LATINSKI JEZIK SA KULTURNOM ISTORIJOM

CILJ I ZADACI

Cilj:

Tokom četvorogodišnjeg učenja latinskog jezika učenici treba da:

- upoznaju geografske i istorijske okvire u kojima se razvijala rimska civilizacija i upoznaju jezik i kulturu kao osnove opšteg humanističkog obrazovanja;

Zadaci:

Učenici treba da:

- steknu gramatička i leksička znanja koja će im omogućiti da uz pomoć rečnika mogu da prevode odabrane tekstove najvažnijih predstavnika helenske proze i poezije;

- usvoje određen fond reči i izraza, kako bi mogli razumevati termine i frazeologiju internacionalnog rečnika nauke i kulture;

- uoče podudarnosti jezičkih fenomena poređenjem srodnih jezičkih struktura i njihovih funkcija u latinskom, grčkom, srpskom i onim indoevropskim jezicima, koje učenici u filološkoj gimnaziji izučavaju.

Prvi razred

(2 časa sedmično - 74 časa godišnje)

SADRŽAJI PROGRAMA

Opšte odlike latinske fonetike i morfologije (6)

- Latinski jezik i njegov uticaj kroz prostor i vreme,

- Latinski jezik u savremenoj upotrebi,

- Pismo i izgovor,

- Naglasak,

- Sistem latinskih glasova,

- Vrste reči i promene: kategorije nominalne i verbalne promene.

Deklinacija imenica i prideva (20)

- Prva ili A-deklinacija: nomina ženskog roda i izuzeci muškog roda

- Druga ili O-deklinacija: masculina na -US, na -ER, neutra na -um, izuzeci ženskog roda,

- Treća deklinacija: konsonantske osnove,

- Treća deklinacija: vokalske osnove

- Četvrta ili U-deklinacija: masculina na US i neutra na U

- Peta ili E-deklinacija;

- Pridevi treće deklinacije

- Izuzeci u deklinaciji imenica i prideva (defictiva numero, defictiva casibus, heterogenea, heteroclita, indeclinabilia)

Komparacija prideva (6)

- Pravilna komparacija prideva

- Supletivna komparacija prideva

- Opisna komparacija prideva

Prilozi (2)

- Prilozi načina: građenje i komparacija

Brojevi (4)

- Glavni brojevi

- Redni brojevi

- Deoni brojevi

- Priloški brojevi

Glagoli (20)

Indikativ vremena prezentske osnove u aktivu glagola I - IV konjugacije i glagola III konjugacije na -IO: prezent, imperfekt i futur

- Indikativ vremena perfekatske osnove: aktivni perfekat, pluskvamperfekat i futur II

- Imperativ prezenta i futura aktiva glagola I-IV konjugacije i glagola III konjugacije na -IO

- Indikativ svih vremena prezentske osnove pomoćnog glagola SUM, ESSE, FUI

Kulturna istorija (8)

- Rimska religija i mitologija: opšte odlike (numina, di certi tradicionalizam, formalizam, ostaci animizma, totemizma)

- Uticaj Grka i Etruraca na rimsku religiju i mitologiju

- Grčki i rimski panteon: sličnosti i razlike

- Kult, obredi, sveštenici, gatanje, proricanje

Pisani radovi učenika

- Jedan kontrolni zadatak u prvom polugodištu i jedan pismeni zadatak u drugom polugodištu

- Dva kontrolna i dva pismena zadatka u drugom polugodištu

Drugi razred

(2 časa sedmično - 70 časova godišnje)

SADRŽAJI PROGRAMA

Zamenice (12)

- Lične zamenice

- Povratna zamenica

- Prisvojne zamenice

- Pokazne zamenice

- Odnosne zamenice

- Upitne zamenice

Pasiv glagola (8)

- Pasivni oblici indikativa prezentskih osnova glagola I-IV konjugacije i glagola na - IO III konjugacije: prezent, imperfekt i futur I

- Indikativ vremena složenih sa participom perfekta pasiva i glagolom SUM, ESSE, FUI: pasivni perfekat, pluskvamperfekat i futur II

- Prebacivanje aktivne rečenice u pasivnu i obratno

Složenice glagola sum, esse, fui (2)

- Possum, posse, potui /prosum, prodesse, profui /desum, deesse, defui, ... etc.

Deponentni i semideponentni glagoli (4)

- Verba deponentia

- Verba semideponentia

- Imperativ prezenta pasiva glagola I-IV konjugacije i glagola III konjugacije na -IO

Glagolska imena (8)

- Participi: particip prezenta aktiva, particip perfekta pasiva, particip futura aktiva

- Participia coniuncta

- Infinitivi: infinitiv prezenta, perfekta i futura - aktiva i pasiva

- Gerundiv

- Gerund

- Zamena gerunda gerundivom

- Supin

Sintaksa glagolskih imena (8)

- Perifrastična konjugacija aktivna

- Perifrastična konjugacija pasivna

- Ablativ apsolutni: sa participom i bez participa

- Akuzativ sa infinitivom

- Nominativ sa infinitivom

Pisani radovi učenika (8)

- Dva kontrolna i dva pismena zadatka u prvom polugodištu

- Dva kontrolna i dva pismena zadatka u drugom polugodištu

Kulturna istorija (10)

- Rimsko društvo i država

- Magistrature i institucije

- Vojska: organizacija, strategija i taktika

- Život grada, provincija, sela

- Brak, porodica, vaspitanje dece

- Obrazovanje i škole u Rimu

Treći razred

(2 časa sedmično - 72 časa godišnje)

SADRŽAJI PREDMETA

Konjunktiv (10)

- Konjunktivi svih vremena u aktivu i pasivu glagola I-IV konjugacije i glagola na -IO III konjugacije

- Konjunktiv svih vremena pomoćnog glagola SUM, ESSE, FUI i njegovih složenica

- Konjunktiv u nezavisnim rečenicama: adhortativ, jusiv, prohibitiv, optativ, deliberativ, potencijal

- Konjunktiv u zavisnoj rečenici: Consecutio temporum (slaganje vremena)

Nepravilni glagoli (6)

- Eo, ire, ii, itum i složenice

- Fero, ferre, tuli, latum i složenice

- Volo, velle, volui i složenice - nolo, nolle, nolui /malo, malle, malui

Nepotpuni glagoli (2)

- Coepi, coepisse / odi, odisse / memini, meminisse

- Aio / inquam / fio, fieri, factus sum

Bezlični glagoli (2)

Sintaksa rečenice (34)

- Nezavisne rečenice: nezavisno-upitne rečenice

- Složena rečenica i odnos rečenica u njoj

- Zavisno-upitne rečenice

- Namerne rečenice

- Rečenice uz verba postulandi, impediendi et timendi

- Vremenske rečenice u indikativu i kojunktivu

- Uzročne rečenice u indikativu i konjunktivu

- Dopusne rečenice u indikativu i konjunktivu

- Poredbene rečenice u indikativu i konjunktivu

- Posledične rečenice

- Rečenice sa QUIN

- Pogodbene rečenice: realne, potencijalne, irealne

- Odnosne rečenice u indikativu i konjunktivu

Pisani radovi učenika (8)

- Dva kontrolna i dva pismena zadatka u prvom polugodištu

- Dva kontrolna i dva pismena zadatka u drugom polugodištu

Pregled rimske književnosti (10)

- Periodizacija rimske književnosti

- Istoriografija

- Filozofska književnost

- Retorika

- Filologija

Četvrti razred

(2 časa sedmično - 64 časa godišnje)

SADRŽAJI PROGRAMA

Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz rimske proze - Cezar (15)

- Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz COMMENTARII DE BELLO GALLICO

- Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz COMMENTRAII DE BELO CIVILI

Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz rimske proze - Ciceron (15)

- Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz ORATIONES IN CATILINAM

- Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz DE AMICITIA

- Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz TUSCULANAE DISPUTATIONES

Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz rimske poezije - Katul (10)

- Čitanje i analiza odabranih pesama iz CATULLI CARMINA

Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz rimske poezije - Ovidije (10)

- Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz AMORES

- Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz TRISTIA

Kulturna istorija - rimska književnost (6)

- Cezar: život i dela

- Ciceron: život i dela

- Katul: život i dela

- Ovidije: život i dela

Pisani radovi učenika (8)

- Dva pismena zadatka u prvom i dva pismena zadatka u drugom polugodištu

- Samostalni prevodilački radovi posle svakog iščitavanja pojedinog pisca ili pesnika.

NAČIN OSTVARIVANJE PROGRAMA (UPUTSTVO)

Pri obradi pisma odmah raditi i izgovor i uputiti učenike u pravila i klasičnog i tradicionalnog izgovora. Obratiti pažnju učenika na dinamički (ekspiratorni) akcenat i razliku u odnosu na grčki i srpski tonski (muzikalni, melodijski) akcenat. Naglasiti ulogu dužine penultime u naglašavanju višesloženih reči.

Nominalna promena

Pri obradi kategorija nominalne promene istaći posebno postojanje prirodnog i gramatičkog roda (nauta, sudija) i povezati sa srpskim i grčkim. Isto tako ukazati na pojavu sinkretizma u padeškoj promeni (ablativ).

Pri obradi nomina srednjeg roda O-deklinacije objasniti tzv. pravilo srednjeg roda koje važi za sve deklinacije (identitet nominativa, akuzativa i vokativa u singularu i pluralu i obaveznost nastavka A za te padeže u pluralu) i povezati sa srpskim i grčkim jezikom.

Pri obradi nomina na ER O-deklinacije ukazati na pojavu nepostojanog E i uporediti sa istom pojavom (nepostojano A) u srpskom jeziku.

Nomina III deklinacije podeliti prema završnom glasu osnove na vokalske i konsonantske osnove i prvo objasniti međusobne razlike u padežima samo u vokalu I (genitiv plurala - IUM/-UM, ablativ singulara - I/-E, nominativ, akuzativ, vokativ plurala srednjeg roda - IA /-A).

Promenu prideva III deklinacije povezati sa promenom imenica srednjeg roda na E, AL, AR.

Izuzetke u rodu i oblicima obrađivati uz deklinacije.

Supletivnu komparaciju, kao zajedničku pojavu za indoevropske jezike, upoređivati sa srpskim, grčkim i drugim stranim jezicima.

Pri obradi ličnih zamenica istaći pojavu supletivnosti u promeni zamenica za 1.1. Sg. kao zajedničku osobinu indoevropskih jezika i dati odgovarajuće primere u srpskom, grčkom i stranim jezicima. Ukazati na nedostatak posebne lične i prisvojne zamenice trećeg lica i dati slične primere u srpskom i grčkom. Upozoriti na trojaku upotrebu pokazne zamenice IS, EA, ID, zatim na posebnu upotrebu (različitu od srpskog i grčkog) lične i prisvojne povratne zamenice. Skrenuti pažnju učenicima na posebne zameničke nastavke za sva tri roda u G.Sg. i D.SG. (-IUS/-I) koja se javlja i kod zameničkih prideva.

Na primeru upitnih i neodređenih zamenica ukazati učenicima na staro stanje jezika kad je razlikovan samo živi i neživi rod.

Kod obrade defektivnih zamenica ukazati na supletivne oblike (NEMO, NIHIL).

Od brojeva obrađivati glavne i redne do broja 1000, a deone i priloške do broja 100. Ukazati na opisivanje velikih brojeva sistemom množenja i objasiti upotrebu deonog broja uz pluralia tantum u funkciji glavnog broja. Istaći da broj ne utiče na padež imenice koja se nabraja.

Verbalna promena

Ukazati na osnovne morfološke kategorije glagolske promene (glagolska osnova, vremenska osnova tematski vokal, formant, sufiks, lični nastavci) insistirajući na građenju oblika, a ne na mehaničkom pamćenju.

Istaći atematsku i tematsku promenu latinskih glagola ističući glagole III konjugacije na -IO koji imaju i jedne i druge osobine.

Pozabaviti se značenjem oblika prezentske osnove (INFECTUM), i značenjem oblika perfekatske osnove (PERFECTUM), ističući pri tom ulogu glagolskog vida pri prevođenju oblika.

Ukazati na relativnu upotrebu vremena pluskvamperfekta i futura II.

Kod obrade pasiva insistirati na podeli u građenju na prosta i složena vremena. Insistirati na shvatanju i razumevanju padeža vršioca radnje i upotrebi predloga AB sa ablativom za biće ili instrumentalnom ablativu i Dativus-u auctoris-u za stvari.

Pri obradi imperativa obratiti pažnju na značenje i povezati sa izricanjem zabrana ili zapovesti pomoću nezavisnih konjunktiva. Obraditi nepravilne imperative DIC, DUC, FAC.

Ukazati na bitne razlike između značenja i upotrebe nezavisnog i zavisnog konjunktiva. Ukazati da zavisni konjunktiv u rečenici može da stoji apsolutno ili po pravilu o slaganju vremena (Consecutio temporum). Obraditi sve vrste nazavisnog konjunktiva.

Obratiti pažnju na aktivna značenja deponentnih glagola i na prevođenje participa perfekta ovih i semideponentnih glagola - aktivnim glagolskim prilogom.

Pri obradi glagolskih vremena obratiti pažnju učenika na osnove iz kojih se izvode, na specifična značenja i upotrebu i ulogu u sintaksi rečenice (konstrukcije).

Pri obradi nepravilnih glagola ukazati na pojavu supletivnosti i atematskih oblika kod pojedinih glagola. Kod složenica glagola ESSE, IRE, FERRE objasniti kako preverb utiče na značenje glagola.

Ukazati na rezultativno značenje perfekta glagola ODISSE MEMINISSE, CEPISSE.

Ukazati na treće lice jednine u pasivu neprelaznih glagola (IRI, VIVERE) upotrebljeno bezlično, kao i na razliku između osnovnog i bezličnog značenja kod nepravih bezličnih glagola.

Sintaksa glagolskih imena

Pri obradi konstrukcije ablativa apsolutnog ukazati na to da je on "slobodna" konstrukcija, da ne zavisi ni od jedne reči u rečenici i podvući značenje participa prezenta i perfekta u konstrukciji i glagolski vid koji označavaju. Dati sve mogućnosti prevoda konstrukcije, uključujući i predložne izraze.

U obradi kostrukcije akuzativa sa infinitivom izvršiti upoređenje sa našim dativom sa infinitivom, odnosno sa sličnom konstrukcijom u engleskom jeziku. Naglasiti različite grupe glagola uz koje konstrukcija stoji.

U obradi konstrukcije nominativ sa infinitivom ukazati na sličnosti i bitne razlike u odnosu na konstrukciju akuzativ sa infinitivom (lična konstrukcija-subjekat konstrukcije je prisutan u Verbum regens-u koji se na naš jezik prevodi bezlično).

Sintaksu padeža treba raditi postepeno uz obradu rečenica i deklinacijsku promenu i to tako što će se uvek polaziti od osnovnog značenja nekog padeža, pa tek onda i na ostale funkcije koje iz toga proističu.

U sintaksi rečenice treba, kad god je to moguće, polaziti od primera u srpskom jeziku. U samom početku ukazati na činjenicu da u zavisnoj rečenici, zavisno od vrste može od načina stajati ili indikativ ili kojunktiv u zavisnosti od veznika ili zbivanja radnje i da konjunktiv u zavisnoj rečenici može stajati ili po pravilu slaganja vremena ili apsolutno.

Uz finalne rečenice mogu se obnoviti svi načini za iskazivanje svrhe i namere: dativ svrhe, particip futura aktiva, akuzativ gerunda sa AD, genitiv gerunda sa CAUSA, akuzativ supina iza glagola kretanja.

Uz temporalne rečenice podsetiti učenike na sve načine za iskazivanje vremena vršenja radnje: ablativ vremena, participium coniunctum, ablativ apsolutni.

Uz kauzalne rečenice podsetiti se svih načina za iskazivanje uzroka zbivanje radnje: ablativ uzroka, participium coniunctum, ablativ apsolutni.

Uz dopunske rečenice uočiti sve načine za iskazivanje dopuštanja rešenja radnje: participium coniunctum, koncesivni konjunktiv u nezavisnim rečenicama, ablativ, apsololutni.

Čitanje odabranih originalnih tekstova

Pri prelasku na čitanje odlomaka iz odabranih originala rimske književnosti treba prvo porazgovarati sa učenicima o vrsti teksta, piscu i njegovom delu, jer ta znanja učenici treba da poseduju sa nastave Osnovi klasičnih nauka.

Čitanje treba da se odvija u dve etape:

- U prvoj etapi odabrani odlomci se čitaju, prevode, vrši se gramatička, sintaktička analiza teksta, stila i jezika pisca usmeno na časovima uz pomoć predmetnog nastavnika;

- U drugoj etapi učenicima se donosi odlomak iz nekog od dela ovako proučavanog pisca i oni samostalno, u vidu pismene vežbe ili pismenog zadatka, uz pomoć rečnika, prevode odlomak.

Izbor tekstova iz programom predviđenih pisaca prepušta se predmetnom nastavniku, pri čemu on mora voditi računa o težini teksta i naročito o zanimljivosti, kako bi time zainteresovao i učenike za čitanje dela rimske književnosti, bilo u originalu, bilo u prevodu.

SMER: KLASIČNI JEZICI

STAROGRČKI JEZIK

Napomena

LATINSKI JEZIK

CILJ I ZADACI

Cilj:

Tokom četvorogodišnjeg učenja latinskog jezika učenici treba da:

- upoznaju geografske i istorijske okvire u kojima se razvijala rimska civilizacija i upoznaju jezik i kulturu kao osnove opšteg humanističkog obrazovanja;

Zadaci:

Učenici treba da:

- steknu gramatička i leksička znanja koja će im omogućiti da uz pomoć rečnika mogu da prevode odabrane tekstove najvažnijih predstavnika helenske proze i poezije;

- usvoje određen fond reči i izraza, kako bi mogli razumevati termine i frazeologiju internacionalnog rečnika nauke i kulture;

Prvi razred

(3 časa sedmično - 111 časova godišnje)

SADRŽAJI PROGRAMA

Opšte odlike latinske fonetike i morfologije (15)

- Latinski jezik i njegov uticaj kroz prostor i vreme,

- Latinski jezik u savremenoj upotrebi,

- Pismo i izgovor,

- Naglasak,

- Sistem latinskih glasova,

- Vrste reči i promene: kategorije nominalne i verbalne promene.

Deklinacija imenica i prideva (33)

- Prva ili A-deklinacija: nomina ženskog roda i izuzeci muškog roda

- Druga ili O-deklinacija: masculina na -US, na -ER, neutra na -um, izuzeci ženskog roda,

- Treća deklinacija: konsonantske osnove,

- Treća deklinacija: vokalske osnove

- Četvrta ili U-deklinacija: masculina na US i neutra na U

- Peta ili E-deklinacija,

- Pridevi treće deklinacije

- Izuzeci u deklinaciji imenica i prideva (defictiva numero, defictiva casibus, heterogenea, heteroclita, indeclinabilia)

Komparacija prideva (10)

- Pravilna komparacija prideva

- Supletivna komparacija prideva

- Opisna komparacija prideva

Prilozi

- Prilozi načina: građenje i komparacija

Brojevi (8)

- Glavni brojevi

- Redni brojevi

- Deoni brojevi

- Priloški brojevi

Glagoli (33)

- Indikativ vremena prezentske osnove u aktivu glagola I-IV konjugacije i glagola III konjugacije na -IO: prezent, imperfekt i futur

- Indikativ vremena perfekatske osnove: aktivni perfekat, pluskvamperfekat i futur II

- Imperativ prezenta i futura aktiva glagola I-IV konjugacije i glagola III konjugacije na -IO

- Indikativ svih vremena prezentske osnove pomoćnog glagola SUM, ESSE, FUI

Pisani radovi učenika (8)

- Jedan kontrolni zadatak u prvom polugodištu i jedan pismeni zadatak u drugom polugodištu

- Dva kontrolna i dva pismena zadatka u drugom polugodištu

Drugi razred

(3 časa sedmično - 105 časova godišnje)

SADRŽAJI PROGRAMA

Zamenice (23)

- Lične zamenice

- Povratna zamenica

- Prisvojne zamenice

- Pokazne zamenice

- Odnosne zamenice

- Upitne zamenice

Posebni oblici u nominalnoj promeni (12)

- Nepotpuna komparacija prideva (bez pozitiva, bez komparativa, bez superlativa)

- Opšte odnosne zamenice

- Neodređene zamenice

- Defektivne zamenice

- Zamenički pridevi

Pasiv glagola (14)

- Pasivni oblici indikativa prezentskih osnova glagola I-IV konjugacije i glagola na IO III konjugacije: prezent, imperfekt i futur I

- Indikativ vremena složenih sa participom perfekta pasiva i glagola SUM, ESSE, FUI: pasivni perfekat, pluskvamperfekat i futur II

- Prebacivanje aktivne rečenice u pasivnu i obratno

Složenice glagola sum, esse, fui (4)

- Possum, posse, potui /prosum, prodesse, profui /desum, deesse, defui, .. etc.

Deponentni i semideponentni glagoli (6)

- Vebra deponentia

- Verba semideponentia

- Imperativ prezenta pasiva glagola I-IV konjugacije i glagola III konjugacije na -IO

Glagolska imena (18)

- Participi: particip prezenta aktiva, particip perfekta pasiva, particip futura aktiva

- Participia coniuncta

- Infinitivi: infinitiv prezenta, perfekta i futura - aktiva i pasiva

- Gerundiv

- Gerund

- Zamena gerunda gerundivom

- Supin

Sintaksa glagolskih imena (18)

- Perifrastična konjugacija aktivna

- Perifrastična konjugacija pasivna

- Ablativ apsolutni: sa participom i bez participa

- Akuzativ sa infinitivom

- Nominativ sa infinitivom

Pisani radovi učenika (10)

- Dva kontrolna i dva pismena zadatka u prvom polugodištu

- Dva kontrolna i dva pismena zadatka u drugom polugodištu

Treći razred

(3 časa sedmično - 108 časova godišnje)

SADRŽAJI PREDMETA

Konjunktiv (28)

- Konjunktivi svih vremena u aktivu i pasivu glagola I-IV konjugacije i glagola na -IO III konjugacije

- Konjunktiv svih vremena pomoćnog glagola SUM, ESSE, FUI i njegovih složenica

- Konjunktiv u nezavisnim rečenicama: adhortativ, jusiv, prohibitiv, optativ, deliberativ, potencijal

- Konjunktiv u zavisnoj rečenici: Consecutio temporum (slaganje vremena)

Nepravilni glagoli (20)

- Eo, ire, ii, itum i složenice

- Fero, ferre, tuli, latum i složenice

- Volo, velle, volui i složenice - nolo, nolle, nolui /malo, malle, malui

Nepotpuni glagoli (6)

- Coepi, coepisse / odi, odisse / memini, meminisse

- Aio / inquam / fio, fieri, factus sum

Bezlični glagoli (2)

Sintaksa padeža (15)

Genitav: possessivus, partitivus, obiecti, criminis, qualitatis, memoriae et pretii

Dativ: possessivus, obiecti, finalis, commodi

- Akuzativ: obiecti, tempori, loci, dva akuzativa uz glagole u aktivu - Ablativ; separations, comparationis, instrument, modi, limitationis, causae, loci, temporis

Sintaksa rečenice (27)

- Nezavisne rečenice: nezavisno-upitne rečenice

- Složena rečenica i odnos rečenica u njoj

- Zavisno-upitne rečenice

- Namerne rečenice

- Rečenice uz verba postulandi, impediendi et timendi

- Vremenske rečenice u indikativu i konjunktivu

- Uzročne rečenice u indikativu i konjunktivu

- Dopunske rečenice u indikativu i konjunktivu

- Poredbene rečenice u indikativu i konjunktivu

- Posledične rečenice

- Rečenice sa QUIN

- Pogodbene rečenice: realne, potencijalne, irealne

- Odnosne rečenice u indikativu i konjunktivu

Pisani radovi učenika (10)

- Dva kontrolna i dva pismena zadatka u prvom polugodištu

- Dva kontrolna i dva pismena zadatka u drugom polugodištu.

Četvrti razred

(3 časa sedmično - 96 časova godišnje)

SADRŽAJI PROGRAMA

Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz rimske proze - Cezar (12)

- Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz COMMENTARII DE BELLO GALLICO

- Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz COMMENTRAII DE BELO CIVILI

Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz rimske proze - Ciceron (18)

- Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz ORATIONES IN CATILINAM

- Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz DE AMICITIA

- Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz TUSCULANAE DISPUTATIONES

Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz rimske proze - Petronije Arbiter (10)

- Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz CENA TRIMALCHIONIS

Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz rimske poezije - Katul (12)

- Čitanje i analiza odabranih pesama iz CATULLI CARMINA

Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz rimske poezije - Verglije (10)

- Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz AENEIS

Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz rimske proze - Horacije (12)

- Čitanje i analiza odabranih pesama iz CARMINA

- Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz ARS POETICA

Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz rimske poezije - Ovidije (12)

- Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz AMORES

- Čitanje i analiza odabranih odlomaka iz TRISTIA

Pisani radovi učenika (10)

- Dva pismena zadatka u prvom i dva pismena zadatka u drugom polugodištu

- Samostalni prevodilački radovi posle svakog iščitavanja pojedinog pisca ili pesnika.

NAČIN OSTVARIVANJE PROGRAMA (UPUTSTVO)

Nastava latinskog jezika treba da počne kratkim osvrtom na hronološke, geografske i istorijske okolnosti nastanka latinskog jezika i rimske civilizacije, na pripadnost indoevropskoj jezičkoj zajednici (centum grupi), na književni i vulgarni latinski jezik, na izgovor (tradicionalni i klasični), jer će detaljno proučavanje istorijskog razvoja pisma i latinske pismenosti učenici dobiti na nastavi predmeta Osnovi klasičnih nauka.

Nominalna promena

Pri obradi nomina na ER O-deklinacije ukazati na pojavu nepostojanog E i u uporediti sa istom pojavom (nepostojano A) u srpskom jeziku.

Nomina III deklinacije podeliti prema završnom glasu osnove na vokalske i konsonantske osnove i prvo objasniti međusobne razlike u padežima samo u vokalu I (genitiv plurala - IUM/-UM, ablativ singulara- I/-E, nominativ, akuzativ, vokativ plurala srednjeg roda - IA / -A).

Promenu prideva III deklinacije povezati sa promenom imenica srednjeg roda na E, AL AR.

Izuzetke u rodu i oblicima obrađivati uz deklinacije.

Supletivnu komparaciju, kao pojavu zajedničku za indoevropske jezike, upoređivati sa srpskim, grčkim i drugim stranim jezicima.

Na primeru upitnih i neodređenih zamenica ukazati učenicima na staro stanje jezika kad je razlikovan samo živi i neživi rod.

Kod obrade defektivnih zamenica ukazati na supletivne oblike (NEMO, NIHIL).

Verbalna promena

Istaći atematsku i tematsku promenu latinskih glagola ističući glagole III konjugacije na -IO koji imaju i jedne i druge osobine.

Pozabaviti se značenjem oblika prezentske osnove (INFECTUM), i značenjem oblika perfekatske osnove (PERFECTUM), ističući pri tom ulogu glagolskog vida pri prevođenju oblika.

Ukazati na relativnu upotrebu vremena pluskvamperfekta i futura II.

Pri obradi imperativa obratiti pažnju na značenje i povezati sa izricanjem zabrana ili zapovesti pomoću nezavisnih konjunktiva. Obraditi nepravilne imperative DIC, DUC, FAC.

Ukazati na bitne razlike između značenja i upotrebe nezavisnog i zavisnog konjunkliva. Ukazati da zavisni konjunktiv u rečenici može da stoji apsolutno ili po pravilu o slaganju vremena (Consecutio temporum). Obraditi sve vrste nazavisnog konjunktiva.

Obratiti pažnju na aktivna značenja deponentnih glagola i na prevođenje participa perfekta ovih i semideponentnih glagola - aktivnim glagolskim prilogom.

Pri obradi glagolskih imena obratiti pažnju učenika na osnove iz kojih se izvode, na specifična značenja i upotrebu i ulogu u sintaksi rečenice (konstrukcije).

Pri obradi nepravilnih glagola ukazati na pojavu supletivnosti i atematskih oblika kod pojedinih glagola. Kod složenica glagola ESSE, IRE, FERRE objasniti kako preverb utiče na značenje glagola.

Ukazati na rezultativno značenje perfekta glagola ODISSE MEMINISSE, CEPISSE.

Ukazati na treće lice jednine u pasivu neprelaznih glagola (IRI, VIVERE) upotrebljeno bezlično, kao i na razliku između osnovnog i bezličnog značenja kod nepravih bezličnih glagola.

Sintaksa glagolskih imena

U sintaksi rečenice treba, kad god je to moguće, polaziti od primera u srpskom jeziku. U samom početku ukazati na činjenicu da u zavisnoj rečenici, zavisno od vrste može od načina stajati ili indikativ ili konjunktiv u zavisnosti od veznika ili zbivanja radnje i da konjunktiv u zavisnoj rečenici može stajati ili po pravilu slaganja vremena ili apsolutno.

Uz temporalne rečenice podsetiti učenike na sve načine za iskazivanje vremena vršenja radnje: ablativ vremena, participium coniunctum, ablativ apsolutni.

Uz kauzalne rečenice podsetiti se svih načina za iskazivanje uzroka zbivanje radnje: ablativ uzroka, participium coniunctum, ablativ apsolutni.

Uz dopusne rečenice uočiti sve načine za iskazivanje dopuštanja rešenja radnje: participium coniunctum, koncesivni konjunktiv u nezavisnim rečenicama, ablativ, apsolutni.

Čitanje odabranih originalnih tekstova

Čitanje treba da se odvija u dve etape:

- U prvoj etapi odabrani odlomci se čitaju, prevode, vrši se gramatička, sintaksička analiza teksta, stila i jezika pisca usmeno na časovima uz pomoć predmetnog nastavnika;

- U drugoj etapi učenicima se donosi odlomak iz nekog od dela ovako proučavanog pisca i oni samostalno, u vidu pismene vežbe ili pismenog zadatka, uz pomoć rečnika, prevode odlomak.

OSNOVI KLASIČNIH NAUKA

CILJ I ZADACI

Cilj

Cilj nastavnih sadržaja predmeta Osnovi klasičnih nauka je da učenici steknu uvid u sve sfere kulturne istorije i književnosti Grka i Rimljana, koja će im omogućiti fundamentalna, „klasična" znanja, važna za shvatanje i proučavanje evropske baštine i savremene civilizacije, kao i da uoče sve dominantne uticaje grčke i rimske kulturne istorije i književnosti na formiranje jezika, nacionalnih književnosti i institucija državnog i svakodnevnog života, što posebno važi za našu istoriju i kulturu koja je nikla i razvijala se neposredno na samom izvoru helenstva i primila posredno mnoge rimske uticaje.

Zadaci

Zadaci nastavnih sadržaja predmeta Osnovi klasičnih nauka su da učenici steknu:

- uvid u poreklo i razvoj jezika i pismenosti Grka i Rimljana, nastanka knjige, biblioteka, izdavaštva i prvih kritičkih izdanja i kodeksa, a sa tim i začetka filologije kao nauke (Aleksandrijska filologija),

- sticanje znanja iz mitologije i religije Grka i Rimljana, koja su inkorporirana u gotovo sve oblasti humanističkih i drugih nauka,

- upoznavanje sa institucijama države i prava, arhitekture, ratnih starina, pozorišnih starina, školskog sistema, besedništva, običaja naroda... itd. koji su utemeljeni u institucijama našeg savremenog života,

- sticanje znanja o glavnim odlikama helenske i rimske proze i poezije sa osnovama metrike, kao i sticanje znanja o razvoju i najvažnijim predstavnicima književnih vrsta koji su izvršili snažan uticaj na evropsku i svetsku književnu baštinu i savremeno stvaralaštvo.

Prvi razred

(1 čas sedmično - 37 časova godišnje)

SADRŽAJI PROGRAMA

Uvod u grčku mitologiju (2)

- Razvoj, istorijska podloga mitoloških priča, značenja i svevremenost pouka i ideja helenskih mitova

- Opšte karakteristike helenske mitologije i religije

- Opšte odlike rimske mitologije i religije

Teogonija (5)

- Mitovi o stvaranju sveta

- Genealogija božanstva (tri generacije božanstava: Geja i Uran) Kroz i Reja/Zevs i Hera)

- Helenski panteon: Olimpska božanstva

- Helenski panteon: ostala važnija božanstva

Najvažniji mitološki ciklusi (10)

- Predtrojanske priče

- Priče o ratu pod Trojom

- Povratak junaka iz trojanskog rata (Nostoi) priče o Odisejevim lutanjima, Agamemnonu i njegovoj porodici... etc.

- Tebanska saga: kob potomaka roda Agenora (Labdak, Laj, Edip, Antigona, Polinik, Eteokle)

- Mit o Argonautima (Eson, Jason, Medeja, Glauka)

- Mitovi o najvećim herojima: Herakle, Tezej, Persej, Meleagar

- Eshatološki mitovi

Helenska religija (4)

- Opšte odlike helenske religije: politeizam i antropomorfizam otvorenost i neomeđenost grčke religije prema novim idejama i saznanjima i umetničkim izazovima

- Hramovi i obredi: značaj u političkom, kulturnom i svakodnevnom životu građana

- Kultovi i misterije: uticaj Dionisovog kulta na formiranje pozorišta i drame

- Uloga igara (Olimpijskih, Nemejskih, Istamskih i Pitijskih)

- Orfizam i Eleusinske misterije

- Proroci i proročišta: Delfi

Rimska religija i mitologija (5)

- Opšte odlike: numida, di certi, tradicionalizam, formalizam, ostaci animizma i totemizma

- Uticaj Grka i Etruraca na rimsku religiju i mitologiju

- Rimski panteon: sličnosti i razlike prema grčkom panteonu (trijade božanstava)

- Obredi, hramovi, kolegiji sveštenika, gatanje i proricanje

- Strana božanstva i odnos Rimljana prema novim religijama i kultovima (Oziris i Izida)

- Pojava hrišćanstva u Rimu

Antički kultovi kod nas (1)

- Ostaci antičkih kultova u našim narodnim običajima

- Ostaci antičkih kultova u pravoslavnoj hrišćanskoj religiji

- Ostaci antičkih kultnih mesta kod nas

Razvoj grčke pismenosti (6)

- Poreklo i razvoj grčkog jezika od mikenskog do savremenog grčkog

- Poreklo i razvoj alfabeta, uncijalnog i kurzivnog pisanja, akcenta, znakova za brojeve i ostalih znakova za pisanje

- Načini pisanja

- Razvoj grčkih dijalekata, podela (atičko-jonski, ajolski, dorski, arkadsko-kiparski, koine) i osnovne razlike

Razvoj rimske pismenosti (4)

- Poreklo i razvoj latinskog jezika

- Poreklo i razvoj latinskog pisma: kapitalni i minuskulni znaci za pisanje, znaci za pisanje brojeva

- Načini pisanja

- Klasični i tradicionalni izgovor latinskog jezika

Drugi razred

(1 čas sedmično - 35 časova godišnje)

SADRŽAJI PROGRAMA

Državne strane - Grčka (5)

- Institucije homerskog doba

- Atina pre, u vreme i posle Solonovih reformi (Klisten, Aristid)

- Doba cvetanja demokratskih institucija: Atina Periklovog doba

- Stanovništvo: robovi, meteci, građani, činovnički aparat (arhonti, stratezi, finansi, vojna i milicijska služba)

- Kolonije, amfiktionije, proksenije, kleruhije

- Pravna praksa Atine: prava i dužnosti građana (liturgije), suđenja, sudije, sporovi, postupak, izvršenje presude

- Vojne starine: rodovi vojske, oprema i naoružanje, vojna taktika

Državne starine - Rim (7)

- Institucije u dobu 7 legendarnih kraljeva

- Institucije republikanskog doba

- Institucije carskog doba

- Uprava nad Rimom, Italijom i provincijama

- Rimsko pravo: razvoj, izvori zakonodavstva i prava (Zakon 12 tablica, legis actiones, pretorsko pravo), stalni sudovi, građanska prava

- Vojne starine: rimska vojska, rodovi, vojna doktrina

Svakodnevni život Grka i Rimljana (4)

- Stanovanje, odevanje, ishrana, zabava, gradski život, seoski život

- Brak i porodica: položaj žene i dece

- Odgoj dece

- Škole u Grčkoj i Rimu

Pozorišne starine (6)

- Nastanak, razvoj i izgled pozorišta

- Dramska takmičenja: vreme i načini prikazivanja drama, pesnici žiri, glumci, publika, pozorišni rekviziti, didaskalije

- Rimsko pozorište i opadanje sjaja helenskih pozorišnih događanja

Antička knjiga i izdavačka delatnost (4)

- Oblik knjiga: drvene pločice, papirusi, pergamenti, palimpsesti, chartae

- Izdavanje knjiga: knjižari-izdavači, biblioteke (javne i privatne)

- Izdanja: prepisi

- Komentari-sholije i zasnivanje filologije kao nauke

- Aleksandrijski filolozi: Zenodot, Kalimax, Eratosten, Aristarh

Istorija antičkih rukopisa (3)

- Opadanje antičke učenosti tokom srednjeg veka

- Obnavljanje latinske učenosti: Karolinška renesansa i renesansa Komnena (od 800 godine)

- Obnavljanje helenske učenosti: Renesansa i nalaženje, sakupljanje i izučavanje antičkih rukopisa (XIV veka)

- Glavne biblioteke i kodeksi rukopisa: Codex - Florentini, Medicei, Vaticani, Palatini, Urbinatos, Veneti-Marciani, Veroneses, Neapolitani, Laurentiani, Ursiniani... etc.

Kritički aparat uz izdanja starih rukopisa (6)

- Pogreške u sačuvanim izdanjima istog teksta: namerne, neizbežne i slučajne

- Priprema kritičkih izdanja starih rukopisa

- Konjekture sa primerima konjekturne kritike

- Slavni filolozi - tumači antičkih rukopisa

Treći razred

(1 čas sedmično, 36 časova godišnje)

SADRŽAJI PROGRAMA

Osnovne odlike helenske književnosti (2)

- Nastanak i razvoj helenske književnosti: eidografski razvoj književnih vrsta

- Samostalnost i originalnost nastanka i razvoj književnih vrsta

- Uticaj helenske književnosti na rimsku i evropsku a samim tim i na svetsku književnost

Helenska proza (1)

- Opšte odlike

- Počeci prozne književnosti i podela vrsta

- Najstariji spomenici helenske proze

Pripovedna književnost (2)

- Pripovetka: prvi tragovi narodnih pripovetki

- Istorijska novela, biografska novela (Ferekid sa Sira)

- Poslovice i zagonetke (7 legendarnih mudrica)

- Ezop i helenska basna

- Pripovedač Lukajin: život i dela

Istoriografija (3)

- Logografska književnost: Hekatej, Helanik, Damaste

- Herodot: logograf, putopisac, mitograf, etnolog i "otac istorije"

- Tukidid i njegov istoriografski, politički i naučni rad

- Ksenofont i njegova istorijsko-didaktička dela

- Plutarh i biografska novela

- Pausanija i putopisna književnost

Filosofska književnost (5)

- Dosokratska filosofska književnost: Heraklit, Demokrit

- Atička filosofska književnost: Platon i umetnički dometi njegovih dijaloga

- Atička filosofska književnost: Aristotel i zasnivanje naučnog jezika i stila

Besednička književnost (5)

- Razvoj i glavne odlike: političko, svečano, sudsko i kabinetsko besedništvo

- Demonsten: život i besede

- Isokrat: učitelj besedništva i prvi publicist

Helenska poezija (4)

- Razvoj, odlike i podela: epska-svetovna i religiozna/lirska:

- Monodija (elegija, jambografija, melika)i horska lirika

- Dramsko pesništvo

Važniji predstavnici pesničkih vrsta (5)

- Homer: hipoteze o životu i delima, homersko pitanje, jezik i stil

- Hesiod, Kalin, Tirtej, Mimnermo, Semonid Amorginac, Sapfa, Alkej, Anakreont

- Eshil i njegove drame, Sofokle i njegove drame

- Eupirid i njegove drame

Rimska književnost - osnovne odlike (2)

- Uticaj helenske književnosti na dograđenost rimskih književnih vrsta

- Originalni dometi rimske književnosti

- Periodizacija: doklasični, klasični i poklasični period

Značajni pisci i dela doklasičnog perioda (1)

- Carmina, Neniae, Tituli

- Atelana i mim, tragedije i pretekste, komedije (palijate, togate)

- Apije Klaudije, Livije Andronik, Gnej Nevije, Kvint Enije, Katon Stariji

Značajniji pisci i dela klasičnog perioda (4)

- Književno i enciklopedijsko delo Varonovo

- Filosofski spev Lukrecija Kara

- Katul i neoterici

- Ciceron i njegova književna, besednička i filosofska proza

- Biografska i memoarska književnost: Nepot, Salustije, Cezar i njegovi Commentarii

- Pesnici Avgustovog doba: Vergilije, Horacije, Ovidije, Tibul, Propercije, Fedar

- Istorici Tit Livije i Tacit, Seneka Filozof, satiričar Petronije, besednik i učitelj besedništva Kvintilijan

Značajni pisci i dela poklasičnog perioda (2)

- Biograf Svetonije, enciklopedista Aul Gelije, romansijer Apulej, retor Fronton

Četvrti razred

(1 čas sedmično, 32 časa godišnje)

SADRŽAJI PROGRAMA

Osnovi grčke prosodije i metrike (12)

- Osnovi prosodije: kvantitet sloga (dužina sloga (Natura/positione)

- Osnovne metričke jedinice: mora, stopa (arza, teza, iktus) i važnije dvo - i trosložne stope (spondej, trohej, daktil, anapest, tribrah)

- Hijat

- Važnije vrste stihova

- Cezure i dijereze

Specifičnosti latinske prosodije i metrike (4)

- Kvantitet sloga (NATURA / POSITIONE)

- Hijat

Umetnost antičke Grčke (10)

- Umetnost arhijskog perioda

- Umetnost klasičnog doba

- Umetnička dela Periklove Atine: Fidija i umetnost Partenona

- Važniji vajari, slikari, arhitekte i sačuvana dela (Praksitel, Miron, Ihtin, Kalikrates, Apel)

- Umetnost dorskih, jonskih i korintskih hramova: tolosi, peripteri, amfiprostili.

Umetnost antičkog Rima (6)

- Rimske kopije helenskih umetničkih dela

- Arhitektura i urbanizam: vijadukti, akvadukti, vodovod, terme, amfiteatri (Vitruvije)

- Rimski forumi: republikanski i carski

- Umetnost Pompeja: freske

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Korelacija sa drugim nastavnim predmetima

Pošto nastava ovog predmeta podrazumeva široku humanističku orijentaciju, nastavni sadržaji su tako koncipirani da prate i užestručne predmete, dopunjavaju stečena znanja iz domena klasičnih jezika (grčkog i latinskog), govornih jezika, istorije, geografije, književnosti, filosofije, umetnosti. Zbog toga su nastavne teme tako raspoređene po godinama da budu u stalnoj korelaciji sa nivoom postignutih znanja iz ovih predmeta.

I. primer: kad u prvom razredu učenici savladaju pisanje i izgovor i osnove fonetike grčkog i latinskog jezika na nastavi ovog predmeta počeće da izučavaju nastavne teme istorija pisma i razvoj grčke i rimske pismenosti.

II. primer: kad posle završenog prvog razreda učenici steknu osnovna znanja iz istorije antičkog sveta, u drugom razredu će na Osnovama klasičnih nauka pristupiti proučavanje javnih i privatnih starina važnih kako za razumevanje antičke književnosti, umetnosti i jezika, tako i za iste humanistačke nauke savremenog sveta.

III. primer: u drugom polugodištu drugog razreda učenici će proučiti teme vezane za istorijat nastanka knjige, izdavaštva, biblioteka rukopisa, oblika kritičkih izdanja originalnih dela i time biti pripremljeni za treći i četvrti razred i proučavanje, čitanje i analiziranje odlomaka iz originala helenske i rimske književnosti.

IV. primer: osnove prozodije i metrike treba proučavati u prvom polugodištu četvrtog razreda, tako da kad na nastavi grčkog i latinskog jezika u drugom polugodištu počne čitanje i proučavanje poezije - učenici će biti u stanju da skandiraju najvažnije metričke vrste.

Mitologija i religija Grka i Rimljana

Program predviđa da učenici u osnovnim crtama steknu uvid u helensku i rimsku mitologiju. Zato treba davati sažete informacije o genealogiji i odlikama najvažnijih božanstava helenskog i rimskog panteona, a učenike upućivati na samostalno istraživanje i čitanje postojećih mitoloških rečnika i mitoloških zbirki i čitanje prevoda Homerovih i Hesiodovih dela, kao glavnih izvora mitoloških saznanja.

Uz imena pojedinih božanstava i mitoloških junaka učenicima treba davati informacije o njihovim stalnim epitetima kod Homera i drugih pisaca (npr. Apolon je srebrnoluki, brzometni... Posejdon je zemljotresac, mrkokosi.. Ahil je brzonogi...)

Isto tako treba usmeriti pažnju učenika na pojedina mitološka imena i događaje koji su kao simboli ili izreke postali deo našeg svakodnevog govora (npr. Danajski dar, Ahilova peta, Argusov vid, opasan kao Kerber...) ili kao pojmovi ušli u terminologiju različitih nauka (npr. pokrivanje Majinim velom, Edipov kompleks, dioniski i apolonski tip...)

Naročitu pažnju treba posvetiti onim mitološkim pričama i likovima koji se često pominju u književnosti, antičkoj i savremenoj, a naročito onim pričama koje su predmet najpoznatijih Eshilovih, Sofoklovih i Euripidovih drama.

Usmeriti takođe pažnju učenika na savremene obrade antičkog mita (npr. Tenesi Vilijems: Elektri pristaje crnina, Alber Kami: Mit o Sizifu... itd.).

U obradi religije istaći posebno ulogu kulta i misterija za formiranje nekih književnih vrsta (nastanak drame iz Dionisovih misterija). Isto tako valja religiju tumačiti u stalnoj usporedbi sa kasnijom hrišćanskom religijom i gde god je to moguće ukazati na ostatke religijskih običaja, kultova i običaja kod nas i u Evropi (npr. bacanje žita preko krova i mazanje kućnog praga medom prilikom dolaska mlade u novu kuću, prenošenje neveste preko kućnog praga...)

Razvoj grčke i rimske pismenosti

Ovoj nastavnoj temi treba pristupiti kad učenici dobro ovladaju grčkom i latinskom fonetikom i izgovorom u prvom polugodištu prvog razreda. Tada će moći da sagledaju geografske istorijske i hronološke okvire nastanka grčke i rimske pismenosti, načina pisanja i različitih dijalekata u grčkom jeziku... Naročitu pažnju treba obratiti na prvobitnu grčku pismenost: Mikensko pismo-linear B. Tu treba dati kratak istorijat rada na dešifrovanju ovog pisma (govoriti o Ventrisu i Čedviku) i objasniti pojmovno šta je značilo i kako je nastalo piktografsko i silabsko pismo.

Treba protumačiti i preklasično grčko pismo, preuzeto od Feničana i pri tom naglasiti grčki značaj u razvoju fonetskog alfabeta koji je postao osnov današnjih evropskih pisama - ćirilice i latinice.

Uz načine pisanja dati podrobna obaveštenja o unicijalnom i kurzivnom pisanju, o vremenu kad je i kako je počelo beleženje akcenta i interpunkcije (Aristofan iz Bizanta, aleksandrijski filolog, oko 260 god. pre n.ere).

Istorija antičkih rukopisa i kritička izdanja

Teme iz ove oblasti zgodno je raditi u drugom polugodištu drugog razreda kao pripremu za proučavanje helenske i rimske književnosti u trećem i četvrtom razredu.

Upoznati učenike sa prvobitnim izgledom i tehnikama usavršavanja pisanja i izrade knjige: Npr. - drvene tablice koje su se koristile za svakodnevne potrebe nazivale su se CODEX, CODICILLUS u koji su urezivana slova pomoću zašiljene sprave koja se nazivala STILUS). Tu naglašavati poreklo savremenih termina: kodeks, kodifikcija, stil, stilistika.

U objašnjenjima o obnavljanju, renesansi antičke učenosti posle "mraka" srednjeg veka, naročito izdvojiti renesansu latinske učenosti Karla Velikog (oko 800 godine) i naravno renesansu helenske učenosti u vreme Dantea i Petrarke (čuveni "kvatroćento" - XIV vek) i pri tom izdvojiti sjajne nalaze antičkih rukopisa u manastirskim bibliotekama Monte Kasina u Italiji, Sen-Galena u Švajcarskoj itd.

U opisu biblioteka rukopisa i kodeksa pronađenih tokom XIV i XV veka pozabaviti se samo sa jednom značajnijom, a ostale važnije samo pomenuti (Laurentiani, Medicei, Vaticai, Palatini...)

Kritički aparat

Neophodna i sažeta uputstva o tome šta je kritički aparat i kako se formira i tumači dati na primeru najpoznatijih kritičkih aparata za neke od poznatijih antičkih pisaca. Npr. za prvih šest knjiga Tacitovih ANALA postoji samo jedan izvor, CODEX MEDICEUS ili LAURENTIANUS, nađen u Vesfaliji, početkom XVI veka i poklonjen Leonu Medičiju.

Obratiti posebnu pažnju učenika na razlike u delovima istog teksta u pojedinim kodeksima, koje su nastajale prilikom prepisivanje kao slučajne, neizbežne ili namerne greške i opisati ih preko zanimljivih primera.

Posebno opisati sve vrste slučajnih pogreški: brkanje slova u apitalnom pisanju - A, L, D, ili O i O; skraćivanje ili ligatura reči u tekstu; mešanje sličnih reči (npr. dvea umesto d ea kulmina umesto flumina, numina umesto nomina...); pogrešno odvajanje reči prepisivanih sa rukopisa u kojima nisu bile razdvajane (dati razne zanimljive primere kao onaj iz testamenta čoveka koji ima sinove Leona i Pantaleona, a imetak ostavlja - EXETWTAEMAPANTALEWN; izostavljanje i preskakanje celih redova ili stihova; interpolacije - umetanja.

Dati osnovne podatke o tome kako se priprema izdanje antičkog teksta: pregledanje sačuvanih kodeksa i njihovo upoređivanje, ispitivanje razlika i pristupanje izboru - ostavljanje iskvarenog teksta takvog kakav je ili pristupanje konjukturi tj. emendaciji. Sve ovo raditi na primeru konjukturnog teksta.

Helenska književnost

Uz kratak prikaz karakteristika, nastanka i razvoja književnih vrsta, prikazati najvažnije predstavnike književnih vrsta, a veću pažnju posvetiti analizi života, dela, jezika, stila i uticaja na potonju, evropsku književnost onih pisaca i pesnika čiji će se odabrani odlomci iz originala čitati i analizirati na nastavi grčkog i latinskog jezika (Homer, Eshil, Sofokle, Euripid, Herodot, Ksenofont, Cezar, Ciceron, Katul, Horacije, Ovidije).

Osnovi prosodije i metrike

Zadatak ove nastavne teme je da provede učenika kroz osnove prozodije i metrike u onoj meri koja je dovoljna da učenici mogu da skandiraju važnije vrste stihova kao što su heksametar, elegijski distih, jampski trimetar, sapfička strofa, hendekasilab, holijamb.

U obradi hijata objasniti najvažnije vrste: elizija, afereza, sinalefa, sinkopa, kraza, tmeza.

Prilikom obrade daktilskog heksametra protumačiti zamenu daktila spondejima i objasniti pojavu spondejskog stiha (versus spondiacus). Od cezura i dijereza u heksametru objasniti samo najčešće: penthemimeres, ephthemimeres i trohejsku cezuru, a od dijereza tzv. bukolsku dijerezu. Uz bukolsku dijerezu ukazati na činjenicu da je heksametar ustvari veštački stih jer se sastojao prvobitno od pentametra i adonejskog (bukolskog) stiha. Objasniti lepotu onih heksametara u kojima je moguća bukolska dijereza. Napraviti poređenje antičkog heksametra sa našim junačkim metrima (deseterac i šesnaesterac-bugarštice), i na tom mestu izdvojiti osnovnu razliku između naše i antičke metrike: naša se osniva na kvalitetu sloga, a antička na kvantitetu sloga.

Umetnost antike

Objediniti prikaz likovne umetnosti, arhitekture i urbanizma kroz epohe i stilove u kratkim crtama, obzirom da učenici već imaju neka znanja iz te oblasti. Stoga se treba detaljnije pozabaviti: Fidijom i njegovim delima (npr njegove tri Atene: Promahos, Lemnija i Partenos), umetnošću Partenona, Mironom, Apelom, Praksitelom, Kalikratesom.

O arhitekturi hramova i svetilišta govoriti kroz opis nekoliko najznačajnijih hramova i svetilišta (npr. Erehtejon, Afajin hram na Egini, Delfi.

Posebno naglasiti odnos rimske prema grčkoj umetnosti, istaći rimske kopije važnijih grčkih umetničkih dela, ali i specifičan i autohton razvoj arhitekture i urbanizma.

Stoga se treba detaljnije pozabaviti opisom rimskih termi, amfiteatara, akvadukta, vodovoda, forumima. Dati rekonstrukciju rimskog republikanskog foruma i građevina na njemu: Bazilike Emilija i Julija, Rostra, Vestin hram, hram Kastora i Poluksa, Saturnov hram, Kurija.

*
* *

Većina nastavnih sadržaja predmeta OSNOVI KLASIČNIH NAUKA može biti dobro ilustrovana reprodukcijama, skicama, shemama, video-materijalima (npr - ekranizacija mitova, tragedija, video-snimci obrazovnih programa sa temama iz ovih oblasti kojih u medijateci Odseka za klasične jezika filološke gimnazije ima već u zavidnom broju).

FAKULTATIVNA NASTAVA

ITALIJANSKI JEZIK

CILJ I ZADACI

Cilj:

Učenici treba da savladaju osnove italijanske gramatike kao i leksički fond od oko 1200 reči.

Zadaci:

- Usvoje pravilan izgovor i intonaciju u konverzaciji i čitanju;

- Razumeju usmeno izlaganje o temama iz svakodnevnog života;

- Steknu sposobnost učestvovanja u konverzaciji i davanja informacija o sebi, porodici, domu, prijateljima, svom gradu, našoj zemlji i sl.;

- Ovladaju tehnikom čitanja i neposrednog razumevanja tekstova jednostavnije tematike;

- Potpuno savladaju ortografiju u okvirima usvojenih jezičkih znanja;

- Upoznaju način života u Italiji i tekovine italijanske kulture i civilizacije;

- Ovladaju metodama za dalji samostalan rad na bogaćenju i usavršavanju stečenog jezičkog znanja;

- Razviju polje svojih interesovanja i prošire svoj obrazovni i kulturni nivo.

Drugi razred
(Prva godina učenja)

(2 časa nedeljno, 70 časova godišnje)

SADRŽAJI PROGRAMA

Osnovni pojmovi iz fonologije: glasovi u italijanskom jeziku i njihovo predstavljanje; udvostručeni konsonanti i njihov izgovor. Razlikovanje otvorenih i zatvorenih vokala.

Akcenat. Podela reči po mestu akcenta na parole tronche, piano i adrucciolo.

Osnovna pravila ortografije. Podela reči na slogove. Korišćenje grafičkog akcenta. Elizija i troncamento. Intonacija i njen značaj (posebno u upitnim rečenicama).

Član - određeni i neodređeni; oblici i upotreba.

Upotreba i izostavljanje članova uz prisvojne prideve i zamenice (Questo libro é mio, dov’e il tuo?; mia madre, la mia buona madre, il tuo fratellino i sl.).

Partitivni član; oblici i upotreba (compro del pane, dei libri); partitivni član sa vrednošću neodređenog člana u pluralu (vado con degli amici). Izostavljanje partitivnog člana: određena količina (un bicchiere d’acqua, un mucchio di libri), pridevi za količinu (troppa carne, parecci amici), negacija (non c’é acqua, non c’é luce).

Upotreba i izostavljanje članova uz imena dana i meseca. Upotreba člana pri iskazivanju vremena (sat, datum, godina). Izostavljanje člana u izrazima (locuzioni): é mezzanotte, verso sera; in montagna, a casa, con piacere.

Imenica

Imenički nastavci (rod i broj); imenice oba roda na -e. Imenice oba roda na -ista.

Imenice muškog roda na -a (il pilota, il poeta) i imenice ženskog roda na -o (l’auto, la moto) i njihov plural. Plural imenica na -io (zio - zii, ali: studi) i na -co, -go, ca, -ga i pravila vezana za mesto akcenta (kako se ponašaju parole piane, a kako parole adrucciole) sa najčešćim izuzecima.

Imenice koje ostaju nepromenljive u pluralu (npr. le crisi, i bar, i re, le cittá).

Pridevi

1) Opisni pridevi. Pridevski nastavci (rod i broj): pridevi na -o, -a (aggettivi mobili) i pridevi oba roda na -e (agg. immobili).

Pridevi na -co, -go, -ca, -ga i njihovi oblici u množini (pravilo vezano i za imenice sa istim završetkom).

Pridevi bello i buono.

Pravilna komparacija prideva (compaarazione di maggioranza, di minoranza i di uguaglianza). Upotreba di i che u komparaciji.

Pridevi na -issimo i apsolutni superlativ.

2) Prisvojni pridevi i pridevi proprio.

3) Upitni pridevi quale, che i quanto.

4) Pokazni pridevi quello i questo.

5) Neodređeni pridevi poco, molto, troppo, parecchio, tanto, nessuno, tutto, altro, ogni, qualche, alcuno i sl.

Brojevi

Osnovni i redni brojevi.

Korišćenje brojeva u iskazivanju vremena (sat i datum), za prevozna sredstva, broj odeće i sl. (poimeničavanje). Italijanski nazivi za vekove (il Duecento).

Zamenice

1) Lične zamenice. Naglašene lične zamenice, njihova upotreba i položaj. Oblici za subjekat, oblici za direktni objekat i oblici koji stoje uz predlog.

Posebna vrednost zamenice 3. lice Lei (form di cortesia).

Nenaglašeni oblici ličnih zamenica za subjekat (egli, essa, essi, esse, samo za 3. lice) i za direktni objekat (complemento Oggetto) i indirektni objekat (complemento di termine) - sva lica.

Neutralna vrednost zamenice lo(lo vedo, lo so).

Partitivna rečca ne.

2) Lično-povratne zamenice u naglašenom i nenaglašenom obliku.

3) Prisvojne zamenice.

4) Upitne zamenice chi?, che cosa?

5) Pokazne zamenice questo, quello.

Glagoli

Pomoćni glagoli essere i liavere i najvažniji nepravilni glagoli (dare, fare, stare, andare, accendare, bere, chiudere, conoscere, mettere, potere, dovere, volere, sapere, correggere, vincere, dipingere, spendere, tenere, rimanere, venire, uscire, dire, salire, leggere, cogliere.).

- Prezent. Pravilni glagoli I, II i III konjugacije (nastavci i akcenat). Inhoativni glagoli. Glagoli na -iare. Glagoli čija se osnova završava na gutural, odnosno na palatl (na pr. frugare, mancare, viaggiare, cominciare, tagliare, leggere, conoscere). Neke promene vezane za mesto akcenta (uscire, finire).

- Passato prossimo: značenje i upotreba

Upotreba pomoćnog glagola i podela na prelazne i neprelazne glagole.

Povratni glagoli. Vrste povratnih glagola: prvi (mi lavo); prividni (mi lavo le mani), uzajamni (ci vediamo stasera).

- Particip prošli. Slaganje participa sa subjektom, odnosno sa direktnim objektom u složenim vremenima.

- Imperativ i forma di cortesia (indirektna zapovest). Nepravilnost u imperativu glagola stare, dare, fare, andare, dire; avere, essere.

Negativni oblici imperativa. Zabrana sa non devi + infinitiv

Predlozi

Prosti predlozi i predlozi spojeni sa članom (preposizioni aarticolato).

Upotreba i značenje predloga. Poređenje deklinacije u srpskohrvatskom sa funkcijom pojedinih predloga u italijanskoj rečenici - sličnosti i razlike (predlozi di, a, con, per, da, in, su, fra, poosebni osvrt na njihovu ulogu pri iskazivanju relacija u prostoru i vremenu).

Prilozi

Vrste priloga i priloških izraza.

Priloške rečce ci, vi i ne.

Indirektni govor - najosnovniji oblici pomoću che, se, dove, i sl.;

Indirektni govor u sadašnjosti (Maria dice che ha fame);

Postavljanje indirektnog pitanja (Clara domanda se Dimo é a casa).

Indirektna zapovest: konstrukcija di+infinitiv (Il padre dice a Mario di essere prudente).

Prosta i proširena rečenica i njihovi delovi.

Treći razred
(Druga godina učenja)

(2 časa nedeljno, 72 časa godišnje)

SADRŽAJI PROGRAMA

Član

Upotreba člana uz lična imena (uz ime, uz prezime, uz geografska imena). Pitanje roda kod geografskih imena (gradovi, reke, planine). Izuzeci pri upotrebi člana (I’ Aquila, La Spezia, II Cairo, La Mecca, L’Aia, L’Avana).

Imenica

Plural imenica na -cia, -gia (camicia, ciliogia; odnosno guancia, goccia, pioggia) i na naglašeno -cia, -gio (farmacia, bugia). Imenice na -ea (idea). Izuzeci pri građenju plurala, na pr.: bue, uomo, dio, tempio.

Nepromenljive imenice u pluralu (nastavak): il sosia, il boia, il gorilla, la specie, la serie (za razliku od la moglie i la cuperficie).

Promena roda u pluralu kod nekih imenica: il paio, l’uovo, il centinaio, i migliaio.

Pridevi

Pridevi santo i grande (skraćivanje pred imenicom).

Nepravilna komparacija prideva (piccolo, grande, buono, cattivo).

Mesto opisnog prideva u rečenici. Značenje nekih prideva u zavisnosti od njihovog položaja uz imenicu (un gran generale i un uomo grande) - pridevi: grande, semplice, certo, bravo, povero, gentile.

Pridevi nepromenljivi u rodu i broju (la scare viola, un abito rosa).

Broj

Korišćenje broja (nastavak) - četiri računske radnje i sl. Korišćenje broja u nekim izrazima (non sono venuti che i soliti quattro gatti, a due passi, far quattro chiacchiere, parture in quarta, mille scuse, grazio mile. Iskazivanje približne vrenosti (una ventina di giorni, una donna sulla trentina). Još o poimeničavanju broja: un quindicenne, il centenario.

Zamenice

Nenaglašena rečca ne i sve njene vrednosti.

Spajanje nenaglašenih zamenica sa glagolskim oblicima i sa rečcom ecco.

Združeni oblici nenaglašenih zamenica. Njihov položaj uz glagol. Njihov položaj uz modalni glagol (te lo devo dire i devo dirtelo).

Verbi pronomiali (andarsene).

Odnosne zamenice che, cui; il quale, la quale, i quali, le quali.

Odnosna zamenica sa posesivnim značenjem, il cui, la cui, i cui, le cui.

Upotreba odnosnih zamenica.

Glagoli

Nepravilni glagoli: condurre, svolgere, giungere, chiedere, ridere, correre, prendere, proporre, sedere, muovere, scegliere, dividere, scendere, rivolrepsi, andarsene, nascondersi, decidere.

- Futur I: oblici i upotreba. Posebna promena kod glagola na dugo e (vedére) u II konjugaciji. Pojava sažimanja i asimilacije kod glagola II konjugacije (volere, tenere). Nepravilni oblici futura: essere, stare, andare, fare, dare.

- Imperfekt: oblici i upotreba. Odnos imperfekt - passato prossimo. Imperfekt u zavisnoj rečenici i njegovo prevođenje na srpskohrvatski.

- Trapassato prossimo i njegova upotreba za ostala prošla vremena.

- Gerund prosti: oblici i upotreba. Vremenska; načinska, uzročna i pogodbena vrednost gerunda. Dopusna vrednost konstrukcije pur+gerund (Pur essende stanchi vogliono giocare ancora.)

Konstrukcija stare gerund za iskazivanje radnje u njenom trajanju.

- Pasiv. Oblici pasiva sa pomoćnim glagolom essere, kao i uz pomoćne glagole venire i andare. Si pacsivante, na pr.: Oggi si pubblicano molti giornali.

- Particip prošli. Vrednost participa prošlog kod prelaznih i kod neprelaznih glagola.

- Particip prezenta i njegovo značenje: pridevska vrednost i poimeničavanje.

- Modalni glagoli. Upotreba pomoćnog glagola uz modalni glagol.

Sapere kao modalni glagol i kao glagol sa potpunim značenjem.

Kauzativ fare (konstrukcija fare-infinitiv). Kauzativno fare uz glagole bez objekta i uz glagole sa iskaznim objektom: la faccio ontrare. Le faccio sentire il disco.

Prilog

Vrste priloga i priloških izraza (nastavak): pregled svih već učenih oblika.

Prilozi na -mente. Prilozi na -issimo.

Komparacija priloga. Pravilni i nepravilni oblici komparacije

Indirektni govor (nastavak): prebacivanje u prošlost.

Sintaksa nezavisne rečenice (nastavak). Glagolski i imenski predikat. Najvažnije odredbe (complementi)

Complemento di termine - indirektni objekat

di luogo - odredba za mesto

di tempo - odredba za vreme

di modo - odredba za način

di argomento - predmet govora

di paragone - poređenje

Četvrti razred
(Treća godina učenja)

(2 časa nedeljno, 64 časa godišnje)

SADRŽAJI PROGRAMA

Imenice

Pitanje roda: prirodni i gramatički rod. I nomi mobili (il bambine - la bambina, il cameriere - la cameriera). Neka odstupanja u rodu (la guardia, la recluta odnosno la signora Rossi, ambasciatore d’Italia).

Imenice sa dva plurala - i nomi sovrabbondanti (il mura - le mura - i muri).

Parenimi: sa istim, srodnim i različitim značenjem (il mattino - la mattina, il cioccolato - la cioccolata, il manico - la manica).

Najčešći sufiksi za imeničku derivaciju: sufiksi za vršioca radnje.

Parole alterate - sufiksi za deminutive, augmentative i pežorative.

Oblici za množinu kod složenica (opšte pravilo). Složenice sa glagolom u prvom delu (il giradischi, l’aspirapolvere, il grattacielo, i sa imenicom capo - (il capostazione, la capoclasse).

Pridevske zamenice

Upitno quale.

Upitno i uzvično che.

Pokazno questo i quello.

Neodređeni pridevi i zamenice (pregled) i njihova upotreba: ogni, qualche, alcuno, qualunque, nessuno, niente, nulla, certo, uno, altro, tutto, ognuno, ciacuno.

Zamenice

Sve o zameničkoj rečci ci.

odnosna zamenica colui che, colei che, coloro che, chi.

Glagoli

Nepravilni glagoli: morire, nascere, crescere, accorgersi, spegnere, piacere, dolere, diffondere, dipendere, soddisfare, convincere, fendere, comporre, difendere, attendere.

- Bezlični glagoli i bezlični glagolski izrazi (bisogna che, é meglio che i sl.).

Bezlično si (si pensa, si vede). Glagoli koji označavaju atmosferske prilike (piove, nevica, tuona, fa bel tempo, fa caldo, é bello itd.) i njihovo slaganje sa pomoćnim glagolom.

- O upotrebi glagola venire i andare.

- Futur II, oblici i upotreba.

Posebna upotreba futura za iskazivanje pretpostavke (Sará stanco, Avrá dimenticato di scriverti.).

- Passato remoto (pravilni glagoli): oblici i upotreba. Pasato remoto nepravilnih glagola tipa dare, fare, bere, nasere, mettere, condurre, prendere.

Odnos: passato prossimo - passato remoto. Podela na vremena koja pripadaju sadašnjosti i vremena prošlosti (i temi del presente - i tempi del passato).

- Trapasato remoto, oblici i upotreba.

Infinitiv prosti i infinitiv složeni; njihova upotreba i značenje.

Konstrukcije sa infinitivom uz predloge a, di, per, senza.

Konstrukcija stare per-infinitiv.

- Kondicional I, oblici i upotreba.

- Kondicinal II, oblici i upotreba.

- Particip prošli i njegova upotreba. Particip apsolutni. Slaganje participa apsolutnog neprelaznih glagola sa vršiocem radnje (Appena venuta Anna comicio a gridare) i slaganje s objektom kod prelaznih glagola (Una volta fatti i compiti, potrete divertivi).

- Slaganje vremena u indikativu.

Sintaksa rečenice (nastavak o odredbama): Complemento di specificiazione, di materia, d’agente, di causa, partitivo.

Osnovni pojmovi iz leksikologije. Proste reči, izvedenice, složenice. Koren, sufiks, prefiks, gramatički nastanak. Porodica reči.

Najvažniji prefiksi: addormentarsi, innamorarsi, risposarsi, reggiungore, comporre i neke fonetske promene koje izazivaju pri stvaranju izvedenica.

JAPANSKI JEZIK

CILJ I ZADACI

Cilj:

Usvajanje i ovladavanje osnovama gramatike japanskog; usvajati i proširiti leksički fond, usvojiti i ovladati pismom; upoznavanje sa civilizacijom i kulturom Japana.

Zadaci:

Usvajanje novog jezičkog sistema, opismenjavanje, razvijanje jezičke osobenosti, osposobljavanje za pismeno i usmeno izlaganje, izražavanje vlastitih stavova i mišljenja, prevođenje sa japanskog jezika i prevođenje na japanski jezik, upoznavanje kulture i načina života u Japanu. Razvijanje individualnih osobenosti učenika kroz podsticanje samostalnosti.

Drugi razred
(Prva godina učenja)

(2 časa nedeljno, 70 časova godišnje)

Japanski jezik i njegovo mesto među svetskim jezicima - pokušaj klasifikacije. Fonološki i fonetski sistem savremenog japanskog jezika. Dva fonetska pisma: hiragana i katakana. Uvod u hiraganu - nastanak i razvoj - opismenjavanje. Uvod u katakanu - nastanak i razvoj - usvajanje katakane. Transkripcija. Ideogrami (karakteri) poreklo i razvoj - usvojiti najmanje 40 u toku prve godine (5 mesečno, međutim, ukoliko učenici ispolje spremnost da se savlada više ideograma, udovoljiti njihovom zahtevu).

Morfologija: vrste reči i njihova podela: nepromenljive reči - (imenice, zamenice, pridevi, brojevi, strukturne reči, prilozi, pokazne zamenice, veznici itd.); promenljive reči (glagoli, pomoćni glagoli, jednostavni i složeni pridevi).

Sintaksa: struktura rečenice japanskog jezika, položaj i uloga pojedinih vrsta reči u njoj. Vrste rečenica: potvrdne, odrične, upitne, demonstrativne, rastavne, nezavisne, dopusne.

Treći razred
(Druga godina učenja)

(2 časa nedeljno, 72 časa godišnje)

Uloga strukturnih reči u rečenici: to, mo, wa, wo, kara, e, ni, ya, made, no, ga, shika, de, dokokae, dokokaemo, keredomo, soshite, sorekara, nado. Upitne reči: dono, dare, nan, nani, donna. Pokazne: doro, kore, sore, are, dochira, kochira, sochira, achira. Glagoli: podela i vrste. Pomoćni glagoli aru i iru - promena i funkcija. Glagolske osnove: Rentaikei, Renyókei. Sadašnje trajno vreme, optativ, deziderativ, učtivi imperativ. Pridevi: vrste i promena. Brojevi: osnovni (imenski klasifikatori) i redni (4 vrste). Rečenica tipa: **wa***ga***da.

Posibilitiv (Kateikei glagola ili glagol dekiru, Mizenkei + rarery, specifičnost glagola iku). Komparativne rečenice - yori. A to B to dochira ga **desuka? Namenske rečenice (svrha) Renyuókei + ni + glagol. Upravni govor: / / to iu. Neupravni govor. Neprelazni i prelazni glagoli **tearu, **teiru. Zavisne vremenske rečenice: kara, node; zahtev ***masukara. Upitne reči doshite, naze. Rastavne suprotne rečenice noni. Strukturne reči bakari, shi, sorede, mo, madeni. Renyókei II + te - razlog ili uzrok. Strukturna reč wo uz glagole kretanja. Ideogrami: usvojiti najmanje 40 u toku godine (ili više, zavisno od spremnosti učenika).

Četvrti razred
(Treća godina učenja)

(2 časa nedeljno, 72 časa godišnje)

Izjavne rečenice: saopštavanje namere i pretpostavke (cmori da, Mizekei II + to omou, **ka to omou). Kondicional: tipovi i funkcija. Zabrane i dozvole (prohibitativ). Renyókei + temo kamaimasen, tewa ikenai; saveti: suru hogaii, shinaihogaii. Normativ: teba da: kondicional negacije + naranai; mora da: kondicional negacije + ikenai. Imenici + youda. Pridevi + souda. Dve istovremene radnje: Renyókei + nagara ***suru. Frekventativ Renyókei + tari/dari suru. Glagoli primanja, davanja i uzimanja: morau, kureru, ageru, itadaku, kudasaru i yaru. Izražavanje pretpostavi: infinitivni oblik + kamo shirenai. Struktura reč „bakari“ na Renyókei II glagola - upravo završena radnja - probati pokušati Renyókei II temiru. Saopštavanje informacije koja se čula: infinitivni oblik + souda. Vezna struktura reči soreni ***mo-dopunske rečenice. Saopštavanje pretpostavke: Renyókei II ta youda - čini se da, Renyókei prideva ku te tamaranai. Ideogrami: usvojiti najmanje 40 u toku godine (za sve tri godine učenja usvojiti najmanje 120 ideograma, ako su učenici voljni da uče više udovoljiti njihovom zahtevu).

Civilizacija za sve tri godine učenja: uopšte o Japanu, običaji u Japanu tokom godine, religija, istorija, kultura...

Predlog udžbenika:

1. Kiyo Saka, Hisako Yoshiki, Niongo kantan Book 1,2, Kenkyusha Tokyó 1988. ISBN4-327-384208C1381, 1991. ISNB4-327-38424-o C1381.

2. Tsuyako Coveney, Masahito Takayashiki, Naoko Honma, Yoku wakaru nihongo 1,2 ARUKU, Tokyó 1993. ISBN4-87234-230-5 C08 I kasete.

3. Nobuke Mizutani, Njumon nihongo, ARUKU, Tokyó, 1993. ISBN4872342372 C0081.

4. Taniguchi Sumiko, Mannami Eri, Inako Ayumi, Hagihara Hiroki, Hajime no ippo, Suriènettowàku, Tokyó, 1995. ISBN4-88319-041-2 C0081.

5. JLPC Intensive Course in Japanes Elementary I, II, Tokyó 1975.

6. Bunka gaikokugo senmongakkou, Tanoshiku hanasou, Tokyó 1955. - dodatni materijal za vežbu konverzacije.

ŠPANSKI JEZIK

CILJ I ZADACI

Cilj:

Učenici treba da ovladaju osnovama španske gramatike, da obogate leksiči fond i da se osposobe za razne jezičke aktivnosti.

Zadaci:

- Uvoditi učenike u osnove španske gramatike;

- obogatiti leksički fond u odnosu na razne tematske oblasti;

- ovladati tehnikom čitanja i u određenoj meri prevođenja sa španskog na srpski i sa srpskog na španski.

Drugi razred
(Prva godina učenja)

(2 časa nedeljno, 70 časova godišnje)

SADRŽAJI PROGRAMA

1. Azbuka, ortografska pravila, pravila akcentuacije i znaci interpunkcije.

2. Imenica

- rod i broj imenica, nastavci za ženski i muški rod; nastavci za množinu; najčešći izuzeci među imenicama muškog roda, među imenicama ženskog roda.

3. Član

- oblici određenog i neodređenog člana; kontrahovani oblici određenog člana al i del

4. Pridevi

- rod i broj prideva, nastavci za muški i ženski rod prideva; nastavci za množinu; pridevi nepromenljivi u odnosu na rod i množina tih prideva; apokopirani oblici prideva: grande, malo i bueno.

- pokazni pridevi, rod i broj

- prisvojni pridevi, rod i broj

- neodređeni pridevi, rod i broj

- numerički pridevi, rod i broj

5. Zamenice

- lične zamenice: oblici ličnih zamenica; lične zamenice usted i ustedes i njihova uptoreba u odnosu na ličnu zamenicu II lica množine u srpskohrvatskom.

- pokazne zamenice, rod i broj; podudarnost pokaznih zamenica i prideva.

- prisvojne zamenice, rod i broj prisvojne zamenice, podudarnost prisvojne zamenice i naglašenog oblika prisvojenog prideva.

- relativne zamenice que i quien

- upitne zamenice qué i quién; podudarnost relativne i upitne zamenice.

- neodređene zamenice alguien i algo, alguno i ninguno i nadie i nada

6. Izražavanje negacije u španskom jeziku: mesto priloga negacije no i drugog dela negacije u odnosu na glagol.

7. Glagoli:

- ser i estar promena i način upotrebe u odnosu na glagol biti u srpskohrvatskom; pomoćni glagol haber promena i upotreba, bezlični oblik glagola haber. Glagolska vremena: indikativ prezenta pravilnih glagola I, II, III konjugacije; polunepravilni glagoli sa diftongacijom, sa slabljenjem vokala, glagoli sa konsonantskim nepravilnostima; najčešći nepravilni glagoli: ir, venir, hacer, decir, saber, salir, andar.

particip; gerundiv; konstrukcija estar + gerundiv

glagolske perifraze ir a + infinitiv, tener que + infinitiv i haber que + infinitiv; razlika u upotrebi: deber + infinitiv, tener que + infinitiv i haber que + infinitiv.

8. Prilozi

Prilozi na - mente; prilozi za mesto: aguí, ahí, allí: prilozi za vreme: ahora, ayer, manana, cuando: upitni prilozi donde, cuándo, sómo.

9. Predlozi: a (uz glagole kretanja), de, (pripadanje i materijal od koje je nešto napravljeno), en (mesto), con (društvo i oruđe).

Treći razred
(Druga godina učenja)

(2 časa nedeljno, 70 časova godišnje)

1. Imenice: promene značenja imenice sa promenom roda i broja.

2. Upotreba određenog i neodređenog člana; upotreba određenog člana ispred imenica koje počinju naglašenim a i ha; upotreba člana ispred imenica koje označavaju geografske pojmove; rod imenica koje označavaju geografske pojmove.

3. Zamenice; nenaglašeni oblici ličnih zamenica (mesto lične zamenice subjekta, mesto lične zamenice u funkciji direktnog i indirektnog objekta; pleonastička upotreba lične zamenice.

4. Pridevi: poređenje prideva, relativni i apsolutni superlativ. Sintetički komparativi i superlativi; mesto prideva; mesto opisnog i determinativnog prideva; promena značenja prideva sa promenom mesta.

5. Glagolska vremena indikativa: složeni perfekat pravilnih, polunepravilnih i nepravilnih glagola I, II i III konjugacije; imperfekat, aorist, futur I; glagolske perifraze volver a + infinitiv, llegar a + infinitiv.

6. Izražavanje probilnosti: perifrazom deder de + infinitiv i futurom I.

7. Poređenje priloga; priloški izrazi

8. Predlozi: por i para, razlika u upotrebi

Četvrti razred
(Treća godina učenja)

(2 časa nedeljjno, 64 časa godišnje)

1. Glagolska vremena indikativa: pluskamperfekat glagola I, II, III konjugacije pravilnih, polunepravilnih i nepravilnih glagola - glađenje i upotreba; futur II; složeni potencijal.

2. Glagolska vremena subjektiva: subjunktiv prezenta u funkciji imperativa; upotreba subjunktiva uz glagole želje, naredbe, zabrane i osećanja;

3. Drugi oblici u funkciji imperativa (infinitiv sa predlogom a, futur I i prezant).

4. Slaganje vremena

5. Kondicionalne rečenice.

6. Glagolske perifraze koje izražavaju početak radnje: ponerse a+ infinitiv, echar a + infinitiv.

7. Izražavanje probabilnosti u prošlosti.

NOVOGRČKI JEZIK

CILJ I ZADACI

Cilj:

Tokom trogodišnjeg učenja novogrčkog jezika učenici treba da:

- steknu gramatička i leksička znanja koja će im omogućiti da slobodno mogu da komuniciraju na savremenom grčkom jeziku.

Zadaci:

- da steknu fundamentalna znanja iz domena svakodnevnog života i običaja u savremenoj Grčkoj.

- da usvoje određeni fond reči i izraza kako bi bili u stanju da prate tekstove iz časopisa i lakšu literaturu.

- da upoznaju najvažnije predstavnike savremene grčke književnosti.

Drugi razred
(Prva godina učenja)

(2 časa sedmično, 72 časa godišnje)

Uvodni deo

- Grčki alfabet, pravila čitanja i izgovora.

- Osnovne karakateristike nominalne i verbalne fleksije.

- Određeni i neodređeni član.

Morfologija

- Imenice - muškog roda na -oV, hV, -aV

- ženskog roda na -a, h

- srednjeg roda na -o, -i

- hipokristika

- Pridevi - polloi, -eV, -a

pridevi na: -oV -h -o; -oV -a -o; -hV -ta -i;

pridevi izvedeni od imenica i priloga (-oV -h -o)

- Zamenice - lične zamenice; pokazne zamenice autoV, o eheitnoV, o; upitne zamenice poioV -a -o / potot -eV -a; posoi -eV -b; prisvojne zamenice mou, sou, tou, upitne zamenice tinoV, poianon, -hV, -on; prisvojne zamenice dihoV, -h (ia), -o mou

- Brojevi - Glavni brojevi promenljivi i nepromenljivi

Redni brojevi

- Glagoli - Pomoćni glagoli: eimai (jesam) prezent, imperfekat i futur glagola: ecw (imam) prezent, imperfekat i futur.

Indikativ prezenta aktiva glagola I konjugacije; imperativ aorist glagola I konjugacije

Indikativ prezenta glagola na -omai

Glagoli: mou aresei, mou paei

- Prilozi i predlozi: Prilozi za mesto i vreme

Sintaksa

- Slaganje prideva sa imenicama

- Prisvojni genetiv

- Genetiv zamenica: autoV -h, -o; posoi, -eV, -a

- Sintaksa padeža: akuzativ vremena

- Direktan objekat

- Lične zamenice u genetivu (jaki i slabi tip)

- Indirektan objekat

U I godini učenja predviđena su 2 pismena zadatka.

Treći razred
(Druga godina učenja)

(2 časa sedmično, 72 časa godišnje)

Morfologija

- Pridevi - Pregled promene prideva na: -uV, -ia, -u; -hV, -ia, -i; -hV, -a, -imo; -hV, -hV, -eV

Pridevi: poluV, pollh, polu

allV, allh, allo

oloV, olh, olo

Poređenje prideva na: -oV, -h, -o, -oV, -a, -o

Nepravilno poređenje

Poređenje prideva na: -uV, -ia, -u; -hV, -hV, -eV, -hV, -a, -iho

- Brojevi - Preostali redni brojevi

- Zamenice - Upitne, neodređene, pokazne i odnosne.

- Prilozi i predlozi - Izvođenje priloga iz prideva

Upitni, neodređeni, pokazni i odnosni prilozi

Poređenje priloga

Nepravilno poređenje priloga.

- Glagoli - Glagoli II konjugacije: indikativ prezenta aktiva.

Imperfekat glagola II konjugacije.

Nesvršeni i svršeni futur.

Nesvršeni i svršeni konjunktiv aktiva glagola I konjugacije.

Preostala vremena aktiva glagola II konjugacije

Perfekat, pluskvamperfekat i futur egzaktni.

Konjunktiv perfekta.

Glagoli sa tri osnove (nepravilni glagoli)

U II godini učenja predviđena su 2 pismena zadatka.

Četvrti razred
(Treća godina učenja)

(2 časa sedmično, 64 časa godišnje)

Morfologija

- Imenice - imenice ženskog roda na: -oV / oi

- h / eiV

- a / adeV

- on / odeV

Imenice muškog roda na: - eV / edeV

- onV / ondeV

- eaV / eiV

Imenice srednjeg roda na: - oV, -wV, -oV, -on, -on, -an, -en,

- n, -imo

Zamenice - povratne, pokazne odnosne.

- Glagoli - Kondicional, potencijal.

Kontraktni glagoli: atatw, mlaiw, ahonw

Particip prezenta aktiva glagola I i II konjugacije.

Pasivna vremena glagola I konjugacije.

Particip perfekta pasiva.

Poređenje participa perfekta pasiva

Particip kao prilog

Poređenje priloga nastalih od participa perfekta pasiva.

Povratni glagoli.

Glagoli: anebaVw, hatebaVw, baVw, bgaVw, anebaiuw, matebainw, mpainw

Pasiv glagola II konjugacije

Glagoli: ginmai, ercomai, mauomai

Glagoli na: - amai (-onmsi)

Bezlični, deponentni, uzajamno povratni glagoli

Sintaksa

Pogodbene rečenice.

Izricanje želja.

Pretvaranje aktivnih rečenica u pasivne.

Upotreba participa prezenta i perfekta.

Predviđena su 2 pismena zadatka.

STAROSLOVENSKI JEZIK

CILJ I ZADACI

Cilj:

Osposobljavanje učenika da vladaju zakonskim normama staroslovenskog jezika, prate njihov istorijski razvoj i povezuju sa savremenim srpskim jezikom.

Zadaci:

- upoznati učenike sa staroslovenskim pismom, njegovom istorijom i upotrebom;

- osposobiti učenike da mogu tečno da čitaju tekstove pisane staroslovenskim pismom;

- upoznati učenika sa kulturom i književnošću stvaranim na staroslovenskom jeziku;

- upoznati učenike s književno-jezičkim, kulturnim i istorijskim kontinuitetom staroslovenskog jezika;

- upoznati učenike s mitologijom Slovena u predbalkanskoj epohi, kao i na Balkanskom poluostrvu.

- pregledno i sistematično uvoditi učenike u jezički sistem od indoevropske do slovenske zajednice;

- jezičku materiju obrađivati kroz karakteristične istorijske i kulturne tekstove;

- organizovati jezička vezivanja i proveravati primenljivost i funkciju teorijskih znanja u jezičkoj praksi.

Treći razred
(Prva godina učenja)

(2 časa nedeljno, 72 časa godišnje)

SADRŽAJI PROGRAMA

I. Jezički, kulturni i istorijski kontekst staroslovenskog jezika

- Indoevropska zajednica jezika i prapostojbina "Indoevropljani" /1/;

- Slovenska zajednica jezika, prapostojbina Slovena - njihova privreda, kultura i tradicija /1/;

- O praslovenskom jeziku; podela slovenskih jezika; raseljavanje Slovena i Zakarpatja /1/;

- Staroslovenski jezik: definicija, mesto u odnosu na druge klasične indoevropske jezike i savremene slovenske /1/;

- Nastanak staroslovenskog jezika i kulturno-istorijske prilike koje mu prethode /1/;

- Ćirilo i Metodije - njihov život i rad - njihov život i rad pre moravske misije; Moravska misija i Panonska žitija kao izvori o misiji; nastavljači Ćirila i Metodija i njihova sudbina posle smrti Metodija /2/;

- Staroslovenske azbuke - glagoljica i ćirilica (međusobni odnos i primat po starini) /2/;

- Staroslovenski i kanonski spomenici /1/;

- Custodia feralis: slovenski panteon /2/;

- Paganstvo i monoteizam: uticaj primanja hrišćanstva na dotadašnje običaje u Slovena /1/;

- Katoličanstvo i pravoslavlje /1/;

- Hrišćanski praznici /1/;

- Biblija: pojam, delovi, sadržaj /1/;

- Sadržaji staroslovenskih spomenika /1/;

- Manastiri i prepisivačka delatnost; ohridska i preslavska škola /1/;

- Književni i narodni jezik /1/;

Četvrti razred
(Druga godina učenja)

(2 časa nedeljno, 64 časa godišnje)

SADRŽAJI PROGRAMA

I. Fonetika

- Odnos praslovenskog i praindoevropskog vokalnog sistema; poreklo staroslovenskih vokala /1/;

- Mešanja poluglasnika: asimilacija prethodnom suglasniku, Jagućevo pravilo, grafičko mešanje; sekundarni poluglasnik /1/;

- Redukovano i i u /1/;

- Vokalno r i l /1/;

- Poreklo staroslovenskog konstonantskog sistema /1/;

- Promene u suglasničkim grupama /1/.

II. Morfologija

- Mešovita promena zamenica /2/;

- Komparacija prideva /1/;

- Deklinacija komparativa prideva /1/;

- Brojevi /2/;

- Glagolski sistem, osnove i vrste /1/;

- Prezent /1/;

- Imperativ /1/;

- Aorist /2/;

- Imperfekat /1/;

- Participi i njihova deklinacija /4/;

- Perfekat /1/;

- Pluskvamperfekat /1/;

- Futur I i futur II /1/;

- Potencijal /1/;

- Pasiv /1/.

III. Iz sintakse, leksike i tvorbe reči

- Red reči staroslovenske rečenice /1/;

- Dativ + infinitiv /1/;

- Konstrukcija apsolutnog dativa /1/;

- Leksika staroslovenskih spomenika /2/;

- Osnovne karakteristike tvorbe reči: semantičke kategorije; tvorbeni tipovi; morfološke pojave /2/;

IV. Književno-jezički, kulturni i istorijski kontinuitet staroslovenskog jezika

- Hrišćanstvo: obeležja katoličke i pravoslavne vere; odnos hrišćanske religije prema mitu i obredima /2/;

- Evropska kultura srednjeg veka /1/;

- Mitološke teme u usmenom narodnom stvaralaštvu /1/;

- Propovedi i žitija /1/;

- Srpski srednji vek: slikarstvo (živopisi, freske i dr.); arhitektura (manastiri, crkve) /2/;

- Tri srpske škole u kulturi, umetnosti i jeziku (raška, resavska i moravska) /1/;

- Redakcije staroslovenskog jezika /1/;

- Srpskoslovenski jezik /1/;

- Hrvatski glagoljaši /1/;

- Ruskoslovenski jezik i kulturne reforme Petra Velikog /1/;

- Slavenoserbski jezik /1/;

- Dositej Obradović i prosvetiteljstvo XVIII veka /1/;

- Sava Mrkalj i jezik na početku XIX veka /1/.

NAČIN OSTVARIVANJA PROGRAMA (UPUTSTVO)

Na prvim časovima upoznati učenike s istorijskim okvirima u kojima se razvijala staroslovenska kultura i njen značaj na razvoj slovenskih jezika i kulture slovenskih naroda. Upoznati učenike s indoevropskom zajednicom jezika, kao i srodnost sa slovenskim jezicima.

Upoznati učenike s fonetikom staroslovenskog jezika, vokalni sistem, poluglasnici, asimilacija i jezičke promene.

Koliko je god moguće bilo bi dobro u toku obrade gradiva za obe godine učenja koristiti raznovrsne metodičke materijale - tekstovne predloške, kopije rukopisa, knjige itd. i time otkrivati kulturnu funkciju staroslovenskog jezika. Važno je da učenici uoče i savladaju određene jezičke zakonitosti, da prepoznaju jezičke i tekstualne pojave u raznim kulturnim i istorijskim kontekstima. Jezik shvatati i proučavati u njegovoj književnoj i kulturnoj funkciji, shvatiti da jezik i pismo nisu apstraktne kategorije koje postoje nezavisno od istorije.

Veoma je važno pratiti kulturni kontinuitet staroslovenskog jezika, njegove veze s evropskom kulturom srednjega veka, kao i pojavu i razvoj mitologije predbalkanskog i balkanskog perioda slovenske kulture.

Nastava staroslovenskog jezika mora biti dobro učinjena sinteza jezika, književnosti, kulture i religije u određenom istorijskom periodu. Ne bi trebalo učenike preopterećivati raznim važnim i manje važnim činjenicama, već ih uvoditi u znanja neophodna za prepoznavanje jednog vremena i kulture.

STILISTIKA

CILJ I ZADACI

Nastava stilistike ostvaruje sledeće ciljeve:

- proučavanje stilističkih sistema srpskoga jezika i jezika uopšte;

- osvetljava jezičke pojave sa stilističkog stanovišta, tj. sa njihove ekspresivne i estetičke strane;

- razvija estetsko osećanje i doživljaj kod učenika;

- osposobljava učenike da teorijska znanja o stilu i stilistici primene na različite diskurse pisanog teksta;

- vaspitava učenike u duhu estetike;

- osposobljava učenike da se uspešnije usmeno i pismeno izražavaju, koristeći sve najbitnije karakteristike stilski doteranih iskaza primenjivih na različite tipske situacije.

Zadaci:

- uvesti učenike u način stilističke nadgradnje gramatički uobičajenih iskaza (diskursa),

- povezati nastavu jezika i književnosti stilskim aspektom preko načina stilizacije jezičkih jedinica i njihove funkcionalne vrednosti u književnoumetničkom tekstu (stilematički i stilogeni plan jezičkih jedinica);

- učenici treba da ovladaju stilskim sredstvima karakterističnim za različite tipove diskursa (posebno tipovima figurativnih izraza);

- stilistički aspekt analize treba da bude nadgradnja gramatičkog i književnoteorijskog aspekta, tako da učenici stilistička znanja mogu uspešno primenjivati i u nastavi jezika i u nastavi književnosti;

- koristiti različite primere iz svih tipova tekstova da bi se spoznala funkcionalno stilska razuđenost književnog jezika;

- organizovati nastavu tako da bude kreativna (učenici treba da primenjuju, a ne da reprodukuju stečena znanja iz stilistike);

- nastavom stilistike razviti kod učenka ljubav i interesovanje prema stilskom i estetskom aspektu jezika.

Treći razred

(2 časa nedeljno, 72 časa godišnje)

SADRŽAJI PROGRAMA

Objekat i predmet stilistike. Stilistika kao deo lingvistike i deo nauke o književnosti. Lingvistička i književna stilistika.

Anticipacija stilistike u retorici i književnoj poetici.

Šarl Baji (Charlles Bally) - osnivač stilistike kao posebne naučne discipline.

Bajijeva afektivna stilistika kao deskriptivna ili lingvistička stilistika.

Razvoj lingvostilistike i usložnjavanje njenih kriterijuma; kriterijum izbora (Ž. Maruzo) kao instrument stila; jezička funkcija R. Jakobsena i njihov značaj za stilistiku; sistematizacija lingvistilistike kod M. Rifatora.

Povezanost lingvističke i književne stilistike: ruski formalizam, književni strukturalizam, francuska i tartuska semiotička škola. Stilistika i semiotika, Stilistika i estetika.

Obnovljena retorika i njen značaj za (lingvo/stilistiku, odnos antičke i obnovljene retorike, posebno teorije stilskih figura.

Lingvostilistika - njene poddiscipline i jedinice: fonostilistika i fonostilomi, morfostilistika i morfostilomi, semantostilistika i semantostilomi, sintaksostilistika i sintaksostilomi, tekstostilistika i tekstostilomi i grafostilistika i grafostilomi. Stilomatičnost i stilogenost jezičkih jedinica.

Funcionalna stilistika - njeni počeci i razoj. Književno-umetnički, razgovorni, naučni, publicistički, administrativnoravni funkcionalni stil i njihovi žanrovi.

Diskurs analize i stilistike. Nadrečenični (tekstualni) nivo analize kao jezički i kao stilistički nivo analize. Počeci i razvoj tekstolingvistike (diskurs analize). Struktura teksta. Deskriptivni, raspravljački i pripovedački tip teksta i njegova struktura. Formalne i semantičke veze u tekstu.

Diskurs analize kao interdisciplinarni pristup jeziku; diskurs analize i teorija govornih činova, diskurs analize i kognitivne teorije jezika i dr. Diskurs analize u lingvistici i stilistici.

SADRŽAJ I NAČIN POLAGANJA MATURSKOG ISPITA U FILOLOŠKOJ GIMNAZIJI

Maturskim ispitom utvrđuje se zrelost i osposobljenost učenika za dalje školovanje.

Maturski ispit polažu učenici koji su uspešno završili četvrti razred filološke gimnazije.

SADRŽAJI MATURSKOG ISPITA

Na smeru živi (strani) jezici učenici polažu:

- pismeni ispit iz jugoslovenske i opšte književnosti ili test znanja iz srpskog jezika (po izboru učenika),

- test znanja i usmeni ispit iz prvog živog (stranog) jezika,

- izrada i obrada maturskog rada.

Na smeru klasični jezici učenici polažu:

- pismeni ispit iz jugoslovenske i opšte književnosti ili test znanja iz srpskog jezika (po izboru učenika).

- pismeni i usmeni ispit iz latinskog jezika ili pismeni i usmeni ispit iz starogrčkog jezika (po izboru učenika),

- izrada i obrada maturskog ispita.

Svi predmeti polažu se prema nastavnom programu koji je učenik savladao.

1. Pismeni ispit iz jugoslovenske i opšte književnosti ili test znanja iz srpskog jezika

Pismeni ispit iz književnosti se sastoji iz pismenog zadatka, urađenog na jednu od pet predloženih tema. Teme su iz oblasti koje utvrđuje ispitni odbor na predlog stručnog aktiva. Obaveštenje o usvojenim tematskim oblastima iz kojih će učenici birati jednu od pet predloženih tema objavljuje se na oglasnoj tabli škole na početku drugog polugodišta.

Pri ocenjivanju pismenog zadatka, ispitna komisija ima u vidu poznavanje građe, širinu obrade teme, izbor i interpretaciju građe, kompoziciju, stil i jezik.

Test znanja iz srpskog jezika obuhvata zadatke i predstavlja presek celokupnog gradiva srpskog jezika predviđenog Pravilnikom o nastavnom planu i programu za obdarene učenike u filološkoj gimnaziji.

2. Test znanja iz prvog stranog jezika (smer živi jezici) i pismeni ispit iz latinskog ili starogrčkog jezika (za smer klasični jezici)

A. Test znanja iz prvog stranog jezika (smer živi jezici) obuhvata zadatke i predstavlja presek celokupnog gradiva ovih jezika predviđenog Pravilnikom o nastavnom planu i programu za obdarene učenike u filološkoj gimnaziji.

B. Tekstovi za smer klasični jezici sadrže:

- prevod nepoznatog poznatog teksta na srpski jezik 20-30 redova,

- prevod nepoznatog proznog teksta na srpski jezik 25-30 redova,

- prevod nepoznatog poetskog teksta na srpski jezik do 25 stihova.

Pismenim ispitom proverava se stepen usvojenosti predviđenih morfosintaksičkih struktura, poznavanje jezika (stranih, ili klasičnih) sa kojih se prevodi, odnosno na koje se prevodi, sposobnost nalaženja odgovarajućih reči i izraza u srpskom jeziku i osposobljenosti za korišćenje rečnika.

Tekstove za pismeni ispit utvrđuje ispitni odbor na predlog stručnog aktiva, a učenici ih dobijaju neposredno pred početak pismenog ispita.

3. Usmeni ispit iz prvog stranog jezika (za smer živi jezici) odnosno iz latinskog ili starogrčkog jezika (za smer klasični jezici)

Na usmenom ispitu vrši se gramatička analiza na odabranim tekstovima i vodi kraća konverzacija na stranom jeziku. Tekst se čita, služi za proveru neposrednog razumevanja pročitanog i kao podsticaj za razgovor. On treba da bude primeren jezičkom znanju učenika, da je zanimljiv i da učenika motiviše na razmišljanje i razgovor. Tekst treba da ima 25-30 redova i da čini zaokruženu celinu.

Usmenim ispitom proverava se govorna kompetencija učenika i njegova osposobljenost da samostalno izlaže i učestvuje u razgovoru o pročitanom tekstu, sadržaju sa kojima se upoznao u toku školovanja kao i o temama koje su vezane za svakodnevni život i interesovanje učenika.

4. Maturski rad sa usmenom odbranom rada

Maturski rad sa odbranom je samostalno obrađena tema koju učenik bira sa spiska odobrenih tema u okviru jednog od sledećih predmeta:

- drugi strani živi jezik, klasični jezik, uvod u opštu lingvistiku, retorika, filozofija, sociologija, psihologija, istorija, likovna kultura, muzička kultura i matematika.

Teme za maturski rad utvrđuje nastavničko veće škole na predlog stručnih aktiva. Spisak utvrđenih tema objavljuje se na oglasnoj tabli ili dostavlja učenicima na uvid na drugi pogodan način početkom drugog polugodišta za tekuću školsku godinu.

Svrha maturskog rada je da učenik pokaže koliko vlada materijalom u vezi sa temom, u kojoj meri je usvojio metode i pristup obradi teme, kako se služi literaturom, da li je osposobljen da analizira, kritički razmišlja i da samostalno izrazi svoj lični stav u odnosu na temu koju obrađuje.

Učenik radi maturski rad u toku drugog polugodišta četvrtog razreda uz pomoć nastavnika-mentora.

U toku izrade maturskog rada obavezno je organizovanje najmanje četiri konsultacije na kojima je mentor dužan da prati rad svakog učenika i pruži mu potrebnu pomoć upućivanjem na potrebnu literaturu i izboru načina i strukture izrade rada.

Na obradi maturskog rada učenik usmeno izlaže koncepciju svoga rada, navodi literaturu i druge izvore saznanja koje je koristio, obrazlaže posebne metode i postupke kojima se koristi pri izradi maturskog rada i razloge takvog izbora.

Posle odbrane maturskog rada ispitna komisija utvrđuje ocenu koja se izvodi od ocene maturskog rada i njegove odbrane.

ORGANIZACIJA I NAČIN POLAGANJA MATURSKOG ISPITA

Maturski ispit polaže se u dva redovna ispitna roka: junskom i avgustovskom. Posle avgustovskog roka učenici polažu maturski ispit u svojstvu vanrednog učenika u ispitnim rokovima utvrđenim opštim aktom škole.

Maturski ispiti moraju se završiti u junskom roku najkasnije do 20. juna, a u avgustovskom roku najkasnije do 25. avgusta.

Za polaganje maturskog ispita učenik podnosi prijavu školi u roku koji odredi škola. U prijavi navodi strani jezik za smer živi jezici, odnosno latinski i starogrčki jezik za smer klasični jezici, koji želi da polaže i naziv teme za maturski rad.

Učenik koji se prijavio za polaganje maturskog ispita i bio sprečen da iz opravdanih razloga polaže ispit u celini ili pojedine delove ispita, ispitni odbor može da odobri polaganje i van redovnih rokova.

Način polaganja pismenog ispita

Pismeni ispit iz istog predmeta polažu svi učenici istog dana, po pravilu, u istoj prostoriji, u prisustvu najmanje jednog dežurnog nastavnika.

Pismeni ispit iz pojedinih predmeta traje četiri školska časa.

Između dva pismena ispita učenik mora da ima slobodan dan.

Teme i zadatke za pismeni ispit predlažu predmetni nastavnici, a ispitni odbor, na dan ispita, iz predloženih tema utvrđuje pet tema.

Teme i zadatke za pismeni ispit učenici dobijaju neposredno pred početak pismenog ispita.

Istu temu za maturski rad može da radi samo jedan učenik u istom ispitnom roku.

Učenik predaje maturski rad u roku koji odredi ispitni odbor.

Ukoliko ga ne preda u predviđenom roku, smatra se da je odustao od polaganja maturskog ispita.

Učenik ne sme da prekrši ispitna pravila koja utvrdi škola.

Pismenom ispitu mogu da prisustvuju dežurni nastavnik (nastavnici), predsednik ispitnog odbora i ovlašćeni školski nadzornik Ministarstva prosvete.

Način polaganja usmenog ispita

Usmeni ispit iz predmeta koji se polaže pismeno i usmeno polažu učenici koji su položili pismeni ispit.

Polaganje usmenih ispita počinje najranije dva dana posle položenih pismenih ispita.

Usmeni ispiti polažu se izvlačenjem ispitnih listića, na kome su ispisana tri pitanja, odnosno zadatka. Ukoliko učenik proceni da ne može da odgovori na pitanja, može listić jedanput da promeni, što može da utiče na ocenu.

Ispitni listić ne može biti dva puta upotrebljen istog dana.

Broj ispitnih listića veći je, za svaku ispitnu komisiju, za 10 odsto od broja prijavljenih kandidata.

Spisak ispitnih pitanja pripremaju predmetni nastavnici u saradnji sa stručnim aktivom i blagovremeno daju učenicima da bi se pripremili za maturu.

Odgovori učenika na usmenom ispitu i odbrani maturskog rada traju do 30 minuta, uključujući i vreme za pripremu učenika za davanje odgovora.

Usmenom ispitu mogu da prisustvuju, pored članova ispitnih komisija, članovi ispitnog odbora i ovlašćeni školski nadzornik Ministarstva prosvete.

Materijal koji sadrži spisak tema i zadataka, pitanja za pismeni ispit i ispitne listiće za usmeni ispit čuvaju se kao poslovna tajna do početka ispita. Materijal čuva direktor škole.

Ispitni odbor i ispitne komisije

Za sprovođenje maturskog ispita direktor škole formira ispitni odbor i ispitne komisije za svaki predmet koji se polaže na maturskom ispitu. Ako jedan predmet ili deo ispita polaže veliki broj učenika, direktor može da imenuje veći broj ispitnih komisija za isti predmet. Ako škola nema dovoljan broj stručnjaka za odgovarajući predmet, može da angažuje, kao članove ispitnih komisija, nastavnike iz drugih škola.

Ispitni odbor čine: predsednik ispitnog odbora, svi članovi ispitnih komisija i sekretar odbora.

Predsednik ispitnog odbora je direktor škole.

Svi članovi ispitnih komisija su istovremeno članovi ispitnog odbora.

Zapisnik o radu ispitnog odbora vodi sekretar koga imenuje direktor na početku školske godine.

Ispitnu komisiju čine tri člana: predsednik, predmetni ispitivač i stalni član. Dva člana moraju biti stručna za predmet iz koga se polaže ispit.

Direktor određuje ko će biti predsednik ispitne komisije, kao ispitivač, a koji će član voditi zapisnik o radu ispitne komisije.

Ispitni odbor evidentira:

- teme za maturski rad;

- kandidat za maturski ispit sa podacima o stranom jeziku za smer živi jezici, odnosno o klasičnim jezicima (latinski i starogrčki) za smer klasični jezici, koji će da polažu i naziv teme za maturski rad,

- rokove i raspored polaganja pojedinih delova ispita;

- nastavnike koji će da dežuraju za vreme ispita;

- nastavnike - mentore koje će učenici konsultovati u toku izrade maturskog rada;

- utvrđuje teme i zadatke za pismene ispite i testove znanja;

- utvrđuje opštu ocenu na maturskom ispitu;

- utvrđuje konačnu ocenu u slučaju nesaglasnosti članova ispitne komisije prilikom zaključivanja ocena za pojedine predmete.

Ispitni odbor usvaja odluke većinom glasova prisutnih članova, a može da odlučuje ako su prisutne dve trećine svih članova.

OCENJIVANJE I OSLOBAĐANJE POLAGANJA ISPITA

Uspeh učenika iz predmeta koji se polaže pismeno i usmemo ocenjuje se jednom ocenom koja se izvodi na osnovu ocena dobijenih na pismenom i usmenom delu ispita.

Ocena iz maturskog rada izvodi se na osnovu ocena dobijenih na maturskom radu i odbrani tog rada.

Opšti uspeh na maturskom ispitu iskazuje se jednom ocenom kao srednja aritmetička vrednost ocena dobijenih za pojedine predmete koje su polagali na maturskom ispitu i ocene iz maturskog rada.

Ocene iz pojedinih predmeta utvrđuje ispitna komisija na predlog predmetnog ispitivača, a ocenu opšteg uspeha ispitni odbor na osnovu izveštaja ispitnih komisija. Ako ispitna komisija ne može da utvrdi pojedinačne ocene jednoglasno, ako je jedan ocenjivač dao pozitivnu ocenu, drugi negativnu, ili je razlika između pozitivnih ocena dve ili više, ispitni odbor utvrđuje konačnu ocenu.

Učenik je položio maturski ispit ako je iz svih delova ispita dobio pozitivnu ocenu.

Učenik koji je na maturskom ispitu dobio jednu ili dve nedovoljne ocene polaže popravni ispit, odnosno popravne ispite. Ukoliko ne položi popravni u avgustovskom roku, ponovo polaže ispit, odnosno ispite iz predmeta iz koga, odnosno kojih nije položio ispit, kao vanredan učenik, u rokovima utvrđenim opštim aktom škole.

Učenik može biti i neocenjen ili ocenjen negativnom ocenom, bez polaganja ispita.

Neocenjen ostaje učenik koji prekine ispit iz opravdanih razloga i učenik koji je zbog kršenja ispitnih pravila udaljen sa ispita.

Negativnom ocenom ocenjuje se učenik koji prekine ispit bez opravdanih razloga, učenik koji nije predao pismeni zadatak, učenik koji je napustio prostoriju u kojoj se polaže ispit, bez dozvole dežurnog nastavnika. Negativnom ocenom ocenjuje se i učenik za koga se nedvosmisleno dokaže da je u toku ispita ili posle ispita koristio nedozvoljena sredstva ili da je rad prepisivao.

Oslobađaju se usmenog dela ispita učenici koji su sva četiri razreda gimnazije završili sa odličnim uspehom i imali odličnu ocenu iz predmeta koji se na maturi polaže pismeno i usmeno - ukoliko su na pismenom ispitu, odnosno testu znanja dobili odličnu ocenu.