Prethodni

 

V EKONOMSKA REGIONALIZACIJA U FUNKCIJI PRISTUPA EU FONDOVIMA

1. Prethodni pokušaj regionalizovanja područja Republike Srbije

Poslednji pokušaj regionalizacije na prostoru Socijalističke Republike Srbije (u daljem tekstu SRS) izvršen je u vreme formiranja sistema dogovorne ekonomije. Pošto su usvojene ustavne promene polovinom sedamdesetih godina "kojima se dalje razvija samoupravni sistem u opštini, tako da je ona pored toga što je društveno-politička postaje i samoupravna zajednica", otvorena je mogućnost formiranja regiona kao međuopštinskih regionalnih zajednica. One se u toj ulozi javljaju u pripremi i projekcijama društvenih planova za period 1976-1980. godine. Na prostoru centralne Srbije (teritorija SRS van teritorija SAP) formirano je devet međuopštinskih regionalnih zajednica Odlukom o zaključenju društvenog dogovora SRS sa opštinama u SRS o udruživanju opština u međuopštinske regionalne zajednice, što je usvojila Skupština SRS polovinom 1975. godine. Tada su, pored Beograda kao gradske zajednice opština i posebne samoupravne društveno-političke zajednice, formirani sledeći "regioni" - međuopštinske regionalne zajednice (MRZ): Zaječar, Podrinjsko-kolubarski, Južnomoravski, Podunavski, Kraljevo, Titovo Užice, Niš, Šumadija i Pomoravlje.

Imajući u vidu ukupna sistemska rešenja u kojima se primenjivala regionalizacija kroz MRZ i posebno mehanizme "ekonomije bez prinude", gotovo da je nepodeljena ocena prema kojoj ona nije dala očekivane rezultate niti u ukupnom društvenom razvoju tako koncipiranih "regiona", a ni u oblasti razvoja privrede. Pre svega, ispoljene su tendencije multiplikovanja istih ili sličnih kapaciteta u privredi. Uočljiva je tendencija njihovog "zaokruživanja", nastojanje da se formira što celovitija, zaokružena privreda, a ne kretanje u pravcu međuregionalne specijalizacije i podela rada na osnovu raspoloživih, prirodnih ili prethodnim razvojem stvorenih komparativnih prednosti.

Ukoliko je i postojalo međusobno informisanje regiona o planovima razvoja privrede, ono je vrlo često zloupotrebljavano u smislu preuzimanja dobrih ideja ili programa, što nikako nije moglo da podstiče međusobnu komplementarnost privrednih kapaciteta, već njihovo multiplikovanje i, u svakom slučaju, ekonomski neracionalno plasiranje ograničenih sredstava za investicije i mnogo manji razvojni efekat od očekivanog.

Zakonom o teritorijalnoj organizaciji i lokalnoj samoupravi, usvojenim 24. juna 1991. godine teritorija Republike Srbije je podeljena na trideset okruga. Tačnije rečeno, na celoj teritoriji Republike Srbije, pored Grada Beograda, formirano je još dvadeset devet okruga. Prvenstvena svrha ove podele određena je Uredbom o načinu vršenja poslova ministarstava i posebnih organizacija van njihovog sedišta, donetom početkom 1992. godine, što je predstavljalo dislociranje državnih funkcija van sedišta ministarstava, odnosno Vlade.

U formiranju okruga polazilo se od toga da se za sedište izabere najveći i najrazvijeniji opštinski centar, prema kome gravitira manji ili veći broj, obično susednih, ali svakako međusobno tešnje povezanih opština (tri do šesnaest). Stoga, iako prvenstveni cilj formiranja okruga nije bila regionalna diferencijacija u funkciji razvoja, ipak oni uglavnom predstavljaju i ekonomske celine, u najvećem broju formirane oko razvojnih centara ili se bar većinom tako mogu shvatiti na odgovarajućem nivou agregiranja, odnosno dezagregiranja teritorije Republike Srbije.

Od kako je formirana Savezna Republika Jugoslavija, odnosno od početka 90-ih prošlog veka, zemlja se suočavala sa brojnim i raznovrsnim teškoćama, počev od sankcija međunarodne zajednice, pa do rata u okruženju i bombardovanja 1999. godine. Sve to uzrokovalo je vrlo teške posledice, što je zahtevalo punu pažnju tekuće ekonomske politike da bi se samo ublažile postojeće teškoće, ako se već nije moglo sprečiti ekonomsko nazadovanje i brojne negativne socijalne, političke i druge posledice. Sem toga, bila je u pitanju znatno manja zemlja, koja od svog nastanka beleži pad obima proizvodnje i usluga u svim oblastima, pokazuje tendenciju smanjivanja teritorijalnih dispariteta, ali na nižem nivou ekonomske aktivnosti, te je i ekonomska nauka u celini manju pažnju poklanjala dugoročnim aspektima razvoja uopšte, pa u okviru njih i regionalnom razvoju.

Uzimanje cele Republike Srbije za region unutar SRJ/SCG ili njeno posmatranje u samo tri teritorijalne celine - dve pokrajine i Centralni deo - bilo je potpuno neodgovarajuće za ma kakvo ozbiljno uključivanje regionalnog aspekta u koncepciju i strategiju razvoja zemlje. Ukratko, takva regionalizacija bi mogla biti ponovo nalik na stanje u ovom domenu tokom postojanja SFR Jugoslavije. Ovo je tim pre opravdano što su savez/zajednicu činile samo dve republike pa bi njihovo suprotstavljanje u krajnjoj liniji moglo dovesti do blokade funkcionisanja jedinstvene države, što se uostalom u sedamdesetim i osamdesetim godinama dvadesetog veka mnogo puta i događalo, iako ne samo na pitanjima regionalnog razvoja.

2. Ekonomska regionalizacija u zemljama EU

2.1. Zajednička klasifikacija teritorijalnih jedinica za statističke potrebe u zemljama EU (NUTS)

Teritorija EU je podeljena na teritorijalne jedinice zvane "regije". Pri uspostavi NUTS polazi se od temeljnih načela:

1) NUTS favorizuje institucionalnu podelu (uvažava postojeće administrativne regije);

2) NUTS zastupa opšte geografske jedinice;

3) NUTS je hijerarhijska klasifikacija.

Svaka zemlja članica izvršila je podelu regije NUTS 1, koje se zatim dele na regije NUTS 2, a ove su na kraju podeljene na regije NUTS 3. Administrativne jedinice u svakoj zemlji članici predstavljaju prvi kriterijum za podelu na regije. U sklopu klasifikacije NUTS, administrativnom jedinicom smatra se geografsko područje za koje određen nivo vlasti, u sklopu institucionalnog i pravnog okvira zemlje članice, donosi administrativne ili političke odluke. Da bi se odredilo u koju NUTS kategoriju smestiti određenu klasu administrativnih jedinica, uzima se u obzir srednja veličina klase administrativnih jedinica prema broju stanovnika i primenjuju se sledeći standardi:

Kategorija	Najmanji broj stanovnika	Najveći broj stanovnika
NUTS1	3.000.000	7.000.000
NUTS2	800.000	3.000.000
NUTS3	150.000	800.000

U obzir se uzimaju i sledeći kriterijumi:

1) poželjna veličina teritorija;

2) homogenost statističkih regija:

3) prirodno-geografska različitost;

4) istorija, tradicija, i geopolitičke okolnosti - struktura privrede i razvijenost pojedinih regionalnih područja.

Ako u zemlji članici ne postoje administrativne jedinice odgovarajuće veličine za određenu NUTS nivo, prema gore navedenim kriterijima veličine, NUTS nivo stvara se sjedinjavanjem odgovarajućeg broja administrativnih jedinica manje veličine, pri čemu je potrebno voditi računa o geografskim, društveno-ekonomskim, istorijskim, kulturnim i drugim važnim karakteristikama administrativne jedinice.

Uvođenjem Nomenklature u statistički sistem Republike Srbije uvodi se evropski statistički standard za prikupljanje, obradu i prikazivanje podataka na nivoima prostornih jedinica za statističko praćenje kakvo postoji u statističkom sistemu EU. Pri tome su posebno značajni regionalni statistički podaci, odnosno pokazatelji koji će biti temelj za ocenu prihvatljivosti prilikom kandidovanja za pomoć iz strukturnih fondova EU koji osiguravaju raspodelu sredstava EU namenjenih razvoju pojedinih prostornih jedinica (tzv. "statističkih regija"). Stoga je u cilju prikupljanja regionalnih statističkih podataka neophodno postojanje odgovarajuće nomenklature, usklađene s evropskim standardima, kao osnovnog instrumenta bez kojeg se statistički podaci ne mogu prikupljati.

2.2. Primena NUTS u zemljama članicama EU

U pojedinim zemljama članicama NUTS nivoi se određuju u nekoliko koraka. Prvo se analizira administrativni sistem zemlje, a zatim se proverava da li se prikupljaju i objavljuju regionalni podaci na bazi takve regionalne podele, što je obično slučaj. Zatim se analizira prosečna veličina (uglavnom s obzirom na stanovništvo) jedinica na različitim postojećim administrativnim nivoima, kako bi se utvrdilo gde ti nivoi pripadaju u hijerarhiji NUTS. Moguća su dva rešenja:

1) prosečna veličina ispitivanih nivoa više ili manje odgovara nivoima NUTS (prosek drugih zemalja članica EU), u tom slučaju administrativni sistem koji se razmatra prihvata se, bez promena, u potpunosti kao podela NUTS na tom nivou, to znači da se veličina pojedinih jedinica u toj zemlji može bitno razlikovati od prosečne veličine jedinica u EU koje su registrirane na tom nivou NUTS (primer Italije);

2) nijedan administrativni sistem nema prosečnu veličinu proseka EU; u tom slučaju se u saradnji s konkretnom zemljom članicom sprovodi ad hoc podela, spajanjem manjih administrativnih jedinica u "neadministrativne jedinice" (Portugalija).

Proširenje NUTS na nove EU članice

U formalnom smislu regije NUTS ne postoje u zemljama koje nisu članice EU. Međutim, jasno je da je neophodna neka vrsta prihvaćene regionalne podele kao osnove za pregovore o pristupanju.

EUROSTAT je 1996/1997. godine predložio podelu za svaku od 10 zemalja uključenih u PHARE program, koje su prihvaćene 1998. godine. Te su regionalne podele navedene u izdanju EUROSTAT pod naslovom: "Statistical Regions in the EFTA countries and the Central European Countries" (ISBN 92-828-7319-6). Kako su sve te zemlje dobile ili povratile svoju državnu ili političku nezavisnost tokom poslednjih nekoliko godina, u brojnim slučajevima administrativni sistem je trebalo izmeniti kako bi se što brže i lakše obavio težak zadatak privrednog restrukturiranja.

Posledica toga su brojne promene regionalnih podela o kojima je prethodno postignut sporazum između EUROSTAT i konkretnih zemalja. Rumunija je, na primer, zadržala nivo NUTS 3 (judet), ali je izradila novu podelu na drugom nivou, tako da je niz regija trećeg nivoa premešten iz jedne regije (2. nivoa) u drugu.

Poljska je potpuno preoblikovala svoj regionalni sistem, prešavši sa 49 vojvodstava trećeg nivoa na 16 vojvodstava drugog nivoa i zatim pregovarala sa EUROSTAT o sistemu 3. nivoa koji sjedinjuje više manjih regija (4. nivoa). Češka, Bugarska i Slovačka su, takođe, radikalno preoblikovale svoje regionalne podele, a Slovenija je 2000. godine preoblikovala dve svoje regije 3. nivoa.

3. Ekonomska regionalizacija u Republici Srbiji u funkciji pristupa EU fondovima - moguća rešenja

Značaj ekonomskog regionalizovanja i njegova političko-ekonomska dimenzija opredelili su sledeći varijantni pristup:

Varijanta 1.

Regionalizacija u smislu statističkih regiona NUTS 2 izdvaja četiri regiona, ipak prilično neujednačenih po veličini stanovništva: (1) Grad Beograd, (2) centralna Srbija (bez Beograda), (3) AP Vojvodina, (4) AP Kosovo i Metohija.

Na drugom nivou (NUTS 3) uzeti su okruzi unutar predloženih regiona pošto su oni već statistički uspostavljeni. Iz ovakvog određenja NUTS 3 podrazumeva se statističko praćenje osnovnih podataka na bazi kojih bi se utvrđivala ekonomska i socijalna razvijenost, poređenje sa nivoom razvoja regiona kome pripadaju, odnosno, praćenje unutrašnje teritorijalne ravnomernosti. Statistički instrumentarijum bi trebalo nakon toga precizno definisati, upotpuniti i proširiti. Razloge za detaljnije praćenje treba tražiti i zbog primene kompleksnih pokazatelja, kao što su: HDI, indeks preduzetništva, strukturni indikatori, i dr.

Varijanta 2.

Sledeća moguća ekonomska regionalizacija zasniva se na ujednačenijoj veličini regiona po broju stanovnika, tj. stanovništvo se kreće u rasponu od 1,6 do 2 miliona u svim određenim regionima. Praktično, raniji osvrti na regione Grad Beograd, AP Vojvodina i AP Kosovo i Metohija mogli bi se u potpunosti ponoviti, jer su oni potpuno identični. Ostatak Centralne Srbije (bez Grada Beograda) u ovom predlogu regionalizacije podeljen je na dva prilično ujednačena dela - Zapadnu Srbiju i Istočnu Srbiju.

Zapadnu Srbiju kao region čini sedam okruga, bez jednog izrazito snažnog regionalnog centra, što znači radi se o policentričnom prostoru. Ipak se kao regionalni centar izdvaja Kragujevac, s obzirom na njegov značaj u prošlosti, ali i postojeću koncentraciju stanovništva, privrednih aktivnosti, posebno industrije u njemu. Tokom šezdesetih i sedamdesetih godina u tom gradu se stanovništvo izuzetno brzo uvećavalo, pa se može reći da je Kragujevac doživeo demografsku eksploziju nezabeleženu u ostalim gradovima Republike Srbije, izuzev u Gradu Beogradu. Sem toga, argumente izboru Kragujevca za regionalni centar treba tražiti u njegovim kulturnim, obrazovnim i naučno - istraživačkim potencijalima, ima širi uticaj izvan svog regiona. Prostornim planom Republike Srbije (1996. godina) Kragujevac je usvojen kao jedan od šest makroregionalnih centara Republike Srbije (Grad Beograd, Novi Sad, Kragujevac, Užice, Niš i Priština). Na prostoru Zapadne Srbije živelo je početkom 90-tih oko 2 miliona ili oko 25% ukupnog stanovništva Republike Srbije 52, a približno identičan je odnos i početkom tekuće decenije, mada se apsolutni broj smanjio. Tako je ovaj region najveći po broju stanovnika, a u ukupnoj površini Republike Srbije region učestvuje sa 27,3%. Gustina naseljenosti iznosi 83 stanovnika na km2.

Region Istočna Srbija obuhvata devet okruga/subregiona (NUTS 3 nivo). U njemu je kao najsnažniji razvojni centar Grad Niš, sa značajnim privrednim i infrastrukturnim potencijalom (tranzitno središte, železnička i raskrsnica puteva), sa snažnim kulturnim, obrazovnim i naučno-istraživačkim potencijalom. Na prostoru Istočne Srbije živi oko 2 miliona stanovnika (20% stanovništva Republike Srbije), a obuhvata teritoriju od 27,3 hiljade km2. Po tom obeležju ovo je najveći NUTS 2 region (30,9%). Gustina naseljenosti iznosila je 72 stanovnika na km2.

Varijanta 3.

Sa aspekta ekonomskog regionalizovanja u funkciji pristupa EU fondovima, preciznijeg određivanja nivoa razvijenosti, izgradnje regionalnih institucija (regionalnih razvojnih agencija) i statističko-analitičkog monitoringa, ova varijanta je najfunkcionalnija.

Ovakvo rešenje ima jako teorijsko i praktično utemeljenje. Kao najmanje teritorijalne segmente na nivou celine zemlje definisani su NUTS 3 regioni (subregioni), tj okruzi, s obzirom da predstavljaju teritorijalne celine komponovane od više opština povezanih sa centrom prema kome inače gravitiraju. Ekonomska argumentacija ukazuje da se, u regionalizaciji Republike Srbije kao celine, ne bi se smelo ići na manje teritorijalne segmente, jer ne raspolažu odgovarajućim prirodnim, ljudskim i proizvedenim potencijalom koji bi im omogućio da formiraju jača žarišta rasta i izvrše odgovarajuću diverzifikaciju privrednih aktivnosti. Odnosno, postojeće opštine, po pravilu, nemaju uslova za adekvatan i na određeni način kompleksan razvoj na osnovu raspoloživih ekonomskih potencijala. Sem toga, ne mogu samostalno formirati celine kao jača žarišta privrednog rasta među kojima bi se izvršila teritorijalna podela rada, tako da istovremeno čine dobru materijalnu osnovu za zaokružen kompleks društvenih delatnosti - zdravstvo, školstvo, nauku, te kulturne institucije - čije bi aktivnosti mogle samostalno finansirati i jednim delom saučestvovati na višem nivou teritorijalnog organizovanja.

Naravno, u ukupnoj analizi teritorijalnog aspekta razvoja ne mogu se zaobići ni manji segmenti od NUTS 3 nivoa zato što se unutar ekonomskih regiona i pojedinačno uzetih subregiona, mogu uočiti veoma značajne razlike u nivou privredne razvijenosti, pa s tim u vezi i svih ostalih aspekata. No, njihovom rešavanju primereniji je decentralizovan pristup i osposobljavanje lokalnih organa za preduzimanje adekvatnih podsticajnih mera čijom bi se primenom lakše i uz direktnu kontrolu došlo do odgovarajućih rezultata.

U ovoj varijanti regionalne podele čitava Republika Srbija, uključujući AP Kosovo i Metohija, na sledećem nivou dezagregacije podeljena je u devet ekonomskih regiona - Beogradski (isti kao NUTS 2), Istočna Vojvodina (Banat), Zapadna Vojvodina (Bačka i Srem), Istočni region, Južni region, Zapadni, Centralni region, Zapadno Kosovo i Istočno Kosovo. Pri utvrđivanju ekonomskih regiona respektovana je istorijska regionalizacija AP Vojvodine, ali je Srem (Sremski okrug) pripojen i posmatra se kao ekonomski region objedinjeno sa Bačkom, jer po broju stanovnika, pa i veličini teritorije, značajnije zaostaje za ostalima. Nazivi su uzeti kolokvijalno, oni se mogu dodatno definisati.

Broj stanovnika NUTS 2 kreće se u intervalu od 688.000 (Istočna Vojvodina - Banat) do 1.576.000, koeficijent varijacije iznosi 0,284. Ukoliko bi izuzeli Beograd iz analize, pošto se radi o metropoli, ekstremno gusto naseljenom prostoru, koji se po mnogo čemu razlikuje od ostalih, razlike bi se smanjile, ekstremi bi varirali u odnosu 1,95:1 (Zapadna Vojvodina: Istočna Vojvodina), pa i tome odgovarajući koeficijent varijacije (0, 266).

Podaci o varijanti 3, NUTS 2 regioni, sadržani su u tabeli 26, i to:

Tabela 26.

NUTS 2		BDV /st. (000) (2005.)	Zarade po zap. (2003- 2005.)	Stopa zap. (Prosek 2004, 2005.)	Stopa nezap. (Prosek 2004, 2005.)	Indeks razvoja MSP po st. USD (2005.)	Br. nezap. na 1 slobodno radno mesto	Dem. pražnjenje (1971- 2002)	Ineks starenja (2002)	Nivo obrazovanja mladih 20-24 (2002)	HDI (2002- 2004)	Putna mreža (2002)	Broj PTT na 100 st. (2002- 2004)	% st. bez pristupa vod. i kanaliz. u uk. st.
	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13
Grad Beograd	1	248,6	18.047	38,2	0,047	2.976,8	0,121	30,3	0,968	90,0	0,927	72,8	42,8	0,82
Istočna Vojvodina	2	78,1	14.671	22,9	0,026	411,6	0,044	-9,5	1,011	76,5	0,813	62,1	28,0	0,123
Zapadna Vojvodina	3	110,0	14.437	26,8	0,028	821,3	0,047	8,5	1,049	82,6	0,804	59,3	30,5	0,168
Istočni region	4	61,3	12.496	23,5	0,035	194,5	0,057	-13,5	0,826	73,4	0,672	62,0	30,3	0,035
Južni region	5	49,7	10.053	27,7	0,024	167,8	0,036	-9,5	1,006	77,5	0,655	46,2	27,0	0,043
Zapadni region	6	59,.4	11.755	22,0	0,028	245,0	0,040	-2,3	1,028	78,2	0,688	43,8	28,2	0,035
Centralni region	7	73,4	11.561	24,7	0,029	331,0	0,038	7,5	1,048	80,8	0,688	50,2	29,1	0,047
REPUBLIKA SRBIJA	8	115,0	14.350	27,5	0,031	724,2	0,054	4,1	0,993	81,4	0,787	50,7	32,0	0,058
Disperzija pokazatelja
Minimum NUTS2		49,7	10.053	22,0	0,024	167,8	0,036	-13,5	0,826	73,4	0,655	43,8	27,0	0,035
Maksimum NUTS2		248.6	18.047	38,2	0,047	2.976,8	0,121	30,3	1,049	90,0	0,927	72,8	42,8	0,182
Standardna devijacija NUTS2		69,5	2.655,4	5,5	0,008	1.012,8	0,030	15,3	0,078	5,4	0,101	10,3	5,4	0,1
Prosek NUTS2		97,2	13.288	26,5	0,031	735,4	0,055	1,6	0,991	79,9	0,750	56,6	30,9	0,1
Koeficijent varijacije NUTS2		0,7149	0,200	0,209	0,249	1,377	0,549	9,257	0,078	0,067	0,135	0,182	0,175	0,723

Kao što se i očekuje, razlike se dalje šire kad se posmatraju odnosi među subregionima (NUTS 3) u Republici Srbiji. Najbrojnije stanovništvo ima Grad Beograd (1.576.124) - pošto je ova teritorija istovremeno tretirana i kao subregion, a najmalobrojnije Toplički okrug (102.075). Iz analize disperzije obeležja broja stanovnika proizlazi da tome odgovara koeficijent varijacije od čak 1,105 što se ocenjuje kao dosta visoka vrednost. Ukoliko bi Grad Beograd kao specifičan, gusto naseljen prostor izuzeli, razlike među subregionima su značajnije nego između ekonomskih regiona (koeficijent varijacije 0,422).

Po veličini teritorije koju zahvataju manje su razlike među regionima (NUTS 2), što se vidi i iz manjeg koeficijenta varijacije (0,424) u odnosu na prethodne kod broja stanovnika. Ekstremi se nešto bliži u veličini teritorije okruga (NUTS 3), što potvrđuje i manja vrednost koeficijenta varijacije (0,292). Nivo razvijenosti NUTS 2 meren narodnim dohotkom po stanovniku kretao se 2004. godini u nešto užoj srazmeri (2,47:1), pa je na ovom nivou posmatranja koeficijent varijacije, kao relativna mera disperzije, nešto niži (0,399).

Ukoliko bi na sve subregione u Republici Srbiji primenili kriterijume po kojima se regioni unutar EU53 kvalifikuju za korišćenje sredstava Evropskog fonda za regionalni razvoj, i ostalih strukturnih fondova, kada ispunjavaju i druge uslove predviđene politikom Unije, od ukupno dvadeset pet subregiona obuhvaćenih analizom, njih četrnaest imaju društveni proizvod po stanovniku manji od 75% proseka Republike Srbije (Podunavski, Sremski, Borski, Zaječarski, Pomoravski, Jablanički, Pčinjski, Pirotski, Toplički, Zlatiborski, Kolubarski, Mačvanski, Rasinski, Raški i Šumadijski okrug). Što znači da, kad bi se pošlo od kriterija Unije i oni primenili na subregione u Republici Srbiji, napred pobrojanih 14 ispunjavaju jedan od uslova kojim se kvalifikuju da koriste mehanizam predviđen za podsticanje njihovog razvoja. Analiza ukazuje da se broj subregiona čija se vrednost društvenog proizvoda po stanovniku manja od 75% proseka zemlje udvostručio prema rezultatima s početka tekuće decenije (2001. godina), iz čega sledi zaključak da se na subregionalnom (NUTS 3) nivou razlike povećavaju.

_____________________________
52 U ovom pregledu nisu sadržani podaci koji se odnose na AP Kosovo i Metohija, jer u toj Pokrajini nije izvršen popis stanovništva 2002. godine, tako da su korišćeni podaci iz 1991. godine.
53 European Commission, Structural Funds and ther Coordination with the Cohesion Fund; Guidelins for Programmers in the Period 2000-2006, Office for Official Publications, Brussels, 1999, Inforegio 5/2000.

VI STRATEGIJA RAZVOJA INSTITUCIJA

1. Postojeća institucionalna osnova

1.1. Zakonska i druga regulativa

Velike razlike u nivou razvijenosti regiona u Republici Srbiji, između ostalog, posledica su nepostojanja neophodnog institucionalnog okvira za ravnomerniji regionalni razvoj, koji bi omogućio fleksibilnost u formulisanju ciljeva, mehanizama i instrumenata regionalne politike.

Republika Srbija još uvek nema zakon, strategiju i politiku regionalnog razvoja, a takođe, nije izgrađena ni institucionalna mreža (regionalne razvojne agencije ili slične institucije), koja bi predstavljala kadrovsku, organizacionu i programsku podršku nerazvijenim područjima. Zbog ovakvog institucionalnog vakuuma, država nije u stanju da planski i na celovit način ponudi dugoročna rešenja za sve teži položaj pojedinih opština, pa i čitavih regiona (oblasti) kao što su Jug Srbije, Borski basen (Istočna Srbija), Stari Ras i nekadašnji industrijski centri sa rastućim ekonomskim, socijalnim i političkim tenzijama.

Institucionalna ograničenja koja predstavljaju ozbiljnu prepreku u definisanju i sprovođenju regionalne politike, koja će se zasnivati na savremenom konceptu regionalnih politika zemalja EU, mogu se grupisati u nekoliko osnovnih:

1) pristup regionalnom razvoju Republike Srbije ima svoja ograničenja u dosadašnjem razvoju, koji se temelji na naglašenom sektorskom, a ne na integralnom konceptu, što se može sagledati iz brojnih neusklađenih akcija resornih ministarstava i drugih državnih institucija. Sektorski pristup rezultirao je, među ostalim, preklapanjem, nekoordiniranošću, koncentracijom samo na određene segmente razvoja, čime je onemogućeno postizanje sinergetskih efekata;

2) zakonski interregnum. Još uvek nije donet jedinstveni zakonski akt koji bi suštinski regulisao problematiku regionalnog razvoja Republike Srbije. Zakon o NRP za period do 2005. godine (usvojen decembra 1995. godine), precizirao je kriterijume kojima se određuju nerazvijena i najnerazvijenija područja u Republici Srbiji. Od januara 2005. godine ne postoji ni jedan zakon koji bi regulisao status nerazvijenih opština, a time i mogućnosti prioritetnog podsticanja ulaganja u njihove privredne i neprivredne aktivnosti;

3) s prethodnim ograničenjem je u direktnoj vezi i nedostatak jasnog, celovitog i zakonski utemeljenog institucionalnog okvira za sprovođenje regionalne politike. Kao koordinirajuće telo formiran je (oktobra 2005. godine) Savet za regionalni razvoj i regionalne kapitalne investicije. Međutim, na regionalnom nivou, za usmeravanje, sprovođenje i monitoring politike regionalnog razvoja, kao i pripremu regionalnih strateških programa, nije nadležna ni jedna institucija. Ove aktivnosti trebalo bi da obavljaju odgovarajuće regionalne razvojne institucije. Nedefinisan institucionalni okvir rezultirao je izostankom koordiniranog planiranja razvoja, nedovoljnom povezanošću opština i okruga pri definisanju razvojnih inicijativa, protoka informacija i usklađivanja nacionalnih, regionalnih i lokalnih razvojnih ciljeva i prioriteta - s ciljem optimalnog iskorišćavanja celokupnih razvojnih resursa i potencijala zemlje;

4) neadekvatno praćenje i vrednovanje ulaganja i usmeravanje državnih podsticaja u nerazvijena područja, nedovoljna transparentnost i nekoordiniranost, predstavlja dodatno ograničenje za sagledavanje efekata državne pomoći (kroz ulaganja Fonda za razvoj Republike Srbije i resornih ministarstava). Nepostojanje sistema za praćenje utrošenih sredstava, izostanak evaluacije efekata korišćenih sredstava, nepostojanje jasnih procedura i kriterijuma za dodelu finansijskih sredstava, kao i osnovnog instrumenta - zakona - koji bi definisao nerazvijena područja i uslove za njihovo podsticanje, ograničavajuće deluje na ublažavanje regionalnih disproporcija u Republici Srbiji.

Republika Srbija se na početku 2000. godine suočila sa "bipolarnim" regionalnim debalansom. Naime, do kraja 90-tih godina Republika Srbija je imala "tradicionalno" nerazvijeno područje54, a period druge polovine 90-ih kojem su pečat dali sankcije, bombardovanje i "ekonomska politika preživljavanja", rezultiralo je pojavom nove grupacije nerazvijenih opština - tzv. opštine "tranzicionog siromaštva". To su u stvari, industrijski centri - giganti srpske privrede, koji su bili u ranijem periodu nosioci ukupnog razvoja opštine kao i šireg područja. Kao instrument regulisanja statusa nove grupacije nerazvijenih, Vlada donela je Uredbu o kriterijumima i pokazateljima za utvrđivanje devastiranih područja (2004. godina), koja je bila samo prelazno rešenje da se u periodu institucionalnog vakuma utvrde mehanizmi i kriterijumi za dodelu podsticajnih sredstava opštinama, koje su tokom 90-ih godina izgubila više od 2/3 narodnog dohotka.

Od 2005. godine za dodelu sredstava Fonda za razvoj Republike Srbije tradicionalnim nerazvijenim opštinama, osnovni kriterijum bio je samo ostvareni dohodak po stanovniku koji je ispod 50% proseka Republike Srbije. Ostale opštine koje su imale druge specifične probleme (demografski devastirane opštine, opštine sa visokom stopom nezaposlenosti, sa strukturnim problemima, opštine kojima je granica limitirajući faktor), ostale su u institucionalnoj "senci".

Generalno, do početka reformskog perioda Republika Srbija je gubila svoju ekonomsku supstancu na "tri koloseka":

1) bankrotiranjem velikih sistema, bez izgleda za skoriju i ozbiljniju "rehabilitaciju";

2) nedovoljno stimulativnim merama usporio se proces otvaranja novih MSP;

3) političko-privredni uslovi nisu "otvorili vrata" stranim investicijama.

Tako su nerazvijena područja još više zaostajala u razvoju, a problemi industrijskih centara rešavani su povremenim budžetskim subvencijama. Najveći problem (nedostatak) tadašnje podrške nerazvijenom području je:

1) što nije postojala ni jedna nadležna institucija (u okviru ili izvan resornog ministarstva) koja bi nadgledala i uticala na sprovođenje regionalne politike i usmeravala sredstva u privredna područja i oblasti;

2) što nije postojao razrađen sistem koordinacije između institucija koje su odvajale sredstva za ova područja;

3) što se programska osnova zasnivala na definisanju prioriteta ali bez monitoringa i evaluacije u određenom vremenskom periodu.

_____________________________
54 Pretežno opštine na Jugu Srbije, područje Starog Rasa i opštine na AP Kosovu i Metohiji.

1.2. Nosioci regionalne politike

Nedostatak osmišljene i konzistentne politike u regionalnom razvoju i odgovarajuće institucionalne podloge, ostavilo je ozbiljne posledice na dalji razvoj svih regiona Republike Srbije.

Nosioci regionalne politike u Republici Srbiji su MP, Ministarstvo rada, zapošljavanja i socijalne politike (u daljem tekstu: MRZSP), RZR, Fond za razvoj Republike Srbije, Nacionalna služba za zapošljavanje (u daljem tekstu: NZS) i republičke agencije. Takođe, brojna druga ministarstva su nadležna za pojedine aspekte podsticanja regionalnog razvoja. Nadležnosti u oblasti regionalnog razvoja pojedinih institucija su:

1) Ministarstvo privrede - podsticanje razvoja privrede i nedovoljno razvijenog područja;

2) Ministarstvo finansija - finansiranje lokalne samouprave;

3) Ministarstvo rada, zapošljavanja i socijalne politike (u daljem tekstu: MDULS) - politika zapošljavanja;

4) Ministarstvo za državnu upravu i lokalnu samoupravu - lokalna samouprava i teritorijalna organizacija;

5) Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede - ruralni razvoj;

6) Ministarstvo za ekonomske odnose sa inostranstvom - donacije i pomoć;

7) Ministarstvo za kapitalne investicije - prostorno planiranje i urbanizam.

Posebne organizacije:

1) Republički zavod za razvoj - nadležan je za obavljanje stručnih poslova koji se odnose na strategiju i politiku regionalnog razvoja, kao i strategije, politike i analize svih privrednih i društvenih delatnosti;

Od novih institucija najvažnije su:

1) Republička agencija za razvoj MSP i preduzetništvo;

2) Agencija za razvoj lokalne infrastrukture.

U dosadašnjem koncipiranju i sprovođenju politike regionalnog razvoja uloga države se odnosila na redistribuciju finansijskih sredstava preko odobrenih kredita Fonda za razvoj pod uslovima povoljnijim od tržišnih. Zato bi novim zakonskim rešenjima trebalo definisati da, u budućem periodu, za sprovođenje efikasne regionalne politike budu nadležni Savet za ravnomerni regionalni razvoj i regionalne kapitalne investicije i odgovarajući organ, odnosno organizacije za regionalni razvoj na nacionalnom i regionalnom nivou.

Osnovni nedostatak dosadašnje zakonske regulative iz oblasti regionalnog razvoja odnosi se na nedefinisanje glavnog nosioca regionalne politike. Tačnije, MP je nadležno za sprovođenje politike regionalnog razvoja, ali je praksa pokazala da usled rastućih i specifičnih regionalnih problema, Republici Srbiji nedostaje operativno telo koje bi koordiniralo rad, usmeravalo i kanalisalo aktivnosti i mere prema utvrđenim strateškim ciljevima.

Nosioci politike regionalnog razvoja treba da uvažavaju ekonomske kriterijume, kako bi sva područja ostvarila najveće ekonomske efekte.

U periodu posle 2000. godine brojni međunarodni programi na nacionalnom i lokalnom nivou predstavljali su instrument za programsko i institucionalno jačanje i prilagođavanje zakonodavstva i mehanizama nadležnih institucija u svim oblastima pre svega, vanprivrede. Pitanje reforme državne administracije je dobilo svoj poseban značaj.

U tom kontekstu jedan od važnih programskih usmerenja, kada je u pitanju regionalna problematika, odnosi se na Program regionalnog socio-ekonomskog razvoja (Regional Socio-Economic Development Program), koji je 2003. godine pokrenula EAR.

Glavni cilj projekta bio je doprinos ekonomskoj i socijalnoj koheziji celokupne populacije u Republici Srbiji promocijom regionalnog ekonomskog razvoja. Kao rezultat ovog projekta u sedam okruga Republike Srbije formirane su tri regionalne kancelarije (Zrenjanin, Kragujevac i Leskovac) koje imaju za cilj upravljanje regionalnim razvojnim aktivnostima. Usled zakonskog vakuuma, ove kancelarije predstavljaju probno regionalno izvršno telo kao preteču budućeg formiranja (prerastanja u regionalne razvojne institucije). Kancelarije su se pokazale kao vrlo efikasne i njihove aktivnosti najkonkretnije su bile usmerene na indentifikaciju problema i mogućnosti razvoja datog područja za koje su nadležne. Ovo je rezultiralo izradom tri Integrativna programa socio-ekonomskog razvoja (za područje Banata, Juga Srbija i Centralne Srbije) koja su pokrila razvojne prioritete 45 opština u Republici Srbiji. Međutim, status ovih kancelarija nije rešavan na osnovu Zakona o javnim agencijama, ni na osnovu zakonskih rešenja o osnivanju regionalnih institucija koja imaju niz specifičnosti (kadrovi, metodologija pripreme i izrade programa, koordinirajuća uloga, finansijska usmerenost, organizovanje posebnog tela za programsku podršku i sl.).

1.3. Finansiranje regionalnog razvoja

Finansiranje regionalnog razvoja i sistem podsticanja nedovoljno razvijenih opština u dosadašnjem periodu, odvija se putem direktnih i indirektnih podsticaja koji se realizuju preko ministarstava i fondova nacionalnih institucija. Od 2000. godine, najznačajnije direktne mere podsticajne politike ostvaruju se kroz sredstva koja obezbeđuju sledeće institucije:

1) Fond za razvoj Republike Srbije;

2) Specijalizovani budžetski fondovi;

3) Fond za razvoj AP Vojvodine;

4) Garancijski fond;

5) Nacionalna služba za zapošljavanje;

6) Republička agencija za razvoj MSP i preduzetništva;

7) Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede;

8) Nacionalni investicioni plan;

9) lokalni fondovi (Fond za razvoj opštine Leskovac).

(1) Fond za razvoj Republike Srbije. Zakon o Fondu za razvoj Republike Srbije (1992. godine), donet je u sklopu izmena privredno sistemskih i funkcionalnih rešenja, čime se nastavila politika pružanja materijalne podrške u cilju ostvarivanja ravnomernog regionalnog razvoja. Sadašnji izvori sredstava Fonda za razvoj Republike Srbije obezbeđuju se iz: budžeta Republike Srbije, anuiteta po osnovu kreditnih plasmana i sredstava solidarne pomoći i drugih sredstava međunarodnih finansijskih organizacija koja se odobravaju za podsticanje zapošljavanja i realizaciju regionalnih programa. Ova sredstva se koriste za finansiranje programa koji su namenjeni za: podsticanje privrednog razvoja, podsticanje ravnomernog regionalnog razvoja, unapređenje konkurentnosti domaće privrede, podsticanje razvoja proizvodnog zanatstva i uslužnih delatnosti i podsticanje zapošljavanja uključujući programe za početnike.

U periodu od 1994. do 2006. godine Fond za razvoj Republike Srbije je učestvovao u finansiranju 6.198 programa iz oblasti privrednog i regionalnog razvoja (od kojih je 124 programa, u iznosu od 17,8 miliona evra, bilo usmereno na područje AP Kosovo i Metohija). Od ukupne predračunske vrednosti (1,9 milijardi evra), iz sredstava Fonda za razvoj Republike Srbije izdvojeno je 629,7 miliona evra. Najveći deo sredstava Fonda za razvoj Republike Srbije (57,2%, odnosno 360,4 miliona evra) odobren je za realizaciju 3.719 novih investicionih programa. Za modernizaciju i revitalizaciju odobreno je 36,8% (232,0 miliona evra za 2.239 programa), dok je za 240 programa namenjeni za trajna i obrtna sredstva, odobreno 37,2 miliona evra.

Na NRP području Fond za razvoj Republike Srbije je učestvovao u finansiranju 1.147 programa iz oblasti privrednog i regionalnog razvoja. Od ukupne predračunske vrednosti (332,9 miliona evra), iz sredstava Fonda za razvoj Republike Srbije izdvojeno je 126,6 miliona evra. Najveći deo sredstava Fonda za razvoj (56,5%, ili 71,5 miliona evra) bio je odobren je za realizaciju 668 novih investicionih programa. Za modernizaciju i revitalizaciju bilo je odobreno 37,5% (47,5 miliona evra za 417 programa), dok je za 106 programa koji su bili namenjeni za trajna i obrtna sredstva odobreno 7,5 miliona evra.

Na NRP ulaganja u nove programe su povećana u 2006. godini za oko 2 puta u odnosu na 2001. godinu (za 26 novih programa u 2001. godini odobreno je 2,9 miliona evra, dok je za 106 nova programa u 2006. godini odobreno 5,2 miliona evra). Međutim, svojom aktivnošću Fond za razvoj Republike Srbije nije u potpunosti ostvario jednu od svojih osnovnih funkcija, a to je da najnerazvijenija područja imaju veću materijalnu podršku u odnosu na ostala područja. Neravnomernost u obimu korišćenja sredstava Fonda za razvoj Republike Srbije ogleda se u niskom učešću ovog područja u ukupnim sredstvima Fonda za razvoj Republike Srbije, koje je u 2001. godini iznosio 13,6%, a u 2006. godini 14,2%. Polazna osnova za usmeravanje sredstava Fonda za razvoj Republike Srbije zavisila je od broja i kvaliteta podnetih investicionih programa. S tim u vezi, usledile su i odgovarajuće razlike u strukturi odobrenih sredstava.

Teritorijalna neravnomernost izrazitija je ukoliko se posmatraju pojedinačne opštine koje su koristile sredstva Fonda za razvoj Republike Srbije. Najveći deo sredstava, posebno u periodu 2001-2006. godine, odobren je korisnicima iz razvijenijih opština. Upoređujući period do 1990. godine, kada je Fond za razvoj Republike Srbije 66% odobrenih sredstava izdvajao za nerazvijene opštine, u periodu 2001-2006. godine ovo područje učestvovalo je sa svega 20,1%. Razlozi se mogu naći u činjenici da su se do 90-tih godina podsticajnim sredstvima bespovratno finansirali posebni programi za nerazvijeno područje (izrada studija, programa, projekata, investiciono-tehničke dokumentacije, obezbeđivanje kadrova i dr.), odnosno da od 2001. godine, kada su uslovi dobijanja kredita zahtevala programsku pripremljenost nerazvijene opštine, zbog nedovoljnog kadrovskog potencijala, nisu mogle da konkurišu kvalitetnim programima.

U posmatranom periodu najviše sredstava odobreno je Gradu Beogradu (71,7 miliona evra za 638 programa, ili 11,4% ukupnih sredstava). Od ostalih opština (gradova) u ukupnim sredstvima najviše su participirali Grad Kragujevac (3,9%), zatim Kraljevo (3,2%), Niš (2,4%), Loznica i Novi Pazar (2,0%), Užice (1,8%), Novi Sad (1,7%), Kruševac i Valjevo (po 1,6%), Bujanovac, Leskovac i Čačak (po 1,5%). Ove opštine zajedno participirale su sa ukupno 36,1%. S druge strane, opštine Malo Crniće, Sečanj, Žabari, Trgovište, Bosilegrad, Doljevac, Mali Zvornik i Crna Trava participirale su sa 1,3% za 79 programa (8,3 miliona evra) u periodu od 1994 do 2006. godine. Ulaganja Fonda za razvoj Republike Srbije po okruzima kreću se od 1,0% do 11,7% u ukupno odobrenim sredstvima. Ulaganja u Pčinjski, Toplički i Jablanički okrug, kojima regionalno pripada najveći broj nerazvijenih opština, iznosila su 10,6% što zajedno iznosi manje nego ulaganje u Grad Beograd.

Podaci o odobrenim sredstvima po okruzima od 1994. do 2006. godine, sadržani su u tabeli 27, i to:

Tabela 27.

OKRUG	Odobrena sredstva u EUR		Broj programa		Ukupna sredstva = 100
Grad Beograd	71.734.288		638		11,7
Severnobački	10.843.844		76		1,8
Srednjobanatski	6.405.535		61		1,0
Severnobanatski	9.354.980		56		1,5
Južnobanatski	18.995.213		171		3,1
Zapadnobački	10.120.376		63		1,7
Južnobački	33.679.447		227		5,5
Sremski	16.968.548		208		2,8
Mačvanski	36.696.125		386		6,0
Kolubarski	20.944.782		202		3,4
Podunavski	11.349.383		122		1,9
Braničevski	15.251.099		139		2,5
Šumadijski	36.570.236		581		6,0
Pomoravski	19.475.081		185		3,2
Borski okrug	14.296.165		201		2,3
Zaječarski	13.208.920		139		2,2
Zlatiborski	43.851.752		547		7,2
Moravički	28.069.529		278		4,6
Raški	52.035.833		511		8,5
Rasinski	27.463.565		283		4,5
Nišavski	39.399.918		328		6,4
Toplički	20.696.781		174		3,4
Pirotski	10.098.350		120		1,7
Jablanički	23.512.563		199		3,8
Pčinjski	20.722.885		176		3,4
	611.745.196		6.071		100,0
Kosovo i Metohija	17.824.383		124
Programi koji su realizovani na više opština	173.850		3
UKUPNO	629.743.429		6.198

Posmatrajući strukturu odobrenih sredstava po granama delatnosti, najviše programa (2.551) i sredstava na nivou Republike Srbije odobreno je za agrokompleks (44,2%), zatim za metalnu (12,6%), drvnu (10,7%), hemijsku (8,2%) i tekstilnu industriju (4,6%). Na nerazvijenom području, takođe, se najviše ulagalo u agrokompleks (51,9%), drvnu industriju (10,8%), metalnu industriju (6,5%) i hemijsku industriju (5,0%).

Realizacijom programa od 2004. do 2006. godine planirano je otvaranje 38.873 novih radnih mesta na nivou Republike Srbije i 5.287 na nerazvijenom području.

2) Materijalni okvir politike regionalnog razvoja, odnosio se i na korišćenje i usmeravanje sredstava specijalizovanih budžetskih fondova55 i iz drugih budžetskih pozicija, u skladu sa opredeljenjima politike regionalnog razvoja i rešenjima iz Zakona o nedovoljno razvijenim područjima Republike Srbije za period do 2005. godine (donet 1995. godine).

3) Fond za razvoj AP Vojvodine. Osnovni izvori finansiranja Fonda za razvoj AP Vojvodine su: sredstva ostvarena prodajom subjekata privatizacije čije je sedište na teritoriji AP Vojvodine, sredstva obezbeđena u budžetu AP Vojvodine, sredstva prikupljena od donacija i pomoći stranih i domaćih pravnih i fizičkih lica, sredstva ostvarena izdavanjem i prometom hartija od vrednosti, sredstva iz anuiteta po osnovu kreditnih plasmana i sredstva međunarodnih finansijskih organizacija i finansijskih institucija. Sredstva su namenjena za: razvoj poljoprivrede i prehrambeno prerađivačke industrije, osnivanje i razvoj preduzetništva malih i srednjih preduzeća, povećanje zaposlenosti, naročito rešavanje problema radno angažovanih lica koji su u procesu tranzicije ostali bez posla, povećanje izvoza, supstitucija uvoza, povećanje stepena inovativnosti, štednju energije kroz pronalaženje alternativnih rešenja, uvođenje menadžment sistema kvaliteta, zaštitu životne sredine i ravnomerni regionalni razvoj.

4) Garancijski fond. Garancijski fond je konstituisan na osnovu Zakona o Garancijskom fondu radi obezbeđivanja uslova za podsticanje razvoja poslovanja MSP, preduzetnika i poljoprivrednika u Republici Srbiji. Garancijski fond je neprofitna institucija spremna da pokriva rizik poslovnih banaka (izdavanjem garancija u njihovu korist na ime obezbeđenja dela kredita) prilikom odobravanja kredita privrednim subjektima, ukoliko su njihovi projekti profitabilni, a ne ispunjavaju neki od uslova za odobravanje kredita. Garancijski fond u okviru svoje delatnosti podstiče kreditiranje privrednih subjekata, garantovanjem dela kredita koje banke i druge finansijske organizacije u Republici Srbiji odobravaju privrednim subjektima, sa kvalitetnim razvojnim programima. Obavljanjem svoje delatnosti, odnosno odobravanjem garancija za kredite, ima za cilj podsticanje zaposlenosti, povećanje životnog standarda, regionalni razvoj, jačanje međunarodnih trgovinskih veza i povećanje izvoza, pogotovo u zemlje EU i povećanje raspoloživih sredstava za ostale društvene sektore (obrazovanje, zdravstvo, penzione fondove i sl).

5) Nacionalna služba za zapošljavanje. Imajući u vidu ulogu NSZ u realizaciji i implementaciji Strategije razvoja MSPP, koju je usvojila Vlada, posebno su razvijane aktivnosti koje vode ka povećanju zaposlenosti. Sredstva su se odobravala za programe kojima se obezbeđuje zapošljavanje u: proizvodnim i izvozno orijentisanim oblastima, poljoprivredi, posebno na brdsko-planinskom području, privredno nedovoljno razvijenom području, u tercijalnim delatnostima i dr.

6) Republička agencija za razvoj MSPP. Sredstva RAMSPP obezbeđuju se iz budžeta Republike Srbije, donacija, priloga i sponzorstava domaćih i stranih pravnih i fizičkih lica. Osnovni cilj RAMSPP je da podrži razvoj i interese malih i srednjih preduzeća, u funkciji: dinamiziranja regionalnog privrednog razvoja i izmene privredne strukture, efikasnijeg rešavanja pitanja nezaposlenosti, supstitucije uvoza i povećanja konkurentnosti MSP, podsticanja različitih oblika saradnje sa velikim preduzećima, uvođenja savremenih tehnologija i povećanja inovativnosti (preduzetnički inkubatori, inovativni centri...), racionalnijeg korišćenja poslovnog prostora i opreme, unapređenja kvaliteta; automatizacije i kompjuterizacije i dr.

7) Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede. Razvoj poljoprivrede i prerada poljoprivrednih proizvoda, identifikovan kao jedan od prioriteta u Strategiji razvoja poljoprivrede i, u skladu s tim, pokrenut je od 2004. godine postupak registracije poljoprivrednih gazdinstava, kako bi se koristila sredstva budžeta namenjena za premije, subvencije i kreditiranje. Sva registrovana poljoprivredna gazdinstva mogu konkurisati za kratkoročne i dugoročne kredite koji se realizuju kod ovog ministarstva preko Fonda za razvoj Republike Srbije i poslovnih banaka.

8) Nacionalni investicioni plan. U cilju što efektivnijeg korišćenja investicija od privatizacionih prihoda kao i kredita međunarodnih finansijskih institucija (Svetska banka, Evropska investiciona banka, EBRD) i predpristupnih fondova EU, Vlada je usvojila NIP za period od 2006 do 2011. godine. NIP ističe prednost onim projektima koji su prepoznatljivi kao prioriteti i preporuke Nacionalne strategije za pristupanje EU, kojima će se na duži vremenski rok, obezbediti rast zaposlenosti, održivi i dinamičan privredni razvoj kao i ravnomerni razvoj svih regiona u Republici Srbiji. Značajna sredstva biće investirana u regione kojima redovna budžetska sredstva nisu dovoljna za ubrzani napredak. Finansiranje razvoja NRP (čiji je korigovani narodni dohodak do 55% nivoa Republike Srbije) i pravo na korišćenje posebnih sredstava, sadržana su u sledeća tri programa, koje sprovodi MF, MP, Fond za razvoj Republike Srbije i organi LS:

- Program kreditiranja u cilju podsticanja investicija i povećanja zaposlenosti u nerazvijenim opštinama;

- Program kreditne podrške za početnike;

- Program kreditiranja nezaposlenih fizičkih lica, lica proglašenih tehnološkim viškom, kao i inovatora kroz odobravanje mikrokredita za zapošljavanje.

9) Lokalni fondovi. Fond za razvoj opštine Leskovac ustanovljen je u cilju bržeg ekonomskog razvoja opštine Leskovac, osnivači Fonda - Svetska banka, UNDP, Vlada i Opština Leskovac - odobravaju sredstva za programe iz oblasti poljoprivrede, infrastrukture i ubrzaniji razvoj preduzetništva.

_____________________________
55 Jedan od najznačajnijih izvora finansiranja NRP predstavljala su sredstva za realizaciju Programa revitalizacije sela. Ostali budžetski fondovi bili su: Republički Fond za zaštitu, korišćenje, unapređenje i uređenje poljoprivrednog zemljišta, Fond za vode, Fond za šume, Fond za puteve (Direkcija za puteve), sredstva za geološka istraživanja (Ministarstvo za energetiku i rudarstvo), sredstva za naučno-tehničke programe (Ministarstvo za nauku), sredstva za programe i investiranje u oblast društvenih delatnosti (Ministarstvo prosvete i sporta), sredstva za zaštitu životne sredine (preko istoimenog Ministarstva) i jedan od najznačajnijih vidova pružanja materijalne podrške na nivou Republike su sredstva tadašnjeg Republičkog zavoda za tržište rada.

1.4. Problemi koordinacije

U sprovođenju politike regionalnog razvoja i bržeg razvoja nerazvijenih područja učestvuje veliki broj institucija i subjekata. Problemi koordinacije njihovog rada i aktivnosti proizilaze iz formalno-pravnog statusa nosilaca pojedinih funkcija kao i iz funkcionalne nemoći privredno-sistemskog instrumentarijuma i institucionalnih rešenja u vezi sa upravljanjem i usmeravanjem razvojnih procesa. Zbog toga, sa dosta poteškoća se realizuju one aktivnosti koje nisu skopčane sa finansijskim problemima.

Problem koordinacije u koncipiranju i sprovođenju politike regionalnog razvoja ne može se uspešno prevazići bilo kakvim parcijalnim rešenjima. Cilj je da se obezbedi integracija i usklađenost delovanja velikog broja finansijskih i drugih institucija u sprovođenju ove politike. Takođe, neophodno je objedinjavanje brojnih aktivnosti za razvoj privrede, privredne infrastrukture i društvenih delatnosti, kao i blagovremeno delovanje i reagovanje na sve promene u privrednom sistemu i obezbeđenje ravnopravnog tretmana svih područja u korišćenju sredstava mehanizama i mera politike podsticanja. S tim u vezi, naročito je važno usaglašavanje brojnih aktivnosti koji se odnose na programsko-razvojno pripremanje, pružanje raznovrsnih oblika tehničke i druge pomoći i potpuno informisanje svih učesnika u sprovođenju regionalne politike.

Ravnomeran regionalni razvoj traži potpuno koordinisanu saradnju sa svim institucijama (Savet za regionalni razvoj, ministarstva, regionalne agencije, lokalne zajednice) koje su uključene u različite aspekte regionalnog razvoja, kao što su privredni razvoj, ruralni razvoj, razvoj infrastrukture, socijalni razvoj, lokalni razvoj, zaštita životne sredine i dr. Partnerstvo i uspostavljena saradnja na svim nivoima vlasti jasnije će definisati razvojne potrebe i projekte u regionima. Planiranje i korišćenje finansijskih sredstava takođe zahteva dobru koordinaciju svih učesnika, naročito prema korišćenju sredstava predpristupnih fondova EU.

Regionalna razvojna politika vodiće se na osnovu ove strategije, što podrazumeva koordinaciju između Vlade, nadležnih nacionalnih i regionalnih institucija za regionalni razvoj, kao i lokalnih zajednica sa ciljem integrisanja dugoročne regionalne politike u ukupnu razvojnu politiku zemlje. Politika regionalnog razvoja biće kompatibilna strukturnom prilagođavanju privrede Republike Srbije i njenom integrisanju u neposredno i globalno okruženje.

2. Nova institucionalna rešenja

Ravnomerni regionalni razvoj predstavlja jedan od osnovnih strateških dugoročnih ciljeva Republike Srbije i politike regionalnog razvoja kojim se, pre svega, obezbeđuju uslovi za ublažavanje regionalnih disproporcija, racionalnije korišćenje privrednih resursa, preusmeravanje nepovoljnih demografskih tokova i smanjivanje razlika u životnom standardu stanovništva.

Kao što je akcentirano u Nacionalnoj strategiji Republike Srbije za pristupanje EU "bez jakih, osposobljenih i stabilnih institucija neće biti moguće postići željene dugoročne rezultate na bilo kom drugom polju, što su uostalom pokazala i iskustva drugih zemalja u tranziciji." Praksa zemalja članica EU kao i zemalja u tranziciji, pokazuje da je oblast regionalnog razvoja institucionalizovana kroz osnivanje različitih institucija na federalnom (saveznom), regionalnom ili lokalnom nivou, u vidu ministarstva, instituta, kancelarija, departmana, asocijacija, agencija, zavoda, biroa i sl. Aktualizacija ovog problema ima za cilj uspostavljanje vertikalne i horizontalne mreže regionalnih institucija koje će imati poseban značaj u procesu integracije Republike Srbije u EU.

2.1. Zakonodavni okvir

Zakon kojim bi se uredila oblast regionalnog razvoja Republike Srbije treba doneti u cilju ublažavanja ogromnih regionalnih disproporcija u nivou razvijenosti regiona (područja) i smanjivanja regionalnog siromaštva.

Zakonodavni okvir omogućiće efikasno vođenje savremene regionalne politike. Naime, nužno je stvoriti zakonske uslove za funkcionisanje institucija kao osnovice za sprovođenje politike i upravljanje razvojem. Jedna od karakteristika savremeno uređenje države je "prebacivanje" prava i odgovornosti sa države na regionalne i lokalne uprave i specijalizovane institucije.

Pred nosiocima regionalne politike je utvrđivanje principa regionalnog aspekta razvoja u novouspostavljenim institucionalnim uslovima, kao i obavljanje ostalih priprema za adekvatno uključenje regionalne problematike, kao integralnog dela ekonomske politike zemlje. Na taj način će se dugoročno postići ukupno i pojedinačno veći razvojni efekti, što će kao krajnji rezultat biti uklanjanje regionalnih dispariteta, odnosno potpuna integracija svih regiona u celinu srpske privrede.

Shodno odredbi člana 94. Ustava, Republika Srbija ima zadatak da se kroz kreiranje institucionalnog okvira, stara o ravnomernom i održivom regionalnom razvoju. Prvi korak u sprovođenju nadležnosti Republike Srbije, u oblasti razvoja, uključujući i razvoj nedovoljno razvijenih područja, a koje su utvrđene odredbom člana 97. tačka 12. Ustava, država će ostvariti donošenjem zakona kojim će biti uređeno podsticanje regionalnog razvoja. Osnovni motiv za angažovanje države u ovoj oblasti su unutarregionalni i međuregionalni nesklad koji sputavaju razvoj a iniciraju migracione tokove. Veliki i strateški važni prostori ostaju populaciono nepokriveni a njihovi resursi neiskorišćeni. Istovremeno, u razvijenijim centrima dolazi do prekomerne koncentracije stanovništva i privrede, što proizvodi negativne posledice u ekonomskoj, socijalnoj, prostornoj i ekološkoj sferi. U novoj regionalnoj politici uloga države svodi se na uklanjanje i ublažavanje ograničenja sa kojima su suočena ugrožena područja, odnosno njihovo osposobljavanje za autopropulzivni razvoj. To se naročito odnosi na pomoć područjima sa posebnim razvojnim problemima, kroz investicije i stimulisanje priliva kapitala, kako bi ta područja kompenzirala svoje strukturne slabosti. Da bi podrška države bila efikasna, neophodno je obezbediti njen kontinuitet i održati intenzitet na duži period.

Zakonodavni okvir će, pored zakona, obuhvatiti i donošenje nekoliko podzakonskih akata kojima će se konkretnije utvrditi neophodni kriterijumi, institucionalna mreža, aktivnosti nosilaca regionalnog razvoja, kao i metodologija za sprovođenje zakona i smernica definisanih ovom strategijom.

Ovim zakonskim okvirom se, u stvari, vrši uspostavljanje nove regionalne politike Republike Srbije, koja se, pre svega, odnosi na reformu i izgradnju institucija na nacionalnom, regionalnom i lokalnom nivou.

Razlozi za uspostavljanje nove regionalne politike su: (a) unutrašnji - nedovoljni efekti i nedostizanje ciljeva dosadašnje regionalne politike. To se pre svega potkrepljuje činjenicom da se regionalne razlike stalno povećavaju i da nije došlo do iskorišćavanja lokalnih razvojnih potencijala; (b) spoljni - neophodnost usklađenosti regionalne politike sa principima pristupanja EU i korišćenja strukturnih fondova EU. Srpske razvojne regije (statistički regioni) moraju razviti svoje sopstvene inovativne potencijale, smanjiti dosadašnje rasipanje i nepovezanost lokalnih napora u cilju podizanja konkurentnosti između samih regija u zemlji, kao i međunarodne konkurentnosti.

U cilju privlačenja podsticaja za ovu namenu, regionalni razvojni program treba da predstavlja osnovni instrument regionalnog razvoja.

2.2. Finansijska institucija

Fond za razvoj Republike Srbije je finansijska institucija čija je osnovna uloga kreditiranje privrede u funkciji ostvarivanja dugoročnih javnih ciljeva iz oblasti regionalne politike. Fond za razvoj Republike Srbije, u tom cilju, svoju kreditnu politiku zasniva na usvojenoj regionalnoj politici MP i resornih ministarstava, a koju će sprovoditi odgovarajući organ, odnosno organizacija odgovorna za regionalni razvoj. Preko Fonda za razvoj Republike Srbije odobravaju se kreditna sredstva.

Neophodno je u godišnjim budžetima utvrditi sredstva za regionalni razvoj koja će, prema utvrđenom planu, usmeravati MP i resorna ministarstva preko odgovarajućih organa, odnosno organizacija.

2.3. Nacionalna institucija za regionalni razvoj

Delokrug novih institucija za podršku i sprovođenje ove strategije i regionalnih razvojnih programa, definisaće se novim zakonskim rešenjima. Naime, formiranje institucionalne strukture na nacionalnom i regionalnom nivou, nužan je preduslov za regionalnu politiku, s obzirom da je ovakva celovita i jasna struktura institucija neophodan uslov za planiranje, sprovođenje, praćenje i ocenjivanje regionalne politike u Republici Srbiji. Država treba da obezbedi bespovratna sredstva nacionalnoj instituciji za regionalni razvoj za finansiranje regionalnih razvojnih programa. Direktni instrumenti podrške usmeravaju se preko ministarstava i Fonda za razvoj Republike Srbije.

2.4. Regionalne razvojne institucije

Regionalne razvojne institucije predstavljaće racionalnu mrežu regionalnih institucija za podsticanje razvoja statističkih regiona (dva ili više okruga).

Regionalne razvojne institucije biće nadležne za pripremu regionalnih razvojnih programa i za druge dogovorene poslove iz oblasti regionalne politike, naročito vezano za unapređenje ekonomskog, socijalnog, prostornog i ekološkog razvoja.

Regionalnu razvojnu instituciju osnivaju opštine i druge javne i privatne institucije uz učešće Republike Srbije. Regionalne razvojne institucije treba da obezbede javni interes i da pružaju pomoć jednog broja lokalnih samouprava iz jednog ili više regiona pri pripremi regionalnih projekata.

2.5. Regionalni razvojni program

Regionalni razvojni program (RRP) je osnovni instrument za sprovođenje regionalne politike.

Regionalni razvojni program treba da predstavlja osnovni programski dokument koji se priprema za region, koji će koordinirati razvojne prognoze i zadatke Republike Srbije i lokalne samouprave iz oblasti ekonomskog, socijalnog, prostornog i kulturnog razvoja u regionu.

Regionalni razvojni program treba da sadrži strateški i izvršni deo. Strateški deo RRP treba da obuhvata analize stanja i problema, da usklađuje razvoj sektorskih programa i određuje regionalne razvojne ciljeve, usmerenja i prioritete za jedan broj LS iz jednog ili više regiona.

Izvršni deo RRP uključivao bi razvojne projekte od regionalnog i lokalnog značaja sa predviđanjem roka realizacije i izvora finansiranja, organizacionih uslova, kao i potrebnih aktivnosti sa stanovišta zaštite životne sredine. Izvršni deo RRP uključivao bi i druge oblike republičkih i lokalnih regionalnih razvojnih podsticaja.

Regionalni razvojni programi prigraničnih područja uključivaće programe prekogranične saradnje. Zasnivaće se na ovoj strategiji i Prostornom planu Republike Srbije.

Podsticajna sredstva za regionalni razvoj koja će se utvrditi zakonom, obuhvatiće povratna i bespovratna sredstva ministarstava, državnih i drugih institucija.

Kriterijum za raspodelu podsticaja za svaki okrug predstavljaće IRU. Cilj je da se podstiče razvoj svih regiona u Republici Srbiji. Na osnovu IRU utvrđuje se rang lista okruga. Zbog velikih unutar regionalnih neravnomernosti, prioritet u raspodeli podsticaja, a u skladu sa donešenim RRP, imaće NRP.

Podsticaji se odnose na implementaciju projekata usvojenih u RRP. Resorna ministarstva davaće prioritet u finansiranju projekata usvojenih RRP.

Resorna ministarstva i Fond za razvoj Republike Srbije utvrđivaće udeo sufinansiranja za projekte u zavisnosti od cilja i oblika podsticaja.

Nacionalna institucija za regionalni razvoj donosiće smernice za pripremu RRP. Lokalne samouprave biće odgovorne za pripremu RRP, a odluku o pripremi RRP donosiće Veća LS koja su bile uključena u pripremu RRP. Lokalne samouprave poveravaće vođenje pripreme RRP regionalnim razvojnim institucijama.

3. Uloga lokalne samouprave i regionalni razvoj

Lokalna samouprava u Republici Srbiji se, kao i ostale institucije, nalazi u procesu reformi. Efikasna LS je jedan od ključnih ciljeva i SE i Organizacije za Evropsku bezbednost i saradnju (OEBS). SE položaj, obaveze i principe razvoja LS definiše Evropskom poveljom o LS (EPLS doneta još 1985. godine), koja sadrži osnovne odredbe o ulozi, položaju i organizaciji LS i naglašava potrebu za snažnim, adekvatno finansiranim i demokratskim sistemom LS. Međutim, Republika Srbija još uvek nije ratifikovala EPLS, iako su u procesu evropskih integracija Republike Srbije predviđene mere jačanja lokalne uprave.

Republika Srbija je do 2000. godine bila visoko centralizovana zemlja sa ograničenom autonomijom za LS. Tranzicionim reformama položaj jedinica LS znatno je poboljšan, pre svega, donošenjem Zakona o LS56, promenom odnosa centralnih vlasti prema opštinama i gradovima, kao i ostvarenim većim stepenom decentralizacije. Sistemski je uređen okvir za demokratsko delovanje LS, poboljšan je njen finansijski položaj (kako uspostavljanjem sistema finansiranja od strane države, tako i mnogobrojnim programima podrške opštinama od strane međunarodnih organizacija), gradovi i opštine dobili su prošireni delokrug izvornih i poverenih poslova, čime je LS u Republici Srbiji doživela značajan stepen afirmacije u odnosu na prethodni period.

Ipak, očekivanja od pune decentralizacije nisu u potpunosti ispunjena i reforma LS nije izvedena konsekventno i do kraja. Jedan od osnovnih razloga leži u tome što su reforme u ovoj oblasti direktno uslovljene napretkom reformi u drugim oblastima (reforme institucija centralne vlasti i javne administracije, borba protiv korupcije, regionalizacija Republike Srbije, itd). Ustavom je stvorena osnova za ostvarivanje glavnih zahteva LS u pogledu restitucije opštinske imovine (LS su dobile pravo na svoju imovinu, tako da je sledeći korak izrada i donošenje zakona kojim će se urediti imovina lokalne samouprave). Međutim, generalni problem regulisanja ove oblasti je što usvajanje ovih pravnih akata nije praćeno donošenjem adekvatne podzakonske regulative i kreiranjem institucionalnih instrumenata za njihovo sprovođenje. Nedefinisan institucionalni okvir doveo je do nedovoljne povezanosti opština i okruga pri definisanju razvojnih inicijativa, protoka informacija i usklađivanja nacionalnih, regionalnih i lokalnih razvojnih ciljeva i prioriteta.

Drugi razlog slabijih rezultata decentralizacije vezan je za unutrašnje slabosti administracije na lokalnom nivou i njenu nedovoljnu osposobljenost da sprovede reformske mere. Administracija na lokalnom nivou je, uglavnom, imala pasivnu ulogu u definisanju i sprovođenju ciljeva lokalnog razvoja. Decentralizacijom i demokratizacijom ona dobija aktivnu ulogu u tim procesima, ali se javlja problem kapaciteta LS da odgovore novim zadacima. Decentralizacija predstavlja potpuno nov koncept planiranja - to nije samo davanje novih funkcija sa državnog nivoa lokalnim vlastima, već i drugačije upravljanje starim funkcijama. Za pravilno sprovođenje ovog koncepta nedostaju gotovo svi resursi: ljudski, finansijski, organizacioni. Mali je broj opština koje imaju sopstvene kapacitete da ovaj proces sprovedu samostalno, već se u mnogo većoj meri oslanjaju na eksternu pomoć. Upravo u procesu planiranja razvoja do izražaja dolaze sva ograničenja koja imaju lokalne zajednice i nameće se potreba za jačanjem njihovih regionalnih veza, kako bi se ta ograničenja lakše prevazišla.

Osnovni uslov za ostvarivanje veće autonomije LS je njihova finansijska nezavisnost i stabilnost. Istovremeno, sistem finansiranja lokalnih zajednica jedna je od najvažnijih oblasti za uspostavljanje uspešnog sistema planiranja razvoja. Usvajanje i primena Zakona o finansiranju LS57 treba da dovede do: transparentnosti, stabilnosti i predvidivosti sistema finansiranja LS; poboljšanja stepena horizontalnog ujednačavanja kako bi se smanjile velike razlike u nivou razvijenosti opština; jačanja fiskalne autonomije LS; i institucionalizovanja saradnje LS i centralne vlasti.

Pored Zakona o finansiranju LS, Zakonom o javnom dugu i Zakonom o tržištu hartija od vrednosti i drugih finansijskih instrumenata, stvoreni su uslovi da LS dodatno poboljšaju svoju finansijsku poziciju. Na ovaj način LS će raspolagati sa znatno većim sredstvima nego do sada i moći će uspešno da realizuju mere i aktivnosti koje su predviđene Strategijom lokalnog održivog razvoja58. Strategija obuhvata najznačajnije segmente delovanja lokalnih vlasti i drugih učesnika u procesu lokalnog održivog razvoja definišući konkretne mere, akcije i nosioce aktivnosti na lokalnom nivou.

Lokalni razvoj obuhvata široki skup različitih koncepcija, aktivnosti i procesa kojima se lokalne institucije, organizacije i drugi akteri na određenoj teritoriji mobilišu radi kreiranja, realizacije i razvoja aktivnosti kojima se na najbolji način koriste resursi određenog regiona59. Lokalni razvoj realizuje se pomoću niza mera koje donose pojedini regioni, gradovi ili uže administrativno-teritorijalne jedinice, kao i brojnim programima nacionalnih vlada usmerenih na pružanje podrške lokalnim akterima. Globalni cilj lokalnog razvoja najčešće se svodi na nastojanje da se poveća prihod, prošire mogućnosti za zapošljavanje i obezbedi viši kvalitet života na određenoj teritoriji. Implicitno, politika lokalnog razvoja ima za cilj da ispravi određene nedostatke tržišnog mehanizma ili greške nacionalne ekonomske politike. Zato politika lokalnog razvoja uključuje brojne javne (administrativne) i društvene aktere, kao što su: lokalni organi, regionalni organi i organi centralne vlade, odnosno preduzeća, građani, sindikati, razvojne agencije, obrazovne institucije i nevladine organizacije.

Lokalni razvoj je osnova ostvarivanja ravnomernog regionalnog razvoja. Obezbeđujući neophodne resurse, LS doprinose ne samo lokalnom ekonomskom razvoju, već i razvoju regiona, a u krajnjoj instanci privrednom razvoju cele zemlje. Nosioci regionalnog razvoja treba da budu LS, koje su odgovorne za pripremu RRP. Strateški deo RRP utvrđuje se za oblast jednog broja LS iz jednog ili više regiona.

U cilju rešavanja individualnih problema od zajedničkog značaja za dve ili više opština, naročito problema vezanih za razvoj ruralnih područja, izgradnju javne infrastrukture i zaštitu životne sredine i kulturnog nasleđa, LS može organizovati pripremu zajedničkog programa razvoja. Zajednički program razvoja mora biti saglasan sa RRP.

_____________________________
56 Zakon o finansiranju LS usvojen je u julu 2006. godine, a počeće da se primenjuje od 1. januara 2007. godine;
57 Strategija lokalnog održivog razvoja usvojena je na Generalnoj skupštini Stalne konferencije gradova i opština, decembra 2005. godine;
58 Strategija lokalnog održivog razvoja usvojena je na Generalnoj skupštini Stalne konferencije gradova i opština, decembra 2005. godine.
59 Best Practices in Local Development, OECD.

Ciljevi

Osnovni cilj LS je uspostavljanje njene aktivne uloge kao nosioca i koordinatora lokalnog razvoja. Svaka LS nastoji da proširi okvir svoje delatnosti, samim tim i odlučivanje o sredstvima, o razvojnim projektima, o svemu onome što se tiče građana, kako bi što efikasnije pružala usluge svojim građanima. Ciljevi LS su: približavanje procesa odlučivanja građanima, odgovorni lokalni zvaničnici, pružanje dobrih javnih usluga, veća efikasnost u pružanju usluga, jačanje lokalnog poreskog potencijala, i poboljšanje opšteg socijalnog stanja.

Jedan od prioriteta Evropskog partnerstva koji se odnosi na resor državne uprave je: usvojiti i sprovoditi reforme u cilju decentralizacije, kako bi se učvrstio kapacitet lokalnih vlasti. Ključna pitanja za jačanje kapaciteta LS su ostvarivanje prava na opštinsku imovinu (neophodno je doneti zakon o vraćanju opštinske imovine), finansijska stabilnost LS i mogućnost planiranja investicija u komunalnu infrastrukturu. Rešavanje ovih pitanja je osnova za ravnomeran regionalni razvoj u kome LS treba da imaju ključnu ulogu.

Da bi LS mogla adekvatno da izvršava navedene uloge neophodno je institucionalno jačanje LS i podizanje nivoa znanja izabranih i postavljenih lica, zaposlenih u opštinskim upravama.

Politike, mere i aktivnosti

Proces decentralizacije podrazumeva kadrovsku i materijalnu osposobljenost organa LS da samostalno preuzimaju vršenje novih nadležnosti. Materijalnu osposobljenost treba obezbediti prvenstveno kroz proces fiskalne decentralizacije koji će biti usklađen sa decentralizacijom poslova, kao i stvaranjem ustavnopravnih i zakonskih osnova za postojanje sopstvene svojine LS. U okviru kadrovske osposobljenosti organa LS, Ministarstvo za državnu upravu i lokalnu samoupravu treba da pruži svu neophodnu pomoć u analizi kapaciteta lokalnih vlasti i kreiranju planova za njihovo osposobljavanje.

Razvoj lokalne ekonomije trebalo bi da se zasniva na održivom korišćenju raspoloživih prirodnih resursa. Osnovni zadatak LS u razvoju lokalne ekonomije je izrada i usvajanje lokalnih strategija ekonomskog razvoja i zapošljavanja, kao i izgradnja ili jačanje institucija u okviru, koje bi pratile izradu i implementaciju usvojene strategije lokalnog razvoja. Strategija lokalnog razvoja podrazumeva uvođenje i promociju stimulativnih mera u oblasti ekonomskog razvoja i zapošljavanja, kao i regionalno povezivanje uspostavljanjem otvorenog dijaloga među lokalnim vlastima. Upravo u tom delu lokalnog razvoja važnu ulogu imaju fondovi za regionalni razvoj, te je stoga potrebno postaviti razvojni program za razvoj određene oblasti. Na taj način se podržava saradnja između opština u uspostavljanju razvojnih programa, koji integrišu nekoliko projekata i koji se uklapaju u regionalnu politiku države. To bi doprinelo boljoj lokalnoj saradnji i razvoju manje razvijenih regiona i oblasti.

Da bi se realizovala strategija lokalnog razvoja, moraju se angažovati lokalne samouprave u sprovođenju različitih aktivnosti. Aktivnosti kojima se realizuje strategija lokalnog razvoja su:

1) podsticanje razvoja MSP;

2) podsticanje osnivanja novih preduzeća;

3) promocija stranih i domaćih investicija;

4) promocija razvoja klastera;

5) unapređenje infrastrukture - izgradnja i popravka osnovnih prilaznih puteva, popravka industrijskih železničkih pruga, izgradnja i rekonstrukcija poslovnog prostora, izgradnja i rekonstrukcija komunalne infrastrukture;

6) ostale mere podrške: obezbeđenje obrazovanja i treninga građana, podrška istraživanju i razvoju, pružanje usluga poslovnog savetovanja, obezbeđenje pristupa finansijskim sredstvima, podrška osnivanju i razvoju poslovnih asocijacija, omogućavanje poslovnog povezivanja, poboljšanje kvaliteta života, poboljšanje usluga lokalnih organa uprave, pomoć razvoju nevladinog sektora;

7) izrada strategija povećanja lične bezbednosti i smanjenje kriminala i slično.

Da bi se LS u što većoj meri osposobile za sprovođenje ovih aktivnosti potrebno je sprovesti niz regulatornih, institucionalnih i ekonomskih mera.

Regulatorni instrumenti:

- ratifikovanje EPLS - ostvarivanje principa subsidijarnosti60 u raspodeli i realizaciji nadležnosti;

- usvajanje zakona kojim će se urediti imovina lokalne samouprave;

- regulisanje raspodele ustupljenih prihoda jedinicama LS (od strane Republike Srbije), koji nisu regulisani Zakonom o finansiranju lokalne samouprave (pre svega prihoda od naknada za korišćenje dobara od opšteg interesa);

- donošenje podzakonskih akata, kojima se obezbeđuje sprovođenje Zakona o LS, Zakona o zaštiti životne sredine i ostalih zakona koji regulišu prava i odgovornosti LS;

- praćenje efekata primene novih zakona i njihova izmena u skladu sa rezultatima analiza nastalih na bazi tog praćenja;

- donošenje, implementacija i kontrola programa privatizacije komunalnih preduzeća u funkciji tržišnog poslovanja;

- stvaranje pravnog i institucionalnog okvira kojim bi se jedinice LS ohrabrivale da razvijaju i usvajaju strateške planove razvoja.

Institucionalni instrumenti:

- formiranje odgovarajućih tela u okviru opštinske uprave za strateško i akciono planiranje, kao i pripremu i realizaciju projekata baziranih na tim planovima;

- definisati podzakonskim aktima obavezne modalitete saradnje LS sa regionalnim razvojnim agencijama;

- jačanje postojećih institucionalnih oblika udruživanja opština (SKGO) i dalja decentralizacija institucija koje direktno utiču na efikasnost rada lokalne samouprave (poreska uprava, inspekcijski organi).

Ekonomsko - finansijski instrumenti:

- odgovarajućim zakonskim i podzakonskim rešenjima regulisati postupak odlučivanja i ulaska LS u koncesione aranžmane za izgradnju i održavanje komunalne infrastrukture;

- efikasna valorizacija prostora (uvođenje novog sistema naplate gradske rente, kontrola prenamene poljoprivrednog u nepoljoprivredno zemljište, liberalizacija i efikasnost službi za izdavanje poslovnih lokacija, uređenje novih prostora za poslovno angažovanje kapitala);

- proširiti pravo lokalnih samouprava za ulazak u finansijske aranžmane za izgradnju određenih objekata na teritoriji opštine (izgradnja sportsko rekreativnih objekata, objekata banjskog i seoskog turizma).

Posebnu pažnju treba posvetiti LS na NRP Republike Srbije. NRP u Republici Srbiji su uglavnom agrarno-ruralnog tipa, a karakteriše ih neadekvatna privredna struktura sa dominantnim učešćem poljoprivrede, nedostatak kvalifikovane radne snage (većina ovih područja suočena je sa problemom depopulacije i nedostatkom kvalitetnih kadrova sa potrebnim specifičnim znanjem), nerazvijeni infrastrukturni kapaciteti, slabo razvijeno preduzetništvo i izraženi problemi u zaštiti životne sredine.

Ovakvo stanje ukazuje na potrebu usmerene akcije koja bi dovela do razvoja nerazvijenih područja, sa akcentom na korišćenju komparativnih prednosti pojedinih teritorija. Ta akcija podrazumeva usmeravanje dela budžetskih i donatorskih sredstava za povećanje razvojnih kapaciteta NRP, pružanjem raznih oblika tehničke pomoći lokalnim samoupravama i davanjem mikrokredita, jačanje međuregionalne i međuopštinske saradnje, posebno na aktiviranju lokalnih razvojnih planova i otvaranju novih radnih mesta i izgradnju komunalne infrastrukture značajne za razvoj malih i srednjih preduzeća.

Kod nerazvijenih područja sa naglašenim strukturnim problemima (visokom nezaposlenošću) posebno je važna aktivna uloga LS u unapređenju privrednih aktivnosti i konkurentnosti (razvoj preduzetništva, razvoj seoskog turizma, uslužnih delatnosti, kulturološke manifestacije i sl). U ruralnim područjima lokalna vlast bi trebalo da ima aktivnu ulogu u razvijanju i finansiranju projekata za unapređenje poljoprivredne proizvodnje (izgradnja sistema za navodnjavanje i odvodnjavanje poljoprivrednog zemljišta, organska proizvodnja, agrobiznis centri/inkubatori, itd). Takođe, značajan je i uticaj LS na jačanje zadružnog pokreta i njeno učešće u privatizaciji u poljoprivredi.

_____________________________
60 Princip subsidijarnosti podrazumeva da javne poslove treba da obavljaju oni nivoi vlasti koji su najbliži građanima.

VII AKCIONI PLAN

Mere i aktivnosti, sa rokovima, zadacima i organima i organizacijama nadležnim za sprovođenje ove strategije sadržane su u Akcionom planu.

Akcioni plan odštampan je uz ovu strategiju i čini njen sastavni deo.

VIII ZAVRŠNI DEO

Ovu strategiju objaviti u "Službenom glasniku Republike Srbije".

 

AKCIONI PLAN

 

Nova institucionalna rešenja
Područje / problem	Ciljevi	Mere i aktivnosti	Rok i nadležna institucija
Institucionalni okvir za vođenje politike podsticanja ravnomernog regionalnog razvoja	Uspostavljanje zakonske regulative u oblasti regionalnog razvoja	Donošenje zakona kojim se uređuje oblast regionalnog razvoja	2007, MP, RZR
	Formiranje institucija na na nacionalnom i regionalnom nivou	Formiranje odgovarajućih organa, odnosno organizacija za regionalni razvoj na nacionalnom i regionalnom nivou i njihovo umrežavanje	2007-2008, MP, MDULS, RZR
	Izrada metodologije za merenje stepena razvijenosti usklađena sa NUTS metodologijom	Definisanje i primena metodologije za merenje stepena razvijenosti usklađena sa NUTS metodologijom	2007, RZR, RZS
	Podsticanja ravnomernog regionalnog razvoja	Definisanje podsticajnih mehanizama za ravnomeran regionalni razvoj	2007, MP, RZR
	Razvoj nerazvijenih područja	Izrada programa razvoja 10 najnerazvijenijih opština	2007-2008, MP, RZR
	Kadrovsko jačanje za vođenje regionalnog razvoja u skladu sa standardima EU	Jačanje nacionalnih institucija za podsticanje regionalnog razvoja	2007-2008, MP, RZR
Fiskalna politika
Područje / problem	Ciljevi	Mere i aktivnosti	Rok i nadležna institucija
Fiskalni stimulansi za ulaganja u nerazvijena područja	Unapređenje fiskalnih podsticaja za privlačenje investicija i smanjenje nezaposlenosti u nerazvijenim područjima	Poreski podsticaji, oslobađanje, olakšice i drugi elementi poreske politike za podsticanje regionalnog razvoja biće uređeni poreskim propisima. Za stimulisanje investicija, zapošljavanja i privrednog rasta na nerazvijenom području, pored najznačajnijih podsticaja u vidu dodatnih olakšica i poreskih oslobađanja koja se odnose na porez na dohodak i dobit, uvešće se i brojni novi vidovi fiskalnih podsticaja.	2007, MF
Fiskalna decentralizacija	Izgradnja institucionalne infrastrukture i razvoj kapaciteta lokalnih zajednica	Razvoj kapaciteta lokalnih zajednica za preuzimanje novih ovlašćenja, nadležnosti i zahteva koje fiskalna decentralizacija nameće: - Unapređenje "malog tax holiday-a": učešće osnovnih sredstava u obavljanju delatnosti u područjima od posebnog interesa za Republiku Srbiju u ukupnim osnovnim sredstvima preduzeća ne manje od 50%; - Dopuna bodovanja efekata investicija koja konkurišu za dodelu sredstava prema Uredbi o uslovima i načinu privlačenja direktnih investicija sa starosnom strukturom stanovništva u nerazvijenim opštinama.	2007, LS
		Razvoj fiskalnih i/ili finansijskih podsticaja za stimulisanje ulaganja preduzeća u unapređenje kvalifikacione strukture zaposlenih	2007, LS
	Održavanje budžetske ravnoteže uz podizanje kapaciteta za ekonomično i efikasno upravljanje javnim finansijama lokalne samouprave	Decentralizacija poreske administracije i podizanje kapaciteta Poreske uprave na lokalnom nivou u administriranju izvornih lokalnih javnih prihoda	2007-2008, MF, LS, RZR, RZS
Kreditna politika
Područje / problem	Ciljevi	Mere i aktivnosti	Rok i nadležna institucija
1	2	3	4
Nedovoljni kreditni podsticaji na NRP	Povećanje podsticajnih kreditnih sredstava za ravnomerni regionalni razvoj	Finansiranje i kreditiranje infrastrukturnih projekata	2007-2012, MKI, FR, MF, LS
		Odobravanje podsticajnih kredita za osnivanje novih preduzeća, kao i za poboljšanje opremljenosti i proširenje kapaciteta postojećih privrednih subjekata	2007-2012, FR, MP, MF, LS
		Podsticajni krediti za novozaposlene, a takođe i onih koji su ostali bez posla, kao posledica tranzicionog procesa	2007-2012, MRZSP, NSZ, MF, LS
		Krediti za podsticanje izvoza	2007-2012, SIEPA
		Usmeravanje dela sredstava iz privatizacije (u skladu sa članom 61. stav 2. Zakona o privatizaciji) za podsticajno kreditiranje profitabilnih projekata na nerazvijenom području	2007, MP
		Veće usmeravanje budžetskih sredstava i sredstava iz privatizacije za kreditiranje ravnomernog regionalnog razvoja	2007-2012, MP, MF
		Povoljnije kreditiranje onih privrednih grana koje mogu postati propulzivne grane u posmatranom regionu	2007-2012, MP, MPŠV, MTTU, LS
		Jačanje Fonda za razvoj (izdvajanje posebnog organizacionog dela koji bi se isključivo bavio ravnomernim regionalnim razvojem)	2007-2012, FR
		Podsticati regionalni razvoj preko sniženja provizije Garancijskog fonda za projekte koji dolaze iz nedovoljno razvijenih područja. Neophodno je povećati učešće garancija u ukupnoj vrednosti kredita	2007-2012, GF
Državna pomoć
Područje / problem	Ciljevi	Mere i aktivnosti	Rok i nadležna institucija
Koordinirana upotreba državne pomoći u podsticanju ravnomernog regionalnog razvoja	Efikasna upotreba sredstava državne pomoći	Sredstva državne pomoći na NRP potrebno je usmeriti u: - Podsticanje zapošljavanja; - Razvoj privredne infrastrukture (energija, telekomunikacije, transport); - Razvoj socijalne infrastrukture (zdravstvo i obrazovanje); - Privredni razvoj (industrijske zone, poslovni parkovi, biznis inkubatori, inovacioni centri, informacioni centri); - Zaštitu životne sredine; - Razvoj turizma.	2007-2012, RM, NIRR, RIR, FR, LS
	Efikasna upotreba fondova EU namenjenih regionalnom razvoju	Jačanje institucionalnog kapaciteta ministarstava, posebnih organizacija i regionalnih razvojnih agencija za korišćenje IPA fondova (2007-2009)	2007-2012, MEIO, KPEU
		Postepeno usklađivanje procedura za dodeljivanje regionalne državne pomoći sa procedurama EU	2007-2012, MF
	Jačanje institucionalnih kapaciteta na nerazvijenim područjima	Tehnička pomoć: - Realizacija projekata saradnje privatnog i javnog - partnerstva na lokalnom i regionalnom nivou; - Izrada regionalnih razvojnih planova; - Formiranje biznis inkubatora i drugi vidovi tehničke pomoći.	2007-2012, RM, NIRR, RIR, LS
	Intenzivnije i koordinirano usmeravanje sredstava međunarodnih donatora na NRP	Usmeravanje donatorskih sredstava za odobravanje mikrokredita, preko banaka i nekomercijalnih institucija, preduzećima u nerazvijenim područjima	2007-2012, NIRR, MEOI
Upotreba sredstava regionalne državne pomoći u skladu sa pravilima EU o kontroli državne pomoći	Izgradnja zakonodavnog i institucionalnog okvira za kontrolu državne pomoći	Aktivnosti nakon stupanja na snagu Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju: - Izrada mape regiona na teritoriji Republike Srbije u skladu sa (NUTS 2), na osnovu koje će biti određeni regioni koji će imati mogućnost korišćenja maksimalnog nivoa pomoći koje odobrava Evropska komisija za investicije i otvaranje novih radnih mesta.	2007-2012, MF, RM, RZS
Politika zapošljavanje
Područje / problem	Ciljevi	Mere i aktivnosti	Rok i nadležna institucija
1	2	3	4
Povećanje razlika u nivou ekonomskog razvoja među okruzima i veći stepen nezaposlenosti u nerazvijenim područjima	Povećanje privredne aktivnosti i zapošljavanje	Podsticaj zapošljavanju (prema stepenu razvijenosti regiona) Subvencije za nova zapošljavanja: - Isplata minimalne zarade sa pripadajućim porezima i doprinosima, kao i novčana stimulacija odobrena preko Agencije za strana ulaganja i promociju izvoza, u periodu od tri godine, za otvaranje novih radnih mesta; - Odobravanje subvencija u jednokratnom iznosu za opremanje radnih mesta. Povoljne kreditne linije za otvaranje novih radnih mesta Odobravanje sredstava za stručno osposobljavanje za samostalni rad u struci i pospešivanje zapošljavanja, za prekvalifikaciju i dokvalifikaciju	MRZSP, MF, MZ, FR
Zapošljavanje, siromaštvo i razvoj u okruzima Republike Srbije	Povećanje zaposlenosti i smanjenje siromaštva; Jačanje ljudskih kapaciteta; Jačanje socijalnog dijaloga	Utvrđivanje zakonske regulative	2007-2012, PM, MRZSP
Visoka stopa nezaposlenosti i siromaštva	Smanjenje visoke stope nezaposlenosti i siromaštva	Mere aktivne politike zapošljavanja:	2007-2012,, MRZSP, NSZ, MF
		- Sajmovi zapošljavanja; - Aktivno traženje posla; - Programi dodatnog obrazovanja i obuke; - Razvoj preduzetništva i programi zapošljavanja; - Javni radovi; - Klubovi za zapošljavanje; - Tranzicioni centri; - Inkubator centri; - Virtuelna preduzeća; - Prihvatanje koncepta doživotnog učenja.
Neravnopravnost polova	Povećanje stope zaposlenosti žena	Pilot projekti za stimulisanje zapošljavanje žena	2007-2012, SR, MRZSP, NSZ, MF
Niska stopa zaposlenosti invalidnih lica	Stvaranje uslova za povećanje stope zaposlenosti invalidnih lica	Osnivanje institucije za zapošljavanje lica sa invaliditetom
		Osnivanje institucije za profesionalnu rehabilitaciju lica sa invaliditetom	2008, MRZSP
		Olakšanje pristupa radnom mestu za osobe sa invaliditetom;	2007-2012, MRZSP
		Povećanje zastupljenosti osoba sa invaliditetom u sistemu neformalnog obrazovanja Posebni programi za stimulisanje zapošljavanja lica sa posebnim potrebama (invalidna lica)
Posledica privatizacije, restrukturiranja i racionalizacije u privrednim društvima, ustanovama i institucijama ogleda se u iskazivanju viška zaposlenih	Višak zaposlenih usmeriti na rešavanje njihovog radno-pravnog statusa, a ne na evidenciju NSZ; Obezbeđenje socijalne sigurnosti nezaposlenih koji su ostali bez posla u procesu prestrukturiranja i privatizacije	Programi za rešavanje viška zaposlenih u procesu racionalizacije, restrukturiranja i pripreme za privatizaciju Dostupnost informacijama i pravovremeno informisanje Usmeravanje viška zaposlenih na rešavanje radnog pravnog statusa u saradnji sa NSZ i aktivnosti tranzicionih centara	2007-2012, MRZSP, MP, MF, APR, NSZ
Visoka stopa nezaposlenosti mladih, visoka stopa marginalnih kategorija	Povećanje stope zaposlenosti mladih; Povećanje stope teže zapošljivih kategorija	Podrška profesionalnoj i geografskoj mobilnosti	2007-2012, RZSP, NSZ, MPS, MF
		Posebne poreske olakšice za stimulisanje zapošljavanja
Neravnomeran regionalni razvoj	Razvoj nedovoljno razvijenih regiona; Povećanje domaćih i stranih investitora; Podrška preduzetništvu, ekonomskoj aktivnosti seoskog stanovništva	Poreske olakšice za stimulisanje zapošljavanja Tržišna orjentacija proizvodnje Zaštita životne sredine Posebni programi za razvoj nedovoljno razvijenih regiona	2002-2008, MRZSP, MF, MP, RM, RAMSPP, RK, LS
Neusklađenost ponude sa tražnjom za radnom snagom i nepovoljna kvalifikaciona struktura na tržištu rada	Uskladiti ponudu i tražnju radne snage sa potrebama za radnom snagom i stručnim obrazovanjem; Stručno osposobljavanje radne snage za potrebe tržišta i povećanje konkurentnosti na tržištu rada	Posebni programi za unapređenje kvalifikacione strukture (nezaposlenih i zaposlenih) za potrebe tržišta	2007-2012, MRZSP, NSZ, MPS, MF
Obuhvatiti regione odnosno delove regiona iz kojih je jedan broj građana na radu i boravku u inostranstvu	Razvoj privrede, poljoprivrede, turizma i dr. na lokalnom nivou i stvaranje mogućnosti za: Zapošljavanje stanovništva, posebno mladih u cilju smanjenja odlaska radno sposobnog stanovništva u veće centre unutar RS ili odlaska na rad i boravak u inostranstvu; Angažovanje radnika, migranata iz RS i članova njihovih porodica koji su na radu i boravku u inostranstvu	Izrada programa za podsticanje radnika migranata za ulaganje stručnih i finansijskih potencijala u privredni razvoj koji bi doveli do povećanja zapošljavanja Informativna kampanja o mogućnostima za ulaganje kapitala, stvaranje uslova za radno angažovanje povratnika, posebno visoko obrazovnih kadrova, a u cilju transfera novih znanja stečenih na radu u inostranstvu Uključivanje dijaspore u privredni život zemlje, matice u cilju ulaganja kapitala i drugih potencijala putem organizovanja sabora dijaspore, seminara, tematskih okruglih stolova i dr.	2007-2012, MRZSP 2007-2012, MRZSP, MP, MF, AP, NSZ
Politika ekonomskih odnosa sa inostranstvom
Područje / problem	Ciljevi	Mere i aktivnosti	Rok i nadležna institucija
Prekogranična i međuregionalna saradnja	Jačanje postojećih struktura za upravljanje programima prekogranične saradnje EU	Nastavak saradnje sa relevantnim partnerima (predstavnici centralne vlasti, lokalne samouprave, privredne komore i konsultantskih firmi) kroz konsultativni proces definisanja državnih, regionalnih i lokalnih prioriteta za prekograničnu i regionalnu saradnju	2007-2009, MEOI, RM
	Ekonomski i društveni razvoj na bazi međuregionalne, prekogranične saradnje, integracija tržišta i povećanje koherentnosti među lokalnim zajednicama	Ratifikacija Madridske konvencije o prekograničnoj saradnji Saveta Evrope Nastavak rada na operativnim programima za finansijski instrument IPA za programe prekogranične saradnje EU koji su u toku i izrada operativnih programa za nove programe prekogranične saradnje;	2007-2012, MEIO
		Sprovođenje projekata, finansiranih iz tekućih i budućih programa prekogranične saradnje EU Regionalni razvojni programi i programi prekogranične saradnje u okviru njih, mogu obuhvatati sledeće aktivnosti: - Razvijanje preduzetništva i malih i srednjih preduzeća; - Saradnja u turizmu; - Promocija urbanog i ruralnog razvoja; - Stvaranje integrisanog tržišta rada i razvoj zajedničkih inicijativa pri zapošljavanju; - Saradnja na području istraživanja, tehnološkog razvoja, edukacije, kulture, komunikacija, zdravstva i civilne zaštite; - Zaštita životne sredine i ulaganje u obnovljive izvore energije; - Razvoj infrastrukture od prekogranične važnosti; - Saradnja između građana i institucija; - Tehnička podrška: studije izvodljivosti tokom pripreme većih prekograničnih strategija, projekata, kao i tokom uvođenja zajedničkih struktura upravljanja; - Zajednička borba protiv prekograničnog kriminala i terorizma; - Zaštita prava manjina i promocija i razvoj ljudskih i građanskih prava i vrednosti civilnog društva; - Usvajanje i primena standarda (ISO, EC, HACCP).
Razvoj slobodnih zona	Podsticanje osnivanja razvoja slobodnih zona, kao mere za regionalni razvoj privrede.	Kreiranje stimulativnih mera za razvoj slobodnih zona u nerazvijenim područjima Oslobađanje korisnika zone od plaćanja naknada za uređenje gradskog građevinskog zemljišta Oslobađanje naknada opštinske uprave (naknada za dobijanje građevinske i urbanističke dozvole, komunalnih taksi i sl.) Besplatno priključenje na mrežu kod javno-komunalnih preduzeća Oslobađanje od svih dažbina u određenom periodu funkcionisanja objekta Podsticaj za kvalitetnije infrastrukturno opremanje zone (električna energija, voda i kanalizacija, telekomunikacioni kablovi, interni železnički koloseci, proizvodni i skladišni objekti i dr.)	2007-2009, MF, LS
Investiciona politika
Područje / problem	Ciljevi	Mere i aktivnosti	Rok i nadležna institucija
Razvojni stimulansi za ulaganja u nerazvijena područja	Stvaranje podsticajnog investicionog ambijenta Unapređenje podsticaja u cilju privlačenja investicija u NRP	Unapređenje investicionog ambijenta u funkciji ravnomernog regionalnog razvoja	2007-2012, RM, LS
		Poreski podsticaji po osnovu ubrzane amortizacije stalnih sredstava za poreskog obveznika koji obavlja delatnost na NRV	2007, MF
		Odobravanje subvencija pri formiranju proizvodnih kapaciteta u manje razvijenim regionima za mala i srednja preduzeća i radnje (određeni procenat od ukupnih investicija). Subvencije važe za one projekte koji se finansiraju iz sredstava koja nisu zajmovi	2007-2012, MP, MF, LS
		Bonifikacija kamata za preduzeća koja se investiraju na NRP, tako što dobijaju bonifikacije na zajmove, kredite i obligacije za finansiranje investicija za industrijske uređaje, zgrade, istraživački rad i kadrove	2007-2012, RF
		Participacija države i drugih nivoa vlasti u preduzećima na NRP. Ovo učešće može da iznosi do 50% kapitala preduzeća ili u određenom procenat učestvuje u troškovima izgradnje ili nabavke investicione opreme	2007-2012, MP, MF, LS
Politika stranih ulaganja
Područje / problem	Ciljevi	Mere i aktivnosti	Rok i nadležna institucija
Nedovoljna strana ulaganja na nerazvijenom području	Otklanjanje administrativnih prepreka za strana ulaganja u funkciji ravnomernog regionalnog razvoja	Doneti zakon kojim se reguliše povraćaj imovine	2007, MF
		Doneti zakon kojim se uređuje pitanje imovine lokalne samouprave	2007, MDULS
		Izmeniti zakon o stranim ulaganjima kojim će se unaprediti konkurentska pozicija Republike Srbije po pitanju podsticaja za strana ulaganja	2007, MEOI
		Izmeniti Zakon o sredstvima u svojini Republike Srbije koje će umesto saglasnosti propisati obavezan upis ugovora kod Direkcije za imovinu i mogućnost njenog postupanja po službenoj dužnosti u slučaju kršenja propisa	2007, MF
		Doneti zakon kojim će se urediti planiranje i izgradnja, odnosno zakon kojim će se urediti građevinsko zemljište, a biće obavezujuće za lokalnu samoupravu	2007, MKI
		Doneti zakon kojim se uređuju industrijski parkovi	2007, MEOI
		Utvrditi jasnije kriterijume i predvideti kaznene mere u vezi sa određivanjem i naplatom lokalnih taksi i naknada, uključujući i ekološku taksu	2007, LS, MF, MNZŽS, MTTU
Politika konkurentnosti
Područje / problem	Ciljevi	Mere i aktivnosti	Rok i nadležna institucija
1	2	3	4
Strateški okvir za povećanje produktivnosti i konkurentnosti privrede Republike Srbije	Podizanje produktivnosti i konkurentnosti industrijskih sektora i privrede kao celine	Izrada strateškog dokumenta o povećanju produktivnosti i konkurentnosti Republike Srbije	2007, MP, MRZSP, MF, RZR
Zakonski okvir za sprovođenje politike zaštite konkurencije	Regulisanje principa i procedura u domenu nesmetanog sprovođenja politike zaštite konkurencije sa ciljem jačanja efikasnosti privrede	Donošenje niza nedostajućih podzakonskih akata kojima bi se detaljnije regulisali principi i procedure	2007, KZK
		Izmena postojećeg Zakona o zaštiti konkurencije u pravcu: korigovanja praga notifikacije integracije na više (uvažavajući praksu okolnih zemalja i preporuke EU), usvajanja principa kumulativnog umesto alternativnog uvažavanja kriterijuma za notifikaciju, ugradnje načela prećutne saglasnosti u slučaju prekoračenja propisanih rokova delovanja Komisije Detaljnije regulisanje tretmana državnih, odnosno prirodnim monopola	2007, MTTU, NSRS 2007, RM
Nizak nivo institucionalnih kapaciteta iz domena zaštite konkurencije	Jačanje Komisije za zaštitu konkurencije	Obezbeđenje finansijske nezavisnosti Komisije kako bi se sprečile zloupotrebe i pojave korupcije Podizanje tehničke osposobljenosti i kapaciteta Komisije	2007, KZK
	Stvaranje efikasnog sudskog sistema za zaštitu u procesu primene pravila o zaštiti konkurencije	Unaprediti postojeću institucionalnu strukturu podizanjem kapaciteta sudskog sistema pružanjem adekvatne obuke sudija iz oblasti antimonopolske politike	2007, RM, MPR
Statističko-analitička osnova za procenu nacionalne i regionalne konkurentnosti	Stvaranje statističko-analitičke osnove za procenu, praćenje i predviđanje elemenata regionalne konkurentnosti u skladu sa EU	Omogućiti permanentno praćenje BDP na regionalnom nivou Uspostaviti odgovarajuće baze podataka koje će poslužiti kao osnova za ocenjivanje regionalne konkurentnosti Formirati posebnu jedinicu za praćenje nacionalne i regionalne konkurentnosti radi uspostavljanja redovnog izveštavanja Vlade	2007-2008, RM, RZS, KZK
Industrijska politika
Područje / problem	Ciljevi	Mere i aktivnosti	Rok i nadležna institucija
Nizak nivo fizičkog obima proizvodnje i slaba iskorišćenost kapaciteta	Povećanje proizvodnje i stepena korišćenja kapaciteta	Završetak procesa privatizacije i restrukturiranja industrije Povećanje investicija u modernizaciju industrijskih kapaciteta i povećanja zaposlenosti Razvoj MSP u oblasti industrije.	2007, MP, LS
Niska konkurentnost industrijskih proizvoda	Povećanje konkurentnosti industrijskih proizvoda	Donošenje strategije koja će se odnositi na pitanje konkurentnosti Strukturno prilagođavanje industrije Učešće visoko-tehnoloških industrijskih podsektora Podsticanje istraživačkih i razvojnih projekata Rast industrijskih zona i parkova Razvoj klastera Povećanje produktivnosti Stvaranje prepoznatljivih robnih marki	2007-2008, MP, RZR 2007-2012, MP, LS, PS
Nizak nivo kvaliteta proizvoda	Povećanje kvaliteta industrijskih proizvoda	Uvođenje međunarodnih standarda u velikim industrijskim sistemima	2007-2012, PS
Nizak izvoz (sadašnji izvoz se zasniva na proizvodima niže faze obrade)	Smanjiti uvoznu zavisnost, a povećati izvoznu sposobnost	Specijalizacija izvoza Promocija izvoznih mogućnosti regiona Saradnja sa ino-partnerima	2007-2012, MP, MEOI, SIEPA, PK, LS
Regionalne disproporcije nivoa razvojenosti industrije	Smanjenje razlika u nivou ekonomske razvijenosti između pojedinih regiona, Stvaranje regionalnih nosioca razvoja	Rast investicija na nerazvijenom području Promena strukture privrede u korist profitabilnijih industrijskih podsektora Efikasnije korišćenje prirodnih pogodnosti	2007, MP, LS
Niži nivo razvoja privredne infrastrukture u nerazvijenim područjima	Ujednačavanje nivoa razvijenosti privredne infrastrukture	Ulaganja u dalji razvoj infrastrukture nerazvijenih područja	2007, MP, FR, LS
Finansiranje regionalnog razvoja	Uspostaviti mrežu lokalnih, garancijskih fondova, mikrokreditnih organizacija, garancijskih šema ili lokalnih fondova za finansiranje	Podsticajna kreditna politika Donošenje odgovarajuće zakonske regulative o regionalnim garancijskim fondovima i mikrokreditnim organizacijama	2007, MF, NBS, MP
Niska energetska efikasnost u industriji	Efikasnije korišćenje energenata u proizvodnji	Efikasnije korišćenje sirovina i korišćenje otpada kao energenta	2007, MP, MRE, LS
Politika razvoja preduzetništva
Područje / problem	Ciljevi	Mere i aktivnosti	Rok i nadležna institucija
1	2	3	4
MSPP i regionalni razvoj	Povećanje uticaja MSPP sektora ujednačenijem regionalnom razvoju	Ujednačavanje nivoa razvijenosti privredne i komunalne infrastrukture Jačanje nacionalnih i regionalnih institucija za podsticanje regionalnog razvoja i njihovo međusobno umrežavanje Uvođenje diferenciranih podsticaja na osnovu poreske politike Unapređenje politike zapošljavanja - podsticaj zapošljavanju prema stepenu razvijenosti regiona Uvođenje diferenciranih uslova finansijske podrške (kreditna, podsticajna i donatorska sredstva) Bolja dostupnost i povoljniji uslovi finansiranja za podsticanje proizvodnje i zapošljavanja na nerazvijenim područjima (razvoj umetničkih i starih zanata, inkubatora, javnog partnerstva, mikrokrediti za samozapošljavanje, "start-up" krediti) Unapređenje finansiranja regionalnog razvoja donošenjem zakona kojim će se urediti regionalni garancijski fondovi, mikrokreditne organizacije i druge potrebne zakonske regulative Vođenje politike direktnog programiranja prostornog razvoja i razvoja poslovnih lokacija Ravnomerna regionalna zastupljenost razvoja klastera, industrijskih i tehnoloških parkova, mapiranje klastera i programi edukacije regionalnih agencija za pružanje usluga klasterima Stvaranje lokalnih razvojnih koalicija (udruženja) za podršku preduzetničkim aktivnostima Odgovarajuća alokacija regionalnih razvojnih resursa	2007-2012, RM, RAMSPP, LS
Agrarna politika
Područje / problem	Ciljevi	Mere i aktivnosti	Rok i nadležna institucija
Neadekvatno funkcionisanje tržišta zemljištem i njegovog zakupa	Regulisati funkcionisanje tržišta zemljištem i mogućnost zakupa	Završiti katastar zemljišta	2012, RGZ
		Razgraničiti vlasništvo nad poljoprivrednim i šumskim zemljištem	2007, MPŠV, RGZ
		Restitucija zemljišta	2012, RM
		Doneti strategiju koja će se odnositi na pitanje razvoja zadrugarstva	2007, MPŠV
		Formirati organ odnosno organizaciju za podršku zadrugarstvu	2007, MPŠV
		Rešavanje problema vlasništva nad imovinom zadruga	2008, MPŠV, MDULS, MFIN
Poboljšanje kvaliteta hrane	Poboljšanje kvaliteta hrane i zaštita zdravlja ljudi od bolesti koje potiču od hrane	Harmonizovati veterinarske, fitosanitarne i sanitarne standarde	2012, MPŠV, MZ
		Usvajanje strategije koja će se odnositi na veterinarsku, fitosanitarnu i kontrolu hrane	2007, MPŠV, MZ
		Usvajanje seta propisa o zdravlju bilja, veterinarstvu, sadnom materijalu, semenu, pesticidima, stočnoj hrani	2007, MPŠV, NSRS
		Uspostaviti lanac laboratorija za kontrolu hrane	2007, MPŠV
Neadekvatno funkcionisanje tržišta kredita	Stvoriti uslove da komercijalno kreditni sektor odgovori potrebama poljoprivrednika	Preko savetodavne službe pomoći proizvođačima u izradi poslovnih planova	2007-2012, MPŠV
Ruralni razvoj	Obezbediti podršku održivom razvoju sela	Usvajanje strategije koja će se odnositi na ruralni razvoj	2007, MPŠV
		Doneti regionalne i lokalne akcione planove za ruralni razvoj	2007, MPŠV, LS
		Formirati odgovarajući organ ili organizaciju za ruralna plaćanja	2007, MPŠV, NSRS
Institucionalni okvir	Formiranje adekvatnog institucionalnog okvira	Doneti odgovarajući zakon kojim će se urediti oblasti poljoprivrede	2007, MPŠV, NSRS
		Doneti nacionalni program za poljoprivredu	2007, MPŠV
		Osnovati odgovarajući savetodavni organ za ruralni razvoj Unapređivati registar poljoprivrednih i šumarskih gazdinstava Doneti nacionalni program za ruralni razvoj Unaprediti rad sistema tržišnog informisanja
Podsticanje razvoja privredne infrastrukture
Područje / problem	Ciljevi	Mere i aktivnosti	Rok i nadležna institucija
1	2	3	4
Neadekvatna saobraćajna infrastruktura	Modernizacija, rekonstrukcija i izgradnja infrastrukture; unapređenje upravljanja i planiranja radova održavanja puteva uz prethodno ažuriranje podataka.	Putevi
		Modernizacija, rekonstrukcija i izgradnja infrastrukture u drumskom saobraćaju - Saobraćajnice nacionalnog značaja - završetak izgradnje Koridora X: - Sekcija Komren-Prosek (K-Xc) - Pečenjevce-Grabovnica (K-X) - Bujanovac-Makedonska granica (K-X) - Horgoš-Beograd (izgradnja druge trake K-Xb) - Grabovnica-Bujanovac (K-X, Helenik plan) - Prosek-Bugarska granica (K-Xc) - Izgradnja autoputa Beograd-Požega-Užice-Crna Gora (E-763); - Rehabilitacija puta E-70 Subotica-Bačka Palanka; - Rehabilitacija/rekonstrukcija glavnih koridora osnovne mreže: - Užice - granica sa Republikom Srpskom - Granica sa Rumunijom-Vršac-Pančevo-Beograd (E-70) - Bugarska granica-Zaječar-Paraćin - Granica sa Crnom Gorom-Ribarići-Kosovo - Niš-Prokuplje-Kuršumlija-Kosovo - Pojate-Kruševac-Kraljevo-Čačak-Pirot (E-761) - Pirot-Leskovac-Lebane-Kosovo - Novi Pazar-Tutin - Novi Pazar-Sjenica - Obilaznica oko Beograda: deonica A (Batajnica-Dobanovci), deonice B (sektor 4, 5 i 6), deonica C (Bubanj potok-Vinča) i deonica Đ (Vinča-Starčevo); - Modernizacija graničnih prelaza na K-X: Batrovci (sa Hrvatskom), Preševo (sa Makedonijom), sa Rumunijom, Gradina (teretni terminal) i Ribarci sa Bugarskom; - Izgradnja i sanacija magistralnih i regionalnih puteva iz NIP; - Izgradnja i sanacija više lokalnih puteva (NIP); - Rekonstrukcija mostova sa ciljem poboljšanja njihove stabilnosti.	2007-2012, MKI, JP "Putevi Srbije", NIP, LS
		Železnički saobraćaj
		Rekonstrukcija i modernizacija železničkih pruga - prioriteti su: - Granica Hrvatske-Šid-Beograd (K-X) - Subotica-Beograd (K-Xb) - Beograd-Mladenovac-Niš (K-X) - Niš-Preševo (K-X) - Niš-Dimitrovgrad-granica Bugarske (K-Xc) - Niš-Preševo-granica Makedonije (K-X) - Beograd-Pančevo-Vršac-granica Rumunije - Lapovo-Kraljevo-Lešak-Kosovo Polje-granica Makedonije - Stalać-Kraljevo-Požega - (Niš)-Doljevac-Kastrat-Kosovo Polje - Pančevo-Zrenjanin-Kikinda - Subotica-Horgoš-granica Mađarske - Subotica-Senta - Mala Krsna-Požarevac-Majdanpek-Bor-Zaječar - Ruma-Šabac-granica BiH - Markovac-Despotovac - Petrovaradin-Beočin - Beograd-Mala Krsna-Velika Plana - Beograd - Vrbnica (Bar) - Novi Pazar-Raška	2007-2012, JPŽS, MKI
		Izgradnja pruga:
		- Valjevo-Loznica - Smederevo-Luka Smederevo - Pored sanacije mostova uz remonte pruga, izgraditi most preko V. Morave kod Ćuprije i most na Dunavu u sektoru Novog Sada, sanirati Pančevački most; - Rekonstrukcija i modernizacija železničkih čvorova Beograd, Novi Sad, Pančevo, Niš; - Modernizacija signalno-sigurnosnih i telekomunikacionih postrojenja za brzine od 160 km/čas i polaganje optičkih kablova na Koridoru 10; - Rekonstrukcija i modernizacija pruga nižeg ranga; - Rekonstrukcija i nabavka novih vučnih i voznih sredstava.
		Vazdušni saobraćaj
		Modernizacija, rekonstrukcija i izgradnja infrastrukture u vazdušnom saobraćaju: - Izgradnja i modernizacija Aerodroma "Nikola Tesla" i Aerodroma "Niš"; - Izgradnja i modernizacija aerodroma Ponikve.	2012, MKI, Aerodrom "Nikola Tesla" i Aerodrom "Niš", LS, NIP
		Rečni saobraćaj
		Modernizacija, rekonstrukcija i izgradnja infrastrukture u rečnom saobraćaju: - Poboljšanje plovidbenih uslova na plovnim putevima u Republici Srbiji i razvoj lučke infrastrukture; - Donošenje srednjoročnog plana izgradnje, rekonstrukcije, održavanja i zaštite državnih puteva.	trajno, MKI, "Plovput", luke 2007, Vlada, JP "Putevi Srbije"
Bezbednost saobraćaja	Poboljšanje bezbednosti saobraćaja	Poboljšanje bezbednosti saobraćaja na putevima:
		- Donošenje zakona kojim će se urediti bezbednost saobraćaja na putevima; - Donošenje zakona kojim će se urediti prevoz opasnih materija u drumskom saobraćaju;	2007, MKI
		- Donošenje nacionalne strategije o bezbednosti saobraćaja na putevima.	2008, MKI
		Poboljšanje bezbednosti železničkog saobraćaja:	T, MKI, JPŽS
		- Donošenje zakona kojim će se urediti bezbednost železničkog saobraćaja;	2007, MKI, Vlada
		- Donošenje zakona o ugovorima u prevozu u železničkom saobraćaju. Poboljšanje bezbednosti saobraćaja na plovnim putevima:
		- Formiranje rečnog informacionog sistema;	2007, MKI, "Plovput"
		- Uspostavljanje radio-veze na plovnim putevima RS.	2008, MKI, "Plovput"
Postizanje konkurentnosti javnih preduzeća	Restrukturiranje, privatizacija i modernizacija javnih saobraćajnih preduzeća	Donošenje dugoročnih programa razvoja i modernizacije JP u vazdušnom saobraćaju	2007, "Jat Airways", Aerodrom "Nikola Tesla", MKI
		Privatizacija non core delatnosti
		Restrukturiranje JPŽS	2007, JPŽS, Vlada
		Donošenje programa/zakona restrukturiranja duga JP "Železnice Srbije" Plan razvoja ljudskih resursa i daljeg smanjenja broja zaposlenih Privatizacija non core delatnosti.
Zaštita životne sredine	Poboljšanje zaštite životne sredine	Formiranje programa za poboljšanje zaštite životne sredine u svim vidovima saobraćaja	2009, MNZŽS, MKI
		Preispitaće se sistem naknada za korišćenje infrastrukture i uvođenje "ekološke naknade" u drumskom saobraćaju	2007-2012, JP "Putevi Srbije"
Zakonska i institucionalna rešenja	Usklađivanje zakonske regulative sa direktivama i odlukama EU	Donošenje strategije koja će se odnositi na razvoj saobraćajnog sistema sa operativnim akcionim planovima i definisanim ciljevima razvoja po granama saobraćaja Donošenje:	2007, MKI, Vlada
		- zakona kojim će se urediti prevoz putnika u drumskom saobraćaju;	2007, MKI, Vlada
		- zakona kojim će se urediti prevoz tereta u drumskom saobraćaju; - zakona kojim će se urediti unutrašnja plovidba;	2008, MKI, "Plovput", "Jugoregistar"
		- zakona kojim će se urediti vazduhoplovstvo;	2007, MKI, Vlada
		- Zakona o izmeni i dopuni Zakona o obligacionim odnosima i osnovama svojinsko pravnih odnosa u vazdušnom saobraćaju. Realizacija Projekta institucionalne izgradnje sektora za transport u MKI
Poštanske usluge
Sektor poštanskih usluga	Intenzivan investicioni razvoj JP PTT saobraćaja "Srbija"	Formiranje nezavisne regulatorne uloge agencije za poštanski saobraćaj	MKI
		Privatizacija PTT-a	2007-2009, MKI, JP PTT
		Povećati ulaganja
Telekomunikacije
Sektor poštanskih usluga	Potpuna digitalizacija fiksne mreže i razdvajanje dvojnika; dostizanje ukupne gustine fiksnih telefonskih priključaka od 42%; pokrivanje najvećih gradova Republike Srbije mobilnom mrežom treće generacije;	Povećati ulaganja Završetak privatizacije telekomunikacionih preduzeća	2007-2009, MKI
Konkurentnost	Poboljšanje konkurentnosti	Izdavanje licenci za nove učesnike na telekomunikacionom tržištu Stvarati uslove za liberalizovan pristup tržištu telekomunikacija	2007-2009, RATEL, MKI, Telekom, JP PTT "Srbija"
Regulativa sektora telekomunikacija	Izrada nove i poboljšanje postojeće regulative	Kontinuirano praćenje, usaglašavanja propisa i standarda EU	2007-2012, MKI, RATEL
Turizam
Područje / problem	Ciljevi	Mere i aktivnosti	Rok i nadležna institucija
1	2	3	4
Regionalizacija	Turističko strukturisanje Republike Srbije	Plasiranje i promocija turističkih klastera koji nisu zasnovani na administrativnim granicama Identifikovanje osnovnih, konkurentnih turističkih proizvoda klastera u cilju plasiranja na svetsko turističko tržište Preciziranje veza u vrednostima podneblja i ljudi sa Evropskim tržištem Razvoj marketing sistema i strateškog marketing plana	2007-2008, MTTU
Nacionalni parkovi i zaštićena područja	Razvoj turizma u Nacionalnim parkovima i zaštićenim područjima	Izrada programa razvoja turizma u Nacionalnim parkovima i zaštićenim područjima	2007-2008, MTTU, RZR
Institucionalna organizovanost	Formiranje potrebnih instrumenata uticaja na razvoj, rast i izgradnju konkurentnosti	Formiranje agencije za razvoj turizma Formiranje fonda za razvoj turizma Kreiranje državne podrške u izgradnji konkurentnih turističkih klastera	2007, MTTU, MF
Turističke kompanije i rivalitet	Program poboljšanja i razvoja smeštajnih kapaciteta	Rehabilitacija, renoviranje i modernizacija postojećih kapaciteta Razvoj novih investicionih projekata (tzv. greenfield projekti) Program za kategorizaciju i kvalitet Program stvaranja dodatne ponude Poboljšanje saradnje i nivoa udruživanja u okviru smeštajnog sektora.	2007-2012, MTTU, TO, PS
	Program razvoja turističkog sistema kvaliteta	Elaboriranje sistema kvaliteta Formiranje odbora za kvalitet Kreiranje oznaka kvaliteta i procedura	2007, MTTU
Uslovi tražnje	Program zaštite potrošača	Uspostavljanje nacionalne komisije/odbora za zaštitu potrošača.	2007, MTTU
	Program razvoja turističkog informacionog sistema (informativni centri, brošure, imidž, pozicioniranje, itd.)	Kreiranje odgovarajućeg pozicioniranja Republike Srbije i njenih turističkih područja Program izgradnje turističkog informacionog sistema Republike Srbije Plan poboljšanja sadržaja i opreme u informativnim centrima	2007-2008, MTTU
Sektor podrške/ ponude	Program upravljanja destinacijom i implementacija (saradnja, dogovori, itd.)	Osnivanje Destinacijske menadžment organizacije (DMO); Osnivanje Destinacijske menadžment kompanija (DMK).	2007, MTTU
	Program razvoja dodatne turističke ponude (trgovina, gastronomija, ugostiteljstvo, aktivnosti, putničke agencije, itd.)	Kreiranje atributa s dodatnom vrednošću u sklopu gastronomske ponude Republike Srbije Kreiranje specifičnih oznaka za objekte sa ponudom hrane i pića Osnivanje radnog tela/komisije radi definisanja, implementacije i kontrole kriterijuma označavanja/kriterijuma dodele oznaka Kreiranje područja za kupovinu Program ponude lokalnih zanata Program promocije lokalnih pijaca Oblikovanje proizvoda i aktivnosti koji će se realizovati u skladu sa predlozima Strategije razvoja turizma Republike Srbije Oblikovanje specijalizovanih proizvoda, aktivnosti i iskustva za turiste Program povećanja ponude usluga putničkih agencija Program povećanja kvaliteta usluga i estetike kompanija/putničkih agencija	2007, MTTU
Faktori proizvodnje	Program poboljšanja dostupnosti i pristupa (vazduh, kopno i voda)	Otvaranje alternativnih saobraćajnih drumskih pravaca između različitih turističkih destinacija Kreiranje sistema odmorišta i vidikovaca sa potrebnom opremom Plan poboljšanja i kreiranja usluga i opreme u marinama Plan poboljšanja usluga aerodroma i vazdušnih veza sa Republikom Srbijom; Plan poboljšanja usluga javnog saobraćaja i povezanosti; Plan poboljšanja taksi usluga.	2007-2008, MTTU, MKI
	Program poboljšanja javnih usluga (elektro i vodosnabdevanje, otpadne vode, smeće i recikliranje)	Plan poboljšanja opšte ponude javnih usluga; Plan primene u turizmu alternativnih izvora energije koji ne zagađuju okolinu; Uvođenje sistema prikupljanja otpada i postrojenja za reciklažu; Stvaranje sistema za kontrolu divljih odlagališta otpada; Izgradnja kanalizacionog sistema i sistema recikliranja; Formiranje komisije za poboljšanje javnih usluga i sadržaja.	2007-2008, MTTU, MNZŽS, LS
	Program poboljšanja drumskih informacija i sistema označavanja	Kreiranje sistema označavanja; Kreiranje različitih kategorija označavanja.	2007, MTTU
	Program i planovi poboljšanja i održavanja reka i jezera	Kreiranje adekvatne infrastrukture, opreme i usluga na području reka, jezera i priobalja (otpadne vode, pristupnost, pristup kopnom, projekti nabavke opreme i sredstava za kulturne i sportske delatnosti, sistemi označavanja, osvetljavanja i poboljšanje propratnih usluga)	2007-2012, TO, LS
	Gradski/opštinski planovi koji se odnose na: okolinu, urbanu estetiku, kulturno i prirodno nasleđe, atrakcije, opremu, itd.	Očuvanje starih gradova i naselja Poboljšanje izgleda lokalnih kompanija Program za poboljšanje resursa i atrakcija Kontrola i sprečavanje bespravne gradnje Formiranje komisije eksperata za identifikaciju potreba i prioritetnih aktivnosti	2007-2012, LS
	Programi edukacije i stručnog usavršavanja	Kreiranje odgovarajućih programa edukacije i stručnog usavršavanja; Promovisanje dogovora sa postojećim turističkim školama i fakultetima	2007, MTTU, MPS
	Program razvoja malog i srednjeg preduzetništva u turizmu	Program kreditiranja/sredstava za finansiranje MSP Stvaranje organizacije odgovorne za implementaciju programa	2007, MTTU, MP
	Program olakšica i podsticaja za razvoj (kamatne stope, subvencije, naknade, itd.)	Stvaranje adekvatnog sistema poreskih olakšica i ostalih dažbina Stvaranje adekvatnog sistema podsticaja Formiranje komisije stručnjaka za identifikaciju potreba i prioritetnih aktivnosti	2007, MTTU, MF
Socijalna politika
Područje / problem	Ciljevi	Mere i aktivnosti	Rok i nadležna institucija
1	2	3	4
Unapređenje zaštite najsiromašnijih građana	Obezbeđivanje egzistencijalnog minimuma	Usklađivanje visine socijalnih transfera sa definisanom linijom siromaštva i u skladu sa dostignutim stepenom ekonomskog razvoja, odnosno realnim mogućnostima države	2007, MRZSP
		Razvijanje programa za zapošljavanje radno sposobnih korisnika materijalnog obezbeđenja	2007-2012, MRZSP, LS
	Efikasniji sistem materijalnih pomoći	Priprema propisa kojima se regulišu materijalna davanja u oblasti socijalne zaštite, dečje zaštite i zapošljavanja	2008, MRZSP
		Ojačavanje postojećih službi i objedinjavanje njihovih aktivnosti	2008, MRZSP
		Formiranje jedinstvene evidencije materijalnih davanja	2009, MRZSP
Razvijanje mreže usluga u zajednici	Integralni pristup u identifikovanju potreba i planiranju usluga u zajednici	Uspostavljanje i razvijanje metodologije za identifikaciju potreba ranjivih grupa - dece i odraslih	MRZSP, ZSZ
		Predlaganje i usvajanje međuresorskog protokola o saradnji kojim će se definisati obaveze i oblici saradnje različitih sistema	2008, MRZSP
		Donošenje Protokola o saradnji na lokalnom nivou, za procenu i zadovoljavanje potreba posebno ranjivih grupa (deca, invalidi, stari, marginalizovane grupe, žrtve zlostavljanja)	2008, LS
		Izrada strateških i akcionih planova usluga na različitim nivoima	MRZSP, ZSZ, LS
		Formiranje lokalnih saveta za socijalna pitanja	2007, LS
		Obezbeđivanje transparentnijeg i efikasnijeg sistema uvođenja jasnih procedura i potpunog informisanja korisnika	2007-2012, MRZSP
		Uvođenje stručnih standarda koji se odnose na procenu, planiranje, praćenje i evaluaciju	2007, MRZSP, ZSZ
		Donošenje programa za permanentnu edukaciju stručnih radnika u sistemu socijalne zaštite	2006, MRZSP, ZSZ
		Redefinisanje pojmova i grupa korisnika u odgovarajućim zakonima i drugim propisima	2008, MRZSP, ZSZ
		Edukacija zaposlenih u javnim službama za novi pristup pravima korisnika i efikasniju organizaciju rada	2007-2012, MRZSP, ZSZ. OI
		Uvođenje metoda voditelja slučaja u centrima za socijalni rad	2007, MRZSP, ZSZ
	Uvođenje sistema kvaliteta u socijalnu zaštitu	Donošenje propisa kojima se definišu standardi usluga, sistem licenciranja i akreditacije i unapređuje sistem kontrole	2007, MRZSP
		Implementacija standarda usluga u sistem socijalne zaštite	2008, MRZSP, ZSZ, LS
		Uvođenje nezavisnog zastupanja	2007, MRZSP
		Uvođenje u sistem kodeksa profesionalnog ponašanja	2007, MRZSP, SU
		Uvođenje u sistem akreditacije i licenciranja	2007, MRZSP
		Formiranje jedinstvene baze podataka koja omogućava praćenje potreba, usluga i ishoda na svim nivoima	2008, MRZSP, ZSZ, LS
		Unapređenje materijalno-tehničkih, kadrovskih i infrastrukturnih uslova rada	2007-2012, MRZSP, LS
		Uspostavljanje sistema profesionalnog napredovanja kroz kontinuirano profesionalno obrazovanje	2007, MRZSP, ZSZ
		Donošenje propisa kojima se reguliše način vođenja evidencije i dokumentacije u sistemu socijalne zaštite	2007, MRZSP, ZSZ, RZS
	Teritorijalno i funkcionalno dostupne usluge	Priprema, predlaganje i donošenje zakona kojim će se propisati minimalna prava, standardi usluga i kontrola ostvarivanja prava koja je lokalna samouprava u obavezi da obezbedi građanima	2008, MRZSP, Vlada, NSRS
		Priprema, predlaganje i donošenje propisa kojim će se definisati minimalna stopa izdvajanja iz budžeta opštine za socijalnu zaštitu	2008, MRZSP, MF, Vlada, NSRS
		Donošenje propisa iz nadležnosti lokalne samouprave kojima se utvrđuju dodatna prava, kao i bliži uslovi i vrste usluga kojima se zadovoljavaju sve potrebe građana, u skladu sa standardima i procedurama definisanim na nacionalnom nivou	2009, LS
		Priprema, predlaganje i donošenje propisa o kriterijumima za distribuciju sredstava solidarnosti iz budžeta RS i AP za nerazvijene opštine	2008, MRZSP, Vlada, NSRS
		Razvoj usluga i službi za podršku prirodnoj porodici (savetodavne, edukativne, patronažne usluge, usluge klubova i dnevnih centara sa raznovrsnim sadržajima)	2007-2012, MRZSP, LS
		Razvoj usluga različitih oblika smeštaja u drugu porodicu	2007-2012,, MRZSP, CSR, LS
		Razvoj ustanova malih smeštajnih kapaciteta za nedostajuće usluge za zbrinjavanje korisnika (mali domovi, male stambene zajednice, "kuća na pola puta" i sl.	2007-2012, MRZSP, LS
		Stvaranje uslova za korišćenje postojećih usluga u lokalnoj zajednici koje treba da budu inkluzivne za decu, invalidne osobe, stare i sve osetljive grupe	2007-2012, MRZSP, MPS, MZ, MK, LS
		Priprema, predlaganje i donošenje izmena i dopuna Zakona o socijalnoj zaštiti i obezbeđivanju socijalne sigurnosti Vlada, građana, kojima će se obezbediti dostupnost budžetskih sredstava, pod istim uslovima, za sve akreditovane i licencirane davaoce usluga	2007, MRZSP, NSRS
		Uvođenje poreskih i drugih stimulativnih mera za ulaganje i obavljanje delatnosti socijalne zaštite	2006-2008, MRZSP, MF
		Donošenje zakona kojim će se urediti udruženje, kao i propisa i mera koje podstiču razvoj donatorstva i volonterskog rada	2007, MRZSP, MDULS, MF, Vlada, NSRS
		Donošenje srednjoročnog plana transformacije ustanova	2007, MRZSP, LS, USZ
		Donošenje posebnih planova transformacije za svaku ustanovu	2007, MRZSP, LS, USZ
		Prilagođavanje postojeće mreže transformaciji ustanova	2007, MRZSP
		Donošenje posebnih programa za obuku i usavršavanje svih učesnika u zaštiti korisnika na smeštaju	2007, MRZSP, ZSZ
		Priprema, predlaganje i donošenje propisa kojim će se regulisati neodložne intervencije	2007, MRZSP, Vlada
		Priprema za donošenje i zaključivanje opštih i posebnih protokola koji obezbeđuju sinhronizovano delovanje svih javnih službi u pružanju neodložnih intervencija	2007, MRZSP
		Uvođenje 24-časovnog dežurstva za neodložne intervencije u centrima za socijalni rad	2007, USZ, LS
		Osnivanje i podrška SOS službi	2007, LS, USZ
		Organizovanje službi prihvata na lokalnom nivou	2007, LS
		Selekcija i obuka dežurnih porodica za urgentni porodični smeštaj dece	2007-2012,, MRZSP, CSR
Oblast zaštite osoba sa invaliditetom
Položaj osoba sa invaliditetom, uz poštovanje svih ratifikovanih međunarodnih konvencija iz oblasti ljudskih prava	Razvoj i primena novog strateškog okvira i strateškog okvira i plana akcije za unapređenje položaja osoba sa invaliditetom	Izrada i usvajanje nacionalnih smernica i akcionog plana za unapređenje položaja osoba sa invaliditetom Razvoj i koordinacija aktivnosti ključnih aktera za primenu nove politike unapređenja položaja osoba sa invaliditetom Izrada sektorskog plana akcije za unapređenje OSI Socijalno stanovanje uz podršku i dnevni centri za osobe sa invaliditetom	2007, MRZSP
Nepostojanje dobro vođene evidencije o broju osoba sa invaliditetom i njihovim potrebama	Razvoj mehanizma evidencije osoba sa invaliditetom	Razvoj baze podataka kao dela mehanizma za evidenciju OSI	2007, MRZSP
Nedovoljna finansijska podrška projektima udruženja i organizacija osoba sa invaliditetom	Podrška projektnim aktivnostima organizacija OSI	Objavljivanje javnog poziva za podnošenje predloga projekata, prikupljanje i analiza predloga projekata Rad podkomisije i komisije na odabiru projekata za finansiranje Praćenje sprovođenja projekata i utroška sredstava	2007, MRZSP
	Podrška unapređenju tehničko prostornih uslova rada u organizacijama osoba sa invaliditetom	Prikupljanje i analiza zahteva za finansiranje programskih aktivnosti Rad Komisije za odobravanje finansijskih sredstava za programske aktivnosti i analiza izveštaja o realizaciji programskih aktivnosti	2007, MRZSP
	Podrška programskih aktivnosti organizacija osoba sa invaliditetom na mesečnom nivou	Prikupljanje i analiza zahteva za finansiranje Rad Komisije za odobravanje finansijskih sredstava za programske aktivnosti, analiza izveštaja o realizaciji programskih aktivnosti i praćenje utroška sredstava	2007-2012, MRZSP
Prostorno planiranje
Područje / problem	Ciljevi	Mere i aktivnosti	Rok i nadležna institucija
1	2	3	4
Nekoordiniranost regionalnog i prostornog razvoja sa razvojnim prioritetima Republike; nepostojanje regionalne i prostorne politike, nedefinisanost regionalnog institucionalnog okvira; neusaglašenost klasifikacije područja sa EU standardima	Uspostavljanje planskih regiona	Regulatorni instrumenti:
		- Zakoni relevantni za oblast prostornog planiranja;	2007, MKI, APP
		- Politika prostornog razvoja;
		- Podzakonski akti, pravilnici;
		- Regulativa;
		- Donošenje strategije koja će se odnositi na pitanje prostornog razvoja Republike Srbije	2007, MKI, APP
		Institucionalni instrumenti:
		- Formiranje odgovarajućeg organa, odnosno organizacije na nacionalnom i regionalnom nivou.	2007-2008., MP
		- Definisanje institucija međuopštinske saradnje: grupe za usklađivanje razvojnih i prostornih planova na nivou više opština.	2007-2012, MP, MKI, MDULS
		Ekonomsko-finansijski instrumenti:
		- Fondovi za prostorno planiranje i usmeravanje razvoja na državnom, pokrajinskom i lokalnom nivou.	2007-2009, MKI, MP
Nefunkcionalan sistem planiranja i upravljanja prostornim razvojem	Stvaranje sistema modernog prostornog planiranja	Regulatorni instrumenti:
		- Definisanje savremenog legislativnog okvira za prostorno planiranje;	2007, MKI
		- Razrada sadržaja prostornih planova na lokalnom i regionalnom nivou (Pravilnik, uputstvo);	2007, APP, MKI
		- Stvaranje informacione osnove i praćenje realizacije planova - Registar prostornog planiranja u MKI;	2007-2008, MKI
		- Utvrđivanje metodologije prostornog planiranja.	2007-2008, MKI, APP
		Institucionalni instrumenti:
		- Razmatranje mogućnosti formiranja novog ministarstva koje bi obavljalo poslove državne uprave u oblasti regionalnog razvoja i prostornog planiranja;	2007, Vlada
		- Jačanje Republičkog saveta za ravnomerni regionalni razvoj i regionalne kapitalne investicije;	2007, Vlada
		- Formiranje nacionalnog saveta za prostorno planiranje;	2007, Vlada
		- Obezbeđivanje adekvatne kadrovske strukture u institucijama prostornog planiranja na različitim nivoima.	2007-2012, MKI, MDULS
		Ekonomsko-finansijski instrumenti:
		- Definisati oblike dugoročnog izvora finansiranja planskih aktivnosti.	2007-2012, MF, RM
Unapređenje znanja i usaglašavanje sa sistemom regionalnog i prostornog planiranja sa EU	Stvaranje infrastrukture znanja u oblasti strateškog lokalnog i regionalnog prostornog planiranja	Regulatorni instrumenti:	2007, MP, MKI
		- Doneti poseban pravni akt koji definiše potrebna znanja i iskustva za bavljenje regionalnim i prostornim planiranjem;
		- Definisanje oblasti lokalnog i regionalnog prostornog (i urbanističkog) planiranja u visokom obrazovanju;	2007., MPS
		- Podrška istraživanjima u oblasti urbanističkog i prostornog planiranja;	2007-2012, MNZŽS
		- Definisanje obaveznih istraživačkih studija.	2007-2012, MNZŽS
		Institucionalni instrumenti:
		- Jačanje međunarodne saradnje u oblasti prostornog planiranja;	2007-2012, MKI, MNZŽS,
		- Pristup evropskim istraživačkim fondovima;	MPS, MEOS, APP
		- Saradnja istraživačkih institucija na regionalnom i evropskom nivou;
		- Osnivanje inovativnih centara za unapređenje znanja i prakse regionalnog, urbanističkog i prostornog planiranja.
		Ekonomsko finansijski instrumenti:
		- Finansijska podrška međunarodnoj naučnoj saradnji;	2007-2012, MKI, MF, MNZŽS, MPS, MEOI, APP
		- Obezbeđenje sredstava za finansiranje istraživačkih studija;
		- Finansijska podrška osnivanju inovativnih centara.	2008, LS
Politika zaštite životne sredine
Područje / problem	Ciljevi	Mere i aktivnosti	Rok i nadležna institucija
1	2	3	4
Nedostatak strateških i planskih dokumenata na lokalnom i regionalnom nivou i u oblasti zaštite životne sredine	Usvajanje i implementacija strateških dokumenata u oblasti zaštite životne sredine na lokalnom nivou	Razvoj kapaciteta za pripremu strateških dokumenata i pripremu projekata	2007, LS
		Usvajanje strategija koje će se odnositi na pitanje održivog razvoja opština	2008, LS
		Usvajanje lokalnog ekološkog akcionog plana	2008, LS
		Usvajanje strategija i planova na regionalnom nivou u oblasti zaštite životne sredine u skladu sa nacionalnim strateškim dokumentima	2008, LS
		Priprema ili usaglašavanje lokalnih propisa u oblasti zaštite životne sredine sa nacionalnim propisima	2008, LS
Nedovoljni institucionalni i administrativni kapaciteti na lokalnom nivou za sprovođenje zakona u oblasti životne sredine	Proširenje i jačanje kapaciteta u opštinskim službama i javnim preduzećima u oblasti zaštite životne sredine radi primene nacionalnih i lokalnih propisa	Jačanje administrativnih kapaciteta na nivou opštine, posebno institucija i organa zaduženih za planiranje, izdavanje dozvola, kontrolu i praćenje, kao i upravljanje projektima	2008, LS
		Jačanje administrativnih kapaciteta za efikasnije sprovođenje propisa u oblasti zaštite životne sredine na lokalnom i regionalnom nivou	2008, LS
		Unapređenje rada inspekcijskih službi kroz poboljšanje koordinacije opštinskih i republičkih inspekcija	2008, LS
		Osnivanje sekretarijata za zaštitu životne sredine u onim opštinama koje ih nemaju	2007, LS
		Osnivanje/jačanje opštinskih fondova za zaštitu životne sredine	2007, LS
Nedostatak bezbedne vode za piće u svim regionima	Obezbeđivanje vode za piće odgovarajućeg kvaliteta u svim regionima	Studije izvodljivosti za poboljšanje vodovodnih sistema na kritičnim lokacijama	2008, LS
		Studije izvodljivosti za proširenje centralnog vodovodnog sistema na seoska područja	2008, LS
		Izrada studije o regionalnom vodosnabdevanju	2009, MPŠV, LS
		Sprovođenje mera za glavna izvorišta vodosnabdevanja u skladu sa važećim zakonima	2008, LS
		Poboljšanje proizvodnje i distribucije vode za piće	2010, LS
Česte poplave koje izazivaju velike štete	Zaštita od poplava	Izrada mape područja sa rizikom od poplava	2008, MPŠV
		Izgradnja objekata za zaštitu od poplava prema prioritetima	2010, MPŠV, LS
Neadekvatno upravljanje otpadom, nedovoljno regionalno povezivanje opština u cilju zajedničkog upravljanja komunalnim otpadom (nedostatak sanitarnih deponija i veliki broj smetlišta)	Rešavanje problema upravljanja otpadom na regionalnom nivou	Izrada regionalnih i opštinskih planova upravljanja otpadom	2008, LS, FZŽS
		Uspostaviti regionalne sanitarne deponije u svakom regionu prema tehničkim i operativnim zahtevima iz	2010, LS, FZŽS
		Direktive o deponijama 99/31/EC
		Sanirati postojeća smetlišta koja predstavljaju najveći rizik po životnu sredinu	2008, LS, FZŽS
		Proširenje obima sakupljanja komunalnog otpada	2007, LS
		Uspostavljanje lokacija za sakupljanje komunalnog opasnog otpada, kao i sakupljačkih stanica za otpadna ulja i akumulatore	2010, LS
		Izgradnja transfer stanica za nove regionalne deponije	2009, LS, MNZŽS
		Izgradnja postrojenja za reciklažu otpada na regionalnom nivou Izgradnja postrojenja za kompostiranje na regionalnom nivou	2009, LS, MNZŽS
		Izgradnja postrojenja za iskorišćenje energije iz otpada (insineratora) na regionalnom nivou	2012, LS, MNZŽS
Zagađenje vazduha, vode i zemljišta uzrokovano emisijom iz sektora energetike, industrije i transporta u industrijski razvijenim oblastima; Nedovoljan i neadekvatan monitoring emisija zagađenja životne sredine	Smanjenje zagađenja na lokacijama koje predstavljaju najveći rizik po životnu sredinu i zdravlje ljudi	Regulacija Kriveljske reke saniranjem kolektora i konstrukcija novog tunela u flotacijskom jalovištu "Veliki Krivelj" (odobreno u nacionalnom investicionom planu)	2007, MNZŽS
		Sanacija jalovišta rudnika Veliki Majdan u opštini Ljubovija (odobreno u Nacionalnom investicionom planu)	2007, MNZŽS
		Izgradnja postrojenja za tretman komunalnih i industrijskih otpadnih voda u osetljivim područjima	2012, LS
		Uspostavljanje/proširenje adekvatnog monitoringa emisija zagađenja životne sredine i postavljanje automatskih stanica za kontinualno praćenje kvaliteta vazduha	2010, MNZŽS, LS
		Studija utvrđivanja prioriteta za sanaciju kontaminiranih lokacija u industrijskim područjima	2008, MNZŽS
		Implementacija remedijacije prioritetnih lokacija koje predstavljaju najveći rizik po životnu sredinu i zdravlje ljudi	2012, MNZŽS, FZŽS
		Podsticanje uvođenje čistijih tehnologija	2010, MNZŽS
		Izrada katastra značajnih izvora buke, kao dela integralnog katastra	2008, LS
		Studije izvodljivosti za uvođenje sistema daljinskog grejanja gradovima sa više od 20.000 stanovnika	2009, LS
		Rehabilitacija Velikog Bačkog kanala kod Vrbasa	2010, LS
Izuzetno niska stopa prečišćavanja komunalnih i industrijskih otpadnih voda	Obezbediti prečišćavanje komunalnih otpadnih voda u naseljima u kojima postoji organizovano snabdevanje vodom i industrijskih otpadnih voda koje značajno utiču na neposredni recipijent i na kvalitet voda u osetljivim zonama	Izgradnja kanalizacionih sistema i postrojenja za tretman otpadnih voda	2012, LS
		Obezbediti prečišćavanje industrijskih otpadnih voda revitalizacijom postojećih uređaja i izgradnjom novih postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda iz industrija koje ispuštaju opasne materije	2012, MNZŽS, LS
		Obezbediti revitalizaciju i normalno funkcionisanje postojećih uređaja za prečišćavanje otpadnih voda naselja	2012, LS
Neefikasan sistem finansiranja zaštite životne sredine na lokalnom nivou i nedostatak ekonomskih podsticaja	Razvoj i implementacija sistema za finansiranje zaštite životne sredine na lokalnom nivou	Razviti višegodišnji plan za finansiranje investicija u opštinama	2009, LS
		Primena principa pune nadoknade troškova za vodosnabdevanje i odnošenje otpada	2009, LS
		Uvođenje opštinskih ekoloških taksi	2010, LS
		Uvođenje podsticaja regionima sa ugroženom životnom sredinom	2010, LS
		Uvođenje podsticajnih ekonomskih mera za lokalne privredne subjekte koji koriste čistije tehnologije i smanjuju zagađenje	2010, LS
Neodrživo korišćenje prirodnih resursa	Podsticati održivo korišćenje prirodnih resursa, smanjenje potrošnje energije i sirovina i stimulisati reciklažu otpada	Implementacija nacionalne strategije koja se odnosi na pitanje održivog korišćenja prirodnih resursa i dobara, koja je u pripremi	2009, LS
		Povećati stope ponovnog iskorišćenja i reciklaže ambalažnog otpada (staklo, papir, karton, metal i plastika) na 25% od njegove količine	2012, LS
		Podsticati iskorišćenje energije iz otpada	2012, LS
		Realizacija instrumenata Kjoto protokola	2012, LS
Neadekvatno upravljanje zaštićenim prirodnim dobrima i gubitak biodiverziteta	Unapređenje sistema upravljanja zaštićenim prirodnim dobrima	Izrada programa zaštite i razvoja zaštićenih prirodnih dobara	2009. LS
		Donošenje i realizacija planova ozelenjavanja i pošumljavanja	2010, LS
Nedovoljno znanje i motivacija stanovništva i nizak nivo učešća građana u odlučivanju o životnoj sredini	Razvijanje javne svesti stanovništva o značaju zaštite životne sredine	Razvijanje svesti o neophodnosti zaštite životne sredine, pre svega kod dece i omladine	2007-2009, LS
		Implementacija programa za razvijanje svesti javnosti o odvojenom sakupljanju i reciklaži	2008-2010, LS
Uloga lokalne samouprave (LS)
Područje / problem	Ciljevi	Mere i aktivnosti	Rok i nadležna institucija
Ostvarivanje prava građana na lokalnu samoupravu	Uspostaviti sistem prava koji je kompatibilan sa zakonodavstvom EU i sistemima LS u EU i zemljama u okruženju	Usvojiti Predlog zakona o ratifikaciji Evropske povelje o lokalnoj samoupravi (EPLS)	2007, NS
Svojinska prava lokalne samouprave	Lokalnim samoupravama vratiti zakonsko pravo na posedovanje imovine	Doneti zakon kojim će se urediti pitanje imovine lokalne samouprave Važeći Zakon o lokalnoj samoupravi, uskladiti sa ustavnim i zakonskim rešenjima koja se odnose na imovinu LS	2007, MDULS
Finansijska stabilnost lokalnih samouprava	Obezbediti preduslove za ostvarivanje održivih sopstvenih izvora prihoda LS	Zakonski urediti raspodelu ustupljenih prihoda jedinicama LS koji nisu regulisani postojećim zakonima (prihoda od naknada za korišćenje dobara od opšteg interesa i naknade za zaštitu životne sredine)	2007, MF
		Pojedine oblike prihoda (cedularni porezi - porez na prihode od poljoprivrede i šumarstva, porez na prihode od nepokretnosti, porez na dobitke od igara na sreću, itd.) prebaciti u status izvornih prihoda LS	2007, MF
Jačanje institucionalnih kapaciteta LS	Osposobiti LS da razvijaju svoje strateške planove održivog razvoja i uspešno sprovode njihovu implementaciju	Formirati odgovarajuća tela u okviru opštinske uprave za strateško i akciono planiranje i pisanje projekata baziranih na tim planovima	2007-2008, MDULS, LS
		Podizanje kapaciteta opština za strateško i akciono planiranje edukacijom zaposlenih	2007-2012, MP, LS
		Dalje jačati postojeće institucionalne oblike udruživanja opština, uz stvaranje i jačanje drugih oblika povezivanja opština	2007-2012, LS
		Razvoj informatičke mreže u opštinskim upravama	2007-2012, LS
Izgradnja i modernizacija komunalne infrastrukture	Omogućiti LS da ulaze u koncesione i ostale finansijske aranžmane u cilju izgradnje i održavanja komunalne infrastrukture	Proširiti pravo LS za ulazak u koncesione aranžmane (davanje garancije za koncesije) za izgradnju komunalne infrastrukture i određenih objekata na teritoriji opštine (eksploatacija peska i šljunka, ruda nemetala, izgradnja sportsko rekreativnih objekata, objekata banjskog i seoskog turizma)	2008-2009, MF, MEOI
	Razvoj komunalnih delatnosti	Donošenje, implementacija i kontrola programa privatizacije komunalnih preduzeća u funkciji tržišnog poslovanja	2007-2012, MP, LS
Neadekvatna valorizacija prostora	Efikasna valorizacija prostora	Uvođenje novog sistema naplate gradske rente	2007-2012, LS
		Kontrola prenamene poljoprivrednog u nepoljoprivredno zemljište Liberalizacija i efikasnost službi za izdavanje poslovnih lokacija Uređenje novih prostora za poslovno angažovanje kapitala
Monitoring
Područje / problem	Ciljevi	Mere i aktivnosti	Rok i nadležna institucija
Implementacija Strategije regionalnog razvoja Republike Srbije za period od 2007. do 2012. godine	Praćenje realizacije Strategije regionalnog razvoja Republike Srbije za period 2007. do 2012. godine	Izrada godišnjih izveštaja o ostvarivanju Strategije regionalnog razvoja Republike Srbije za period od 2007. do 2012. godine i realizaciji mera i aktivnosti iz Akcionog plana.	2007-2012, MP, RZR, RM