	Proizvod berbe.
Proizvod posle berbe ili čuvanje se obavlja u fazi 99.

2.6. Šećerna repa

Faza razvoja šećerne repe

http://s1.paragraflex.rs/documents/Old/t/t2005_11/

Decimalni kod	Opis
0.	Klijanje
00	Suvo seme (mirovanje).
01	Početak bubrenja semena: seme počinje uzimati vodu.
03	Bubrenje semena završeno (seme puca).
05	Korenčići izbijaju iz semena.
07	Klijanje klice iz semena.
09	Klijanje: klica probija površinu zemlje.
1.	Razvoj lista
10	Kotiledoni horizontalno položeni: vidljiv prvi list veličine čiode.
11	Vidljiv prvi par listova, veličine graška, još neotvoren.
12	2 lista (prvi par listova) razvijeno.
14	4 lista (ili 2 para listova) razvijeno.
15	5 listova razvijeno.
16(17,18)	itd.
17	7 listova razvijeno.
18	8 listova razvijeno.
19	9 i više listova razvijeno.
3.	Razviće rozete (zatvaranje redova)
31	Početak zatvaranja redova: 10% biljaka zatvorilo prostor između sebe.
33	30% biljaka zatvorilo prostor između sebe.
39	Potpuno zatvaranje redova: oko 90% biljaka zatvorilo red.
4.	Razviće korena
41	Koren dostigao veličinu za vađenje.
5.	Početak cvetanja (2. godina razvoja)
51	Početak produženja izdanka glavnog cvetnog stabla.
52	Izdanak glavnog cvetnog stabla dužine 20 cm.
53	Vidljivi počeci sekundarnih cvetnih stabala na glavnom cvetnom stablu.
54	Sekundarna cvetna stabla jasno vidljiva na glavnom cvetnom stablu.
55	Vidljiv prvi pojedinačni cvetni pupoljak na sekundarnim cvetnim stablima.
59	Vidljiv par cvetnih pupoljaka još uvek zatvoreni.
6.	Cvetanje
60	Prvi cvetovi otvoreni na nižim cvastima.
61	Početak cvetanja: 10% cvetova otvoreno.
63	30% cvetova otvoreno.
65	Puno cvetanje: 50% cvetova otvoreno.
67	Cvetanje se smanjuje: 70% cvetova otvoreno ili suvo.
69	Kraj cvetanja: svi cvetovi suvi; formira se plodna loža.
7.	Razviće ploda
71	Početak razvoja ploda: vidljivo seme u plodnoj loži.
75	Zeleni perikart: plod se još uvek oblikuje; perisperm mlečan; omotač semena drap boje.
8.	Sazrevanje
81	Početak zrenja: perikarp zeleno-braonkast, omotač semena svetlobraon.
85	Perikarp svetlobraon, omotač semena crvenkastobraon.
87	Perikarp tvrd, omotač semena tamnobraon.
89	Puna zrelost: omotač semena ima definitivnu boju (specifično za svaku sortu ili vrstu), perisperm tvrd.
9.	Starenje
92	Početak obezbojavanja lišća.
93	Većina listova žućkasta.
95	50% listova braonkasto.
97	Lišće se sasušilo.

2.7. Krompir

Faze razvoja krompira

Decimalni kod		Opis razvoja
Drugi prsten	Treći prsten	Iz krtola	Iz semena
0.	Klijanje
00	000	Prirodno ili prinudno mirovanje.	Suvo seme.
01	001	Početak klijanja: klica vidljiva (kraća od 1 mm).	Početak bubrenja semena.
02	002	Klica uspravno (kraća od 2 mm).	Seme nabubrilo.
03	003	Kraj mirovanja (klica 2-3 mm).	Završeno bubrenje semena.
05	005	Početak obrazovanja korena.	Korenčić (koren) klija iz semena.
07	007	Početak formiranja stabla.	Hipokotil sa kotiledonima probija omotač semena.
08	008	Stabla izrastaju prema površini zemlje: formiranje štitastih listova na okcu iz kojih će kasnije da se formiraju stolone.	Hipokotil sa kotiledonima raste prema površini zemlje
09	009 021-029*	Nicanje: stabla probijaju površinu zemlje.	Klijanje: kotiledoni probijaju površinu zemlje
1.	Razvoj lista
10	100	Prvi listovi počinju da se rastu.	Kotiledoni potpuno razvijeni.
11	101	Prvi list na glavnoj stabljici razvijen (> 4 cm).
12	102	Drugi list na glavnoj stabljici razvijen (> 4 cm).
13	103	Treći list na glavnoj stabljici razvijen (> 4 cm).
1X	10X	N-ti ili više listova razvijeno (> 4 cm).
19	109	Devet i više listova na glavnoj stabljici razvijeno** (> 4 cm) (2 prsten).
	11x	10+N-ti list na glavnom stablu razvijen (> 4 cm).
* Za klice druge generacije.
** Razviće stabla se završava posle pojave prvog cvetnog pupoljka na stablu. Grane formiraju rosete od donjeg lišća na glavnom stablu, pokazuju simpodijalnu (perastu) šemu grananja.
	119	19 listova na glavnom stablu razvijeno (> 4 cm).
	121	Prvi list na drugoj grani iznad prvog cvetnog pupoljka razvijen (> 4 cm).
	122	Drugi list na drugoj grani iznad prvog cveta razvijen (> 4 cm).
	12X	N-ti list na drugoj grani iznad cveta razvijen (> 4 cm).
	131	Prvi list na trećoj grani iznad drugog cveta razvijen (> 4 cm).
	13X	N-ti list od treće grane iznad drugog cveta razvijen (> 4 cm).
	1NX	N-ti list n-tog reda grana iznad n-tog cveta razvijen (> 4 cm).
Decimalni kod		Opis razvoja
Drugi prsten	Treći prsten	Iz krtola	Iz semena
0.	Klijanje
2.	Razvoj donje strane izdanka - iznad i ispod površine zemlje (glavni izdanak)
21	201	Vidljiv prvi izdanak u osnovi (< 5 cm).
22	202	Vidljiv drugi izdanak u osnovi (< 5 cm).
2X	20X	X-ti izdanak u osnovi (< 5 cm).
29	209	Vidljivih 9 ili više izdanaka iz osnove (< 5 cm).
3.	Izduživanje glavnog stabla (zatvaranje redova)
31	301	Početak zatvaranja redova: 10% biljaka se dodiruje između redova.
33	303	30% biljaka zatvaraju redove.
39	309	Potpuno zatvaranje redova: oko 90% redova zatvoreno.
4.	Formiranje krtola
40	400	Početak formiranja krtola: zadebljanje vrha prvog stolona dvostruko od ishodnog stolona.
43	403	30% krtola od ukupnog broja koji će se razviti.
45	405	50% krtola od ukupnog broja koji će razviti.
47	407	70% krtola od ukupnog broja koji će se razviti.
48	408	Maksimalan broj krtola, krtole se lako odvajaju od stolona (kora se lako odvaja prstom).
49	409	Potpuno srastanje kore sa mesom: koru (sa gornjeg dela krtole nije moguće skinuti noktom) 95% krtola u ovoj fazi.
5.	Početak cvetanja
51	501	Vidljivi prvi pojedinačni pupoljci (1-2 mm) prve cvasti na glavnom izdanku.
55	505	Pupoljci prve cvasti se izdužuju do 5 mm.
59	509	Vidljive prve cvetne latice (krunice) na prvoj cvasti.
	521	Vidljivi pojedinačni pupoljci druge cvasti (drugi red grananja).
	525	Pupoljci druge cvasti se izdužuju do 5 mm.
	529	Vidljive prve cvetne latice druge cvasti.
	531	Vidljivi pojedinačni pupoljci treće cvasti (treći red grananja).
	535	Pupoljci treće cvasti se izdužuju do 5 mm.
	539	Vidljive prve cvetne latice treće cvasti.
	5N.	N-ta cvast se pojavljuje.
	5N9	N-ta cvast sa prvim cvetnim laticama iznad cvetne lože.
6.	Cvetanje
60	600	Prvi otvoreni cvetovi u populaciji.
61	601	Početak cvetanja.
65	605	Puno cvetanje: 50% cvetova prve cvasti otvoreno.
69	609	Kraj cvetanja prve cvasti.
	621	Početak cvetanja: 10% cvetova u drugoj cvasti otvoreno (grana drugog reda).
	625	Puno cvetanje: 50% cvetova druge cvasti otvoreno.
	629	Kraj cvetanja druge cvasti.
	631	Početak cvetanja: 10% cvetova treće cvasti otvoreno (grananje trećeg reda).
	635	Puno cvetanje: 50% cvetova treće cvasti otvoreno.
	639	Kraj cvetanja na trećoj cvasti.
	6N.	N-ta cvast otvorena.
	6N9	Kraj cvetanja.
7.	Razvoj ploda
70	700	Vidljive prve bobice.
71	701	10% bobica u prvoj cvasti dostigle krajnju veličinu (glavno stablo).
75	705	50% bobica prve cvasti dostigle krajnju veličinu.
79	709	90% bobica u prvoj cvasti dostigle krajnju veličinu.
	721	10% bobica druge cvasti dostigle krajnju veličinu.
	7N.	Razvoj bobica na n-toj cvasti.
	7N9	Skoro sve bobice u n-toj cvasti dostigle krajnju veličinu.
8.	Sazrevanje ploda i semena
81	801	Bobice prve cvasti još zelene, seme svetlo obojeno (glavni izdanak).
85	805	Bobice u prvoj cvasti obojene oker ili braonkasto.
89	809	Bobice u prvoj cvasti smežurane, seme tamno.
	821	Bobice u drugoj cvasti još zelene, seme svetlo obojeno (grananje drugog reda).
	8N.	Sazrevanje ploda i semena u n-toj cvasti.
	8N9	Skoro sve bobice smežurane sa tamnim semenom.
9.	Starenje
92	902	Početak žućenja lišća.
93	903	Većina lišća požutelo.
95	905	50% listova braonkasto.
97	907	Lišće i cima uginulo, cima bela i suva.
99	909	Vađenje krtola +
+ Čuvanje krtola posle vađenja je u fazi 99, odnosno 909.

2.8. Ostalo korenasto-krtolasto povrće (mrkva, celer, peršun, paštrnak)

Faze razvoja korenastog i krtolastog povrća

Decimalni kod		Opis
Prvi prsten	Drugi prsten	Opis
0.	Klijanje
00	000	Suvo seme.
01	001	Početak bubrenja semena.
03	003	Završeno bubrenje semena.
05	005	Korenčići izbijaju iz semena.
07	007	Hipokotil sa kotiledonima probija kroz semeni omotač.
09	009	Klijanje: kotiledoni probijaju površinu zemlje.
1.	Razvoj lista
10	100	Kotiledoni potpuno razvijeni: terminalni vrh ili pravi list počinje da se uočava.
11	101	Prvi pravi list razvijen.
12	102	Drugi pravi list razvijen.
13	103	Treći pravi list razvijen.
1.	10.	Razvoj se nastavlja do ...
19	109	Devet i više pravih listova razvijeno.
4.	Razvoj vegetativnog dela biljke koji se koristi za berbu
41	401	Korenovi ili zadebljala stabla počinju da rastu (prečnik veći od 0,5 cm).
43	403	Koren ili zadebljalo stablo dostiglo 30% od krajnjeg prečnika.
45	405	Koren ili zadebljalo stablo dostiglo 50% od krajnjeg prečnika.
47	407	Koren i zadebljalo stablo dostiglo 70% od krajnjeg prečnika.
49	409	Završen rast: postignuta forma i veličina korena ili zadebljalog stabla.
5.	Početak cvetanja
51	501	Glavni izdanak počinje da raste.
53	503	Dostignuto 30% visine glavnog izdanka.
55	505	Prvi pojedinačni cvetovi glavne cvasti vidljivi, ali još uvek zatvoreni.
57	507	Prvi pojedinačni cvetovi sekundarne cvasti vidljivi, ali još uvek zatvoreni.
59	509	Vidljive prve cvetne krunice, cvetovi još uvek zatvoreni.
6.	Cvetanje
60	600	Prvi cvetovi otvoreni (sporadično).
61	601	Početak cvetanja: 10% otvoreno cvetova.
63	603	30% cvetova otvoreno.
65	605	Puno cvetanje: 50% otvoreno cvetova.
67	607	Cvetanje se završava; većina krunica opala ili suva.
69	609	Kraj cvetanja.
7.	Razvoj
71	701	Prvi plodovi formirani.
75	705	50% plodova dostiglo tipičnu veličinu.
77	707	70% plodova dostiglo tipičnu veličinu.
79	709	Plodovi dostigli tipičnu veličinu.
8.	Sazrevanje ploda i semena
81	801	Početak zrenja: 10% plodova zrelo ili 10% semena tipične boje, suvo i tvrdo.
85	805	50% plodova zrelo ili 50% semena tipične boje, suvo i tvrdo.
89	809	Puno zrenje: seme na celoj biljci tipične boje i tvrdo.
9.	Starenje
92	902	Lišće i izboji počinju da žute.
95	905	50% lišća žuto ili suvo.
97	907	Biljke ili nadzemni deo suv.

2.9. Lukovičasto povrće (crni luk, beli luk, mladi luk, praziluk)

Faze razvoja lukovičastog povrća

Decimalni kod		Opis
Prvi prsten	Drugi prsten	Opis
0. Klijanje, početak rasta
00	000	Suvo seme. Lukovica u mirovanju.
01	001	Početak bubrenja semena.
03	003	Završeno bubrenje semena.
05	005	Korenčići klijaju iz semena.* Pojava korena.**
07	007	Kotiledon probija kroz omotač semena.
09	009	Klijanje: Kotiledon probija površinu zemlje.* Zeleni izdanak vidljiv.**
	010	Kotiledon vidljiv kao kuka.
	011	Faze kuke: zeleni kotiledon u obliku kuke.
	012	Faza biča: kotiledon je u obliku biča.
* Iz semena		** Iz lukovica
1. Razvoj lista (glavni izdanak)
10	100	Razvijena faza biča; bič počinje da se suši.*
11	101	Prvi list (duži od 3 cm) jasno vidljiv.
12	102	Drugi list (duži od 3 cm) jasno vidljiv.
13	103	Treći list (duži od 3 cm) jasno vidljiv.
1.	10.	Faza nastavka razvića do ...
19	109	9 i više listova jasno vidljivo.
* Iz semena
4. Razvoj vegetativnog dela biljke koji se koristi za berbu
41	401	Listovi u osnovi počinju da se utanjuju i izdužuju.
43	403	Lukovice narasle 30% od krajnjeg prečnika.
45	405	Lukovice narasle 50% od krajnjeg prečnika.
47	407	Završetak razvoja lukovice: 10% listova povijeno nadole.
		Šiljasti listovi narasli 70% od krajnjih dimenzija.
48	408	Povijeno 50% listova.
49	409	Listovi osušeni, vrh lukovica osušen, mirovanje.
5. Početak cvetanja
51	501	Lukovica počinje da se izdužuje.
53	503	Dostignuto 30% od očekivane dužine cvetnog stabla.
55	505	Cvetna stabla u punoj veličini: korice zatvorene.
57	507	Korice se naglo otvaraju.
59	509	Prve cvetne krunice vidljive: cvetovi još uvek zatvoreni.
6. Cvetanje
60	600	Prvi cvetovi otvoreni (sporadično).
61	601	Početak cvetanja: 10% otvoreno cvetova.
63	603	30% otvoreno cvetova.
65	605	Puno cvetanje: 50% otvoreno cvetova.
67	607	Cvetanje se završava: većina krunica opala ili suva.
69	609	Kraj cvetanja.
7. Razvoj ploda
71	701	Prve formirane čaure.
75	705	50% formiranih čaura.
77	707	70% formiranih čaura.
79	709	Završeno razviće čaure: seme pokriveno.
8. Sazrevanje ploda i semena
81	801	Početak zrenja: 10% čaura zrelo.
85	805	Prve čaure pucaju.
89	809	Puno zrenje: seme crno i tvrdo.
9. Starenje
92	902	Listovi i izdanci počinju da žute.
95	905	50% listova žuto ili uginulo.
97	907	Biljke ili nadzemni deo biljaka suvo.

2.10. Lisnato povrće - izuzev kupusastog (spanać, lisnata salata, zelje, blitva)

Decimalni kod		Opis
Drugi prsten	Treći prsten	Opis
0. Klijanje, rast stabaoca
00	000	Suvo seme.
01	001	Početak bubrenja semena.
03	003	Završeno bubrenje semena.
05	005	Korenčići izbijaju iz semena.
07	007	Stabaoce sa kotiledonima probijaju omotač semena.
09	009	Nicanje: kotiledoni probijaju površinu zemlje.
1. Razvoj lista glavnog stabla
10	100	Kotiledoni potpuno razvijeni: vidljiva vegetaciona kupa ili početak pravog lista.
11	101	Prvi pravi list razvijen.
12	102	Drugi pravi list razvijen.
13	103	Treći pravi list razvijen.
1.	10.	Nastavak razvoja faze do...
19	109	9 i više listova razvijeno.
3. Rast stabla ili rozete
33	303	Lisna rozeta dostigla 30% od očekivane visine tipične za sortu. Glavno stablo naraslo 30% od očekivane visine tipične za sortu.
35	305	Lisna rozeta dostigla 50% od očekivanog prečnika tipičnog za sortu. Glavno stablo dostiglo 50% od očekivane visine tipične za sortu.
37	307	Lisna rozeta narasla 70% od prečnika tipičnog za sortu. Glavno stablo dostiglo 70% od očekivane visine tipične za sortu.
39	309	Završeno razviće rozete. Glavno stablo dostiglo visinu tipičnu za sortu.
4. Razvoj vegetativnog dela biljke koji se koristi za berbu
45	405	50% lisne mase tipično za sortu.
47	407	70% lisne mase tipično za sortu.
49	409	Dostignuta karakteristična visina.
5. Početak cvetanja
51	501	Glavno stablo počinje da prorasta. Vidljiva glavna cvast između najdonjih listova.
53	503	Glavno stablo dostiglo 30% visine.
55	505	Vidljivi prvi pojedinačni cvetovi, ali još uvek zatvoreni.
59	509	Prve cvetne latice vidljive: cvetovi još uvek zatvoreni.
6. Cvetanje
60	600	Prvi cvetovi sporadično otvoreni.
61	601	Početak cvetanja: 10% otvorenih cvetova.
63	603	30% otvorenih cvetova.
65	605	50% otvorenih cvetova.
67	607	Cvetanje se završava: većina latica opala ili suva.
69	609	Kraj cvetanja.
7. Razvoj ploda
71	701	Formirani prvi plodovi.
75	705	50% plodova dostiglo tipičnu veličinu.
77	707	70% plodova dostiglo tipičnu veličinu.
79	709	Plodovi dostigli karakterističnu veličinu.
8. Sazrevanje ploda i semena
81	801	Početak zrenja: 10% plodova zrelo ili 10% semena karakteristične boje, suvo i tvrdo.
85	805	50% plodova zrelo ili 50% semena karakteristične boje, suvo i tvrdo.
89	809	Puno zrenje: seme na celoj biljci tipične boje i tvrdo.
9. Starenje
92	902	Lišće i stabla počinju da žute.
95	905	50% lišća žuto i uginulo.
97	907	Uginule biljke.

2.11. Kupusasto povrće (kupus, kelj, karfiol, prokelj, keleraba, slačica)

Faze razvoja kupusastog povrća koje formira glavice (kupus, kineski kupus, glavičasta salata)

Decimalni kod		Opis
Drugi prsten	Treći prsten	Opis
0. Klijanje, rast stabaoca
00	000	Suvo seme.
01	001	Početak bubrenja semena.
03	003	Završeno bubrenje semena.
05	005	Korenčići izbijaju iz semena.
07	007	Stabaoce sa kotiledonima probijaju omotač semena.
09	009	Nicanje: kotiledoni probijaju površinu zemlje.
1. Razvoj lista glavnog stabla
10	100	Kotiledoni potpuno razvijeni: vidljiva vegetaciona kupa ili početak pravog lista.
11	101	Prvi pravi list razvijen.
12	102	Drugi pravi list razvijen.
13	103	Treći pravi list razvijen.
1.	10.	Nastavak razvoja faze do...
19	109	9 i više listova razvijeno.
2. Razvoj vegetacionog dela biljke koji se koristi za berbu
41	401	Početak formiranja glavice: dva najmlađa lista nisu razvijena.
43	403	Glavica dostigla 30% od očekivane veličine.
45	405	Glavice dostigle 50% od očekivane veličine.
47	407	Glavice dostigle 70% od očekivane veličine.
49	409	Glavice tipične veličine, oblik i čvrstoća.
5. Početak cvetanja
51	501	Glavno stablo unutar glavice počinje da raste.
53	503	Glavno stablo dostiglo 30% od očekivane dužine.
55	505	Vidljivi prvi cvetovi na glavnoj cvasti ali još uvek zatvoreni.
57	507	Vidljivi prvi cvetovi na sekundarnoj cvasti ali još uvek zatvoreni.
59	509	Prve cvetne latice vidljive: cvetovi još uvek zatvoreni.
6. Cvetanje
60	600	Prvi cvetovi sporadično otvoreni.
61	601	Početak cvetanja: 10% otvorenih cvetova.
63	603	30% otvorenih cvetova.
65	605	50% otvorenih cvetova.
67	607	Cvetanje se završava: većina latica opalo ili suvo.
69	609	Kraj cvetanja.
7. Razvoj ploda
71	701	Formirani prvi plodovi.
75	705	50% plodova dostiglo tipičnu veličinu.
77	707	70% plodova dostiglo tipičnu veličinu.
79	709	Plodovi dostigli veličinu.
8. Sazrevanje ploda i semena
81	801	Početak zrenja: 10% plodova zrelo ili 10% semena tipične boje, suvo i tvrdo.
85	805	50% plodova zrelo ili 50% semena tipične boje, suvo i tvrdo.
89	809	Puno zrenje: seme na celoj biljci tipične boje i tvrdo.
9. Starenje
92	902	Lišće i stablo počinju da žute.
95	905	50% lišća žuto i uginulo.
97	907	Uginule biljke.

Faze razvoja ostalog kupusastog povrća (karfiol, prokelj, brokoli i dr.)

Decimalni kod		Opis
Drugi prsten	Treći prsten	Opis
0. Klijanje, rast stabaoca
00	000	Suvo seme.
01	001	Početak bubrenja semena.
03	003	Završeno bubrenje semena.
05	005	Korenčići izbijaju iz semena.
07	007	Stabaoce sa kotiledonima probijaju omotač semena.
09	009	Nicanje: kotiledoni probijaju površinu zemlje.
1. Razvoj lista glavnog stabla
10	100	Kotiledoni potpuno razvijeni: vidljiva vegetaciona kupa ili početak pravog lista.
11	101	Prvi pravi list razvijen.
12	102	Drugi pravi list razvijen.
13	103	Treći pravi list razvijen.
1.	10.	Nastavak razvoja faze do...
19	109	9 i više listova razvijeno.
2. Razvoj sekundarnih stabala
21	201	Vidljivo prvo sekundarno stablo.
22	202	Vidljivo drugo sekundarno stablo.
2.	20.	Faze razvića se nastavljaju do ...
29	209	Vidljivo devet i više sekundarnih stabala.
3. Razvoj stabla ili rozete
33	303	Glavno stablo dostiglo 30% od očekivane visine tipične za sortu.
35	305	Glavno stablo dostiglo 50% od očekivane visine tipične za sortu.
37	307	Glavno stablo dostiglo 70% od očekivane visine tipične za sortu.
39	309	Glavno stablo dostiglo visinu tipičnu za sortu.
4. Razvoj vegetacionog dela biljke koji se koristi za berbu
41	401	Lateralni pupoljci počinju da se razvijaju (kelj pupčar). Počinje se formirati glavica karfiola i brokolija.
43	403	Prvi pupoljak još uvek čvrsto zatvoren (kelj pupčar). Glavica karfiola i brokolija dostigla 30% od očekivane veličine.
45	405	50% pupoljaka zatvoreno (kelj pupčar). Glavice karfiola i brokolija dostigle 50% od očekivane veličine.
47	407	70% od pupoljaka zatvoreno (kelj pupčar). Glavice karfiola i brokolija dostigle 70% od očekivane veličine.
49	409	Vršni pupoljci kelja pupčara još uvek zatvoreni. Glavice karfiola i brokolija tipične veličine, oblika i čvrstoće.
5. Početak cvetanja
51	501	Glavna cvast ispod najdonjih listova. Počinju da rastu grane cvasti.
55	505	Vidljivi prvi cvetovi ali još uvek zatvoreni.
59	509	Prve cvetne latice vidljive: cvetovi još uvek zatvoreni.
6. Cvetanje
60	600	Prvi cvetovi sporadično otvoreni.
61	601	Početak cvetanja: 10% otvorenih cvetova.
63	603	30% otvorenih cvetova.
65	605	50% otvorenih cvetova.
67	607	Cvetanje se završava: većina latica opalo ili suvo.
69	609	Kraj cvetanja.
7. Razvoj ploda
71	701	Formirani prvi plodovi.
75	705	50% plodova dostiglo tipičnu veličinu.
77	707	70% plodova dostiglo tipičnu veličinu.
79	709	Plodovi dostigli veličinu.
8. Sazrevanje ploda i semena
81	801	Početak zrenja: 10% plodova zrelo ili 10% semena tipične boje, suvo i tvrdo.
85	805	50% plodova zrelo ili 50% semena tipične boje, suvo i tvrdo.
89	809	Puno zrenje: seme na celoj biljci tipične boje i tvrdo.
9. Starenje
92	902	Lišće i stabla počinju da žute.
95	905	50% lišća žuto i uginulo.
97	907	Uginule biljke.

2.12. Ostalo povrće (krastavac, dinja, lubenica, bundeva, paradajz, paprika)

Faze razvoja krastavca, lubenice i bundeve

Decimalni kod		Opis
Prvi prsten	Drugi prsten	Opis
0.	Klijanje
00	000	Suvo seme.
01	001	Početak bubrenja semena.
03	003	Završeno bubrenje semena.
05	005	Početak rasta korenčića.
07	007	Stabaoce sa kotiledonima probija kroz omotač semena.
09	009	Nicanje: Kotiledoni probijaju na površinu zemlje.
1.	Razvoj lista
10	100	Kotiledoni potpuno razvijeni.
11	101	Prvi pravi list glavnog stabla razvijen.
12	102	Razvijen drugi pravi list na glavnom stablu.
13	103	Razvijen treći pravi list na glavnom stablu.
14	104	Razvijen četvrti pravi list na glavnom stablu.
15	105	Razvijen peti pravi list na glavnom stablu.
1.	10.	Nastavak razvoja faze do ...
19	109	Razvijeno 9 i više listova na glavnom stablu (drugi prsten); 9 listova razvijeno na glavnom stablu (treći prsten).
	110	10. list ili glavno stablo razvijeno.
	11	Faza razvića se nastavlja do ...
	119	Razvijen 19. list na glavnom stablu.
2.	Formiranje sporednih stabala
21	201	Vidljivo prvo primarno - sekundarno stablo.
22	202	Vidljivo drugo primarno - sekundarno stablo.
2.	20.	Razvoj se nastavlja do ...
29	209	Vidljivo 9 i više primarno - sekundarnih stabala.
	221	Vidljivo prvo sekundarno stablo.
	22.	Faze razvića se nastavljalo do
	229	Vidljivo deveto sekundarno stablo.
	231	Vidljivo prvo tercijalno stablo.
	2..
	2NX
5.	Početak cvetanja
51	501	Vidljiv prvi cvetni početak sa izduženom laticom na glavnom stablu
52	502	Vidljiv drugi cvetni početak sa izduženim laticama na glavnom stablu
5.	50.	Faza se nastavlja do...
55	505	Vidljiv peti cvetni početak sa izduženim laticama na glavnom stablu
5.	50.	Faza se nastavlja do
59	509	Vidljivo 9 i više cvetnih početaka sa izduženim plodnicima (ovariama) na glavnom stablu
	521	Vidljiv prvi cvetni početak na sekundarnom stablu
	531	Vidljiv prvi cvetni početak na tercijalnom stablu
6.	Cvetanje
61	601	Otvoren prvi cvet na glavnom stablu
62	602	Otvoren drugi cvet na glavnom stablu
63	603	Otvoren treći cvet na glavnom stablu
64	604	Otvoren četvrti cvet na glavnom stablu
65	605	Otvoren peti cvet na glavnom stablu
66	606	Otvoren šesti cvet na glavnom stablu
67	607	Otvoren sedmi cvet na glavnom stablu
68	608	Otvoren osmi cvet na glavnom stablu
69	609	Otvoren deveti cvet na glavnom ili 9 i više cvetova na glavnom stablu već otvoreno.
	621	Otvoren prvi cvet na sekunadarnom stablu
	631	Otvoren prvi cvet na tercijalnom stablu
7.	Razvoj ploda
71	701	Prvi plod na glavnom stablu dostigao tipičnu veličinu i oblik (za krastavce i tikve ovo je vreme berbe)
72	702	Drugi plod na glavnom stablu dostigao tipičnu veličinu i oblik
73	703	Treći plod na glavnom stablu dostigao tipičnu veličinu i oblik
74	704	Četvrti plod na glavnom stablu dostigao tipičnu veličinu i oblik
75	705	Peti plod na glavnom stablu dostigao tipičnu veličinu i oblik
76	706	Šesti plod na glavnom stablu dostigao tipičnu veličinu i oblik
77	707	Sedmi plod na glavnom stablu dostigao tipičnu veličinu i oblik
78	708	Osmi plod na glavnom stablu dostigao tipičnu veličinu i oblik
79	709	Devet i više plodova na glavnom stablu dostiglo tipičnu veličinu i oblik
8.	Sazrevanje ploda i semena
81	801	10% plodova pokazuje tipičnu boju zrelog ploda
85	805	50% plodova pokazuje tipičnu boju zrelog ploda
87	807	70% plodova pokazuje tipičnu boju zrelog ploda
89	809	Puna zrelost: Plodovi imaju tipičnu boju zrelosti
9.	Starenje
97	907	Biljke uginule.

Prilog 6

Piktogrami
za obeležavanje preparata1

____________

1) Usaglašeno sa FAO Guidelines on Good Labelling Practice for Pesticides, Rim, 1985, 1995.

1. Definicije termina

1) Piktogrami su simboli koji izražavaju poruku bez pisanja reči.

2) Piktogrami ističu mere predostrožnosti, odnosno opreza, specifične za svaki preparat.

2. Vrste piktograma

1) Piktogrami skladištenja - odnose se na bezbedno skladištenje, odnosno čuvanje preparata, i to je:

2) Piktogrami aktivnosti - odnose se na rukovanja preparatima u toku njihovog korišćenja, i to su sledeći:

3) Piktogrami saveta - odnose se na mere predostrožnosti, odnosno opreza pri primeni preparata, i to su sledeći:

4) Piktogrami upozorenja - odnose se na stepen opasnosti preparata za životnu sredinu, odnosno opasnost za toplokrvne životinje i ribe, i to su sledeći:

3. Veličina piktograma

1) Veličina piktograma se prilagođava veličini pakovanja, odnosno deklaracije ali ne sme biti manja od 7 x 7 mm.

2) Za deklaracije na pakovanjima čija je zapremina 1 - 5 l preporučena veličina je 15 x 15 mm.

4. Boja piktograma - piktogrami se štampaju u crnoj i beloj boji.

5. Pozicija na deklaraciji pakovanja

1) Piktogrami moraju biti integralni deo teksta deklaracije.

2) Nalaze se na dnu deklaracije, poređani u jednoj liniji (u daljem tekstu: linija sadržaja), na beloj podlozi.

3) Grafički prikaz znaka ili znakova opasnosti, sa natpisom (natpisima), zauzima centralnu poziciju linije sadržaja, a piktogrami se raspoređuju sa njegove leve i desne strane.

4) Piktogrami aktivnosti rukovanja se nalaze na levoj strani od znaka opasnosti. Kombinuju se uvek sa piktogramima saveta, povezani u jedan okvir.

5) Piktogrami aktivnosti aplikacije se nalaze na desnoj strani od znaka opasnosti. Kombinuju se uvek sa piktogramima saveta, povezani u jedan okvir.

6) Sledeći piktogrami su obavezni za sve pesticide:

a) piktogram "Čuvati pod ključem i van domašaja dece", a nalazi se uvek levo od piktograma vezanih za aktivnosti rukovanja;

b) piktogram "Posle upotrebe dobro se oprati", a nalazi se uvek desno od piktograma vezanih za aktivnosti aplikacije.

7) Piktogrami upozorenja se nalaze uvek na desnoj strani od piktograma "Posle upotrebe dobro se oprati".

8) Za pesticide koji su formulisani za direktnu primenu ne stavljaju se piktogrami aktivnosti rukovanja.

Primer deklaracije sa piktogramima

Primeri
pravilnog korišćenja piktograma za obeležavanje pesticida