Cilj i zadaci
Cilj nastavnog predmeta jeste da doprinese sticanju i razvijanju znanja, veština, stavova i vrednosti neophodnih za razvoj humane, harmonične i interkulturalno usmerene ličnosti sposobne da se snalazi u složenim uslovima života u društvu i da doprinese razvoju svoje zajednice kao odgovoran građanin.
Zadaci nastave jesu:
- pripremanje odgovornih i aktivnih građana za uvažavanje svih vrste različitosti zasnovanih na shvatanju nacionalnog identiteta i principa tolerancije;
- razvijanje znanja o pojavama, procesima, događajima i ličnostima koji su odredili i danas određuju razvoj ljudskog društva;
- uočavanje sličnosti i razlika u procesima, pojavama i događajima na određenim prostorima i u određenim vremenskim periodima;
- negovanje nacionalne kulture i tradicije, poštovanje sopstvene države, drugih naroda, kultura i tradicija.
(17 časova)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- zna neke osnovne pojmove iz istorijske nauke (istorija, istorijski izvori, društvo, kultura, država);
- zna i razlikuje vremenske odrednice (decenija, vek, milenijum, era, razdoblja prošlosti i istorijske periode);
- zna neke osnovne odlike praistorije i starog veka;
- pokaže na istorijskoj karti gde su nastale prve države;
- prepozna neke najkarakterističnije spomenike antičke kulture (piramide).
Sadržaji programa
O istoriji: različita značenja reči istorija - nauka, deo prošlosti, nastavni predmet.
Ključni pojmovi: prošlost, istorija.
Istorijski izvori (uloga izvora u proučavanju prošlosti, vrste izvora - materijalni, pisani, usmeno predanje).
Ključni pojmovi: istorijski izvori.
Vreme i vremenske odrednice (vreme - kada se nešto dogodilo, vremenske odrednice - decenija, vek, milenijum, era: hrišćanska i muslimanska, kako Romi mere vreme).
Ključni pojmovi: decenija, vek, milenijum, era: hrišćanska i muslimanska.
Podela prošlosti (praistorija i istorija) i periodizacija istorije (stari vek, srednji vek, novi vek, savremeno doba).
Ključni pojmovi: praistorija, istorija, stari vek, srednji vek, novi vek, savremeno doba.
Osnovne odlike razdoblja praistorije (vremensko trajanje, pojava čoveka, (seobe prvog čoveka i razlozi seoba), prva zanimanja, prve ljudske zajednice (rod), otkrića čoveka praistorije (vatra i točak).
Ključni pojmovi: pojava čoveka, prva zanimanja, otkrića - vatra i točak.
O istoriji (pojava pisma, odlike istorije).
Ključni pojmovi: pismo, IV milenijum pre nove ere.
Društvo, društveni odnosi (značenje pojma uz naglasak da su se tokom prošlosti menjali društveni odnosi kao i samo društvo) i država (značenje pojma i obeležja države uz naglasak da se države razlikuju u zavisnosti od istorijskog perioda).
Ključni pojmovi: društvo i država.
Osnovne odlike starog veka (vreme trajanja, društvo starog veka i njegovi činioci, verovanje čoveka starog veka - monoteizam i politeizam).
Ključni pojmovi: aristokrata, rob, jednoboštvo i mnogoboštvo.
Država starog veka (nastanak prvih država - gde i kada su nastale: Egipat, grčki polisi, država Rimljana, državno uređenje).
Ključni pojmovi: Egipat, grčki polisi, Rimska država.
Kultura naroda starog veka (Biblija, epovi - Mahabharata i Ramajana, nauke - istorija, medicina, matematika, graditeljstvo - piramide, hramovi).
Ključni pojmovi: Biblija, ep, piramida, hram.
Kraj starog veka (pojava novih naroda - Germani, Huni, pad Zapadnog rimskog carstva).
Ključni pojmovi: Huni, Germani, pad zapadnog rimskog carstva.
(17 časova)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- grafički predstavi na liniji vremena trajanja srednjeg veka;
- zna osnovne odlike srednjeg veka;
- zna karakteristične događaje i značajne ličnosti perioda srednjeg veka;
- pokaže na istorijskoj karti pravce seoba naroda tokom srednjeg veka;
- prepozna najkarakterističnije spomenike srednjovekovne kulture.
Sadržaji programa
Osnovne odlike srednjeg veka (vreme trajanja, privreda - naturalna i robnonovčana).
Ključni pojmovi: V i XV vek, naturalna i robnonovčana privreda.
Seobe u srednjem veku (seoba kao pojam, seobe kao proces, uzroci seoba, promene izazvane seobama - promena etničke strukture, promena granica).
Ključni pojmovi: seobe kao kontinuirani proces.
Društvo srednjeg veka (društvene grupe - plemstvo, sveštenstvo, građanstvo, slobodno stanovništvo, zavisno stanovništvo; feudalno društvo).
Ključni pojmovi: feud, feudalno društvo - plemstvo, kmet.
Države srednjeg veka (odlike srednjovekovne države - državno uređenje - kraljevina, carstvo, parlament - sabor), karakteristične države - Vizantija, Nemačko carstvo, Osmanska država.
Ključni pojmovi: kraljevina, parlament, Osmansko carstvo.
Hrišćanstvo i islam (hristijanizacija, rascep u hrišćanstvu na pravoslavnu i katoličku crkvu, pojava islama, islamizacija, sveta mesta - Jerusalim i Meka).
Ključni pojmovi: pravoslavna crkva, patrijarh, katolička crkva, papa, islam, Muhamed, džamija.
Kultura srednjeg veka (uticaj crkve na razvoj kulture, razvoj pismenosti, legende, manastiri, džamije).
Ličnosti srednjeg veka (uloga pojedinca na prošlost srednjeg veka - Atila, Muhamed, Ćirilo i Metodije, sultan Murat, Mehmed Osvajač, Skenderbeg...).
Ključni pojmovi: Muhamed, Mehmed Osvajač.
Balkan u srednjem veku (dolazak Slovena i Bugara i stvaranje slovenskih država na Balkanu, slovenske države između Vizantije i Ugarske).
Ključni pojmovi: Južni Sloveni, Bugari.
Hristijanizacija stanovništva Balkana (hrišćanski centri - Rim, Carigrad, Sveta Gora, uloga Ćirila i Metodija, prve slovenske azbuke - glagoljica i ćirilica, ranohrišćansko graditeljstvo na Balkanu).
Ključni pojmovi: Rim i Carigrad, Sveta Gora.
Srednjovekovna srpska država (srednjovekovne srpske zemlje - Raška, država Nemanjića, značajne ličnosti srednjovekovne srpske države: Stefan Nemanja, Stefan Nemanjić, Rastko Nemanjić - Sveti Sava, car Dušan).
Ključni pojmovi: samostalna srpska crkva, Stefan Nemanja, Stefan Prvovenčani, Rastko Nemanjić, car Dušan.
Prodor Osmanlija na Balkan (Marička bitka, Moravska Srbija, Kosovska bitka, osvajanja Mehmeda Osvajača).
Ključni pojmovi: knez Lazar, sultan Murat, Marička bitka 1371, Kosovska bitka - 1389, Mehmed Osvajač.
(34 časa)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- na liniji vremena grafički predstavi trajanja novog veka i savremenog doba
- zna osnovne odlike novog veka i savremenog doba
- uoči promene u društvu, kulturi, privredi novog veka i savremenog doba;
- zna osnovne događaje i značajne ličnosti perioda novog veka i savremenog doba;
- se snalazi na istorijskoj karti;
- uoči položaj i mesto svog i drugih naroda u novom veku i savremenom dobu;
- prepozna spomenike kulture novog veka i savremenog doba;
- poznaje vrste i delatnost institucija u državi (ustav, parlament, vlada, predsednik, opština), Evropi (Savet Evrope, OEBS, Evropska unija) i svetu (OUN).
Sadržaji programa
Otkrića menjaju život čoveka novog veka (otkrića - tehnička, naučna, geografska).
Ključni pojmovi: geografska karta, kompas, brod "karavela", Amerika, Indijski okean, Kolumbo.
Svakodnevni život u novom veku (nove namirnice u ishrani, začeci industrijske proizvodnje, nova kultura i njena obeležja, naseljavanje novootkrivenog sveta, pokrštavanje stanovništva novootkrivenog sveta).
Ključni pojmovi: kukuruz, krompir, manufakturne radionice, humanizam i renesansa, pokrštavanje.
Svakodnevni život u Osmanskom carstvu (pojava hajduka, pokrštavanje stanovništva u Osmanskom carstvu, Pećka patrijaršija)
Seobe: Velika seoba Srba - uzroci, posledice, pravci kretanja;
Ključni pojmovi: hajduk, Velika seoba Srba, patrijarh Arsenije III Čarnojević, kraj 17. veka, pokrštavanje, Pećka patrijaršija
Građanske revolucije u svetu (građanin, revolucija, ustav, vreme trajanja građanskih revolucija, rezultati građanskih revolucija).
Ključni pojmovi: revolucija, građanske revolucije, Ustav.
Srpska revolucija (vreme trajanja, događaji - Prvi i Drugi srpski ustanak, autonomija, Sretenjski ustav, Karađorđe, Miloš Obrenović).
Ključni pojmovi: 1804-1835, Karađorđe, Miloš Obrenović, Prvi i Drugi srpski ustanak, autonomija, Sretenjski ustav, Sretenje).
Nove države na karti Evrope (Austro - Ugarska, Italija, Nemačka, Berlinski kongres - Srbija, Crna Gora).
Ključni pojmovi: Berlinski kongres, nezavisnost i međunarodno priznanje Srbije, 1878. godina.
Nova slika Srbije (modernizacija Srbije, proglašenje kraljevine 1882, izgradnja železnice, otvaranje škola i fabrika, smena dinastije 1903, Balkanski ratovi i nove granice Srbije).
Ključni pojmovi: Obrenovići - Mihailo, Milan, Aleksandar, Karađorđevići - Petar, Balkanski ratovi.
Prvi svetski rat (suprotstavljeni blokovi, Sarajevski atentat, hronološke odrednice rata, srpska vojska u Prvom svetskom ratu - Cerska i Kolubarska bitka, prelazak preko Albanije, Solunski front; mirovna konferencija u Versaju - nova karta Evrope, Društvo naroda).
Ključni pojmovi: Prvi svetski rat (1914-1918), Cerska i Kolubarska bitka 1914, konferencija u Versaju 1919. i kraj rata.
Odlike vremena netrpeljivih (ekonomska kriza, fašizam/nacizam, Trojni pakt, ličnosti u politici, kulturi i umetnosti).
Ključni pojmovi: ekonomska kriza, fašizam/nacizam, Musolini, Hitler, Hemingvej, film, Fleming.
Kraljevina SHS/Jugoslavija (proglašenje Kraljevine SHS, promena imena Kraljevine, privredni i kulturni razvoj Kraljevine).
Ključni pojmovi: Kraljevina SHS 1918, Kraljevina Jugoslavija 1929, kralj Aleksandar Karađorđević.
Drugi svetski rat (hronološke i događajne odrednice rata, suprotstavljene strane u ratu, koncentracioni logori, velike bitke - Staljingrad, kapitulacija Nemačke i Japana, ličnosti koje su obeležile ovo vreme).
Ključni pojmovi: Drugi svetski rat, 1939-1945, napad Nemačke na Poljsku, koncentracioni logori, kapitulacija Japana, Staljin, Čerčil, Ruzvelt Kraljevina Jugoslavija u Drugom svetskom ratu (1941-1945, napad Nemačke na Jugoslaviju, okupacija države, pokreti otpora, koncentracioni logori, ličnosti, oslobođenje, doprinos pobedi nad fašizmom).
Ključni pojmovi: 1941-1945, napad Nemačke na Kraljevinu Jugoslaviju, pokreti otpora - partizanski i četnički, J.B. Tito, Draža Mihailović, AVNOJ.
Svet posle drugog svetskog rata (vodeće države u svetu - SAD, SSSR/Ruska federacija, Kina, nesvrstani, borba za naftu, pad Berlinskog zida)
Ključni pojmovi: blokovska podela sveta, NATO, nafta - "crno zlato".
Jugoslavija posle Drugog svetskog rata (republika, članica pokreta nesvrstanih, migracije stanovništva, privredni razvoj, raspad SFRJ i formiranje novih država).
Ključni pojmovi: republika, SFRJ, 1992. raspad SFRJ, 2006. nastanak Republike Srbije.
Organizacije u svetu i njihova uloga (OUN, Savet Evrope, OECD, OEBS, EU).
Dodatni sadržaji iz istorije Roma:
Od Indije do Evrope (poreklo i postojbina Roma, vreme i uzroci seobe Roma iz postojbine u Evropu, dolazak i naseljavanje Roma u Evropi, na teritoriji Vizantije i Balkanskog poluostrva).
Ključni pojmovi: Indija, seoba, Vizantija, Balkansko poluostrvo.
Romi i Osmansko carstvo (položaj Roma u Osmanskom carstvu, islamizacija, seobe Roma, nomadski način život).
Ključni pojmovi: Osmansko carstvo, islamizacija, nomadski način života.
Romi i Habzburška monarhija (proces asimilacije Roma, prevođenje Roma na sedelački način života, uzgajanje konja).
Ključni pojmovi: asimilacija, sedelački način života, Habzburška monarhija.
Romi u Drugom svetskom ratu (stradanje Roma - Romi žrtve nemačkog nacizma i Staljinovog komunizma).
Ključni pojmovi: genocid, koncentracioni logori.
Romi i savremeni svet (potraga za poslom u zapadnoevropskim državama i na američkom kontinentu, obrazovanje, uključivanje u savremeni svet - politika, ekonomija, kultura).
Način ostvarivanja programa
Nastavni predmet Istorija, kao i drugi nastavni predmeti, doprinosi sticanju i razvijanju znanja, veština i sposobnosti potrebnih za život. Istovremeno, nastavni predmet istorija, učestvuje u pripremi odgovornih i aktivnih građana zajednice, građana koji uvažavaju sopstveni narod, državu, kulturu i tradiciju, kao i kulture i tradicije drugih naroda i država.
U koncipiranju nastavnog programa ishodište je bila činjenica da polaznici poseduju određena predznanja kao i potreba da se razjasne određene pojave sa kojima se susreću u svakodnevnom životu. Istovremeno namera je da se sadržajima nastavnog programa, prošlost prikaže kroz pojave i događaje koji su i danas prisutni u izmenjenom obliku. Tako se prošlost aktuelizuje kroz savremene, polaznicima bliske pojave, a učenje istorije postaje smisleno i konkretno.
Sadržaji programa podeljeni su na nastavne teme u okviru kojih su definisani sadržaji i ključni pojmovi. Ključni pojmovi upućuju nastavnika šta polaznici treba da usvoje kao trajna znanja. Pored znanja ključni pojmovi nastavnika usmeravaju i na razvijanje veština neophodnih za razumevanje događaja iz prošlosti.
Ključni pojmovi su definisani u sledećim kategorijama: pojave, ličnosti, događaji, procesi, hronološke odrednice. Nastavnik može sa polaznicima da pravi tabelu u koju će unositi ključne pojmove i pojave. Tako će polaznici, zajedno sa nastavnikom, praviti mrežu pojmova i pojava, a u isto vreme i učiti i biti u stanju da povezuju procese, događaje, ličnosti i hronološke odrednice. Na taj način polaznici će sticati nova znanja i razvijati već stečena znanja. Istovremeno polaznici će sticati i razvijati veštinu povezivanja pojava sa ličnostima, hronološkim odrednicama, događajima a biće u stanju da pojave iz prošlosti povežu sa sadašnjim pojavama.
Nastavnik je u obavezi da u toku školske godine realizuje propisani nastavni program ali mu se pruža mogućnost da u skladu sa predznanjem, interesovanjem i potrebama polaznika kreira sopstveni plan rada u skladu sa nastavni programom. Preporučuje se da okosnica programa budu navedene pojave i da nastavnik o njima razgovara sa polaznicima. Nastavniku se preporučuje da u razjašnjavanju pojave pođe od njenog savremenog značenja i tumačenja. Kad god je moguće pojave treba povezivati sa istorijom Roma i njihovom sadašnjom situacijom.
Nastavniku se preporučuje, takođe, da pri realizaciji programa podstiče polaznike na otkrivanje paralela između pojava i događaja iz opšte i nacionalne istorije. Ovakvo tumačenje pojava, događaja i ličnosti iz opšte i nacionalne istorije doprinosi stvaranju celovite slike prošlosti i sadašnjosti, omogućava polaznicima saznanje da su pojave i događaji u nacionalnoj istoriji deo sveukupne prošlosti čovečanstva.
U razgovoru o pojmovima ustav, parlament, građanin, preporučuje se nastavnicima da se oslone na znanja koja polaznici o ovim pojmovima već imaju i da postepeno razgovor vezuju za prošla vremena. Pri tom je važno da se ne uvodi veliki broj novih podataka, informacija i činjenica koje bi dodatno opteretile polaznike. Važno je da polaznici razumeju koliko je značajno sve ono što čini sadržaj ovih pojmova i kakva je njihova uloga u društvu i državi.
Isto tako je važno objasniti savremene institucije koje omogućavaju ostvarivanje prava građana, kao i savremene evropske i druge međunarodne institucije i organizacije (npr. Savet Evrope, OECD, OSCE, Evropska unija, OUN, UNESKO, UNICEF, FAO).
Sastavni deo nastavnog programa čini celina nazvana Dodatni sadržaji iz istorije Roma. Ovo je izborna celina i preporučuje se da je nastavnici realizuju u skladu sa interesovanjem polaznika. Od nastavnika se očekuje da ove sadržaje realizuje uklapajući ih u vremenski period koji obrađuje.
U realizaciji programa preporučuje se:
- primena dijaloške metode, metode usmenog i pisanog izražavanja;
- uvažavanje iskustva i predznanja polaznika;
- upotreba savremenih tekstova u tumačenju pojmova i pojava (npr. tekstovi iz novina);
- povezivanje sadržaja nastave istorije sa sadržajima nastave književnosti (srpskog jezika), geografije, informatike (obaveštavati polaznike o različitim sajtovima i upućivati ih da ih koriste);
- stalno povezivanje događaja i pojava sa događajima i pojavama iz prošlosti Roma;
U procesu ocenjivanja rada polaznika preporučuje se nastavnicima:
- ocenjivanje načina usmenog izlaganja na zadatu temu (sadržaj, preciznost, tačnost podataka);
- usmeno ispitivanje radi provere stečenog znanja.
Cilj i zadaci
Cilj nastavnog predmeta jeste upoznavanje i razumevanje geografskih objekata, pojava, procesa i zakonitosti u prostoru, njihovih uzročno-posledičnih veza i odnosa, razvijanje geografske pismenosti i geografskog načina mišljenja, svesti i odgovornog odnosa prema svom zavičaju, državi, kontinentu i svetu kao celini i tolerantnog stava prema različitim narodima, njihovim kulturama i načinu života.
Zadaci nastave jesu:
- upoznavanje i razumevanje geografskih pojava i procesa i njihove međusobne uslovljenosti i povezanosti;
- korišćenje geografskih karata u sticanju znanja i u svakodnevnom životu;
- upoznavanje geografskog položaja i osnovnih geografskih odlika Republike Srbije;
- upoznavanje osnovnih geografskih odlika Evrope i susednih država, njihovih asocijacija i integracija;
- upoznavanje osnovnih geografskih odlika vanevropskih kontinenata i pojedinih država;
- izgrađivanje i razvijanje stavova o preventivi, zaštiti i unapređivanju životne sredine;
- podsticanje odgovornog odnosa prema sopstvenom nacionalnom identitetu, tradiciji i kulturi;
- povezivanje novostečenih znanja sa prethodnim znanjima i iskustvima;
- samostalno korišćenje različitih izvora geografskih informacija;
- razvijanje socijalnih veština, tolerancije i uvažavanja pripadnika različitih društvenih grupa.
(17 časova)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- stekne osnovna znanja o vasioni, vasionskim telima, obliku i veličini Zemlje i njenom položaju u Sunčevom sistemu;
- upozna Zemljina kretanja (rotaciju i revoluciju) i njihove posledice;
- koristi geografsku kartu u sticanju znanja i pri orijentaciji u prirodi i u urbanoj sredini;
- upozna osnovne pojave i procese u Zemljinim sferama (litosfera, atmosfera, hidrosfera i biosfera);
- razvija sposobnost zapažanja osnovnih svojstava objekata, pojava i procesa u okruženju, uočava njihovu međusobnu povezanost i uslovljenost i povezuje ih sa svojim znanjima i iskustvima;
- razume potrebu očuvanja, unapređivanja i zaštite svoje lokalne sredine i Zemlje u celini.
Sadržaji programa
Predmet proučavanja, podela i značaj geografije
Vasiona i zemlja:
- vasiona i vasionska tela, sunčev sistem;
- zemlja i mesec; oblik i veličina zemlje;
- raspored kopna i mora na Zemlji.
Kretanja zemlje i posledice njenih kretanja:
- rotacija - obrtanje Zemlje oko zamišljene ose, smer i posledice rotacije;
- revolucija - obilaženje Zemlje oko Sunca, smer i posledice revolucije;
- toplotni pojasevi na Zemlji, zonalni raspored i osnovne odlike.
Prikazivanje zemljine površine:
- geografska karta i globus - pojmovno određenje;
- geografska mreža: meridijani i paralele;
- predstavljanje geografskih sadržaja na kartama;
- nadmorska i relativna visina.
Zemljine sfere - omotači
Litosfera:
- građa Zemlje i Zemljine kore;
- osnovni makro oblici reljefa;
- vulkani i zemljotresi;
- uticaj Sunca, vode, leda i vetra na reljef.
Atmosfera:
- opšte odlike atmosfere i njen značaj za život na Zemlji;
- vreme i klima - elementi i tipovi u mom kraju;
- zagađenost vazduha, ozonski omotač - zaštita i značaj.
Hidrosfera:
- opšte odlike voda na Zemlji (mora, reke, jezera);
- voda najvažniji prirodni resurs - problem nestašice vode na Zemlji i zaštita vode od zagađivanja.
Biosfera:
- zemljište, postanak i značaj;
- geografski raspored biljnog i životinjskog sveta na Zemlji;
- unapređivanje, značaj i zaštita biljnog i životinjskog sveta.
(17 časova)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- upozna osnovne pojmove o stanovništvu i naseljima na Zemlji;
- upozna osnovne odlike prirodnog kretanja i strukture romskog stanovništva;
- razume potrebu socijalnog i ekonomskog razvoja i integrisanja Roma;
- razume značaj i ulogu prirodnih i društvenih faktora i da uoči njihovu povezanost i jedinstvo;
- upozna osnovne geografske odlike Evrope;
- upozna osnovne geografske odlike susednih država;
- pronalazi sličnosti svoje kulture i tradicije sa kulturama i tradicijama drugih naroda;
- razvija odgovoran odnos prema sebi i okruženju.
Sadržaji programa
Stanovništvo i naselja na zemlji:
- broj i raspored stanovništva na Zemlji;
- prirodni priraštaj svetskog stanovništva, strukture svetskog stanovništva i migracije;
- broj, raspored, prirodni priraštaj, migracije i struktura romskog stanovništva;
- obrazovanje, stanovanje, zapošljavanje i zdravstvena zaštita Roma;
- naselja - vrste i tipovi.
Geografska sredina i ljudske delatnosti:
- pojam privrede i podela na privredne delatnosti i grane;
- uticaj prirodnih i društvenih faktora na razvoj privrede.
Geografija Evrope:
- osnovni geografski podaci o kontinentu: ime, granice i geografski položaj;
- prirodnogeografske odlike Evrope;
- društveno-ekonomske odlike Evrope;
- socijalno i ekonomsko integrisanje Roma u evropskim državama;
- Južna Evropa - osnovne geografske odlike;
- osnovne geografske odlike susednih država;
- Srednja Evropa i Zapadna Evropa - opšti geografski pregled;
- Severna Evropa i Istočna Evropa - opšti geografski pregled.
(34 časa)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- stekne znanja o osnovnim prirodno-geografskim i društveno-geografskim odlikama vanevropskih kontinenata i njihovih pojedinih država;
- stekne osnovna znanja o poreklu i postojbini Roma, njihovim migracionim kretanjima i pravcima;
- razume socijalni i ekonomski položaj Roma u vanevropskim državama;
- razvija tolerantan stav prema različitim narodima, njihovim kulturama i načinu života;
- uočava sličnosti svoje kulture i tradicije sa kulturama i tradicijama drugih naroda;
- stekne osnovna znanja o prirodnim i društvenim odlikama Republike Srbije, njenim prirodnim lepotama i kulturnom nasleđu;
- upozna prirodne i društvene mogućnosti za privredni razvoj Republike Srbije;
- razume potrebu i značaj planiranja porodice u cilju rešavanja demografskih problema;
- poznaje geografske odlike kraja u kome živi i upoređuje ih sa pojavama i procesima na regionalnom i nacionalnom nivou;
- aktivno učestvuje u zaštiti, obnovi i unapređivanju kvaliteta životne sredine, očuvanju prirode i prirodnih resursa u Republici Srbiji.
Sadržaji programa
Opšte geografske odlike Azije:
- prirodnogeografske odlike: reljef, klima, vode i biljni svet;
- društvenoekonomske odlike: stanovništvo (naseljenost, sastav stanovništva, migracije), naselja i privreda;
- Indija: osnovne prirodnogeografske i društvenoekonomske odlike;
- postojbina Roma, migraciona kretanja i pravci;
- socijalni i ekonomski položaj Roma u državama Azije.
- opšte geografske odlike Afrike
- prirodnogeografske odlike: reljef, klima, vode i biljni svet;
- društvenoekonomske odlike: stanovništvo (naseljenost, sastav stanovništva, migracije), naselja i privreda;
- Egipat: osnovne prirodnogeografske i društvenoekonomske odlike;
- socijalni i ekonomski položaj Roma u državama Afrike.
Opšte geografske odlike Severne Amerike:
- prirodnogeografske odlike: reljef, klima, vode i biljni svet;
- društveno-ekonomske odlike: stanovništvo (naseljenost, sastav stanovništva, migracije), naselja i privreda;
- SAD i Kanada: osnovne prirodnogeografske i društveno-ekonomske odlike;
- socijalni i ekonomski položaj Roma u Severnoj Americi.
Opšte geografske odlike Srednje i Južne Amerike:
- prirodnogeografske odlike: reljef, klima, vode i biljni svet; društvenoekonomske odlike: (naseljenost, sastav stanovništva, migracije), naselja i privreda;
- Brazil: osnovne prirodnogeografske i društveno-ekonomske odlike;
- socijalni i ekonomski položaj Roma u Srednjoj i Južnoj Americi.
Opšte geografske odlike Australije i Okeanije:
- prirodnogeografske odlike: reljef, klima, vode i biljni svet;
- demografska obeležja i osnovne privredne odlike.
Opšte geografske odlike polarnih oblasti:
- otkrića i istraživanja Arktika i Antarktika;
- prirodne i ekonomske odlike.
Opšte geografske odlike Republike Srbije:
- geografski položaj, granice i veličina Republike Srbije;
- podela Republike Srbije na velike prirodne celine;
Panonska oblast:
- geografski položaj, prostiranje i podela;
- prirodnogeografske odlike panonske oblasti (reljef, klima, vode, biljni i životinjski svet);
- društvene odlike panonske oblasti: stanovništvo (gustina naseljenosti, prirodni priraštaj, strukture, migracije), naselja (vrste, tipovi i razmeštaj);
- privredne odlike panonske oblasti (teritorijalni razmeštaj privrednih delatnosti i proizvodnje i njihov značaj);
- društvenoekonomski položaj Roma u panonskoj oblasti;
- zaštita i unapređivanje panonske oblasti.
Planinska oblast:
- geografski položaj, prostiranje i podela;
- prirodnogeografske odlike planinske oblasti (reljef, klima, vode, biljni i životinjski svet);
- društvene odlike planinske oblasti: stanovništvo (gustina naseljenosti, prirodni priraštaj, strukture, migracije), naselja (vrste, tipovi i razmeštaj);
- privredne odlike planinske oblasti (teritorijalni razmeštaj privrednih delatnosti i proizvodnje i njihov značaj);
- društvenoekonomski položaj Roma u planinskoj oblasti;
- zaštita i unapređivanje planinske oblasti.
Srbija u savremenim integracijskim procesima:
- značaj integracijskih procesa u Evropi i savremenom svetu;
- saradnja naše zemlje sa drugim državama i međunarodnim organizacijama (politička, ekonomska, kulturno-prosvetna i naučno-tehnološka).
Način ostvarivanja programa
Sadržaji programa nastavnog predmeta geografija u funkcionalnom obrazovanju Roma obuhvataju izučavanje elemenata opšte geografije, geografije Evrope, vanevropskih kontinenata i Republike Srbije.
Na uvodnim časovima geografije u svim razredima upoznati polaznike sa predmetom proučavanja, ciljem i zadacima geografije kao nastavnog predmeta. Takođe ih treba upoznati sa nastavnim sadržajima za određeni razred, planom rada, načinom korišćenja didaktičkog materijala i druge stručne i naučno-popularne literature.
Sadržaji matematičke geografije treba da pruže polaznicima saznanja i predstavu o beskonačnosti vasionskog prostora, vrstama vasionskih tela, njihovim odlikama, Sunčevom sistemu, Zemljinim kretanjima i njihovim posledicama.
Sadržaji iz kartografije treba da doprinesu boljem poznavanju i korišćenju karte u proučavanju geoprostora. Osposobiti sve polaznike za snalaženje i orijentaciju u prostoru, na globusu i na geografskoj karti.
Fizička geografija svojim sadržajima proučava prirodu Zemljine površine, njenih sfera, njihovu kompleksnost i međusobnu zavisnost. Naglasak treba staviti na interakcijske odnose čoveka, prirodnih pojava i proizvodnje na Zemlji, kao i na zaštiti i unapređivanju životne sredine.
Sadržaji opšte fizičke geografije su u velikoj meri apstraktni i teški za polaznike, te nastavnik mora korišćenjem različitih nastavnih metoda i sredstava učiniti ove sadržaje pristupačnijim. Potrebno je da se izbegava verbalizam, a da se kod polaznika podstiče radoznalost, sistematičnost i kreativnost.
Geografija stanovništva i naselja na Zemlji koncipirana je tako da se njenom obradom ukaže na najvažnije demogeografske probleme čovečanstva. Težište treba da bude na osnovnim odlikama Romskog stanovništva.
U okviru regionalne geografije Evrope predviđena je obrada Evrope u celini koja treba da pruži mogućnost sagledavanja opštih prirodno-geografskih i društveno-ekonomskih odlika kontinenta, da bi se na osnovu toga jasnije mogle uočiti osobenosti pojedinih regionalnih celina. Pri realizaciji nastavnih sadržaja treba ukazati na neophodnost saradnje zemalja u regionu i na kontinentu, kao i na potrebu uvažavanja različitosti i tolerancije na svim nivoima.
Sadržaji programa nastavnog predmeta geografije u sedmom razredu osnovne škole obuhvataju izučavanje regionalne geografije vanevropskih kontinenata.
Regionalna geografija vanevropskih kontinenata značajna je u vaspitnom i u obrazovnom pogledu jer pruža široke mogućnosti da polaznici upoznaju različite regije i države na Zemlji. Prilikom obrade kontinenata i pojedinih država sveta potrebno je isticati raznovrsnost njihovih prirodno-geografskih i društveno-geografskih odlika. Kroz obradu ovih sadržaja težište treba staviti na opšte sadržaje, kao i na interaktivne veze i odnose svih činilaca geografske sredine.
Nastavne sadržaje iz regionalne geografije vanevropskih kontinenata treba maksimalno koristiti za vaspitno delovanje na polaznike, razvijanje duha solidarnosti i tolerancije prema drugim narodima u svetu i ukazati na neophodnost saradnje zemalja u regionu, na kontinentu i na globalnom nivou.
Prva nastavna tema o Republici Srbiji odnosi se geografski položaj, granice, veličinu i makro podelu Republike Srbije, pri čemu treba istaći povoljnosti geografskog položaja naše zemlje na Balkanskom poluostrvu, u Južnoj i Srednjoj Evropi i u podunavlju.
U okviru sadržaja koji se odnose na makro celine potrebno je obraditi opšte prirodnogeografske i društveno-geografske odlike pojedinačnih celina, panonske i planinske oblasti. Prilikom obrade fizičko-geografskih sadržaja težište je na opštim sadržajima, kao i na interaktivnim vezama i odnosima svih činilaca geografske sredine. Posebnu pažnju trebalo bi posvetiti problemima zaštite i unapređivanja životne sredine.
Pri obradi društveno-geografskih sadržaja polaznike treba upoznati sa problematikom demografskog razvoja i naseljenošću u Srbiji, koje treba povezivati sa sličnim sadržajima drugih nastavnih predmeta (Biologija, Istorija i dr.) radi sagledavanja populacionih problema i izgrađivanja svesti o potrebi zajedničkog života različitih naroda. Kroz sadržaje ove nastavne teme polaznici se upoznaju sa populacionom politikom i značajem njenih odredbi za obnavljanje stanovništva. Potrebno je ukazati na faktore koji su tokom istorije dovodili do velikih migracionih kretanja i krupnih promena u geografskom prostoru, što se odražavalo na stanovništvo i naselja i u našoj zemlji.
Kroz nastavnu temu Srbija u savremenim integracijskim procesima omogućuje se razumevanje razgranatosti političke, ekonomske, kulturno-prosvetne i naučno-tehnološke saradnje naše države sa drugim državama i organizacijama u svetu. Važno je upoznati polaznike sa aktuelnim integracijskim procesima u Evropi i svetu i ukazati na značaj i mesto Republike Srbije u tim procesima.
Da bi se što potpunije ostvarili cilj i zadaci nastave geografije treba obezbediti povezivanje sa srodnim predmetima koji kao i geografija imaju sadržaje o očuvanju, zaštiti i unapređivanju životne sredine, o planiranju porodice i o populacionoj politici, o društvenim i kulturnim promenama u svetu i našoj zemlji (npr. istorija, biologija, fizika, hemija, zdravstveno vaspitanje).
Nastavnicima se predlaže da u okviru svake tematske celine obrade i odgovarajuće sadržaje iz lokalne sredine, vodeći računa o usklađenosti tih sadržaja sa temom koja se obrađuje. Na taj način polaznici mogu da prave poređenja određenih nastavnih sadržaja sa njima poznatim i bliskim sadržajima iz neposrednog okruženja čime se postiže približavanje geografskih sadržaja polaznicima ovog uzrasta i potpunije usvajanje nastavnog gradiva.
U radu sa polaznicima preporučuje se nastavniku da, u zavisnosti od cilja časa i nastavnih sadržaja, koristi određena nastavna sredstva koja mogu da posluže kao izvori znanja. To mogu biti: različite slike, modeli, makete, tabele, šematski prikazi pojava i procesa, dijagrami, globusi, geografske karte - opštegeografske i tematske, film, dijafilm, TV emisija, računar, CD... Neophodno je obučavanje polaznika za izradu i primenu nastavnih sredstava kroz samostalni rad, rad u paru ili grupni rad. U nastavnom procesu nastavnik ima slobodu da odredi aktivnosti za svaku temu, vodeći računa o sposobnostima i uzrastu polaznika, njihovim interesovanjima, uslovima i nastavnim sredstvima kojima škola raspolaže, sredstvima koje poseduju polaznici i sredstvima koja se nalaze u lokalnoj sredini. Potrebno je da se izbegava verbalizam, a da se kod polaznika podstiče radoznalost, sistematičnost i kreativnost. Fond časova treba racionalno koristiti u skladu sa nastavnim sadržajima u sredini.
Sistematsko i kontinuirano praćenje rada i ocenjivanje polaznika sastavni je deo procesa usvajanja geografskih znanja i razvijanja veština u svim delovima programa.
U toku školske godine prilikom usmenog proveravanja znanja preporučuju se aktivnosti u kojima polaznici koriste sva raspoloživa ilustrativna sredstva (različite geografske karte, grafički prikazi i slikovni materijali) i samostalno izlažu svoja znanja.
Praćenje i ocenjivanje znanja i veština u funkcionalnom obrazovanju odraslih poželjno je izvoditi putem samostalne aktivnosti polaznika u izradi modela, maketa, upitnika, tabela, dijagrama, zidnih novina, tematskih albuma, skica, geografskih karata i zbirki. Takođe se preporučuje osmišljavanje i izvođenje prezentacija i izložbi ovako nastalih radova polaznika.
Praćenje i ocenjivanje znanja, umenja i navika polaznika mora da ima podsticajan karakter i da motiviše polaznike na temeljan i sistematičan rad. U nastavi geografije nastavnik ocenjuje sve bitne elemente koje polaznik u toku nastavne godine pokazuje, a to su: usmeni odgovori, pismeni radovi - domaći i školski, seminarski radovi i referati, poznavanje i čitanje karte, popunjavanje neme karte i sve aktivnosti koje polaznik preuzima u cilju usvajanja znanja, umenja i navika (izrada modela, maketa, tabela, dijagrama, albuma, anketiranje, intervju...)
Ocenjivanje znanja u nastavi geografije podrazumeva ocenjivanje obe njegove komponente: obima (kvantiteta) i nivoa (kvaliteta). Ocenjivanjem obima znanja utvrđuje se koliko je činjenica, pojmova i zakonitosti usvojio polaznik u odnosu na ukupno gradivo geografije predviđeno programom za određenu tematsku celinu ili za celo gradivo u jednom razredu.
Ocenjivanje nivoa znanja utvrđuje se stepenom usvojenosti programskih sadržaja na nekom od sledećih nivoa:
a) prepoznavanje i reprodukcija sadržaja;
b) razumevanje naučenog (shvatanje značaja pojmova i činjenica i izdvajanje bitnog od nebitnog, objašnjavanje definicija, povezivanje činjenica...);
v) Kritički i stvaralački odnos prema naučenom - kauzalno povezivanje znanja, samostalno pronalaženje i navođenje primera, činjenica itd.
Kod ocenjivanja umenja i navika treba ocenjivati sledeće:
a) orijentaciju na karti i u prirodi;
b) kartografsku pismenost;
v) korišćenje udžbenika geografije, geografske čitanke i drugih priručnika za učenike;
g) čitanje, korišćenje i izrada grafikona, dijagrama i ilustrativnih geografskih crteža;
d) sistematizacija materijala iz različitih geografskih izvora i statističkih podataka;
đ) pravljenje izvoda sa podacima iz geografske literature
e) naviku sistematskog i redovnog učenja i tačnog i blagovremenog izvršavanja svih obaveza vezanih za nastavu geografije.
Cilj i zadaci
Cilj nastavnog predmeta jeste da kod polaznika podstiče radoznalost i samostalnost u prepoznavanju, opisivanju i razumevanju prirodnih pojava i da razvije osnovne veštine merenja fizičkih veličina.
Zadaci nastave jesu:
- usvajanje znanja, razvijanje pojmova i sticanje veština za prepoznavanje i opisivanje prirodnih pojava
- sticanje znanja i veština potrebnih za rešavanje praktičnih problema primenom znanja iz fizike
- razvijanje elementarnih veština merenja fizičkih veličina
- sticanje znanja o prirodnim resursima i sticanje navika o štednji energije.
(34 časa)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- prepozna fizičke veličine (dužina, masa, vreme, brzina, sila, snaga), meri ih i izražava odgovarajućim jedinicama mere;
- prepozna merila i instrumente, ume da očita rezultat merenja na nekim osnovnim mernim skalama;
- razume mehaničko kretanje i razlikuje vrste kretanja;
- prepozna uzroke promene stanja kretanja tela;
- zna princip rada poluge i ume da ga koristi;
- određuje raspored tečnosti prema njihovim gustinama odnosno određuje da li će telo da pliva, lebdi ili tone u zavisnosti od odnosa gustina;
- razume koncept pritiska čvrstog tela i prepoznaje ga u svakodnevnim pojavama;
- zna principe spojenih sudova i rada hidrauličnih mašina;
- zna osnovno o Arhimedovom zakonu, pritisku vode i vazduha;
- razlikuje vrste energije i razume da se energija smanjuje kada telo vrši rad.
Sadržaji programa
Uvod:
Fizika kao prirodna nauka, fizika i svakodnevni život.
Merenje:
Fizička tela, merenje dužine, površine, zapremine, vremena i mase, merila i instrumenti.
Laboratorijska vežba: Merenje dužine, zapremine, vremena.
Kretanje:
- mehaničko kretanje i vrste kretanja, ravnomerno kretanje, srednja brzina;
- promenljivo pravolinijsko kretanje, ubrzanje;
- čitanje i određivanje vrste kretanja sa grafika v=f(t).
Laboratorijska vežba:
- merenje srednje brzine ravnomernog pravolinijskog kretanja;
- merenje srednje brzine ravnomerno promenljivog kretanja.
Masa i gustina:
- inercija i zakon inercije; masa i merenje mase; gustina tela.
Laboratorijska vežba:
- određivanje gustine čvrstog tela oblika kvadra (kocke);
- određivanje gustine čvrstog tela nepravilnog oblika;
- određivanje gustine tečnosti direktnim (aerometrom) i indirektnim merenjem.
Sile:
- uzajamno delovanje tela, sila i merenje sile, sila trenja i sila otpora sredine;
- elastična sila, električna sila;
- magnetna sila - stalni magneti; Zemlja kao stalni magnet - kompas;
- gravitaciona sila - kretanje tela u gravitacionom polju, težina tela, bestežinsko stanje;
- II i III Njutnov zakon.
Pritisak:
- pritisak čvrstog tela, pritisak tečnosti koje miruju (hidrostatički pritisak);
- pritisak atmosfere (barometar), Paskalov zakon, sila potiska i Arhimedov zakon.
Ravnoteža tela:
- sila, slaganje sila i pojam rezultante, pojam ravnoteže;
- poluga.
Rad, snaga i energija:
- mehanički rad, rad sile teže, rad sile trenja, snaga, mehanička energija (vrste), zakon održanja energije.
(34 časa)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- zna načine provođenja toplote kao i da meri temperaturu;
- zna agregatna stanja u prirodi i fazne prelaze;
- prepozna periodično kretanje i veličine koje ga opisuju;
- zna izvore i karakteristike zvuka i načine zaštite od buke;
- zna izvore svetlosti i posledice pravolinijskog prostiranja svetlosti - pomračenje Sunca i Meseca;
- zna principe rada lupe, mikroskopa, načine korekcije kratkovidosti odn. dalekovidosti oka;
- prepoznaje uslove za proticanje električne struje i elemente jednostavnih električnih kola kao i prednosti korišćenja naizmenične struje;
- zna mere zaštite da ne dođe do strujnog udara;
- zna jednostavan model strukture atoma i objašnjava pojave naelektrisanja tela;
- usvaja pojam o nuklearnoj energiji i njenu upotrebu u ratu i miru kao i koje su mere zaštite pri ozračivanju.
Sadržaji programa
Toplotne pojave i agregatna stanja:
- struktura supstancije i unutrašnja energija, temperatura i merenje, količina toplote i prenošenje toplote;
- fazni prelazi.
Oscilacije i talasi (zvuk):
- oscilacije i frekvencija, talasi i brzina prostiranja talasa, zvuk.
Elektromagnetizam:
- naelektrisavanje tela, uzajamno delovanje naelektrisanih tela, električna pražnjenja u atmosferi;
- izvori i dejstvo električne struje (hemijsko, magnetno, svetlosno, toplotno);
- električni otpor, Omov zakon, merenje jačine struje, napona i otpora, vezivanje otpornika i izvora EMS, zaštita od električnog udara;
- Erstedov ogled, transformatori i generatori (princip rada), naizmenična električna struja;
- Nikola Tesla i njegov doprinos razvoju elektromagnetizma.
Geometrijska optika:
- izvori i pravolinijsko prostiranje svetlosti, zakon odbijanja svetlosti, ogledala, zakon prelamanja svetlosti, indeks prelamanja, sočiva;
- optički instrumenti.
Nuklearna fizika:
- model strukture atoma, radioaktivnost, nuklearni reaktor;
- zaštita od radioaktivnog zračenja.
(10 časova)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- prepozna fizičke veličine (temperatura, gustina), meri ih i izražava odgovarajućim jedinicama mere;
- određuje brojnu vrednost fizičke veličine korišćenjem odgovarajućeg merila ili mernog instrumenta čitanjem merne skale;
- prepoznaje osnovne sile u prirodi i njihove efekte;
- prepoznaje osnovne uslove ravnoteže i zna da slaže sile;
- zna princip rada prostih mašina;
- ume da koristi princip rada hidrauličnih mašina i spojenih sudova;
- prepoznaje i razume pojam toplotne energije i vrste energije kao i da se energija smanjuje kada telo vrši rad;
- zna da odabere uređaj prema njegovoj snazi kao i da se deo energije pri pretvaranju gubi;
- zna da koristi različite materijale prema njihovim fizičkim osobinama (gustina, električna i toplotna provodljivost, elastičnost).
Sadržaji programa
Građevinska struka:
- merenje fizičkih veličina i grube greške merenja, dužina, površina, zapremina i masa kao fizičke veličine (merenje, merne jedinice, pretvaranje, merni uređaji);
- osnovni pojmovi statike;
- toplotni i zvučni izolatori.
Prehrambena struka:
- merenje fizičkih veličina i grube greške merenja. Vreme, zapremina, masa i temperatura kao fizičke veličine (merenje, merne jedinice, pretvaranje, merni uređaji i merila);
- toplota i načini prenošenja toplote, Džulov zakon;
- pritisak tečnosti i gasova. Paskalov zakon.
Tekstilna struka:
- merenje fizičkih veličina i grube greške merenja, dužina i površina kao fizičke veličine (merenje, merne jedinice, pretvaranje, merni uređaji i merila);
- gustina supstancije (linijska gustina tkanine);
- sila elastičnosti i deformacije fizičkih tela (istezanje, napon kidanja);
- princip rada prostih mašina (poluga).
Lične usluge:
- merenje fizičkih veličina i grube greške merenja. Temperatura, jačina električne struje i napon (merenje, merne jedinice, pretvaranje, merni uređaji, merne skale i opseg merenja);
- pritisak čvrstog tela i jedinice za pritisak;
- snaga električnih uređaja i zaštita od strujnog udara.
Saobraćajna struka:
- merenje fizičkih veličina i grube greške merenja. Dužina, zapremina, masa i gustina kao fizičke veličine (merenje, merne jedinice, pretvaranje, merni uređaji i merila);
- mehaničko kretanje i srednja brzina;
- princip rada hidraulične mašine;
- jednosmerna električna struja i izvori (akumulatori).
Način ostvarivanja programa
Iz fizike kao naučne discipline odabrani su sadržaji koji odgovaraju sadržajima fizike u osnovnoj školi uz određena sažimanja. Obim odabranih programskih sadržaja prilagođen je godišnjem fondu časova fizike u školama za obrazovanje odraslih.
Programski sadržaji se ostvaruju poštujući osnovne didaktičke principe nastave fizike kao što su: postupnost, očiglednost, primerenost, povezanost nastavnih sadržaja.
Postupnost pri upoznavanju polaznika sa nastavnim sadržajima se ogleda u poštovanju pravila: od poznatog ka nepoznatom, od "lakšeg" ka "težem".
Očiglednost u nastavi fizike ostvaruje se demonstracionim ogledima, tehničkim sredstvima, uređajima, modelima, korišćenjem crteža, grafikona, tabela, šema, skica…
Program je svojim sadržajem i obimom nastavnog gradiva predvideo psihološke i intelektualne sposobnosti polaznika. Polaznicima treba postavljati takve zahteve koji za uspešno rešavanje pretpostavljaju ulaganje odgovarajućeg umnog ili fizičkog napora. Taj napor ne treba da prevazilazi objektivne mogućnosti polaznika ali ne treba ni da svede nastavu na nivo banalizacije. Ovaj način treba da otkrije potencijalne mogućnosti polaznika i pravilno ih usmeri u daljem razvoju.
Povezanost nastavnih sadržaja (vertikalno i horizontalno povezivanje) se ogleda u poštovanju redosleda izlaganja sadržaja kao što je predviđeno u programu. Time se omogućuje da polaznik postepeno usvaja nove pojmove i spontano razvija sposobnost logičkog mišljenja. Svaku tematsku celinu treba započeti obnavljanjem gradiva iz prethodnih celina koje je bitno za uspešno usvajanje novih pojmova i zakona.
Program predviđa dovoljan broj časova za utvrđivanje i sistematizaciju gradiva.
Redosled nastavnih sadržaja iz programa fizike usaglašen je sa redosledom gradiva iz matematike i drugih prirodnih nauka.
U nastavnom programu za 8. razred su sadržaji koji predstavljaju bazična znanja za dalje stručno usavršavanje i sticanje znanja i veština u području rada u kome polaznik pohađa stručnu obuku. Pri realizaciji programa fizike u osmom razredu poštuju se principi nastave kao što su: postupnost, očiglednost, primerenost, povezanost nastavnih sadržaja. Način ostvarivanja ovog programa se oslanja na način ostvarivanja programa fizike u prethodnim razredima.
Metodska uputstva za realizaciju nastave:
- demonstracioni eksperiment u nastavi fizike u osnovnoj školi za odrasle treba da ima centralno mesto jer je u nekim ustanovama zbog nedostatka opreme nemoguće izvesti laboratorijske vežbe. Izvođenje demonstracionih eksperimenata je naročito važno kod onih nastavnih tema gde su predviđene laboratorijske vežbe;
- proširivanje nekih programskih sadržaja je potrebno je usaglasiti sa potrebama različitih obrazovnih profila (građevinarstvo, prehrambena industrija, lične usluge itd);
- izračunavanje i izražavanje fizičkih veličina svesti na onu meru koja odgovara potrebama polaznika za upotrebu u svakodnevnom životu;
- u objašnjavanju novih nastavnih sadržaja uvek polaziti od iskustva polaznika.
Zbog nedostatka odgovarajućeg udžbenika u osnovnoškolskoj nastavi za odrasle izuzetno je važna dobro pripremljena nastava. Pri pripremanju nastave naročito potrebno je posebnu pažnju posvetiti izradi didaktičkog materijala i nastavnih listova. Na nastavnim listovima se nalaze objašnjenja osnovnih nastavnih sadržaja, primena fizičkog zakona ili principa u svakodnevnom životu i tehnici, zanimljivosti kao i pitanja i zadaci kojima se proverava nivo i obim usvojenosti znanja. Uslovi u kojima se realizuje nastava za odrasle omogućavaju umnožavanje nastavnog materijala za svakog polaznika.
Demonstracioni eksperiment u nastavi fizike u osnovnoj školi za odrasle treba da ima centralno mesto jer su na taj način stečena znanja dugotrajnija a nastava postaje atraktivnija.
Cilj i zadaci
Cilj nastavnog predmeta jeste sticanje osnovnih znanja o hemijskim pojavama u prirodi, supstancama koje se koriste u svakodnevnom životu i radu (zanimanju), razvijanje osnovne hemijske pismenosti i osposobljanje polaznika za razumevanje hemijskih promena koje su deo svakodnevice.
Zadaci nastave jesu:
- sticanje znanja o značaju, osobinama i primeni supstanci;
- razvijanje svesti o potrebi očuvanja životne sredine uz uvažavanje prednosti koje donosi civilizacija;
- razvijanje osnovnih veština pri ispitivanju osobina i korišćenju supstanci;
- razvijanje veština potrebnih za rešavanje praktičnih problema primenom znanja iz hemije;
- primena znanja o osobinama supstanci u svakodnevnom životu;
- razvijanje svesti o potrebi racionalnog korišćenja sirovina i reciklaži.
(34 časa)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- razume osnovne fizičke osobine čvrstih, tečnih i gasovitih supstanci posebno onih koje se najčešće sreću u svakodnevnom životu;
- razlikuje fizičke i hemijske promene;
- razlikuje proste i složene supstance;
- razdvaja supstance iz smese primenjujući znanje o njihovim osobinama;
- zna osobine i značaj vode i vazduha;
- zna da se hemijski elementi predstavljaju hemijskim simbolima i poznaje najvažnije među njima;
- ume da najjednostavnija jedinjenja predstavi hemijskim formulama;
- razlikuje glavne metale i nemetale i zna njihove osnovne fizičke osobine;
- zna šta je oksidacija i ume da je prepozna u prirodi;
- razlikuje okside, kiseline, baze i soli i zna one najpoznatije;
- zna da prepozna hemijskim formulama predstavi najpoznatije kiseline, baze i soli;
- zna koristi i štetnost jedinjenja koje poznaje iz svakodnevnog života i prirode;
- ume da identifikuje i da se zaštiti od zagađivača u svojoj neposrednoj životnoj sredini.
Sadržaji programa
Hemija i njen značaj
Osnovni hemijski pojmovi:
- supstanca, fizičke osobine;
- proste i složene supstance;
- smese, razdvajanje smesa;
- voda i vodeni rastvori (masena koncentracija izražena u procentima);
- fizičke i hemijske promene.
Metali i nemetali:
- podela elemenata (metali i nemetali, periodni sistem elemenata);
- hemijski simboli;
- metali (osobine, primena, upoznavanje fizičkih osobina natrijuma, kalcijuma, magnezijuma, bakra, cinka, aluminijuma, gvožđa, olova);
- nemetali (osobine, primena, upoznavanje fizičkih osobina kiseonika, vodonika, azota, sumpora, fosfora, ugljenika).
Neorganska jedinjenja:
- podela neorganskih jedinjenja;
- oksidi; reakcije oksidacije (hemijske jednačine dobijanja ugljen-dioksida i negašenog kreča);
- osobine i primena kiselina (hlorovodonične tj. sone, ugljene, sumporne, azotne i fosforne);
- osobine i primena baza (amonijak, gašeni kreč, natrijum-hidroksid);
- reakcije neutralizacije (kiselina + baza → so).
(34 časa)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- zna koja se neorganska jedinjenja koriste u tehnici;
- razlikuje organska od neorganskih jedinjenja s obzirom na ponašanje na visokim temperaturama;
- zna osobine najvažnijih ugljovodonika i nafte (kao energetskih izvora i kao zagađivača);
- ume da identifikuje i da se zaštiti od zagađivača životne sredine;
- zna osobine, primenu i uticaj etanola na zdravlje;
- zna osobine, primenu i značaj sirćetne, mravlje i viših masnih kiselina;
- zna osobine, primenu i značaj biološki važnih jedinjenja;
- zna hemijske formule najpoznatijih organskih jedinjenja.
Sadržaji programa
Tehnički važna jedinjenja:
- osobine i primena: kuhinjska soli, plavog kamena, krečnjak, kreda, gips, čilska šalitra, sodabikarbona.
Uvod u organsku hemiju - ugljenik
Ugljovodonici:
- podela ugljovodonika;
- osobine i primena ugljovodonika (metana, acetilena, benzena);
- nafta (osobine, primena i uticaj na životnu sredinu).
Alkoholi:
- etanol i metanol (osobine, primena, značaj i uticaj na zdravlje);
- glicerol (dobijanje i primena).
Karboksilne (organske) kiseline:
- dobijanje, osobine i upotreba etanske (sirćetne) i metanske (mravlje) kiseline;
- značaj i primena karboksilnih (organskih) kiselina.
Biološki važna jedinjenja:
- masti i ulja (sastav, nalaženje, uloga u organizmu);
- sapuni, upotreba;
- ugljeni hidrati u ishrani i zdravlju (glukoza i fruktoza, saharoza: skrob i celuloza), značaj;
- aminokiseline, proteini, značaj u ishrani.
(10 časova)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- prepoznaje i razlikuje smešu i rastvor i ima osnovno razumevanje tih pojmova;
- poznaje glavne osobine supstanci koje će svakodnevno koristiti u svom radu;
- razlikuje organske od neorganskih supstanci;
- razlikuju otrovne supstance;
- zna da primenjuje zaštitu od otrovnih supstanci;
- zna da koristi različite materijale prema njihovim fizičkim i hemijskim osobinama.
Sadržaji programa
Tekstilna struka:
- voda (osobine, vrste voda, tvrde i meke vode);
- smeše i rastvori (homogene i heterogene smeše, pravljenje rastvora);
- kiseline, baze i soli;
- sredstva za beljenje;
- primena soli u procesu bojenja tkanine;
- uticaj karboksilnih kiselina na postojanost boja tkanina;
- celuloza (fizičke osobine, primena);
- osobine i primena vlakana biljnog i životinjskog porekla.
Prehrambena struka:
- voda (osobine, vrste voda, tvrde i meke vode);
- smeše i rastvori (homogene i heterogene);
- kiseline, baze i soli;
- alkoholno vrenje;
- skrob (osobine, primena i dokazivanje);
- proteini (fizičke osobine, primena, proteini u životnim namirnicama - meso);
- uticaj temperature na osobine mesa, masti i ulja (fizičke osobine, primena).
Lične usluge:
- voda (osobine, vrste voda, tvrde i meke vode);
- smeše i rastvori (homogene i heterogene);
- kiseline, baze i soli;
- priprema rastvora (razblaživanje);
- osobine joda i priprema jodne tinkture;
- uticaj vodonik-peroksida na boju kose;
- dokazivanje kiselina i baza;
- glicerol (fizičke osobine, primena);
- ulja (fizičke osobine, primena);
- voskovi (fizičke osobine, primena);
- sredstva za pranje.
Građevinska struka:
- voda (osobine, vrste voda, tvrde i meke vode);
- smeše i rastvori (homogene i heterogene);
- kiseline, baze i soli;
- rastvori (priprema);
- gašeni kreč (osobine, primena);
- gvožđe (osobine);
- organske i neorganske supstance (upoređivanje osobina);
- ulja (fizičke osobine, primena);
- organski rastvarači, rukovanje organskim rastvaračima.
Način ostvarivanja programa
Program Hemije za osnovno obrazovanje odraslih obuhvata osnove opšte, neorganske i organske hemije.
Izbor nastavnih sadržaja rezultat je potrebe da se polaznicima prenesu osnovna znanja iz Hemije primenljiva svakodnevnom životu i na radnom mestu.
Uspešno ostvarivanje programa podrazumeva uvažavanje i primenu principa očiglednosti i aktivnog učešća polaznika u nastavnom procesu.
Povezivanju nastavnih sadržaja doprinosi obrada nastavnih sadržaja predloženim redosledom. Time se omogućuje da polaznik postepeno usvaja nove pojmove i povezuje ih sa pojavama iz svakodnevnog života i podstiče razvoj logičkog razmišljanja.
Svaku tematsku celinu poželjno je započeti obnavljanjem ranijeg gradiva koje je bitno za usvajanje novih pojmova. Prilikom objašnjavanja novih pojmova preporučljivo je koristiti iskustva polaznika.
Poželjno je u nastavi izvoditi eksperimente (oglede) kroz grupni ili individualni rad. Izvođenje eksperimenta omogućava efikasnije usvajanje znanja.
Bilo bi korisno nastavne sadržaje ilustrovati primerima iz svakodnevnog života i ukazivati na upotrebljivost hemijskih znanja i veština (kako se uklanjaju mrlje sa tkanine, zašto peremo kosu šamponom a ne sapunom, kako napraviti rastvor sirćetne kiseline za spravljanje zimnice, kako očistiti kamenac, kako se može dokazati prisustvo skroba u namirnicama, kako pružiti prvu pomoć kod trovanja bazom ili kiselinom, kako ugasiti požar izazvan benzinom itd).
Ako pri realizaciji nastavnih sadržaja nastavnik proceni da bi mogao proširiti program preporučuje se:
- struktura atoma
- hemijske veze (jonska i kovalentna )
- nomenklatura: oksida, baza, kiselina i soli
- nomenklatura organskih jedinjenja (ugljovodonici, alkoholi, karboksilne kiseline)
Pri realizaciji nastave hemije u osmom razredu proširuju se i produbljuju znanja stečena u ranijim razredima.
Način ostvarivanja ovog programa se oslanja na način ostvarivanja programa hemije u prethodnom periodu.
Postupnost, očiglednost i primerenost struci za koju se polaznik sprema su osnovni principi nastave hemije.
Preporučuje se nastavniku da pri pripremanju nastave posebnu pažnju posveti pripremi radnih listova i zadataka. Usvajanje znanja o fizičkim i hemijskim osobinama supstanci je neophodno da bi ih polaznik koristio u svom radu. Primena eksperimentalno-laboratorijske metode je najcelishodnija. Ogled je u nastavi hemije potreban da bi polaznik lakše i jednostavnije usvojio znanja.
Preporučljivo je da se usvajanje znanja prati i podstiče na svim časovima kroz rešavanje jednostavnih zadataka pomoću eksperimenta ili kratkom pismenom proverom, testovima i usmenim ispitivanjem. Testovi treba da sadrže zadatke različite težine. Procenat zastupljenosti težih zadataka u testu povećava se u skladu sa napredovanjem polaznika. Uvek treba imati u vidu da su svi polaznici u stanju da usvoje osnovne programom predviđene informacije i izgrade elementarna znanja, što treba osigurati izabranim nastavnim metodama i načinom realizacije nastave.
OSNOVI TEHNIČKE I RAČUNARSKE PISMENOSTI
Cilj i zadaci
Cilj nastavnog predmeta jeste sticanje osnova funkcionalne tehničke pismenosti, i osposobljavanje polaznika za korišćenje računara.
Zadaci nastave u osnovnom obrazovanju odraslih jesu:
- sticanje osnova tehničke kulture i osposobljavanje za život i rad u okruženju visokog tehničko-tehnološkog nivoa i sticanje osnova informatičke kulture i osnovnih veština u radnom okruženju Windows;
- osposobljavanje za pronalaženje i prikupljanje informacija na Internetu, njihovu elektronsku obradu i prezentaciju i osposobljavanje za elektronsku komunikaciju.
(17 časova)
Operativni zadaci
Osnovi tehničke pismenosti
Polaznik treba da:
- ume da objasni osnovne načine stvaranja, prenosa i utroška/uštede energije;
- ume da navede osnovne načine stvaranja, karakteristike, metode transformacije i prerade, i polja primene materijala;
- ume da objasni način funkcionisanja tehničkih uređaja koje sreće u širem okruženju i poseduje veštinu pravilnog korišćenja;
- ume da objasni način funkcionisanja kućnih aparata, poznaje opasnosti vezane za njih i poseduje veštinu pravilnog korišćenja.
Osnovi računarske pismenosti - radno okruženje
Polaznik treba da:
- zna da prepozna i navede funkciju osnovnih komponenti računara i medija/uređaja za skladištenje podataka;
- zna da koristi radnu površinu Windows radnog okruženja i zna da izvrši osnovno konfigurisanje i podešavanje;
- poseduje veštinu pretrage, upotrebe, organizacije i skladištenja nosioca podataka, i samih podataka;
- zna da prepozna i upotrebi osnovne ulazne komponente računara i štampač.
Sadržaji programa
Osnovi tehničke pismenosti (8 časova):
- osnovna znanja o energiji: izvori energije, načini stvaranja, načini prenosa i transformacije, trošenje i ušteda (1 čas);
- osnovna znanja o materijalima: vrste materijala, izvori i načini stvaranja, transformacija, primena i reciklaža (1 čas);
- tehnički uređaji koje najčešće srećemo u širem okruženju - vrste i načini funkcionisanja, upotreba i opasnosti (3 časa);
- kućni aparati koje najčešće srećemo - vrste i načini funkcionisanja, upotreba i opasnosti, održavanje (3 časa).
Osnovi računarske pismenosti - radno okruženje (9 časova):
- izgled i funkcija osnovnih strukturalnih komponenti računara (miš i tastatura, monitor, kućište i napajanje, matična ploča i centralna jedinica - interfejsi, grafička karta, hard disk, memorija) i medija/uređaja za skladištenje podataka (disketa, CD-DVD disk, USB memorija) (1 čas);
- rad sa radnom površinom i konfigurisanje: pokretanje sistema, promena korisnika, osnovna organizacija i podešavanje radne površine (2 časa);
- rad sa trakom zadataka i start menijem, pokretanje programa i prelazak između njih, podešavanje prozora, upotreba funkcije pomoći (1 čas);
- osnovna podešavanja u kontrolnoj tabli (dodavanje i uklanjanje programa, podešavanja miša i tastature, podešavanje prikaza, podešavanje novih uređaja) (1 čas);
- rad sa windows explorer-om: prozori, traka sa alatima i statusna traka, navigacija, opcije, podešavanja (1 čas).
- nosioci podataka (formatiranje, imenovanje, manipulisanje) i podaci - datoteke, fascikle i objekti (kreiranje, kopiranje, premeštanje, preimenovanje, brisanje, pravljenje prečica, komprimovanje, karakteristike, pretraga) (2 časa);
- izgled, osnovna funkcija i povezivanje osnovnih ulaznih komponenti računara (štampača, skenera, digitalnog foto aparata, čitača kartica), preuzimanje podataka sa njih, izgled i povezivanje štampača (1 čas).
(17 časova)
Operativni zadaci
Osnovi računarske pismenosti - osnove obrade teksta
Polaznik treba da ume da koristi program za obradu teksta na računaru (Word).
Sadržaji programa
Osnovi računarske pismenosti - osnove obrade teksta (17 časova):
- mogućnosti upotrebe i osnovne funkcije programa za obradu teksta (Word), pokretanje programa, izgled radne površine (meniji, alati), osnovna podešavanja, upotreba funkcije pomoći (2 časa);
- rad sa dokumentima - kreiranje dokumenta, čuvanje i zatvaranje dokumenta, otvaranje postojećeg i snimanje izmena pod drugim imenom, organizovanje dokumenta u fascikle, rad sa više dokumenata istovremeno, štampanje (2 časa);
- rad sa tekstom - unošenje teksta i kretanje kroz tekst, brisanje, izmena, obeležavanje, premeštanje i kopiranje, pretraživanje celog teksta i dela teksta, automatska zamena teksta, umetanje elemenata (simbola datoteka, automatskih polja) (3 časa);
- oblikovanje znakova: oblik i veličina, isticanje, razmak, eksponenti i indeksi, podešavanje podrazumevane vrste pisma (1 čas);
- oblikovanje pasusa: poravnanje, uvlačenje, razmak, graničnici, nabrajanje i numerisanje, prored, razdvajanje, prelom reda, ivice, okviri i senčenje) (2 časa);
- podešavanje strane, prelom, podešavanje standardne strane, zaglavlja i podnožja, umetanje broja strane, organizacija stubaca (2 časa);
- kreiranje i uređivanje tabele: umetanje i pretvaranje, označavanje, premeštanje, kopiranje, deljenje i objedinjavanje ćelija, podela tabele, pretvaranje u tekst (2 časa);
- kreiranje poslovnog i privatnog pisma (polje za adresu, red za reference, predmet i obraćanje, pozdrav i potpis, prilog i lista primalaca, razmaci u tekstu) (2 časa);
- Pregled pre štampanja i štampanje (1 čas).
(17 časova)
Operativni zadaci
Osnovi računarske pismenosti - osnove interneta
Polaznik treba da:
- ume da podesi računar za rad na Internetu, poveže računar na Internet i uspostavi vezu;
- ume da koristi Internet za pronalaženje i preuzimanje podataka;
- ume da koristi Internet za prijem i slanje e-pošte.
Osnovi računarske pismenosti - osnove tabelarnih proračuna
Polaznik treba da:
- ume da kreira, uobliči i odštampa tabelarni proračun;
- ume da uradi jasan grafički prikaz tabelarnih podataka.
Sadržaji programa
Osnovi računarske pismenosti - osnove interneta (9 časova):
- šta je Internet i za šta se koristi, povezivanje i uspostavljanje veze (1 čas);
- radna površina pretraživača (Internet Explorer i Mozilla Firefox) i osnovna podešavanja (1 čas);
- pretraživanje, čuvanje i štampanje podataka, rad sa omiljenim stranicama (bookmarks tj. favorites), upotreba metapretraživača (kataloga), sintaksa upita za pretraživanje (2 časa);
- bezbednost na Internetu, opasnosti i kako se zaštititi (1 čas);
- radna površina klijenata e-pošte (Outlook Express i Outlook) i osnovna podešavanja (1 čas);
- sintaksa adrese e-pošte, sastavljanje, slanje i primanje e-pošte, odgovaranje na e-poštu, prilozi e-pošte (2 časa);
- organizacija e-pošte u fascikle, rad sa adresarom (1 čas).
Osnovi računarske pismenosti - osnove tabelarnih proračuna (8 časova):
- mogućnosti upotrebe i osnovne funkcije programa za tabelarne proračune (Excell), radna površina, osnovna podešavanja, unos podataka (1 čas);
- rad sa dokumentima: kreiranje dokumenta, otvaranje postojećeg, rad sa radnim listovima, kretanje kroz dokument, čuvanje dokumenta, zatvaranje dokumenta, snimanje izmena pod drugim imenom, štampanje (1 čas);
- osnove rada sa ćelijama i opsezima (vrste podataka, selektovanje, formatiranje ćelija, unos, izmene, brisanje, premeštanje i kopiranje, automatsko unošenje serija podataka) (3 čas);
- osnove rada sa formulama i funkcijama (relativno i apsolutno adresiranje ćelija) (1 čas);
- grafičko prikazivanje tabelarnih podataka (veza grafikona i tabele, izgled grafikona i njegove promene) (2 časa).
(10 časova)
Operativni zadaci
Osnovi računarske pismenosti - osnove elektronske prezentacije
Polaznik treba da ume da uradi elementarnu elektronsku prezentaciju u radnom okruženju Windows, pomoću programa PowerPoint.
Osnovi računarske pismenosti - funkcionalizacija
Polaznik treba da ume da uradi kompleksan zadatak, integrišući mogućnosti pojedinih programa radnog okruženja Windows, kao sveobuhvatnog računarskog okruženja.
Sadržaji programa
Osnovi računarske pismenosti - osnove elektronske prezentacije (4 časa):
- mogućnosti upotrebe i osnovne funkcije programa za izradu prezentacije (PowerPoint), osnovni principi izrade dobre prezentacije (1 čas);
- pokretanje programa, izgled radne površine (meniji, alati), osnovna podešavanja, upotreba funkcije pomoći (1 čas);
- rad sa dokumentom - kreiranje dokumenta pomoću čarobnjaka, dodavanje teksta i netekstualnih objekata, prikaz prezentacije, štampanje i čuvanje. (1 čas);
- prelaz između slajdova, podešavanje vremena (1 čas).
Osnovi računarske pismenosti - funkcionalizacija (6 časova):
Na osnovu praktičnih znanja stečenih u prethodna tri razreda polaznik provežbava integrativni pristup u Windows radnom okruženju kroz konkretne zadatke, na primer: prikupiti određeni set podataka na Internetu; podatke tabelarno obraditi i rezultate grafički prikazati, kreirati i lepo oblikovati tekstualni izveštaj o analizi rezultata sa integrisanim grafikonima; na osnovu izveštaja programom uraditi prezentaciju, a zatim izveštaj i prezentaciju poslati elektronskom poštom, odštampati i sačuvati na CD.
Način ostvarivanja programa
Za realizaciju Osnova tehničke pismenosti u delu koji se odnosi na kućne uređaje (3 do 5 časova) ključan je rad u tehnički dobro opremljenoj vežbaonici/laboratoriji. Obuka se mora organizovati u praktičnom radu, na konkretnim uređajima. Isto se odnosi i na obuku tokom 6 do 8. časova - upoznavanje sa tehničkim uređajima iz šireg okruženja, kada se dodatno, zbog nemogućnosti prenošenja svih uređaja u vežbaonicu, polaznici moraju povesti na teren gde bi bio praktičan rad.
Za realizaciju Osnova informatičke pismenosti neophodno je da se nastava ostvari u potpuno opremljenoj računarskoj učionici. Mogućnost da učenici pristupe ovoj učionici i van nastave ovog predmeta je od izuzetnog značaja. Takođe treba planirati mentorski rad nad domaćim zadacima za polaznike koji na nekom drugom mestu imaju pristup računaru, naročito za polaznike koji uspešnije savladavaju program.
Sadržaje zadataka iz pojedinih programskih paketa najbolje je uzimati iz drugih predmeta - na primer, za obradu teksta iz srpskog i engleskog jezika, za tabelarne proračune iz osnova preduzetništva i zapošljavanja i pretraživanja ostalih predmeta na Internetu.
Cilj i zadaci
Cilj nastavnog predmeta jeste sticanje znanja, veština, stavova i vrednosti koje su pretpostavka za unapređenje kvaliteta života, za kompetentan, konstruktivan, angažovan i odgovoran odnos prema sebi i svojoj porodici, zdravlju, radu, neposrednom okruženju i široj društvenoj zajednici i to kroz poštovanje ljudskih prava, preuzimanje lične i građanske odgovornosti, ovladavanje osnovnim životnim veštinama i principima radne etike.
Zadaci nastave jesu:
- sticanje znanja o mogućnostima i načinima unapređenja kvaliteta porodičnog života, razumevanje i prihvatanje zdravih stilova porodičnog života i prevencija nasilja i zlostavljanja u porodici;
- sticanje znanja i veština za pružanje podrške razvoju i odrastanju dece;
- razumevanje značaja čuvanja i unapređivanja svog zdravlja i zdravlja svoje porodice i razvijanje ponašanja koje čuva, neguje i ne narušava zdravlje;
- posedovaće životne veštine neophodne za aktivno uključivanje i funkcionisanje u savremenom tehnološkom okruženju.
(14 časova)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- razume važnost održavanja lične i kolektivne higijene;
- poznaje osnovne principe zdravog načina života i zaštite zdravlja;
- poznaje osnovne principe očuvanja seksualnog i reproduktivnog zdravlja;
- poseduje osnovna znanja o bolestima i mogućnostima reagovanja kod nekih bolesti i lakših povreda;
- poznaje posledice zloupotrebe psihoaktivnih supstanci.
Sadržaji programa
Važnost dobrog zdravlja, prevencije, redovnih kontrola zdravlja i vakcinacije.
Značaj i postupci lične i kolektivne higijene.
Zarazne bolesti i epidemije.
Značaj i osnovni principi pravilne ishrane.
Prevencija zloupotrebe psihoaktivnih supstanci (duvan, alkohol i sve vrste droga) i veštine odupiranja pritiscima.
Prepoznavanje simptoma bolesti, stepena ozbiljnosti i pružanje/traženje odgovarajuće pomoći.
Prepoznavanje situacija sa rizikom za povređivanje i prva pomoć kod lakših povreda.
Zaštita seksualnog i reproduktivnog zdravlja i odgovorno planiranje porodice.
Prevencija polno prenosivih infekcija i HIV/AIDS-a.
(14 časova)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- poznaje osnovne principe zdravog porodičnog funkcionisanja;
- bude u stanju da unapredi svoj porodični i bračni život;
- razvije negativan stav prema svim oblicima zloupotrebe i nasilja;
- razume značaj, suštinu dečjih prava i negativne posledice njihovog nepoštovanja.
Sadržaji programa
Mehanizmi unapređenja organizacije porodičnog života i porodičnih funkcija.
Brak i bračni odnosi, bračno i roditeljsko partnerstvo.
Ravnopravnost polova i položaj žene.
Nasilje u porodici, zlostavljanje i trgovina ljudima.
Zloupotreba dece.
Dečja prava - koncept, sadržaj, značaj i posledice nepoštovanja.
Domeni odgovornosti za ostvarivanje dečjih prava - deca, roditelji, škola, lokalna zajednica (dom zdravlja, centar za socijalni rad, savetovalište...).
(14 časova)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- ume da pruži sveobuhvatnu podršku razvoju svoje dece;
- ume da zadovoljava dečje potrebe na funkcionalan i adekvatan način;
- koristi vaspitne metode usmerene ka optimalnom psihofizičkom i socijalnom razvoju deteta;
- ume da koristi raspoložive resurse u okruženju za unapređenje kvaliteta porodičnog života i dečjeg razvoja.
Sadržaji programa
Vaspitanje i roditeljska odgovornost.
Dečje potrebe i način njihovog zadovoljenja.
Broj i položaj dece u porodici.
Odnos roditelj - dete.
Modeli i metode vaspitanja dece u porodici.
Nagrade i kazne u vaspitanju dece.
Konstruktivno rešavanje sukoba roditelj - dete.
Porodična pismenost - podrška dečjem razvoju.
(6 časova)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- poznaje glavne izvore relevantnih informacija i načine dolaženja do njih;
- ima veštinu razumevanja vizuelnog predstavljanja različitih sadržaja;
- ima veštinu korišćenje usluga posredovanih savremenim tehnologijama;
- ume da se snađe i orijentiše u različitim životnim situacijama.
Sadržaji programa
Izvori relevantnih informacija; vrste i način dolaska do njih (nadležne službe, mediji, telefonske usluge, biblioteke, ...).
Korišćenje karata, mapa, šema saobraćaja i glavnih saobraćajnih znaka, orijentira, legendi.
Razumevanje i čitanje različitih simbola, grafikona, dijagrama, šema; korišćenje rečnika.
Upotreba aparata i automata za hranu i piće, parkiranje, ostavljanje prtljaga, telefonskih automata, bankomata.
Korišćenje servisa javnih usluga (PTT, komunalne usluge, javni gradski i međugradski saobraćaj, radio-televizija).
Pojam, vrste i korišćenje kalendara, vremenske zone i časovnici.
Različiti standardi merenja (odeća, obuća); različite merne jedinice.
Način ostvarivanja programa
Sadržaji predmeta Odgovorno življenje su grupisani oko osnovnih uloga odraslog čoveka i područja njegovog života i rada: ličnog identiteta i zdravlja, porodice i porodičnog funkcionisanja, lokalne zajednice i radnog okruženja. Priprema za odgovorno obavljanje zadataka iz ovih domena podrazumeva podizanje svesti o stepenu lične odgovornosti, ali i ceo niz praktičnih veština koje su nužne za svakodnevno funkcionisanje odraslog čoveka.
Tokom realizacije treba obratiti pažnju na razvoj veština koje organizovano, savremeno društvo zahteva od pojedinca i na niz normi u različitim područjima, čije poštovanje predstavlja preduslov uključivanja i uspešnog funkcionisanja. Sem toga, u obradi svih pojedinih tema jasna je težnja za podizanjem kvaliteta života Roma - u porodici, u sredini u kojoj žive, u obavljanju posla i ta orijentacija treba da bude transparenta samim polaznicima.
Briga o zdravlju i odgovornost za očuvanje i unapređenje sopstvenog i porodičnog života predstavljaju okosnicu ovog predmeta. Mladi odrasli koji se pripremaju za porodični i bračni život moraju posedovati svest o odgovornosti i ulogama koje preuzimaju, ali i niz veština kojima mogu da unaprede kvalitet ličnog i porodičnog funkcionisanja - od zdravlja i ishrane, preko bračnog funkcionisanja, do organizacije porodičnog života i vaspitanja dece.
Poseban naglasak stavljen je na set životnih veština, koji treba da omogući da se polaznici snađu u svakodnevnom životu, odgovore izazovima tehnološkog društva i uspešno koriste produkte i usluge koje ono nudi. Preporučuje se da obuka u ovom delu predmeta bude realizovana tako što će realne situacije i predmeti predstavljati didaktički okvir za realizaciju sadržaja.
Preporučuje se visok stepen uključivanja polaznika u nastavu i korišćenje primera iz njihovog života i prakse, kao i upućivanje na realne situacije sa kojima se susreću - iz porodičnog života, lokalnog i radnog okruženja. Preporučuje se da se nastava zasniva na rešavanje realnih problemskih situacija, pretežno vežbanja na materijalu i situacijama iz svakodnevnog života.
Većina metoda aktivne, tj. interaktivne nastave pogodna je i za realizaciju ovog predmeta, a snažno oslanjanje na iskustvo, probleme i primere iz života polaznika su uslov efikasne realizacije. Podizanje kvaliteta života polaznika ima prioritet nad akumuliranjem informacija.
OSNOVE PREDUZETNIŠTVA I ZAPOŠLJAVANJE
Cilj i zadaci
Cilj nastavnog predmeta jeste razvijanje preduzetničkih znanja, veština i stavova i usmeravanje polaznika na aktivno traženje posla i samozapošljavanje.
Zadaci nastave jesu:
- prepoznavanje karakteristika uspešnog preduzetnika;
- podsticanje preduzetničkih veština i strategija;
- razvijanje sposobnosti za uočavanje i formulisanje poslovne ideje;
- razvijanje inovativnog pristupa pretvaranju ideje u proizvod/uslugu;
- razvijanje sposobnosti samoocenjivanja i procenjivanja poslovnih ideja drugih;
- osposobljavanje za timski rad;
- upoznavanje sa osnovama poslovnog komuniciranja;
- osposobljavanje za aktivno traženje posla;
- osposobljavanje za samozapošljavanje;
- poznavanje pravnog okvira poslovanja;
- upoznavanje sa menadžment funkcijama (planiranje, organizovanje, vođenje i kontrola);
- upoznavanje sa strukturom i značajem poslovnog plana.
(17 časova)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- bude sposoban da proceni sopstvene motivacione snage i kvalitete preduzetnika;
- ume da formuliše sopstvene ciljeve, identifikuje prepreke i pronađe rešenja da se prepreke prevaziđu;
- ume da primeni tehnike izbora, selekcije i vrednovanja poslovnih ideja;
- ima sposobnosti timskog rada;
- razume sadržaj i značaj poslovnog plana;
- uočava međusobno delovanje cene, proizvoda/usluge, mesta i promocije na uspešnost delatnosti (faktori tržišta);
- ispita uslove na tržištu i analizira prikupljene podatke;
- pripremi i prezentuje marketing plan za sopstvenu delatnost;
- primenjuje poslovnu komunikaciju.
Sadržaji programa
Preduzetničke sposobnosti i strategije:
- motivi preduzetnika;
- određivanje ličnih ciljeva;
- profil i karakteristike uspešnog preduzetnika (upornost, posvećenost radu, traganje za kvalitetom i efikasnošću, preuzimanje rizika, traženje informacija, postavljanje ciljeva, sistematsko planiranje i posmatranje, sposobnost ubeđivanja i povezivanja, samopouzdanje);
- procena rizika u poslovanju.
Traganje za poslovnim idejama:
- razvijanja poslovnih ideja;
- inovacije i preduzetništvo;
- struktura i sadržaj poslovnog plana.
Marketing i prodaja:
- proizvod/usluga, cena, mesto i promocija (elementi marketing miksa);
- potencijalni klijenti, veličina tržišta, konkurencija (poslovno okruženje);
- ispitivanje tržišta;
- prezentacija plana izlaska na tržište (plan marketinga).
(17 časova)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- razume sopstvenu odgovornost za zapošljavanje;
- prepoznaje sopstvene mogućnosti i interesovanja u zapošljavanju;
- samostalno sačini ili popuni poslovnu dokumentaciju (CV, molbe, obrasci);
- ume da pristupi izvorima potrebnih informacija;
- ume da napravi racionalan i relevantan izbor budućeg zanimanja i oblika zapošljavanja;
- razume važnost zakonitog poslovanja i etičkog ponašanja.
Sadržaji programa
Zapošljavanje i samozapošljavanje:
- prepoznavanje sopstvenih interesovanja i sklonosti;
- upoznavanje potreba na lokalnom tržištu radne snage;
- upoznavanje sa postojećim merama aktivnog zapošljavanja i sa mogućnostima samozapošljavanja;
- aktivno traženje posla.
Pravni okvir poslovanja:
- zakonski okvir organizovanja delatnosti;
- institucije i infrastruktura za podršku preduzetništvu.
(17 časova)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- ume da izračuna cenu koštanja proizvoda/usluge;
- ume da izračuna profit/gubitak za svoju delatnost;
- poznaje izvore finansiranja;
- prikupi i obradi podatke potrebne za izradu proizvodnog plana (troškovi, investicije);
- pripremi i prezentuje proizvodni plan;
- ume da upravlja sopstvenom poslovnom delatnošću;
- uverljivo pokaže opravdanost investiranja u sopstvenu poslovnu delatnost.
Sadržaji programa
Proizvodnja, organizacija i upravljanje:
- fiksni i varijabilni troškovi;
- finansiranje (sopstvena sredstva, fondovski i kreditni izvori);
- elementi proizvodnog plana i plana organizacije;
- prezentacija proizvodnog plana i plana organizacije.
Prezentacija biznis plana-provera u realnosti:
- objedinjavanje svih elemenata biznis plana;
- pripreme za prezentaciju biznis plana;
- prezentacija biznis plana (finansijerima).
Način ostvarivanja programa
Preporučene metode rada su: mini predavanja, studije slučaja, simulacija, rad na terenu, igranje uloga, grupni rad, diskusija, prezentacija, brainstorming, SWOT analiza, anketa/intervju, grafička metoda (sheme).
Posebno se preporučuje organizovanje razgovora sa npr. uspešnim preduzetnikom, advokatom, stručnjakom za izradu ili procenu biznis plana, kao i saradnja sa predstavnicima relevantnih službi na lokalnom nivou (opština, filijala Nacionalne službe za zapošljavanje, Regionalne agencije za razvoj malih i srednjih preduzeća i sl.), naročito u obukama za aktivno traženje posla.
Koristiti ciklus empirijskog učenja: pripremljenim vežbama inicirati akciju/iskustvo, zatim objaviti rezultate akcije, obraditi ih, generalizovati zaključke i primeniti stečeno znanje ili veštine na realnu situaciju. Vežbe prilagoditi grupi.
Uputiti polaznike kako da vode dnevnik rada (dnevnik rada je zbirka radova polaznika).
Nastava se održava u učionici opšte namene uz korišćenje sredstava za vizualizaciju, sitnog kancelarijskog materijala, fotokopir aparata, ili u informatičkom kabinetu.
Nastava se može organizovati kao nedeljni dvočas ili u blokovima.
Preporuka je da se za ocenjivanje koriste: aktivnost na času, praćenje praktičnog rada, samostalni praktični rad, dnevnik rada, veština prezentacije.
U pripremi prezentacija koristiti programe Word i po mogućnosti Power Point, kao i ostale materijale za vizualizaciju. Kao izvore informacija trebalo bi koristiti i sajtove: www.apr.sr.gov.yu, www.sme.sr.gov.yu; www.mspbg.co.yu.
Cilj i zadaci
Cilj izbornog nastavnog predmeta jeste razvijanje građanske svesti, sticanje znanja, veština, stavova i vrednosti koje su pretpostavka za kompetentan, konstruktivan i odgovoran odnos prema svom lokalnom i širem okruženju, za angažman u lokalnoj zajednici i aktivan i svestan odnos prema širim društvenim i političkim tokovima, pri čemu su poštovanje ljudskih prava, preuzimanje lične i građanske odgovornosti i tolerancija na različitost osnovni principi na čijem usvajanju treba raditi.
Zadaci nastave jesu:
- razvijanje građanske svesti i odgovornosti za sopstveni položaj u društvu;
- razvijanje samopoštovanja i osećanja ličnog i grupnog identiteta, razumevanja i poštovanja razlika među ljudima;
- razumevanje prirode i načina uspostavljanja društvenih, etičkih i pravnih normi i njihove važnosti za zajednički život;
- osposobljavanje polaznika za aktivno angažovanje na zaštiti i ostvarivanju svojih prava;
- sticanje osnovnih veština interpersonalne i poslovne komunikacije;
- prihvatanje osnovnih principa radne etike.
(17 časova)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- poznaje koncept i značaj opštih i posebnih ljudskih prava;
- poznaje svoja lična i građanska prava, njihov značaj i način ostvarivanja;
- poznaje svoje lične i građanske odgovornosti, mogućnosti i obaveze;
- ima osećaj samopoštovanja i ličnog i grupnog identiteta.
Sadržaji programa
Koncept ljudskih i građanskih prava (na život, integritet, porodicu, zdravlje, privatnost, rad, obrazovanje).
Lična prava, odgovornost i građanske obaveze, značaj i prednost ostvarivanja građanskih prava.
Koncept i realizacija prava nacionalnih manjina kao tekovina građanskog društva.
Institucije zaštite i ostvarivanja prava, uloga i domeni odgovornosti vladinih organizacija, državnih službi i nevladinih organizacija.
(17 časova)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- razume značaj i osnove demokratskog političkog sistema;
- poznaje elemente, nosioce i način funkcionisanja demokratskog političkog sistema;
- razume specifičnosti funkcionisanja društva u tranziciji;
- razvije spremnost za učešće u mehanizmima i institucijama demokratskog sistema;
- razvije spremnost na aktivan angažman u svojoj lokalnoj zajednici.
Sadržaji programa
Vrste društvenog uređenja i političkog ustrojstva.
Osnovni elementi i institucije demokratskog političkog sistema.
Načini funkcionisanja demokratskog političkog sistema.
Specifičnosti tranzicionih procesa u Srbiji.
Značaj političkih izbora i važnost učešća u njima.
Funkcionisanje lokalne zajednice - mogućnosti i potrebe učešća građana.
(17 časova)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- ume da prepozna stereotipe, predrasude i diskriminaciju;
- ovlada mehanizmima konstruktivnog reagovanja na predrasude i diskriminatorsko ponašanje;
- razvije tolerantan stav prema drugim nacionalnim, verskim i socijalnim grupama;
- raspolaže veštinom interpersonalne komunikacije;
- poznaje principe i vladati veštinom poslovne verbalne i neverbalne komunikacije;
- ima odgovoran stav prema poslu koji obavlja, kao i prema radnom okruženju.
Sadržaji programa
Nastajanje, funkcija i vrste stereotipa i predrasuda.
Vrste diskriminacije i marginalizacije i mogući načini reagovanja.
Značaj uvažavanja različitosti, tolerancije i ravnopravnosti u savremenom društvu.
Načini i mehanizmi zaštite prava na različitost.
Osnovni principi komunikacije, društvene norme formalnog i neformalnog razgovora, pravila obraćanja.
Specifičnosti telefonske i pisane komunikacije - obavezni elementi, način obraćanja, dužina.
Neverbalna komunikacija - izgled, oblačenje, ponašanje, opšti utisak - značaj, socijalne norme, standardi.
Osnovni principi radne etike - tačnost, odgovornost, odnos prema obavezama, kvalitet rada.
Odnos prema nadređenima i saradnicima - interakcija, disiplina, dogovaranje i saradnja.
(17 časova)
Operativni zadaci
Polaznik treba da:
- vlada praktičnim veštinama neophodnim za realizaciju svojih građanskih prava;
- poznaje vrstu, dinamiku i način ispunjavanja svojih građanskih obaveza;
- poznaje glavne nosioce i postupke za pružanje usluga u domenu građanskih prava;
- poseduje neophodna dokumenta i biti uveden u građanske evidencije.
Sadržaji programa
Načini i postupci za ostvarivanje prava i obaveza građana.
Institucije i postupci za pružanje usluga.
Građanske evidencije, lična dokumenta - značaj, vrste, postupci, trajanje.
Način ostvarivanja programa
Osnovno polazište u određivanju sadržaja izbornog predmeta Građansko obrazovanje je da su polaznici građani. Kao takvi, oni poseduju slobode i prava koje treba da koriste, odgovornosti koje treba da preuzimaju, obaveze koje treba da ispunjavaju. Priprema za građanski angažman podrazumeva najpre informisanje o osnovnim pravima kao civilizacijskom dostignuću, podizanje svesti o stepenu lične odgovornosti i nužnosti preuzimanja građanskih obaveza kao preduslova za ostvarivanje prava, ali i ceo niz praktičnih veština koje su nužne za svakodnevno funkcionisanje u građanskom društvu.
Nastava predmeta Građansko obrazovanje bazirana je na konceptu ljudskih prava, odvija se u tom duhu, stvara osnovne pretpostavke za ostvarivanje tih prava, ali polazi od osnovnog stava da ostvarivanja različitih prava nema bez jasne građanske svesti, aktivnog odnosa prema sebi, zajednici i okruženju, niti bez ispunjavanja građanskih obaveza.
U obradi svih pojedinih tema važno je uspostavljanje veze između Roma kao nacionalne manjine i njihove građanske svesti i uloga koje iz nje proističu.
Preporučuje se visok stepen uključivanja polaznika u nastavu i korišćenje primera iz njihovog života i prakse, kao i upućivanje na realne situacije sa kojima se susreću. Na primer, upoznavanje sa građanskim registrima, ličnom dokumentacijom, uverenjima i sl., treba da bude praćeno upravo konkretnim primerima - od izgleda, strukture i elemenata ovih dokumenata, pa do ukazivanja na njihov značaj i štete od neposedovanja. Veoma je važno i upućivanje na konkretne službe i instance u našem društvu i u lokalnom okruženju polaznika koje su vezane za ostvarenje njihovih prava i obavljanje dužnosti.
Većina metoda aktivne, tj. interaktivne nastave pogodna je i za realizaciju ovog predmeta, njeno izvođenje u duhu poštovanja i tolerancije je pretpostavka, a snažno oslanjanje na iskustvo, probleme i primere iz života polaznika su uslov efikasne realizacije.
Način ostvarivanja programa obuke
Osnovna škola zaključuje ugovor o ostvarivanju programa funkcionalnog osnovnog obrazovanja sa srednjom stručnom školom (u daljem tekstu: stručna škola) u svom sedištu, koja ima rešenje o verifikaciji za odgovarajuće područje rada u okviru koje su izabrani programi obuke.
Ako nema stručne škole verifikovane za područje rada u kome postoji interes za obuku, osnovna škola zaključuje ugovor sa drugom stručnom školom van svog sedišta, vodeći računa o ekomičnosti organizacije i ostvarivanja programa ogleda. Stručna škola može za određeni program obuke da zaključi poseban ugovor sa drugim fizičkim ili pravnim licem registrovanim za obavljanje delatnosti u okviru koje se obavljaju poslovi ili operacije za koje se vrši ta vrsta obuke. Ona ima obavezu da organizuje i prati ostvarivanje obuke, obrazuje komisiju, organizuje ispit za obuku i izda javnu ispravu.
Srednje stručne škole sa kojima osnovne škole zaključe ugovor o ostvarivanju programa funkcionalnog osnovnog obrazovanja odraslih Roma, smatraju se delom ogleda.
Na kraju završenog sedmog razreda odrasli Romi imaju pravo da biraju jedan od ponuđenih programa obuke, u skladu sa sopstvenim potrebama, interesovanjima i sposobnostima i u skladu sa mogućnostima škole. Osnovna škola pomaže u izboru programa obuke.
Na osnovu izbora programa obuke, osnovna škola odlučuje sa kojim stručnim školama će zaključiti ugovore. Osnovna i stručna škola će usaglasiti vreme i organizaciju nastave i obuke i druga pitanja od interesa za uspešno ostvarivanje ogleda.
Program obuke može da traje od 90 - 270 časova.
Obuka može da počne u toku pohađanja nastave osmog razreda, a ne može da bude završena pre završetka razreda.
Pravo na pohađanje obuka ima kandidat koji pohađa nastavu osnovnog obrazovanja po programu ovog ogleda. Pravo na polaganje ispita za obuku ima kandidat nakon završenog osmog razreda, odnosno stečenog osnovnog obrazovanja i nakon pohađanja programa obuke.
Stručna škola obrazuje komisiju za obavljanje ispita za obuku. Komisija ima najmanje tri člana. Predsednik komisije je nastavnik praktične nastave za datu obuku. Po jednog člana komisije predlažu unija poslodavaca, privredna komora ili zanatska komora i filijala Nacionalne službe za zapošljavanje, a na zahtev stručne škole.
Za predsednika ili člana komisije za obavljanje ispita za obuku ne može da bude određen nastavnik koji je obavljao obuku ili lice koje je obavljalo obuku, ali je dužan da prisustvuje ispitu.
Ispit se može obaviti na mestu na kome je obavljena obuka.
Ispit se sastoji od obavljanja praktičnog radnog zadatka i njegove odbrane. Radni zadaci su određeni opštim i posebnim ishodima programa.
Ocena na ispitu se izražava sa: "položio" ili "nije položio". Kandidat može polagati ispit za obuku najviše dva puta.
Ukoliko kandidat nije u celini savladao program, komisija je dužna da školi da predlog šta još polaznik treba da savlada i u kom roku da bi položio ispit za obuku.
Stručna škola izdaje uverenje o položenom ispitu za obuku na svom obrascu.
Uverenje treba da sadrži: podatke o stručnoj školi (naziv i sedište škole, broj rešenja o verifikaciji), podatke o kandidatu (lični podaci) i podatke o programu obuke (naziv programa obuke i broj "Prosvetnog glasnika" u kome je objavljen, broj časova obuke, veštine i sposobnosti - opšti ishodi programa obuke).
Struktura programa obuke
Sadržaji osnovnog obrazovanja koncipirani su tako da predstavljaju polaznu osnovu za ostvarivanje programa obuke; oni su funkcionalni deo znanja i veština neophodnih za obavljanje poslova za koje se polaznici po ovom programu obučavaju. Na taj način ostvarena je sadržinska i vremenska racionalizacija programa obuke i stvoren integralni programski okvir koji omogućuje uspešno savladavanje programa obuke i dalje stručno obrazovanje.
Programi obuke imaju sledeću strukturu:
- KOD programa;
- naziv programa;
- kreditna vrednost programa;
- svrha programa;
- cilj programa;
- opšti ishodi programa;
- specifični ishodi programa;
- sadržaj programa;
- trajanje obuke;
- način ostvarivanja obuke.
Vrste obuke i njihovo trajanje
Naziv obuke | Trajanje obuke |
Obuka za jednostavne zidarske radove | 240 |
Obuka za jednostavne keramičarske radove | 240 |
Obuka za montiranje i lepljenje gipskartonskih ploča | 240 |
Obuka za bojenje površina u enterijeru | 220 |
Obuka za rukovaoca viljuškarom | 240 |
Obuka za pomoćnika tapetara | 260 |
Obuka za pomoćnika u trgovini | 150 |
Obuka za izrađivača bureka i testanih kora | 97 |
Obuka za osnovne roštiljske poslove | 90 |
Obuka za kobasičara za trajne kobasice | 90 |
Obuka za osnovne poslove depilacije | 150 |
Obuka za negu šaka i stopala | 150 |
Obuka za estetsku masažu | 150 |
Obuka za izrađivača odeće | 230 |
Obuka za pomoćnika frizera | 120 |
KOD programa: 20.52.04.
Obuka za jednostavne zidarske radove
Jednostavni zidarskih radovi pripadaju području rada Geodezija i građevinarstvo, grupa građevinskih zanimanja, oblast visokogradnje.
Obuka po ovom programu omogućuje sticanje osnovnih znanja i veština neophodnih za rad na pomoćnim zidarskim poslovima.
KOD programa preuzet iz Jedinstvene nomenklature zanimanja (u daljem tekstu: JNZ) za Pomoćnika zidara.
Kreditna vrednost programa: 1
Svrha programa
Svrha programa je obučavanje polaznika za obavljanje jednostavnih zidarskih radova.
Cilj programa
Cilj programa je osposobljavanje polaznika za:
- posluživanje pri zidanju;
- zidanje pravih zidova bez sučeljavanja i otvora po uputstvu / nalogu i
- malterisanje zidova i manjih ravnih površina po uputstvu / nalogu.
Opšti ishodi programa
Po završetku obuke polaznik je sposoban da:
- spravlja malter;
- postavlja radnu platformu,
- zida opekom i blokovima;
- priprema zid za malterisanje;
- malteriše ravne zidne površine.
Specifični ishodi
Po završetku obuke polaznik:
- poznaje finoću agregata, vrste kreča, cementa i maltera;
- zna srazmere mešanja;
- zna vrste opekarskih proizvoda;
- poznaje različite vrste radnih platformi i njihovu primenu za konkretne pozicije radova;
- zna pravila prevezivanja opeke;
- zna pravila prianjanja maltera za zid i uslovi pregorevanja i pucanja maltera;
- zna da proračuna količinu opeke prilikom osnivanja zida zadate dužine;
- ume da osnuje zid;
- ume da razastire malter;
- ume da kontroliše vertikalnost i horizontalnost zida;
- ima pravilan odnos prema merama sigurnosti i zaštite na radu.
Sadržaj programa
JEDNOSTAVNI ZIDARSKI RADOVI
- Pojam i svrha jednostavnih zidarskih radova;
- Mere zaštite na radu.
ALAT, PRIBOR I MEHANIČKA SREDSTVA
- Vrsta, upotreba i čišćenje alata.
OPSLUŽIVANJE RADNOG MESTA
- Spravljanje krečnog, cementnog i produženog maltera;
- Izrada radne platforme (skele).
ZIDANJE PRAVIH ZIDOVA BEZ SUČELJAVANJA
- Zidanje zidova pravih i kraćih bez otvora od opeke i blokova;
- Doziđivanje zidova opekom i blokovima;
- Zidanje pregradinih zidova i ispune.
MALTERISANJE ZIDOVA MANJIH RAVNIH POVRŠINA
- Priprema zida za malterisanje;
- Nivelisanje zidova po vertikali;
- Nabacivanje špric maltera;
- Izrada vođica i pogača;
- Grubo malterisanje;
- Fino malterisanje;
- Delimično malterisanje i popravka oštećenih površina.
Trajanje obuke
Ukupan broj časova obuke za jednostavne zidarske poslove je 240.
Način ostvarivanja obuke
Obuku za jednostavne zidarske radove realizuje jedan nastavnik sa grupom do 10 polaznika. Obuka se ostvaruje u učionici, specijalizovanoj učionici, u školskoj radionici ili gradilištima građevinskih preduzeća i samostalnih građevinskih radnji.
Za vreme trajanja obuke kandidat vodi dnevnik rada.
Izbor sadržaja programa za obuku je izvršen prema poslovima i radnim zadacima koje obavlja izvršilac jednostavnih zidarskih radova. Shodno tome, tematske celine su grupisane prema logičkom redosledu obavljanja pomoćnih zidarskih poslova.
U toku realizacije programskih sadržaja treba koristiti neophodna nastavna sredstva kao što su modeli, crteži, uzorci građevinskih materijala i elementi za ugrađivanje, prospekti, propisi i katalozi. Za složene tehnologije i faze radova treba koristiti prezentacije i filmove sa izvođenjem radnih zadataka koji su deo obuke.
Kroz svaku od tematskih celina koje obrađuju izvođenje različitih vrsta građevinskih radova treba posebno naglasiti primenu posebnih i ličnih mera zaštite na radu, rukovanje sredstvima rada (alatom, priborom, aparatima, uređajima i mašinama), kao i izradu predmera i predračuna za svaku pojedinačnu vrstu jednostavnih zidarskih radova.
S obzirom da program funkcionalnog osnovnog obrazovanja odraslih predstavlja integralnu celinu osnovnog opšteg obrazovanja i stručnih obuka, nastavnicima koji ostvaruju program stručne obuke se preporučuje saradnja sa nastavnicima koji realizuju programe osnovnog obrazovanja odraslih u smislu identifikovanja i detaljnije obrade onih sadržaja koji predstavljaju nužnu osnovu za uspešnu obuku za jednostavne zidarske radove.
Obuka treba da doprinese stručnom osposobljavanju polaznika i njihovom uspešnom uključivanju u rad, pa nastavu treba organizovati tako da obrada svake tematske celine, kroz sticanje znanja, praktičan rad i vežbanje vodi do formiranja neke od stručnih kompetencija koje su definisane opštim ishodima programa obuke, a koji su predmet provere na završnom ispitu za obuku.
Obuka se izvodi tako da polaznici idu na obuku najmanje dva puta sedmično po pet časova. Obuku je moguće organizovati i kao vremenski kontinuiran proces (pet puta sedmično po pet časova) ili kroz kraće vremenske blokove, u zavisnosti od mogućnosti škole za osnovno obrazovanje odraslih i srednje stručne škole koja izvodi obuku da usklade svoje nastavne aktivnosti i prilagode ih polaznicima.
KOD programa: 20.53.02.
Obuka za jednostavne keramičarske radove
Jednostavni keramičarski radovi pripadaju području rada Geodezija i građevinarstvo, grupa građevinskih zanimanja, oblast visokogradnje.
Obuka po ovom programu omogućuje sticanje osnovnih znanja i veština neophodnih za rad na pomoćnim keramičarskim poslovima.
KOD programa preuzet iz JNZ za Pomoćnika građevinskog keramičara.
Kreditna vrednost programa: 1
Svrha programa
Svrha programa je obučavanje polaznika za obavljanje jednostavnih keramičarskih radova.
Cilj programa
Cilj programa je osposobljavanje kandidata za:
- pripremanje keramičarskih radova;
- lepljenje keramičkih pločica prema uputstvu stručnog radnika.
Opšti ishodi programa
Po završetku obuke kandidat ume da:
- pripremi zidove / podove za lepljenje pločica;
- pripremi lepak za lepljenje;
- obloži zidove /podove keramičkim pločicama.
Specifični ishodi
Po završetku obuke polaznik:
- zna načine kontrole visinske tačke i određivanja linije vagresa;
- zna vrste lepka i keramike;
- zna postupak pripreme i nanošenja lepka na površine;
- ume da proračuna količinu materijal prema potrebnoj površini oblaganja;
- ume da očisti i izravna omalterisana zidna površine;
- ume da obeleži zidne /podne površine za oblaganje pločicama;
- ume da kontroliše vertikalnost i horizontalnost postavljanja pločica;
- ume da uradi spojnice jednake širine;
- ima pravilan odnos prema merama sigurnosti i zaštite na radu.
Sadržaj programa
JEDNOSTAVNI KERAMIČARSKI RADOVI
- Pojam i svrha jednostavnih keramičarskih radova;
- Mere zaštite na radu.
ALAT, PRIBOR I MEHANIČKA SREDSTVA
- Vrsta, upotreba i čišćenje keramičarskog alata.
PRIPREMA KERAMIČARSKIH RADOVA
- Priprema zidova za oblaganje;
- Priprema lepka za rad;
- Priprema keramičkih pločica.
OBLAGANJE ZIDOVA KERAMIČKIM PLOČICAMA
- Kontrola i određivanje linije vagresa;
- Nanošenje lepka na zidove;
- Osnivanje prvog reda na zidu i oblaganje ravnih zidnih površina;
- Popunjavanje i obrada spojnica.
OBLAGANJE PODOVA KERAMIČKIM PLOČICAMA
- Priprema podloge za pod i nanošenje lepka na podlogu;
- Osnivanje vodećeg reda uz zid i polaganje podnih keramičkih pločica;
- Grubo popunjavanje i obrada spojnica.
Trajanje obuke
Ukupan broj časova obuke za osnovne zidarske poslove je 240.
Način ostvarivanja obuke
Obuku realizuje jedan nastave sa grupom do 10 polaznika.
Obuka se ostvaruje u učionici, specijalizovanoj učionici, školskoj radionici ili gradilištima građevinskih preduzeća i samostalnih građevinskih radnji.
Za vreme trajanja obuke kandidat vodi dnevnik rada.
Izbor sadržaja programa za obuku je izvršen prema poslovima i radnim zadacima koje obavlja izvršilac osnovnih keramičarskih radova. Shodno tome, tematske celine su grupisane prema logičkom redosledu obavljanja pomoćnih keramičarskih poslova.
U toku realizacije programskih sadržaja treba koristiti neophodna nastavna sredstva kao što su modeli, crteži, uzorci građevinskih materijala i elementi za ugrađivanje, prospekti, propisi i katalozi. Za složene tehnologije i faze radova treba koristiti prezentacije i filmove sa izvođenjem radnih zadataka koji su deo obuke.
Kroz svaku od tematskih celina koje obrađuju izvođenje različitih vrsta keramičarskih radova treba posebno naglasiti primenu posebnih i ličnih mera zaštite na radu, rukovanje sredstvima rada (alatom, priborom, aparatima, uređajima i mašinama), kao i izradu predmera i predračuna za svaku pojedinačnu vrstu osnovnih keramičarskih radova.
U realizaciji programa nastavnicima se preporučuje uvažavanje iskustva i predznanja polaznika.
S obzirom da program funkcionalnog osnovnog obrazovanja odraslih predstavlja integralnu celinu osnovnog opšteg obrazovanja i stručnih obuka, nastavnicima koji ostvaruju program stručne obuke se preporučuje saradnja sa nastavnicima koji realizuju programe osnovnog obrazovanja odraslih u smislu identifikovanja i detaljnije obrade onih sadržaja koji predstavljaju nužnu osnovu za uspešnu obuku za jednostavne keramičarske radove.
Realizacija obuke treba da doprinese stručnom osposobljavanju polaznika i njihovom uspešnom uključivanju u rad pa nastavu treba organizovati tako da obrada svake tematske celine, kroz sticanje znanja, praktičan rad i vežbanje vodi do formiranja neke od stručnih kompetencija koje su definisane opštim ishodima programa obuke a koji su predmet provere na završnom ispitu za obuku.
Obuka se izvodi tako da polaznici idu na obuku najmanje dva puta sedmično po pet časova. Obuku je moguće organizovati i kao vremenski kontinuiran proces (pet puta sedmično po pet časova) ili kroz kraće vremenske blokove, u zavisnosti od mogućnosti škole za osnovno obrazovanje odraslih i srednje stručne škole koja izvodi obuku da usklade svoje nastavne aktivnosti i prilagode ih polaznicima.
KOD programa: 20.52.08.
Obuka za montiranje i lepljenje gipskartonskih ploča
Poslovi montiranja i lepljenja gipskartonskih ploča u suvoj gradnji, pripada području rada Geodezija i građevinarstvo, grupi građevinskih zanimanja u visokogradnji.
Obuka po ovom programu omogućava sticanje osnovnih znanja, i veština neophodnih za obavljanje pomoćnih poslova u suvoj gradnji.
S obzirom da je reč o novoj grupi zanimanja i poslova KOD programa formiran je na osnovu grupe zanimanja 52 (građevinari) i prema predviđenim opštim ishodima dodeljen mu je nivo složenosti 20 a mesni broj 08 kao prvi mogući broj po redosledu u datoj grupi zanimanja.
Kreditna vrednost programa: 1
Svrha programa
Svrha programa je obučavanje polaznika za montiranje i lepljenje gipskartonskih ploča.
Cilj programa
Cilj programa je obučavanje polaznika za:
- prenos i skladištenje materijala koji se upotrebljavaju u suvoj gradnji;
- pripremu materijala za ugrađivanje i
- lepljenje i montiranje gipskartonskih ploča;
Opšti ishodi:
Po završetku obuke kandidat je sposoban da:
- prenosi i skladišti sve vrste gipskartonskih ploča i metalnih profila;
- seče gipskartonske ploče i metalne profile po nalogu /uputstvu;
- lepi zvučno-izolacione trake na metalne profile;
- priprema gipsani lepak, mase za ispunu i mašinske maltere za ugrađivanje;
- montira gipskartonske ploče na prethodno izvedenu metalnu potkonstrukciju;
- lepi gipskartonske ploče na prethodno pripremljenu podlogu zidnih površina;
- postavlja termo-zvučnu izolaciju od mineralne (kamene) vune.
Specifični ishodi:
Po završetku obuke kandidat:
- poznaje različite vrste gipskartonskih ploča, metalnih profila, sponih sredstava, ispuna, lepkova i izolacija;
- zna osobine i funkcije materijala koji se ugrađuju pri suvoj gradnji;
- zna načine montiranja gipskartonskih ploča pri različitim pozicijama u suvoj gradnji;
- ume da bez oštećenja ručno prenosi sve vrste materijala koji se ugrađuje pri suvoj gradnji;
- ume da priprema materijal koji se upotrebljava u suvoj gradnji;
- ume da seče materijal koji se upotrebljava u suvoj gradnji na zadate dimenzije.
Sadržaj programa
VRSTE GIPSKARTONSKIH PLOČA I NJIHOVA UPOTREBA U SUVOJ GRADNJI
- Vrste gipskartonskih ploča i mesta njihove ugradnje;
- Dimenzije gipskartonskih ploča i njihovu otpornost na mehanička oštećenja i uticaje vlage, vode, vatre i atmosferskih prilika;
- Načine prihvatanja prenosa i skladištenja gipskartonskih ploča.
VRSTE METALNIH POTKONSTRUKCIJA U SUVOJ GRADNJI I NJIHOVA UPOTREBA
- Vrste metalnih profila i mesta njihove ugradnje;
- Dimenzije metalnih profila i njihovu otpornost na mehanička oštećenja i uticaje vlage, vode, vatre i atmosferskih prilika;
- Načine prihvatanja, prenosa i skladištenja metalnih profila.
VRSTE PRAŠKASTIH GIPSANIH MATERIJALA I IZOLACIJE U SUVOJ GRADNJI NJIHOVA UPOTREBA
- Vrste i osobine gipsanih materijala u praškastom stanju (ispune, lepak, mašinske gipsane maltere), spojna sredstva i izolacije i mesta njihove ugradnje;
- Načine prenosa i skladištenja praškastih gipsanih materijala.
KROJENJE I SEČENJE GIPSKARTONSKIH PLOČA METALNIH PROFILA I OBRADA IVICA PREMA MESTU UGRAĐIVANJA
- Rukovanje skalpelima, testerama i makazama;
- Obrada ivica prema mestu ugrađivanja.
MONTIRANJE GIPSKARTONSKIH PLOČA NA PRETHODNO IZVEDENU METALNU POTKONSTRUKCIJU
- Vrste vijaka prema vrstama ploča i profila;
- Staklena vuna i način njenog ugrađivanja mineralne (kamene) vune u metalne;
- Lepljenje gipskartonskih ploča na prethodno pripremljenu zidnu površinu.
Trajanje obuke
Ukupan broj časova obuke za montiranje i lepljenje gipskartonskih ploča je 240.
Način ostvarivanja obuke
Obuku realizuje jedan nastavnik sa grupom do 10 polaznika. Obuka se ostvaruje u učionici, specijalizovanoj učionici, školskoj radionici ili gradilištima građevinskih preduzeća i samostalnih građevinskih radnji.
Za vreme trajanja obuke kandidat vodi dnevnik rada.
Izbor sadržaja programa za obuku je izvršen prema poslovima i radnim zadacima koje obavlja izvršilac pomoćnih poslova u suvoj gradnji. Shodno tome, tematske celine su grupisane prema logičkom redosledu obavljanja poslova montiranja i lepljenja gipskartonskih ploča.
U toku realizacije programskih sadržaja treba koristiti neophodna nastavna sredstva kao što su modeli, crteži, uzorci građevinskih materijala i elementi za ugrađivanje, prospekti, propisi i katalozi. Za složene tehnologije i faze radova treba koristiti prezentacije i filmove sa izvođenjem radnih zadataka koji su deo obuke.
Kroz svaku od tematskih celina koja se obrađuje treba naglasiti primenu posebnih i ličnih mera zaštite na radu, rukovanje sredstvima rada (alatom, priborom, aparatima, uređajima i mašinama), kao i izradu predmera i predračuna za svaku pojedinačnu vrstu građevinskih radova u suvoj gradnji prema uputstvu proizvođača sistema suve gradnje.
S obzirom da program funkcionalnog osnovnog obrazovanja odraslih predstavlja integralnu celinu osnovnog opšteg obrazovanja i stručnih obuka, nastavnicima koji ostvaruju program stručne obuke se preporučuje saradnja sa nastavnicima koji realizuju programe osnovnog obrazovanja odraslih u smislu identifikovanja i detaljnije obrade onih sadržaja koji su nužna osnova za uspešnu obuku za poslove montiranja i lepljenja gipskartonskih ploča.
Realizacija obuke treba da doprinese stručnom osposobljavanju polaznika i njihovom uspešnom uključivanju u rad pa nastavu treba organizovati tako da obrada svake tematske celine, kroz sticanje znanja, praktičan rad i vežbanje vodi do formiranja neke od stručnih kompetencija koje su definisane opštim ishodima programa obuke a koji su predmet provere na završnom ispitu za obuku.
Obuka se izvodi tako da polaznici idu na obuku najmanje dva puta sedmično po pet časova. Obuku je moguće organizovati i kao vremenski kontinuiran proces (pet puta sedmično po pet časova) ili kroz kraće vremenske blokove, u zavisnosti od mogućnosti škole za osnovno obrazovanje odraslih i srednje stručne škole koja izvodi obuku da usklade svoje nastavne aktivnosti i prilagode ih polaznicima.
KOD programa: 20.47.01.
Obuka za bojenje površina u enterijeru
Poslovi bojenja površina u enterijeru pripadaju području Komunalne, tapetarske i farbarske usluge, grupi farbarsko-lakirerskih zanimanja.
Obuka po ovom programu omogućava sticanje osnovnih znanja i veština neophodnih za rad na pomoćnim molersko-farbarskim poslovima.
KOD programa preuzet iz JNZ za Pomoćnika molera-farbara.
Kreditna vrednost programa: 1
Svrha programa
Svrha programa je obučavanje kandidata za bojenje površina u enterijeru.
Cilj programa
Cilj programa je osposobljavanje za:
- pripremu materijala za molerske i farbarske radove;
- obavljanje pripremnih radova za bojenje površina u enterijeru;
- bojenje površina u enterijeru.
Opšti ishodi
Po završetku obuke polaznik je sposoban da:
- pripremi alat, pribor i materijal za molerske i farbarske radove;
- uklanja stare premaze sa bojenih površina;
- priprema stare i nove površine za bojenje i nanosi osnovne premaze;
- boji površine disperzionim ili uljanim bojama ili lakovima.
Specifični ishodi
Po završetku obuke polaznik:
- poznaje različite vrste alata, pribora, električnih aparata i materijala za molerske i farbarske radove;
- zna načine prihvatanja i skladištenja molersko farbarskog materijala;
- ume da uklanja boje i lakova sa malterisanih, drvenih i metalnih površina;
- ume da gletuje zidne i plafonske površine;
- ume da tonira boje i izvlači linije;
- ume da nanosi boje na zidne površine četkom i valjcima (končanim, krznenim i filcanim);
- ume da nanosi boje na metalne površine četkom, valjkom i kompresorom;
- ima pozitivan stav prema primeni lične i higijensko tehničke zaštite na radu.
Sadržaj programa
Priprema, održavanje i Upotreba alata i pribora za molerske i farbarske radove
- Vrste alata, pribora, električnih aparata i uređaja za uklanjanje boja i lakova sa malterisanih (zidnih i plafonskih), drvenih i metalnih površina;
- Vrste hemijskih sredstava za uklanjanje boja i lakova sa malterisanih (zidnih i plafonskih), drvenih i metalnih površina;
- Načine održavanja različitog alata i pribora posle izvedenih molerskih i farbarskih radova.
PRIPREMNI RADOVI ZA BOJENJE POVRŠINA U ENTERIJERU
- Stari premazi na različitim površinama u enterijeru;
- Načine uklanjanja starih premaza sa različitih podloga;
- Priprema površina za bojenje u enterijeru;
- Osnovni premazi na različitim površinama u enterijeru;
- Načine nanošenja osnovnih premaza.
BOJENJE POVRŠINA U ENTERIJERU
- Upotreba disperzionih boja u enterijerima;
- Vrste disperzionih boja i gletova;
- Način pripreme disperzionih boja;
- Način upotrebe disperzionog gleta;
- Postupak bojenja disperzionim bojama zidnih i plafonskih površina;
- Upotreba uljanih boja i lakova u enterijerima;
- Vrste uljanih boja i lakova i odgovarajućih masa za poravnavanje drvenih, malterisanih (zidnih i plafonskih) i metalnih površina;
- Način pripreme uljanih boja i lakova;
- Način upotrebe odgovarajućih masa za poravnavanje drvenih, malterisanih (zidnih i plafonskih) i metalnih površina;
- Postupak bojenja uljanim bojama i lakovima.
Trajanje obuke
Ukupan broj časova obuke za bojenje površina u enterijeru je 220.
Način ostvarivanja obuke
Obuku realizuje jedan nastave sa grupom do 10 polaznika. Obuka se ostvaruje u učionici, specijalizovanoj učionici, školskoj radionici ili gradilištima građevinskih preduzeća i samostalnih građevinskih radnji.
Za vreme trajanja obuke kandidat vodi dnevnik rada.
Izbor sadržaja programa za obuku je izvršen prema poslovima i radnim zadacima koje obavlja izvršilac pomoćnih molersko farbarskih poslova. Shodno tome, tematske celine su grupisane prema logičkom redosledu njihovog obavljanja.
U toku realizacije programskih sadržaja treba koristiti neophodna nastavna sredstva kao što su modeli, crteži, uzorci, prospekti, propisi i katalozi. Za složene tehnologije i faze radova treba koristiti prezentacije i filmove sa izvođenjem radnih zadataka koji su deo obuke.
Kroz svaku od tematskih celina koje obrađuju izvođenje različitih vrsta bojenja u enterijeru treba naglasiti primenu posebnih i ličnih mera zaštite na radu, rukovanje sredstvima rada (alatom, priborom, aparatima, uređajima), kao i izradu predmera i predračuna za za svaku pojedinačnu vrstu radova bojenja površina u enterijeru.
S obzirom da program funkcionalnog osnovnog obrazovanja odraslih predstavlja integralnu celinu osnovnog opšteg obrazovanja i stručnih obuka, nastavnicima koji ostvaruju program stručne obuke se preporučuje saradnja sa nastavnicima koji realizuju programe osnovnog obrazovanja odraslih u smislu identifikovanja i detaljnije obrade onih sadržaja koji su nužna osnova za uspešnu obuku za bojenje površina u enterijeru.
Realizacija obuke treba da doprinese stručnom osposobljavanju polaznika i njihovom uspešnom uključivanju u rad pa nastavu treba organizovati tako da obrada svake tematske celine, kroz sticanje znanja, praktičan rad i vežbanje vodi do formiranja neke od stručnih kompetencija koje su definisane opštim ishodima programa obuke a koji su predmet provere na završnom ispitu za obuku.
Obuka se izvodi tako da polaznici idu na obuku najmanje dva puta sedmično po pet časova. Obuku je moguće organizovati i kao vremenski kontinuiran proces (pet puta sedmično po pet časova) ili kroz kraće vremenske blokove, u zavisnosti od mogućnosti škole za osnovno obrazovanje odraslih i srednje stručne škole koja izvodi obuku da usklade svoje nastavne aktivnosti i prilagode ih polaznicima.
KOD programa: 20.61.11.
Obuka za rukovaoca viljuškarom
Posao rukovaoca viljuškarom pripada području rada Saobraćaj, grupi unutrašnji transport.
Uspešno završena obuka po ovom programu omogućuje sticanje osnovnih znanja i veština neophodnih za rad na poslovima rukovanja i upravljanja viljuškarom.
KOD programa preuzet iz JNZ za Vozača viljuškara.
Kreditna vrednost programa: 1
Svrha Programa
Svrha programa je obuka polaznika za manipulisanje teretom pomoću viljuškara.
Cilj programa
Cilj programa je obuka za:
- rukovanje i upravljanje viljuškarom;
- redovno održavanje viljuškara;
- otklanjanje sitnih kvarova na viljuškaru.
Opšti ishodi
Po završetku programa kandidat je sposoban da:
- rukuje i upravlja viljuškarom na elektromotorni pogon i viljuškarom na motor sa unutrašnjim sagorevanjem;
- održava viljuškar na elektromotorni pogon i viljuškar sa motorom na unutrašnje sagorevanje;
- otklanja sitnije kvarove kod viljuškara na elektromotorni pogon i viljuškara sa motorom na unutrašnje.
Specifični ishodi
Po završetku programa kandidat:
- poznaje osnovne principe rada elektro motora i motora sa unutrašnjim sagorevanjem;
- zna principe rada kočionog sistema;
- ume da zahvati teret u odnosu na njegovo težište podigne ga, premesti i spusti;
- ume da održava električne instalacije i elektromotor (kablove, prekidače, otpornike i osigurače, četkice, akumulatorske baterije) i otklanja kvarove na njima;
- ume da zameni ulje i filter ulja;
- ume da zameni ulje u menjaču i diferencijalu;
- ume da obavi podmazivanje viljuškara po šemi za podmazivanje;
- ume da obavi kontrolu zavrtnjeva na viljuškaru, tečnosti za hlađenje i kontrolu ulja za kočnice i ulja u sistemu hidraulike;
- ume da otklanjanja kvarova na uređaju za napajanje goriva;
- ume da otklanjanja kvarova kod startovanja motora;
- ume da otklanjanja sitne kvarova kod sistema za kočenje;
- ume da otklanja sitnije kvarove na mernim i signalnim uređajima.
Sadržaj programa
VILJUŠKAR NA ELEKTROMOTORNI POGON
- Osnovna mašina viljuškara;
- Radni pribor i uređaji;
- Komandni uređaji;
- Merni instrumenti i signalni uređaji;
- Pogonski motor - elektromotor;
- Akumulatori;
- Uređaji uljne hidraulike;
- Uređaji za kočenje;
- Uređaji za prenos snage;
- Provodnici, osigurači i prekidači.
VILJUŠKAR SA MOTOROM SA UNUTRAŠNJIM SAGOREVANJEM
- Osnovna mašina viljuškara;
- Radni pribor i uređaji;
- Komandni uređaji;
- Merni instrumenti i signalni uređaji;
- Motor sa unutrašnjim sagorevanjem;
- Dizel motor;
- Principi rada četvorotaktnog dizel motora;
- Pokretni i nepokretni delovi motora;
- Pomoćni uređaji (uređaji za sagorevanje, uređaji za proizvodnju električne energije, uređaji za napajanje gorivom, uređaji za hlađenje, uređaji za podmazivanje i razvodni mehanizmi).
ODRŽAVANJE VILJUŠKARA NA ELEKTROMOTORNI POGON
- Održavanje električnih instalacija;
- Održavanje elektromotora;
- Održavanje akumulatorskih baterija;
- Podmazivanje viljuškara;
- Pregled viljuškara pre rada;
- Kontrola u toku rada i pregled posle rada.
OTKLANJANJE SITNIH KVAROVA KOD VILJUŠKARA NA ELEKTROMOTORNI POGON
- Kvar na polovima akumulatora;
- Kvar kod pražnjenja akumulatora;
- Zamena osigurača glavnog i pomoćnog kola.
ODRŽAVANJE VILJUŠKARA SA MOTOROM SA UNUTRAŠNJIM SAGOREVANJEM
- Održavanje uređaja na motoru;
- Zamena ulja i filtera;
- Zamena klinastog kaiša;
- Zamena ulja u menjaču i diferencijalu;
- Podmazivanje viljuškara;
- Kontrola tečnosti za hlađenje;
- Kontrola ulja za kočenje i ulja u sistemu uljne hidraulike.
OTKLANJANJE SITNIH KVAROVA KOD VILJUŠKARA SA MOTORA SA UNUTRAŠNJIM SAGOREVANJEM
- Kvarovi na uređaju za napajanje gorivom;
- Kvarovi god sagorevanja;
- Sitni kvarovi na sistemu za kočenje.
TRANSMISIJA VILJUŠKARA
- Spojnice;
- Vrste spojnica;
- Menjač;
- Diferencijalni prenosnik i pogonski most;
- Reduktori.
TEČNOSTI KOJE SE KORISTE ZA RAD VILJUŠKARA
- Vrste tečnosti za hlađenje;
- Vrste ulja;
- Pogonsko gorivo za motore.
ZAŠTITA NA RADU
- Osnovna sredstva zaštite na radu;
- Zaštita na radu sa uređajima i sredstvima za dizanje, premeštanje i spuštanje tereta;
- Opšti propisi o zaštiti na radu;
- Zaštita na radu sa sredstvima za pričvršćivanje tereta (čelična užad, lanci i kuke);
- Uloge signaliste i vozača tereta. Protivpožarna zaštita.
ORGANIZOVANJE RADNOG MESTA
- Mesto za parkiranje viljuškara;
- Gabariti tereta.
Trajanje obuke
Ukupan broj časova obuke za upravljanje viljuškarom je 240.
Način ostvarivanja obuke
Obuku realizuje jedan nastavnik sa grupom do 10 kandidata. Obuka se ostvaruje se u učionici, specijalizovanoj učionici ili kabinetu, školskoj radionici, školskom poligonu ili gradilištima građevinskih preduzeća i samostalnih građevinskih radnji.
Za vreme trajanja obuke kandidat vodi dnevnik rada.
Izbor sadržaja programa za obuku je izvršen prema poslovima i radnim zadacima koje obavlja rukovaoc viljuškarom. Shodno tome, tematske celine su grupisane prema grupama poslova koje obavlja rukovaoc viljuškarom.
U toku realizacije teorijskih sadržaja treba koristiti neophodna nastavna sredstva kao što su modeli, crteži, delovi viljuškara, prospekti, fabrička uputstva, propisi i katalozi. Za složenije postupke treba koristiti prezentacije i filmove sa izvođenjem radnih zadataka koji su deo obuke.
U toku realizacije programskog sadržaja posebnu pažnju treba posvetiti zašiti na radu i protivpožarnoj zaštiti koja je osnova za bezbedno i kvalitetno izvođenje obuke. Kroz svaku od tematskih celina koje se obrađuju treba naglasiti primenu posebnih i ličnih mera zaštite na radu, rukovanje sredstvima rada (alatom, priborom, aparatima, uređajima), kao i primenu uputstva i savete za rad proizvođača viljuškara.
U realizaciji programa nastavnicima se preporučuje uvažavanje iskustva i predznanja polaznika. Ukoliko kandidati nemaju iskustva u upravljanju vozilom preporučuje se da obuci za upravljanje viljuškarom prethodi kratka obuka za upravljanje na trenažeru i motornom vozilu na četiri točka.
S obzirom da program funkcionalnog osnovnog obrazovanja odraslih predstavlja integralnu celinu osnovnog opšteg obrazovanja i stručnih obuka, nastavnicima koji ostvaruju program stručne obuke se preporučuje saradnja sa nastavnicima koji realizuju programe osnovnog obrazovanja odraslih u smislu identifikovanja i detaljnije obrade onih sadržaja koji predstavljaju nužnu osnovu za uspešnu obuku za upravljanje i rukovanje viljuškarom.
Realizacija obuke treba da doprinese stručnom osposobljavanju polaznika i njihovom uspešnom uključivanju u rad pa nastavu treba organizovati tako da obrada svake tematske celine, kroz sticanje znanja, praktičan rad i vežbanje vodi do formiranja neke od stručnih kompetencija koje su definisane opštim ishodima programa obuke a koje su predmet provere na završnom ispitu.
Obuka se izvodi tako da polaznici idu na obuku najmanje dva puta sedmično po pet časova. Obuku je moguće organizovati i kao vremenski kontinuiran proces (pet puta sedmično po pet časova) ili kroz kraće vremenske blokove, u zavisnosti od mogućnosti škole za osnovno obrazovanje odraslih i srednje stručne škole koja izvodi obuku da usklade svoje nastavne aktivnosti i prilagode ih polaznicima.
KOD programa: 20.46.21.
Poslovi pomoćnika tapetara pripadaju području rada Komunalne, tapetarske i farbarske usluge, grupi tapetarskih zanimanja.
Obuka po ovom programu omogućuje sticanje osnovnih znanja i veština neophodnih za rad na poslovima pomoćnika tapetara.
KOD programa preuzet iz JNZ za Pomoćnika tapetara.
Kreditna vrednost programa: 1
Svrha programa
Svrha programa je obučavanje polaznika za izradu jednostavnih tapetarskih proizvoda i obavljanje tapetarskih usluga.
Cilj programa
Cilj programa je osposobljavanje kandidata za:
- krojenje tekstilnih i sunđerastih materijala;
- tapaciranje i presvlačenje jednostavnih tapetarskih proizvoda;
- šivenje presvlaka za jednostavne tapetarske proizvode.
Opšti ishodi
Po završetku programa polaznik je sposoban da obavi:
- merenje i krojenje tekstilnih materijala potrebnih za presvlačenje jednostavnih tapetarskog proizvoda;
- merenje i krojenje sunđerastih materijala potrebnih za presvlačenje jednostavnih tapetarskog proizvoda;
- demontažu tapacirunga sa elementa nameštaja i osnove tapacirunga;
- postavljanje jezgra na osnovu tapacirunga;
- oblikovanje jezgra jastuka i tapeciranje;
- šivenje presvlaka i presvlačenje jednostavnih tapetarskih proizvoda.
Specifični ishodi
Po završetku programa kandidat:
- zna karakteristike i primenu tapetarskih materijala;
- zna osnovne tapetarske konstrukcije;
- zna osnovne tapetarske alate i mašine;
- umeti da izvrši krojenje tekstilnih materijala za tapaciranje i presvlačenje jednostavnih tapetarskih proizvoda;
- ume da izvrši oblikovanje jezgra jastuka;
- ume da šije presvlake za jednostavne tapetarske proizvode;
- ume da izvrši demontažu proizvoda na kojima se vrše tapetarske popravke;
- ume da izvrši tapaciranje jednostavnih tapetarskih proizvoda.
Sadržaj programa
tapetarskih materijali
- Tekstil;
- Sunđerasti materijali
- Prirodne i veštačke kože;
- Lepkovi u tapetariji;
- Drvo, okov i tapetarski delovi od metala;
- Pozamanterija.
OSNOVNE TAPETARSKE KONSTRUKCIJE
- Konstrukcija sedišta i naslona sa tvrdom osnovom;
- Konstrukcija nepričvršćenog jastuka;
- Konstrukcija elemenata nameštaja sa jezgrom jastuka od sunđera;
- Konstrukcija elemenata nameštaja sa industrijskim opružnim jezgrom.
TAPETARSKE MAŠINE I ALATI
- Ručni tapetarski alati;
- Ručni alati za krojenje tekstila;
- Ručni alati za krojenje sunđera;
- Pneumatski pištolji za zakivanje;
- Šivaća mašina.
TEHNOLOGIJA IZRADE TAPETARSKIH PROIZVODA
- Otvaranje - demontaža proizvoda za popravku i reparaciju;
- Krojenje tekstila za jednostavne tapetarske proizvode;
- Krojenje sunđerastih materijala;
- Šivenje tekstilnih elemenata tapetarskih proizvoda;
- Tapaciranje i oblikovanje jezgra jastuka;
- Presvlačenje.
Trajanje obuke
Ukupan broj časova obuke za pomoćnika tapetara je 260.
Način ostvarivanja obuke
Obuku realizuje jedan nastavnik sa grupom do 10 polaznika. Obuka se ostvaruje u učionici, specijalizovanoj učionici, u školskoj radionici, preduzeću ili radnji za izradu i popravku tapetarskih proizvoda.
Izbor sadržaja programa za obuku je izvršen prema poslovima i radnim zadacima koje obavlja pomoćnik tapetara. Shodno tome, tematske celine su grupisane prema logičkom redosledu obavljanja pomoćnih tapetarskih poslova.
U toku realizacije sadržaja treba koristiti neophodna nastavna sredstva kao što su modeli, crteži, propisi i katalozi. Takođe treba koristiti prezentacije i filmove sa izvođenjem radnih zadataka koji su deo obuke.
Kroz svaku od tematskih celina koje obrađuju izvođenje različitih vrsta tapetarskih poslova treba naglasiti primenu posebnih i ličnih mera zaštite na radu, rukovanje sredstvima rada (alatom, priborom).
U realizaciji programa nastavnicima se preporučuje uvažavanje iskustva i predznanja polaznika.
S obzirom da program funkcionalnog osnovnog obrazovanja odraslih predstavlja integralnu celinu osnovnog opšteg obrazovanja i stručnih obuka, nastavnicima koji ostvaruju program stručne obuke se preporučuje saradnja sa nastavnicima koji realizuju programe osnovnog obrazovanja odraslih u smislu identifikovanja i detaljnije obrade onih sadržaja koji predstavljaju nužnu osnovu za uspešnu obuku za pomoćnika tapetara.
Realizacija obuke treba da doprinese stručnom osposobljavanju polaznika i njihovom uspešnom uključivanju u rad pa nastavu treba organizovati tako da obrada svake tematske celine, kroz sticanje znanja, praktičan rad i vežbanje vodi do formiranja neke od stručnih kompetencija koje su definisane opštim ishodima programa obuke a koji su predmet provere na završnom ispitu.
Obuka se izvodi tako da polaznici idu na obuku najmanje dva puta sedmično po pet časova. Obuku je moguće organizovati i kao vremenski kontinuiran proces (pet puta sedmično po pet časova) ili kroz kraće vremenske blokove, u zavisnosti od mogućnosti škole za osnovno obrazovanje odraslih i srednje stručne škole koja izvodi obuku da usklade svoje nastavne aktivnosti i prilagode ih polaznicima.
KOD programa: 10/20.64.01/02
Poslovi pomoćnika u trgovini pripadaju području rada Trgovina, ugostiteljstvo i turizam, grupi trgovačkih zanimanja.
Obuka po ovom programu omogućuje sticanje osnovnih znanja i veština neophodnih za rad na pomoćnim poslovima u trgovinama različite vrste i namene.
S obzirom da prema definisanim ishodima obuka za pomoćnika u trgovini predstavlja kombinaciju Pakera i Dostavljača robe nivo složenosti mesni broj dati su kao kombinacija ove dve grupacije.
Kreditna vrednost programa: 1
Svrha programa
Svrha programa je obučavanje za obavljanje pomoćnih poslova u trgovini.
Cilj programa
Cilj programa je osposobljavanje polaznika za:
- pripremu robe za prodaju;
- pripremu prodajnog prostora alata i pribora;
- doček, usmeravanje i ispraćaj kupca;
- merenje i pakovanje robe.
Opšti ishodi programa
Po završetku programa kandidat je obučen za:
- raspakivanje i čišćenje robe;
- grupisanje, klasiranje i sortiranje robe;
- popunjavanje upražnjenih robnih mesta i označavanje robe;
- održavanje higijene izložene robe i prostora za rad;
- vaganje, merenje i pakovanje robe;
- doček, prijem, usmeravanje i ispraćaj kupca.
Specifični ishodi
Po završetku programa kandidat:
- poznaje postupak i sredstva čišćenja različite vrste robe i ambalaže;
- zna načine grupisanja, razvrstavanja i klasiranja robe;
- zna načine obeležavanja roka trajanja i deklarisanja robe;
- zna osnovna pravila ophođenja sa mušterijom;
- ume da izvrši klasifikovanje, sortiranje i kategorisanje robe;
- ume da koristi različite vrste vaga;
- ume da pakuje robu;
- ima pozitivan stav prema merama higijensko tehničke zaštite.
Sadržaj programa
ROBA
- Pojam i vrste robe;
- Gubici na robi.
PRIPREMA ROBE ZA PRODAJU
- Raspakivanje i čišćenje robe;
- Provera ispravnosti i doterivanje robe;
- Grupisanje, sortiranje i klasiranje robe;
- Popunjavanje upražnjenih robnih mesta;
- Stavljanje oznaka na robu.
PRIPREMA PRODAJNOG PROSTORA
- Pojam i vrste prodavnica;
- Obeležja prodavnica;
- Prostor prodavnice;
- Oprema u prodavnici.
PONAŠANJE OSOBLJA U PRODAVNICI
- Izgled, osobine i navike osoblja u prodavnici;
- Odnos prema radu, kupcima i osoblju u prodavnici;
- Prijem kupca u prodajnom prostoru prodavnice.
MERENJE ROBE
- Pojam i vrste merenja;
- Prethodno merenje robe;
- Vaganje robe;
- Merenje metrima.
PAKOVANJE ROBE
- Pojam i vrste pakovanja;
- Pravilno pakovanje robe;
- Uručivanje upakovane robe i ispraćaj kupca.
Trajanje obuke
Ukupan broj časova obuke za pomoćnika u trgovini je 150.
Način ostvarivanja obuke
Obuku realizuje jedan nastavnik sa grupom do 10 kandidata. Obuka se ostvaruje u učionici, specijalizovanoj učionici a praktični deo u kabinetu ili prodavnici.
Izbor sadržaja programa za obuku je izvršen prema poslovima i radnim zadacima koje obavlja pomoćnik u trgovini. Shodno tome, tematske celine su grupisane prema logičkom redosledu obavljanja pomoćnih poslova u trgovini.
U toku realizacije obuke posebnu pažnju treba posvetiti higijensko - tehničkoj i protivpožarnoj zaštiti, koja su osnova za bezbedno i kvalitetno izvođenje obuke.
U realizaciji programa nastavnicima se preporučuje uvažavanje iskustva i predznanja polaznika.
S obzirom da program funkcionalnog osnovnog obrazovanja odraslih predstavlja integralnu celinu osnovnog opšteg obrazovanja i stručnih obuka, nastavnicima koji ostvaruju program stručne obuke se preporučuje saradnja sa nastavnicima koji realizuju programe osnovnog obrazovanja odraslih u smislu identifikovanja i detaljnije obrade onih sadržaja koji predstavljaju nužnu osnovu za uspešnu obuku za pomoćnika u trgovini.
Realizacija obuke treba da doprinese stručnom osposobljavanju polaznika i njihovom uspešnom uključivanju u rad tako da nastavu treba organizovati tako da obrada svake tematske celine, kroz sticanje znanja, praktičan rad i vežbanje vodi do formiranja neke od stručnih kompetencija koje su definisane opštim ishodima programa obuke a koji su predmet provere na završnom ispitu za obuku.
Obuka se izvodi tako da polaznici idu na obuku najmanje dva puta sedmično po pet časova. Obuku je moguće organizovati i kao vremenski kontinuiran proces (pet puta sedmično po pet časova) ili kroz kraće vremenske blokove, u zavisnosti od mogućnosti škole za osnovno obrazovanje odraslih i srednje stručne škole koja izvodi obuku da usklade svoje nastavne aktivnosti i prilagode ih polaznicima.
KOD programa: 20.05.02/03.
Obuka za izrađivača bureka i testanih kora
Poslovi izrade bureka i testanih kora pripada području rada Poljoprivreda, proizvodnja i prerada hrane, grupi prehrambenih zanimanja, oblast pekarstvo.
Obuka po ovom programu omogućuje sticanje znanja i veština neophodnih za rad na poslovima proizvodnje različitih vrsta bureka i testanih kora.
S obzirom da prema definisanim ishodima obuka za izrađivača bureka i testanih kora predstavlja kombinaciju poslova Pomoćnika pekara i Pomoćnika testeninara dodeljen mu je mesni broj kao kombinacija ova dva.
Kreditna vrednost programa: 1
Svrha programa
Svrha programa je obuka polaznika za proizvodnju i pakovanje bureka i testanih kora.
Cilj programa
Cilj programa je obučavanje polaznika za:
- pripremu sirovina;
- doziranje sirovina;
- obradu testa;
- pripremu testa (bureka) za pečenje i pečenje bureka.
Opšti ishodi programa
Po završetku obuke polaznik sposoban da:
- proseje brašno i temperira vodu;
- pripremi nadev za burek;
- oblikuje(formira) testo za izradu kora;
- razvuče testo u kore i izvrši punjenje i /ili pakovanje kora;
- ispeče burek.
Specifični ishodi
Po završetku obuke kandidat:
- poznaje osnovne propise o kvalitetu brašna i vode i sirovina koje ulaze u nadev;
- ume da sastavi smešu za izradu testa po recepturi;
- ume da podesi optimalnu temperaturu pojedinih sirovina;
- ume da rukuje priborom i opremom i uređajima u pekari;
- ume da oblikuje testo i izrađuje kore i doda nadev u pripremljene kore;
- ume da pakuje kore;
- ume da izvrši pranje i dezinfekciju pribora, alata, opreme i pogona;
- ima pozitivan stav prema ličnoj higijeni, higijeni pogona i pribora, opreme i uređaja.
Sadržaj programa
OSNOVNE SIROVINE ZA IZRADU BUREKA I TESTANIH KORA
- Dobijanje brašna;
- Hemijski sastav pšeničnog brašna i podela brašna na tipove;
- Voda: podela vode, pokazatelji kvaliteta i higijenske ispravnosti vode.
POMOĆNE SIROVINE
- So, jaja i aditivi;
- Meso, masti i ulja;
- Povrće i voće.
TEHNOLOŠKA ŠEMA IZRADE BUREKA I TESTANIH KORA
- Prosejavanje brašna;
- Podešavanje temperature brašna i temperiranje vode za zames;
- Zames testa;
- Deljenje testa;
- Okruglo oblikovanje (jufke). Odmaranje jufki;
- Razvlačenje kora;
- Priprema nadeva za burek;
- Pakovanje slanih nadeva;
- Pakovanje slatkih nadeva;
- Pečenje bureka;
- Vađenje bureka iz tepsije i hlađenje bureka.
PAKOVANJE BUREKA I TESTANIH KORA U AMBALAŽU
- Ambalaža i vrste ambalaže;
- Ambalaža od papira, kartona;
- Ambalaža od plastičnih masa.
ZAMRZAVANJE BUREKA I TESTANIH KORA
- Uređaji za zamrzavanje;
- Šok komora i zamrzivač.
HIGIJENSKE MERE
- Održavanje lične higijene;
- Održavanje higijene opreme i radnih prostorija;
- Sredstva za pranje i dezinfekciju.
PRAKTIČNA VEŽBANJA:
- Rad na uređajima za pripremu i doziranje sirovina;
- Rad na uređajima za zames testa, deljenje testa i okruglo oblikovanje;
- Rad na uređajima za razvlačenje testa i pečenje;
- Izrada bureka sa sirom;
- Izrada bureka sa mesom;
- Izrada bureka od pečenih kora sa mesom;
- Izrada Čil bureka;
- Izrada burek-pita kao pašteta;
- Izrada krompiruše;
- Izrada bureka sa jabukama;
- Izrada savijača sa bundevama, jabukama i višnjama;
- Izrada makedonskog lisnatog testa KATMERA.
Trajanje obuke
Ukupan broj časova obuke 97.
Način ostvarivanja obuke
Obuku realizuje jedan nastavnik sa grupom do 10 kandidata. Obuka se ostvaruje u učionici, specijalizovanoj učionici, a praktični deo u školskoj radionici ili preduzećima ili samostalnim zanatskim radnjama.
Izbor sadržaja programa za obuku je izvršen prema poslovima i radnim zadacima koje obavlja izrađivač bureka i testanih kora. Shodno tome, tematske celine su grupisane prema logičkom redosledu obavljanja poslova izrade bureka i testanih kora.
U toku realizacije teorijskih sadržaja treba koristiti neophodna nastavna sredstva kao što su crteži, prospekti, propisi i katalozi. Takođe se koriste prezentacije i filmovi sa izvođenjem radnih zadataka koji su deo obuke.
Kroz svaku od tematskih celina koja se obrađuje potrebno je naglasiti primenu posebnih i ličnih mera zaštite na radu, lične higijene i higijene prostora i opreme, rukovanje sredstvima rada (alatom, priborom, aparatima, uređajima i mašinama).
S obzirom da program funkcionalnog osnovnog obrazovanja odraslih predstavlja integralnu celinu osnovnog opšteg obrazovanja i stručnih obuka, nastavnicima koji ostvaruju program stručne obuke se preporučuje saradnja sa nastavnicima koji realizuju programe osnovnog obrazovanja odraslih u smislu identifikovanja i detaljnije obrade onih sadržaja koji predstavljaju nužnu osnovu za uspešnu obuku za izradu bureka i testanih kora.
Realizacija obuke treba da doprinese stručnom osposobljavanju polaznika i njihovom uspešnom uključivanju u rad, pa nastavu treba organizovati tako da obrada svake tematske celine, kroz sticanje znanja, praktičan rad i vežbanje vodi do formiranja neke od stručnih kompetencija koje su definisane opštim ishodima programa obuke a koji su predmet provere na završnom ispitu za obuku.
Obuka se izvodi tako da polaznici idu na obuku najmanje dva puta sedmično po 5 (pet) časova. Obuku je moguće organizovati i kao vremenski kontinuiran proces (pet puta sedmično po 5 časova) ili kroz kraće vremenske blokove, u zavisnosti od mogućnosti škole za osnovno obrazovanje odraslih i srednje stručne škole koja izvodi obuku da usklade svoje nastavne aktivnosti i prilagode ih polaznicima.
KOD program: 20.65.15.
Obuka za osnovne roštiljske poslove
Osnovni roštiljskih poslovi pripada području rada Trgovina, ugostiteljstvo i turizam, grupi ugostiteljskih zanimanja.
Obuka po ovom programu omogućuje sticanje osnovnih znanja i veština za rad na pripremi i servisiranju jela sa roštilja u ugostiteljskim objektima.
S obzirom da prema definisanim ishodima obuka za osnovne roštiljske poslove predstavljaju samo deo poslova Kuvara jednostavnih jela (čiji nivo složenosti je 30) nivo složenosti za osnovne roštiljske poslove sveden je na 20.
Kreditna vrednost programa: 1
Svrha programa
Svrha programa je obučavanje polaznika za pripremanje jela na roštilju.
Cilj programa
Cilj programa je osposobljavanje kandidata za:
- pripremanje i oblikovanje mesa za jela sa roštilja;
- pripremanje roštilja za rad;
- pečenje jela na roštilju;
- serviranje jela sa roštilja.
Opšti ishodi programa
Po završetku obuke polaznik je u stanju da:
- odabere meso i pripremi i oblikuje masu za jela sa roštilja;
- pripremi roštilj i peče jela na roštilju;
- odabere podloge i priloge za jela sa roštilja;
- dekoriše i servira jela sa roštilja.
Specifični ishodi
Po završetku obuke polaznik:
- zna normative usitnjavanja mesa;
- zna različite vrste i delove mesa;
- zna vrste aditiva i njihovu ulogu u pripremi mesa za roštilj;
- ume da odabere meso prema vrsti jela koje priprema na roštilju;
- ume da usitni meso i obezbedi odgovarajuće higijenske uslove za njegovo čuvanje i upotrebu;
- ume da odabere začine za jela sa roštilja i doda ih prema normativu i ukusu;
- ume da oblikuje mesnu masu po vrstama jela;
- ume da pripremi meso za roštilj prema normativu;
- ume da pripremi podloge za jela sa roštilja i dekoriše i servira jelo;
- ume da servira jelo po želji kupca;
- ima pozitivan stav prema primeni higijensko-tehničke zaštite na radu.
Sadržaj programa
HIGIJENSKO-TEHNIČKA ZAŠTITA NA RADU
- Lična higijena;
- Higijena i održavanje inventara i pribora za rad.
HIGIJENA ISHRANE
- Opšti pojmovi o higijeni životnih namirnica;
- Bolesti izazvane nehigijenskom ishranom: trovanje hranom, infekcija parazitima.
PRIPREMANJE I OBLIKOVANJE MESA ZA JELA SA ROŠTILJA
- Namirnice životinjskog porekla;
- Meso: goveđe, teleće, svinjsko, jagnjeće;
- Rasecanje mesa, odabir i usitnjavanje;
- Začini: mirišljavi začini, ljuti začini, slani začini, kiseli začini;
- Oblikovanje mesne mase za jela sa roštilja.
PRIPREMANJE ROŠTILJA ZA RAD
- Čišćenje roštilja od masnoće i sredstva za čišćenje;
- Zagrevanje roštilja;
- Pribor za rad i serviranje.
PEČENJE JELA NA ROŠTILJU
- Oblikovana jela sa roštilja - ćevapčići;
- Mesna masa za ćevapčiće;
- Oblikovana jela sa roštilja - pljeskavica;
- Masa za pljeskavice;
- Jela sa roštilja na žici;
- Jela sa roštilja - vešalice;
- Jela sa roštilja - bubrezi i džigerica;
- Domaći specijaliteti sa roštilja - mućkalica;
- Jela sa roštilja od iznutrica.
SERVIRANJE JELA SA ROŠTILJA
- Podloge za jela sa roštilja;
- Prilozi za jela sa roštilja;
- Serviranje i dekorisanje pripremljenih jela.
Trajanje obuke
Obuka traje 90 časova.
Način ostvarivanja obuke
Obuku realizuje nastavnik sa grupom do 10 kandidata. Obuka se ostvaruje se u učionici, specijalizovanoj učionici, a praktični deo u školskom kabinetu ili ugostiteljskom objektu.
Izbor sadržaja programa za obuku je izvršen prema poslovima i radnim zadacima koje obavlja radnik za pripremu jela na roštilju. Shodno tome, tematske celine su grupisane prema logičkom redosledu obavljanja poslova pripreme jela na roštilju.
Kroz svaku od tematskih celina koja se obrađuje potrebno je naglasiti i primenu posebnih i ličnih mera zaštite na radu, rukovanje sredstvima rada (alatom, priborom).
Realizacija obuke treba da doprinese stručnom osposobljavanju kandidata i njihovom uspešnom uključivanju u rad, pa nastavu treba organizovati tako da obrada svake tematske celine, kroz sticanje znanja, praktičan rad i vežbanje vodi do formiranja neke od stručnih kompetencija koje su definisane opštim ishodima programa obuke a koji su predmet provere na završnom ispitu za obuku.
Vežbe se realizuju tako što nastavnik:
- demonstrira vežbu, daje objašnjenja i izvodi vežbu kao celovitu operaciju, od pripreme do konačnog produkta;
- polaznici samostalno izvode vežbu uz kontrolu i intervencije nastavnika;
- polaznici zatim rade u grupama različite vežbe uz kontrolu i intervencije nastavnika;
- pored objašnjenja tehnološkog procesa važno je da nastavnik objasni procese i promene u termičkoj obradi, a posebno da ukaže na značaj oblikovanja gotovog proizvoda.
S obzirom da program funkcionalnog osnovnog obrazovanja odraslih predstavlja integralnu celinu osnovnog opšteg obrazovanja i stručnih obuka, nastavnicima koji ostvaruju program stručne obuke se preporučuje saradnja sa nastavnicima koji realizuju programe osnovnog obrazovanja odraslih u smislu identifikovanja i detaljnije obrade onih sadržaja koji predstavljaju nužnu osnovu za uspešnu obuku za osnovne roštiljske poslove.
Obuka se izvodi tako da polaznici idu na obuku najmanje dva puta sedmično po 5 (pet) časova. Obuku je moguće organizovati i kao vremenski kontinuiran proces (pet puta sedmično po 5 časova) ili kroz kraće vremenske blokove, u zavisnosti od mogućnosti škole za osnovno obrazovanje odraslih i srednje stručne škole koja izvodi obuku da usklade svoje nastavne aktivnosti i prilagode ih polaznicima.
KOD program: 10.05.13.
Obuka za kobasičara za trajne kobasice
Poslovi izrade trajne kobasice pripada području rada Poljoprivreda, proizvodnja i prerada hrane, grupi prerađivači hrane i pića, oblast prerada mesa.
Obuka po ovom programu omogućuje sticanje znanja i veština neophodnih za rad na poslovima kobasičara za proizvodnju trajnih kobasica.
S obzirom da prema definisanim ishodima poslovi kobasičara za trajne kobasice predstavljaju samo deo poslova Pomoćnika mesara (čiji nivo složenosti je 20) nivo složnosti za poslove izrade trajnih kobasica je sveden je na 20.
Kreditna vrednost programa: 1
Svrha programa
Svrha programa je obučavanje polaznika za proizvodnju trajnijih kobasica u industriji i domaćinstvu.
Cilj programa
Cilj programa je osposobljavanje polaznika za:
- pripremu osnovnih sirovina za proizvodnju kobasica;
- dobijanje nadeva i punjenje omotača;
- dimljenje, zrenje i kontrolu zrenja trajnih kobasica.
Opšti ishodi programa
Po završetku obuke polaznik je u sposoban da:
- odabere i obradi meso i masno tkivo za trajne kobasice;
- pripremi sirovinu i izvrši podhlađivanje;
- izvrši drobljenje i usitnjavanje mesa;
- doda začine i aditive i homogenizuje nadev;
- izvrši punjenje omotača;
- rukuje uređajima za dimljenje;
- prati i prilagodi zrenje kobasice u prvoj i drugoj fazi.
Specifični ishodi
Po završetku obuke kandidat:
- razlikuje različite vrste mesa i masnog tkiva;
- poznaje mišićnu strukturu buta i plećke;
- zna raspored masnog tkiva po regijama u trupovima svinje;
- prepoznaje greške u toku zrenja;
- zna strukturu nadeva kobasice;
- zna organoleptička svojstva trajnih kobasica;
- zna sastav i karakteristike pojedinih vrsta omotača;
- ume da obradi izdvojeno masno tkivo;
- ume da odabere i pripremi osnovne sirovine za proizvodnju kobasice;
- ume da napuniti i manipuliše sirovim kobasicama;
- razume značaj pravilne primene higijensko-tehničke zaštite na radu.
Sadržaj programa
UVOD U PROIZVODNJU TRAJNIH KOBASICA
- Korisni i štetni mikroorganizmi u mesnoj industriji;
- Značaj pravilne higijene i dezinfekcije na gotov proizvod;
- Kategorizacija mesa i masnog tkiva za mesne prerađevine;
- Anatomski delovi buta, plećke i slanine;
- Značaj hlađenja.
PROIZVODNJA KOBASICA
- Podela i vrste kobasica;
- Osnovne sirovine za trajne kobasice;
- Priprema osnovnih sirovina;
- Raspoređivanje i podhlađivanje sirovina u rashladnim komorama;
- Načinji usitnjavanja i mašine za mlevenje mesa;
- Vrste omotača, karakteristike i njihova priprema za punjenje;
- Osnovni dodaci za proizvodnju trajnih kobasica;
- Dobijanje nadeva u kuteru;
- Dobijanje nadeva pomoću mešalice;
- Punilice i punjenje omotača;
- Uređaji za proizvodnju dima i karakteristike dima;
- Uređaji za dimljenje i tehnološki parametara dimljenja;
- Komore za zrenje "sušnjice" i zrenje trajnih kobasica;
- Faze zrenja sa tehnološkim parametrima zrenja.
ČUVANJE KOBASICA
- Skladištenje i čuvanje gotovih kobasica;
- Osnovne greške prilikom dobijanja nadeva i punjenje omotača;
- Greške prilikom dimljenja i zrenja trajnih kobasica.
Trajanje obuke
Ukupan broj časova obuke za kobasičara za trajne kobasice je 90.
Način ostvarivanja obuke
Obuku realizuje jedan nastavnik sa grupom do 10 kandidata. Obuka se ostvaruje u učionici, specijalizovanoj učionici, a praktični deo u školskoj radionici ili preduzećima za industrijsku proizvodnju mesa.
Izbor sadržaja programa za obuku je izvršen prema poslovima i radnim zadacima koje obavlja kobasičar za trajne kobasice. Shodno tome, tematske celine su grupisane prema logičkom redosledu obavljanja poslova proizvodnje trajnih kobasica.
U toku realizacije teorijskih sadržaja treba koristiti neophodna nastavna sredstva kao što su crteži, prospekti, propisi i katalozi. Takođe se koriste prezentacije i filmove sa izvođenjem radnih zadataka koji su deo obuke.
Kroz svaku od tematskih celina koja se obrađuje potrebno je naglasiti i primenu posebnih i ličnih mera higijensko tehničke zaštite na radu, rukovanje sredstvima rada (alatom, priborom, aparatima, uređajima i mašinama).
S obzirom da program funkcionalnog osnovnog obrazovanja odraslih predstavlja integralnu celinu osnovnog opšteg obrazovanja i stručnih obuka, nastavnicima koji ostvaruju program stručne obuke se preporučuje saradnja sa nastavnicima koji realizuju programe osnovnog obrazovanja odraslih u smislu identifikovanja i detaljnije obrade onih sadržaja koji predstavljaju nužnu osnovu za uspešnu obuku za kobasičara trajnih kobasica.
Realizacija obuke treba da doprinese stručnom osposobljavanju polaznika i njihovom uspešnom uključivanju u rad, pa nastavu treba organizovati tako da obrada svake tematske celine, kroz sticanje znanja, praktičan rad i vežbanje vodi do formiranja neke od stručnih kompetencija koje su definisane opštim ishodima programa obuke a koja je predmet provere na završnom ispitu za obuku.
Obuka se izvodi tako da polaznici idu na obuku najmanje dva puta sedmično po pet časova. Obuku je moguće organizovati i kao vremenski kontinuiran proces (pet puta sedmično po pet časova) ili kroz kraće vremenske blokove, u zavisnosti od mogućnosti škole za osnovno obrazovanje odraslih i srednje stručne škole koja izvodi obuku da usklade svoje nastavne aktivnosti i prilagode ih polaznicima.
KOD program: 20.96.00
Obuka za osnovne poslove depilacije
Osnovni poslovi depilacije pripadaju području rada Lične usluge - zanimanje kozmetičar.
Obuka po ovom programu omogućuje sticanje osnovnih znanja i veština neophodnih za rad na poslovima depilacije i kamuflaže malja.
S obzirom da poslovi depilacije predstavljaju samo deo poslova Kozmetičara u području ličnih usluga, prema definisanim ishodima programa obuke dodeljen im je adekvatan nivo složenosti.
Kreditna vrednost programa: 1
Svrha programa
Osnovna svrha programa je osposobljavanje kandidata za obavljanje depilacije.
Cilj programa
Cilj programa je obuka polaznika za obavljanje:
- sterilizacije i dezinfekcije;
- depilacije i kamuflaže malja.
Opšti ishodi
Po završetku obuke polaznik je sposoban da:
- pripremi materijal, pribor i opremu i obavi sterilizaciju i dezinfekciju;
- pripremi materijal, pribor, opremu i klijenta za depilaciju i kamuflažu malja;
- obavi toplu, hladnu, hemijsku depilaciju i kamuflažu malja.
Specifični ishodi
Po završetku obuke polaznik:
- zna vrste sterilizacije i dezinfekcije;
- poznaje pribor i opremu za depilaciju i kamuflažu malja;
- poseduje osnovna znanja o mikroorganizmima i bolestima koje se prenose ličnim kontaktom i instrumentima;
- zna građu dlake i poremećaje rasta dlake;
- zna kontraindikacije za sprovođenje depilacije i kamuflaže malja;
- zna karakteristike voštanih i hemijskih depilatora;
- zna karakteristike i dejstvo preparata za kamuflažu;
- ume da pripremu klijenta za depilaciju i kamuflažu malja;
- ume da vodi dokumentaciju;
- ume da pripremi sredstva za mehaničku, fizičku i hemijsku dezinfekciju;
- umeti da uradi peč test.
Sadržaj programa
ASEPSA I ANTISEPSA
- Asepsa i antisepsa - vrste i primena;
- Infekcije izazvane mikroorganizmima;
- Lična higijena.
KOŽA I ADNEKSI
- Koža - građa i funkcija.
DLAKA
- Građa dlake i funkcija dlake;
- Poremećaj rasta dlake.
RADNI PROSTOR
- Radni prostor;
- Oprema i pribor za rad.
PRIJEM I PRIPREMA KLIJENTA
- Prijem klijenta;
- Vođenje dokumentacije.
DEPILACIJA I KAMUFLAŽA
- Metode uklanjanja i kamuflaže malja;
- Sastav i karakteristike voštanih, hemijskih depilatora i preparata za kamuflažu malja;
- Kontraindikacije za sprovođenje depilacije i kamuflaže malja;
- Depilacija toplim voštanim depilatorom;
- Depilacija hladnim voštanim depilatorom;
- Depilacija hemijskim depilatorom;
- Kamuflaža malja.
TRAJANJE OBUKE
Ukupan broj časova obuke za osnovne poslove depilacije je 150.
Način ostvarivanja obuke
Obuku realizuje jedan nastavnik nastave sa grupom do 10 kandidata. Obuka se ostvaruje u učionici, specijalizovanoj učionici, a praktični deo u školskom kabinetu ili kozmetičkom salonu.
Izbor sadržaja programa za obuku je izvršen prema poslovima i radnim zadacima koje obavlja izvršilac osnovnih poslova depilacije. Shodno tome, tematske celine su grupisane prema logičkom redosledu obavljanja poslova.
U toku obuke treba koristiti neophodna nastavna sredstva kao što su crteži, prospekti, propisi i katalozi. Takođe se koriste prezentacije i filmove sa izvođenjem radnih zadataka koji su deo obuke.
Kroz svaku od tematskih celina koja se obrađuje potrebno je naglasiti i primenu posebnih i ličnih mera zaštite na radu, rukovanje sredstvima rada (alatom, priborom, aparatima, uređajima).
S obzirom da program funkcionalnog osnovnog obrazovanja odraslih predstavlja integralnu celinu osnovnog opšteg obrazovanja i stručnih obuka, nastavnicima koji ostvaruju program stručne obuke se preporučuje saradnja sa nastavnicima koji realizuju programe osnovnog obrazovanja odraslih u smislu identifikovanja i detaljnije obrade onih sadržaja koji predstavljaju nužnu osnovu za uspešnu obuku za izvođenje osnovnih poslova depilacije.
Realizacija obuke treba da doprinese stručnom osposobljavanju polaznika i njihovom uspešnom uključivanju u rad, pa nastavu treba organizovati tako da obrada svake tematske celine, kroz sticanje znanja, praktičan rad i vežbanje vodi do formiranja neke od stručnih kompetencija koje su definisane opštim ishodima programa obuke a koje su predmet provere na završnom ispitu za obuku.
Obuka se izvodi tako da polaznici idu na obuku najmanje dva puta sedmično po 5 (pet) časova. Obuku je moguće organizovati i kao vremenski kontinuiran proces (pet puta sedmično po 5 časova) ili kroz kraće vremenske blokove, u zavisnosti od mogućnosti škole za osnovno obrazovanje odraslih i srednje stručne škole koja izvodi obuku da usklade svoje nastavne aktivnosti i prilagode ih polaznicima.
KOD program: 20.96.00
Poslovi estetske nege šaka i stopala pripadaju području rada Lične usluge - zanimanje kozmetičar.
Obuka po ovom programu omogućuje sticanje osnovnih znanja neophodnih za estetsku negu šaka i stopala.
S obzirom da poslovi nege šaka i stopala predstavljaju samo deo poslova Kozmetičara u području ličnih usluga, prema definisanim ishodima programa obuke, dodeljen im je adekvatan nivo složenosti.
Kreditna vrednost programa: 1
Svrha programa
Svrha programa je obučavanje polaznika za izvođenje estetske nege šaka i stopala.
Cilj programa
Cilj programa je osposobljavanje kandidata za obavljanje:
- sterilizacije i dezinfekcije;
- estetske nege šaka;
- estetske nege stopala.
Opšti ishodi
Po završetku obuke polaznik je sposoban da:
- pripremi materijal, pribor i opremu i izvede sterilizaciju i dezinfekciju;
- pripremi materijal, pribor, opremu i klijenta za estetsku negu šaka i stopala;
- obavi manikir, aplikuje parafin i izvede ručnu masažu šaka i stopala.
Specifični ishodi
Po završetku obuke polaznika:
- zna strukturu i funkciju kože;
- zna građu, funkciju, promene i oboljenja noktiju;
- zna vrste i primenu sterilizacije i dezinfekcije;
- poznaje materijal, pribor i opremu za estetsku negu šaka i stopala;
- znati karakteristike, dejstvo i primenu parafina;
- ume da primi i pripremi klijenta za estetsku negu šaka i stopala;
- zna kontraindikacije za sprovođenje estetske nege šaka i stopala;
- ume da vodi dokumentaciju.
Sadržaj
ASEPSA I ANTISEPSA
- Asepsa i antisepsa - vrste i primena;
- Infekcije izazvane mikroorganizmima;
- Lična higijena.
KOŽA I ADNEKSI
- Koža - građa i funkcija;
- Adneksi.
NOKAT
- Nokat - građa nokta i funkcija;
- Promene i oboljenja nokta.
RADNI PROSTOR
- Radni prostor;
- Oprema i pribor za rad.
PRIJEM I PRIPREMA KLIJENTA
- Prijem klijenta;
- Priprema klijenta;
- Vođenje dokumentacije.
MANIKIR
- Sredstva za manikir i njihova primena;
- Postupak rada manikira;
- Održavanje opreme i pribora za manikir.
PARAFIN
- Oprema i pribor za rad;
- Dejstvo parafina;
- Indikacije i kontraindikacije za primenu parafina;
- Postupak nanošenja parafina;
- Održavanje opreme i pribora.
MASAŽA ŠAKE I PODLAKTICE
- Dejstvo masaže;
- Indikacije i kontraindikacije za masažu;
- Preparati za masažu;
- Masažni hvatovi i međuhvatovi i primena.
PEDIKIR
- Sredstva za pedikir i njihova primena;
- Postupak rada pedikira;
- Održavanje opreme i pribora za pedikir.
MASAŽA STOPALA I PODKOLENICE
- Dejstvo masaže;
- Indikacije i kontraindikacije za masažu;
- Preparati za masažu;
- Masažni hvatovi i međuhvatovi i primena.
Trajanje obuke
Ukupan broj časova obuke za osnovne poslove depilacije je 150.
Način ostvarivanja obuke
Obuku realizuje nastavnik sa grupom do 10 kandidata. Obuka se ostvaruje u učionici, specijalizovanoj učionici, u školskom kabinetu ili salonu.
Izbor sadržaja programa za obuku je izvršen prema poslovima i radnim zadacima koje obavlja izvršilac za estetsku negu šaka i stopala. Shodno tome, tematske celine su grupisane prema logičkom redosledu obavljanja poslova.
U toku realizacije teorijskih sadržaja treba koristiti neophodna nastavna sredstva kao što su crteži, prospekti, propisi i katalozi. Takođe se koriste prezentacije i filmove sa izvođenjem radnih zadataka koji su deo obuke.
Kroz svaku od tematskih celina koja se obrađuje potrebno je naglasiti i primenu posebnih i ličnih mera zaštite na radu, rukovanje sredstvima rada (alatom, priborom, aparatima, uređajima).
S obzirom da program funkcionalnog osnovnog obrazovanja odraslih predstavlja integralnu celinu osnovnog opšteg obrazovanja i stručnih obuka, nastavnicima koji ostvaruju program stručne obuke se preporučuje saradnja sa nastavnicima koji realizuju programe osnovnog obrazovanja odraslih u smislu identifikovanja i detaljnije obrade onih sadržaja koji predstavljaju nužnu osnovu za uspešnu obuku za izvođenje osnovnih poslova i estetske nege šaka i stopala.
Realizacija obuke treba da doprinese stručnom osposobljavanju polaznika i njihovom uspešnom uključivanju u rad, pa nastavu treba organizovati tako da obrada svake tematske celine, kroz sticanje znanja, praktičan rad i vežbanje vodi do formiranja neke od stručnih kompetencija koje su definisane opštim ishodima programa obuke a koje su predmet provere na završnom ispitu za obuku.
Obuka se izvodi tako da polaznici idu na obuku najmanje dva puta sedmično po 5 (pet) časova. Obuku je moguće organizovati i kao vremenski kontinuiran proces (pet puta sedmično po 5 časova) ili kroz kraće vremenske blokove, u zavisnosti od mogućnosti škole za osnovno obrazovanje odraslih i srednje stručne škole koja izvodi obuku da usklade svoje nastavne aktivnosti i prilagode ih polaznicima.
KOD program: 20.96.00
Poslovi estetske masaže pripada području rada Lične usluge - zanimanje kozmetičar.
Obuka po ovom programu omogućuje sticanje osnovnih znanja i veština za izvođenje relaksacione i anticelulit masaže.
S obzirom da poslovi estetske masaže predstavljaju samo deo poslova Kozmetičara u području ličnih usluga, prema definisanim ishodima programa obuke, dodeljen im je adekvatan nivo složenosti.
Kreditna vrednost programa: 1
Svrha programa
Svrha programa je obuka polaznika za izvođenje ručne masaže.
Cilj programa
Cilj programa je osposobljavanje polaznika za obavljanje:
- sterilizacije i dezinfekcije;
- relaksacione masaže;
- anticelulit masaže.
Opšti ishodi:
Po završetku obuke polaznik je sposoban da:
- pripremi materijal, pribor i opremu i izvede sterilizaciju i dezinfekciju;
- umeti da pripremi materijal, opremu i klijenta za relaksacionu i anticelulit masažu;
- obavi relaksacionu masažu;
- obavi anticelulit masažu.
Specifični ishodi
Po završetku obuke polaznik:
- zna vrste i primenu sterilizacije i dezinfekcije;
- zna potreban materijal, pribor i opremu za masažu;
- znati kožu-građu i funkciju;
- zna dejstvo i primenu relaksacione i anticelulit masaže;
- ume da obavi prijem i pripremu klijenta za masažu;
- ume da primeni različite masažne hvatove i međuhvatove.
Sadržaj
ANTISEPSA
- Antisepsa - vrste i primena;
- Infekcije izazvane mikroorganizmima;
- Lična higijena.
KOŽA
- Struktura i funkcija kože;
- Tipovi kože.
MIŠIĆI
- Struktura i funkcija mišića.
RADNI PROSTOR
- Radni prostor;
- Oprema i pribor za rad.
PRIJEM I PRIPREMA KLIJENTA
- Prijem klijenta;
- Priprema klijenta;
- Vođenje dokumentacije.
MASAŽA
- Dejstvo i podela masaže;
- Preparati za masažu;
- Indikacije i kontraindikacije za masažu;
- Masažni hvatovi i međuhvatovi;
- Opšta i parcijalna relaksaciona masaža;
- Anticelulit masaža.
Trajanje obuke
Ukupan broj časova obuke za osnovne poslove depilacije je 150.
Način ostvarivanja obuke
Obuku realizuje nastavnik sa grupom do 10 kandidata. Obuka se ostvaruje u učionici, specijalizovanoj učionici, u školskom kabinetu ili salonu.
Izbor sadržaja programa za obuku je izvršen prema poslovima i radnim zadacima koje obavlja estetski maser. Shodno tome, tematske celine su grupisane prema logičkom redosledu obavljanja poslova.
U toku realizacije teorijskih sadržaja treba koristiti neophodna nastavna sredstva kao što su crteži, prospekti, propisi i katalozi. Takođe se koriste prezentacije i filmove sa izvođenjem radnih zadataka koji su deo obuke.
Kroz svaku od tematskih celina koja se obrađuje potrebno je naglasiti i primenu posebnih i ličnih mera zaštite na radu, rukovanje sredstvima rada (alatom, priborom, aparatima, uređajima) i zaštite klijenta.
S obzirom da program funkcionalnog osnovnog obrazovanja odraslih predstavlja integralnu celinu osnovnog opšteg obrazovanja i stručnih obuka, nastavnicima koji ostvaruju program stručne obuke se preporučuje saradnja sa nastavnicima koji realizuju programe osnovnog obrazovanja odraslih u smislu identifikovanja i detaljnije obrade onih sadržaja koji predstavljaju nužnu osnovu za uspešnu obuku za izvođenje estetske masaže.
Realizacija obuke treba da doprinese stručnom osposobljavanju polaznika i njihovom uspešnom uključivanju u rad, pa nastavu treba organizovati tako da obrada svake tematske celine, kroz sticanje znanja, praktičan rad i vežbanje vodi do formiranja neke od stručnih kompetencija koje su definisane opštim ishodima programa obuke a koji su predmet provere na završnom ispitu za obuku.
Obuka se izvodi tako da polaznici idu na obuku najmanje dva puta sedmično po pet časova. Obuku je moguće organizovati i kao vremenski kontinuiran proces (pet puta sedmično po pet časova) ili kroz kraće vremenske blokove, u zavisnosti od mogućnosti škole za osnovno obrazovanje odraslih i srednje stručne škole koja izvodi obuku da usklade svoje nastavne aktivnosti i prilagode ih polaznicima.
KOD programa: 20.40.01
Program obuke za izrađivača odevnih predmeta pripada području rada Tekstilstvo i kožarstvo, grupi proizvođači odeće.
Obuka po ovom programu omogućuje sticanje znanja i veština neophodnih za rad na poslovima izrade odeće.
Program se sastoji iz dva modula: a) krojač odevnih predmeta i b) šivač odevnih predmeta.
KOD programa preuzet iz JNZ za Pomoćnika konfekcionara.
Kreditna vrednost programa: 2
Modul: Krojač odevnih predmeta
Svrha modula:
Svrha modula je osposobljavanje polaznika za polaganje materijala u krojnu naslagu i rad na mašinama za grubo i fino krojenje odeće.
Cilj modula:
Cilj modula je obuka polaznika za:
- pripremu materijala za krojenje i
- krojenje krojne naslage.
Opšti ishodi modula:
Po završetku obuke kandidat je sposoban da:
- polaže materijal u krojnu naslagu;
- numeriše i fiksira iskrojene krojne delove;
- iseca grubo i fino krojnu naslagu.
Specifični ishodi
Po završetku obuke kandidat:
- zna vrste tekstilnih materijala;
- poznaje krojne slike;
- poznaje pravila polaganja materijala;
- zna parametre za fiksiranje;
- zna principe rada mašine za fiksiranje;
- zna principe rada mašine za grubo i fino krojenje;
- ume da prepozna delova odeće na krojnoj slici;
- ume da definiše rad na mašini za fino i grubo krojenje;
- ume da primeni mera zaštite i bezbednosti na radu.
Sadržaj modula
TEKSTILNI MATERIJALI
- Osnovne karakteristike tekstilnih materijala;
- Podela tekstilnih materijala;
- Način polaganja tekstilnih materijala.
NUMERISANJE I FIKSIRANJE
- Pojam numerisanja i fiksiranja;
- Mašine za numerisanje;
- Sadržaj i vrste etiketa za numerisanje;
- Parametri i značaj fiksiranja;
- Mašina za fiksiranje.
KROJENJE KROJNE NASLAGE
- Uvod u krojenje;
- Pojam i vrste krojnih slika;
- Način postavljanja krojnih slika;
- Način iskrojavanja krojne naslage;
- Mašine za grubo krojenje;
- Mašine za fino krojenje.
Trajanje obuke
Ukupan broj časova obuke za krojača odevnih predmeta je 70 časova.
Modul: Šivač odevnih predmeta
Svrha modula
Svrha modula je obuka polaznika za šivenje odevnih predmeta.
Cilj modula:
Cilj modula je osposobljavanje polaznika za:
- šivenje na običnoj šivaćoj mašini;
- šivenje na specijalnim šivaćim mašinama;
- šivenje na automatima.
Opšti ishodi modula:
Po završetku obuke kandidat je u stanju da:
- šije na mašini sa zrnčanim bodom;
- šije na mašini sa lančanim bodom;
- šije na mašini sa rubnim bodom;
- šije na dvoiglovci sa lančanim bodom;
- šije na mašini sa cik-cak bodom;
- izrađuje sve vrste rupica, ringlica i paspuliranih džepova.
Specifični ishodi
Po završetku obuke polaznik:
- poznaje krojne slike;
- zna princip rada mašine za šivenje i načina njenog opsluživanja;
- ume da postavi mašinsku iglu i uvuče konac;
- ume da reguliše napetost konca i dužinu boda;
- ume da uradi pravolinijski šav i šivenje po krivim linijama;
- ume da radi cik-cak bod;
- ume da pokrene i zaustavi mašinu/automat;
- ume da primeni mere zaštite i bezbednosti na radu.
Sadržaj programa
OBIČNA ŠIVAĆA MAŠINA SA ZRNČANIM I LANČANIM BODOM
- Delovi i mehanizmi mašine;
- Delovi igle i njeno nameštanje;
- Uvođenje iglenog konca i konca hvatača;
- Namotavanje donjeg konca kod mašine sa zrnčanim bodom;
- Usklađivanje napetosti konca i podešavanje dužine boda;
- Izrada mašinskih šavova;
- Održavanje mašine.
SPECIJALNE ŠIVAĆE MAŠINE
Mašina sa rubnim bodom
- Karakteristike mašina sa rubnim bodom;
- Nameštanje igle i delovi igle;
- Uvođenje iglenog i konca hvatača;
- Usklađivanje napetosti konca;
- Priprema mašine za rad;
- Izrada rubnih šavova;
- Održavanje mašine.
DVOIGLOVKA SA LANČANIM BODOM
- Karakteristike dvoiglovke sa lančanim bodom;
- Nameštanje igle i delovi igle;
- Uvođenje iglenog i konca hvatača;
- Usklađivanje napetosti konca i izrada dvostrukog lančanog šava;
- Održavanje mašine.
MAŠINA SA CIK-CAK BODOM
- Karakteristike mašine sa cik-cak bodom;
- Nameštanje igle i delovi igle;
- Uvođenje iglenog i konca hvatača;
- Usklađivanje napetosti konca i podešavanje dužine i širine boda;
- Izrada cik-cak šava. Održavanje mašine.
ŠIVAĆI AUTOMATI
Automati za izradu rupica.
- Karakteristike automata za izradu rupica;
- Vrste i karakteristike rupica;
- Nameštanje igle i uvođenje iglenog i konca hvatača;
- Usklađivanje napetosti konca;
- Podešavanje veličine i oblika rupice i izrada rupice;
- Održavanje automata.
AUTOMATI ZA IZRADU UČVRŠĆENJA
- Karakteristike automata za učvršćenje;
- Nameštanje igle i delova igle;
- Uvođenje iglenog i konca hvatača;
- Podešavanje dužine učvršćenja;
- Izrada učvršćenja na automatima;
- Održavanje automata.
AUTOMATI ZA IZRADU PASPULIRANIH DŽEPOVA
- Karakteristike automata za izradu džepova;
- Nameštanje igle i delova igle;
- Uvođenje i usklađivanje napetosti konca;
- Dužine džepa. Izrada paspuliranog džepa;
- Održavanje automata.
Trajanje obuke
Ukupan broj časova obuke za šivača odevnih predmeta je 160 časova.
Način ostvarivanja obuke
Obuku realizuje nastavnik sa grupom do 10 polaznika. Obuka se ostvaruje u učionici, specijalizovanoj učionici a praktični deo u školskoj radionici ili preduzeću, odnosno samostalnoj krojačkoj radnji.
Izbor sadržaja programa za obuku je izvršen prema poslovima i radnim zadacima koje obavlja krojač, odnosno šivač odevnih predmeta. Shodno tome, tematske celine su grupisane prema logičkom redosledu obavljanja krojačkih i šivačkih poslova.
U toku realizacije teorijskih sadržaja treba koristiti neophodna nastavna sredstva kao što su modeli, crteži, uzorci materijala, propisi i katalozi. Za složene tehnologije i faze radova treba koristiti prezentacije i filmove sa izvođenjem radnih zadataka koji su deo obuke.
Kroz svaku od tematskih celina koje obrađuju izvođenje različitih vrsta krojačkih i šivačkih poslova treba naglasiti i: primenu posebnih i ličnih mera zaštite na radu, rukovanje sredstvima rada (alatom, priborom, uređajima i mašinama), kao i izradu predmera i predračuna za za svaku pojedinačnu vrstu krojačko-šivačkih poslova i zadataka.
U realizaciji programa nastavnicima se preporučuje uvažavanje iskustva i predznanja polaznika.
S obzirom da program funkcionalnog osnovnog obrazovanja odraslih predstavlja integralnu celinu osnovnog opšteg obrazovanja i stručnih obuka, nastavnicima koji ostvaruju program stručne obuke se preporučuje saradnja sa nastavnicima koji realizuju programe osnovnog obrazovanja odraslih u smislu identifikovanja i detaljnije obrade onih sadržaja koji predstavljaju nužnu osnovu za uspešnu obuku za krojača ili šivača odevnih predmeta.
Realizacija obuke treba da doprinese stručnom osposobljavanju polaznika i njihovom uspešnom uključivanju u rad pa nastavu treba organizovati tako da obrada svake tematske celine, kroz sticanje znanja, praktičan rad i vežbanje vodi do formiranja neke od stručnih kompetencija koje su definisane opštim ishodima programa obuke a koji su predmet provere na završnom ispitu.
Obuka se izvodi tako da polaznici idu na obuku najmanje dva puta sedmično po pet časova. Obuku je moguće organizovati i kao vremenski kontinuiran proces (pet puta sedmično po pet časova) ili kroz kraće vremenske blokove, u zavisnosti od mogućnosti škole za osnovno obrazovanje odraslih i srednje stručne škole koja izvodi obuku da usklade svoje nastavne aktivnosti i prilagode ih polaznicima.
KOD programa: 20.96.41.
Poslovi pomoćnika muškog frizera pripadaju području rada Lične usluge, zanimanje frizer.
Obuka po ovom programu omogućuje sticanje osnovnih znanja i veština neophodnih za rad na poslovima pomoćnika frizera.
S obzirom da poslovi pomoćnika frizera predstavljaju samo deo poslova frizera čiji nivo složenosti u JNZ je 30, poslovi pomoćnika frizera po nivou složenosti kategorisani su sa 20.
Kreditna vrednost programa: 1
Svrha programa
Osnovna svrha programa je obučavanje polaznika za pripremu oblikovanja frizure i negu kose.
Cilj programa
Cilj programa je osposobljavanje kandidata za:
- održavanje higijene, salona, radnog mesta, alata i pribora;
- pripremu mušterije za šišanje;
- pranje kose i pripremu kose za feniranje;
- sapunjanje brade i glave;
- nanošenje kolor preparata;
- pripremu za pranje i neutralizaciju kose.
Opšti ishodi programa
Po završetku programa polaznik ume da:
- nanese preparat za učvršćivanje kose;
- pripremi mušteriju za sapunjanje brade;
- pripremi alat, pribor i mušteriju za kolorisanje kose;
- podeli kosu za kolorisanje i nanese kolor preparat;
- izvrši pranje kolorisane kose;
- pripremi alat i pribor za prepariranje kose;
- ispere kosu pod namotačima i izvrši neutralizaciju;
- restruktuira kosu.
Specifični ishodi programa:
Po završetku programa polaznik:
- razume važnost čišćenja i dezinfekcije alata i pribora;
- ume da obavi dezinfekciju salona, radnog mesta, alata i pribora;
- ume da zaštiti mušteriju prilikom pranja kose, brijanja, šišanja, kolorisanja i prepariranja;
- ume da pripremi kosu za feniranje;
- ume da obavi blago prosušivanje kose;
- ume da pripremi mušteriju za brijanje i izvrši pranje i dezinfekciju lica;
- ume da pripremi materijal za kolorisanje kose;
- ume da podeli kosu za klolorisanje;
- ume da obavi pranje i kolorisanje kose;
- ume da primeni neutralizaror posle prepariranja kose.
Sadržaj programa:
PRIJEM I ISPRAĆAJ MUŠTERIJE
- Radni prostor;
- Usluge koje se vrše;
- Prijem ispraćaj i ophođenje sa mušterijom.
ODRŽAVANJE HIGIJENE
- Sredstva za održavanje čistoće alata, pribora i radne prostorije;
- Zaštita na radu;
- Lična higijena.
PRIPREMA MUŠTERIJE ZA ŠIŠANJE
- Priprema mušterije za šišanje;
- Način kvašenja i začešljavanja kose;
- Čišćenje mušterije nakon rada;
PRANJE KOSE
- Priprema za pranje;
- Zaštitna sredstva;
- Nanošenje šampona;
- Tehnike pranja i ispiranja.
PRIPREMA KOSE ZA FENIRANJE
- Sušenje kose fenom;
- Nanošenje preparata za učvršćivanje kose.
SAPUNJANJE BRADE I GLAVE
- Priprema za brijanje brade ili glave;
- Alat i pribor za brijanje;
- Način sapunjanja;
- Dezinfekcija lica i nanošenje kreme.
NANOŠENJE KOLOR PREPARATA
- Priprema mušterije za kolorisanje;
- Sredstva za kolorisanje;
- Alat i pribor za kolorisanje;
- Podela kose za kolorisanje;
- Postupak nanošenja kolor preparata;
- Zaštita kože i lica kod kolorisanja;
- Pranje i nega kolorisane kose.
PRIPREMA ZA PREPARIRANJE I NEUTRALIZACIJU
- Priprema mušterije za prepariranje;
- Nanošenje neutralizatora;
- Pranje i nega preparirane kose.
Trajanje obuke
Ukupan broj časova obuke za pomoćnika muškog frizera je 120 časova.
Način ostvarivanja obuke
Obuku realizuje jedan nastavnik sa grupom do 10 polaznika. Obuka se ostvaruje u učionici, specijalizovanoj učionici, u školskoj radionici ili, frizerskom salonu.
Izbor sadržaja programa za obuku je izvršen prema poslovima i radnim zadacima koje obavlja pomoćnik frizera. Shodno tome, tematske celine su grupisane prema logičkom redosledu obavljanja pomoćnih poslova kod frizera.
U toku realizacije teorijskih sadržaja treba koristiti neophodna nastavna sredstva kao što su modeli, crteži, propisi i katalozi. Takođe treba koristiti prezentacije i filmove sa izvođenjem radnih zadataka koji su deo obuke.
Kroz svaku od tematskih celina koje obrađuju izvođenje različitih vrsta frizerskih poslova treba naglasiti primenu posebnih i ličnih mera zaštite na radu, rukovanje sredstvima rada (alatom, priborom).
U realizaciji programa nastavnicima se preporučuje uvažavanje iskustva i predznanja polaznika.
S obzirom da program funkcionalnog osnovnog obrazovanja odraslih predstavlja integralnu celinu osnovnog opšteg obrazovanja i stručnih obuka, nastavnicima koji ostvaruju program stručne obuke se preporučuje saradnja sa nastavnicima koji realizuju programe osnovnog obrazovanja odraslih u smislu identifikovanja i detaljnije obrade onih sadržaja koji predstavljaju nužnu osnovu za uspešnu obuku za pomoćnika frizera.
Realizacija obuke treba da doprinese stručnom osposobljavanju polaznika i njihovom uspešnom uključivanju u rad pa nastavu treba organizovati tako da obrada svake tematske celine, kroz sticanje znanja, praktičan rad i vežbanje vodi do formiranja neke od stručnih kompetencija koje su definisane opštim ishodima programa obuke a koji su predmet provere na završnom ispitu za obuku.
Obuka se izvodi tako da polaznici idu na obuku najmanje dva puta sedmično po pet časova. Obuku je moguće organizovati i kao vremenski kontinuiran proces (pet puta sedmično po pet časova) ili kroz kraće vremenske blokove, u zavisnosti od mogućnosti škole za osnovno obrazovanje odraslih i srednje stručne škole koja izvodi obuku da usklade svoje nastavne aktivnosti i prilagode ih polaznicima.