(36 meseci)
Nastavni plan
Oblast | Trajanje |
Bolesti zuba | 1 mesec |
Parodontologija i oralna medicina | 1 mesec |
Maksilofacijalna hirurgija | 1 mesec |
Oralna hirurgija | 1 mesec |
Socijalna medicina | 1 mesec |
Stomatološka protetika | 7 meseci |
Stomatološka protetika | 24 meseca |
Staž iz Stomatološke protetike u trajanju od 24 meseca obavlja se na Stomatološkom fakultetu ili stomatološkim odsecima medicinskih fakulteta, ili u zdravstvenim ustanovama koje ispunjavaju uslove.
U toku teorijske i praktične nastave, odnosno praktičnog stručnog rada iz stomatološke protetike, specijalizant stiče znanja i ovladava veštinama iz sledećih oblasti:
- Gnatologija
- Fiksne zubne nadoknade
- Parcijalna proteza
- Totalna proteza
- Materijali u stomatološkoj protetici.
I Gnatologija
Iz oblasti Gnatologija specijalizant treba da savlada: anatomiju i fiziologiju TM zgloba, anatomiju prirodne okluzije, fiziologiju pokreta donje vilice, metode iznalaženja i registrovanja određenih položaja i pokreta donje vilice, da upozna artikulatore i mogućnosti simuliranja viličnih kretnji i upozna se sa savremenim stavovima u rekonstrukciji okluzije fiksnim, fiksno-mobilnim i mobilnim nadoknadama, kako bi se osposobio za:
- brzu i efikasnu analizu postojeće okluzije,
- iznalaženje i registrovanje centralnog položaja donje vilice,
- usklađivanje postojeće okluzije brušenjem u ustima pacijenta,
- rad sa obraznim lukom,
- rad sa artikulatorom srednjih vrednosti i polupodesivim artikulatorom,
- analizu postojeće okluzije na modelima u artikulatoru,
- planiranje vrste i obima rekonstrukcije okluzije na modelima u artikulatoru,
- usklađivanje okluzije na gotovim nadoknadama sa kretnjama donje vilice (reokludacija u ustima pacijenta).
II Fiksne zubne nadoknade
Iz oblasti Fiksne zubne nadoknade specijalizant se osposobljava:
- da na osnovu medicinskih indikacija donese odluku o potrebi izrade fiksne nadoknade,
- da ustanovi slučajeve u kojima se fiksna nadoknada privremeno ili trajno ne sme ugraditi,
- da na pacijentu i na studijskim modelima u artikulatoru analizira zatečenu okluziju i na osnovu toga donese odluku o potrebi čuvanja odnosa (uklapanje nadoknade u postojeće okluzalne odnose) budućom nadoknadom ili o potrebi promene odnosa; da pri tome koristi obrazni luk za prenošenje modela u artikulator,
- da otkrije disfunkcije i preuzme mere za izlečenje,
- da oceni sposobnost potpornih tkiva da nose fiksnu nadoknadu za duže vreme; da prognozira ishod terapije i trajnost terapijskog efekta postignutog ugrađenom fiksnom nadoknadom na osnovu životnog doba pacijenta, sklonosti ka oboljenjima, zanimanja pacijenta i stanja oralne higijene,
- da ustanovi potrebu za preprotetskom konzervativnom, parodontološkom, ortodontskom ili hirurškom pripremom,
- da racionalno pripremi (preparira) stubne zube za sve vrste fiksnih nadoknada,
- da preuzme mere u cilju zaštite osetljivosti zubnih i okolnih tkiva, da obradi dentinsku ranu i izradi privremenu fiksnu nadoknadu, primenjujući sve poznate postupke,
- da se opredeli za postupak uzimanja otiska i da odabere odgovarajuće otisne materijale,
- da ovlada kliničkim i laboratorijskim postupcima za izradu: inleja, jednostavnih krunica i mostova, složenih većih uzglobljenih mostova i konstrukcija, keramičkih krunica, metalokeramičkih nadoknada, namenskih fiksnih nadoknada, nadoknada na depulpiranim zubima i fiksnih nadoknada na implantatima. Pri tome da racionalno koristi sve kliničke i laboratorijske uređaje, da izvrši racionalan izbor materijala (posebno gradivnih) i da daje precizna uputstva laboratoriji za način primene i obrade,
- da pri rekonstrukciji okluzije koristi splintove, nagrizne grebenove, nagrizne proteze i privremene fiksne nadoknade i da stalnom fiksnom nadoknadom sačuva uspostavljene odnose,
- da oceni vrednost urađenih fiksnih nadoknada i da pre cementiranja izvrši sve potrebne korekcije, a nakon toga da na najpovoljniji način veže fiksnu nadoknadu za stubne zube,
- da donese odluku o potrebi i mogućnosti ugradnje implantata i izradi odgovarajuću fiksnu nadoknadu na ugrađenom implantatu,
- da otkrije uzroke brzog propadanja fiksnih nadoknada
- da otkrije eventualna štetna delovanja materijala iz fiksnih nadoknada na lokalna tkiva i organizam.
III Parcijalne proteze
Iz oblasti Parcijalne proteze osposobljava se:
- da na osnovu dobrog poznavanja morfoloških i funkcionalnih promena koje prate gubitak jednog ili više zuba donese odluku o potrebi izrade parcijalne proteze,
- da na osnovu tipa krezubosti, topografskih i drugih odnosa preostalih zuba i bezubih polja načini plan konstrukcije parcijalne proteze, a da pri tome dobro poznaje delove parcijalne proteze i njihovu ulogu,
- da proceni sposobnost preostalih zuba i viličnih grebena da nose parcijalnu protezu i u skladu sa tim da ionalno planira distribuciju opterećenja,
- da na pacijentu i na modelima u paralelometru analizira zatečene položaje i odnose preostalih zuba i bezubih polja i na osnovu toga donese odluku o najracionalnijoj pripremi zuba za prihvatanje parcijalne proteze (formiranje vodećih ravni i retencionih polja, ležišta za elemente za stabilizaciju i dentalni prenos pritiska žvakanja),
- da na pacijentu i na modelima u artikulatoru analizira zatečenu okluziju i planira tip okluzije koji će se uspostaviti nadoknadom zavisno od broja i rasporeda preostalih zuba,
- da na osnovu dobrog poznavanja retencionih sistema (kukice, dvostruke krune, atačmeni) odabere najpovoljniji za svakog pacijenta,
- da ovlada kliničkim i laboratorijskim postupcima za izradu; pločaste parcijalne proteze, parcijalne skeletirane proteze i supradentalne proteze; pri tome da racionalno koristi sve kliničke i laboratorijske uređaje, da izvrši racionalni izbor materijala i da dâ precizna uputstva laboratoriji za način primene i obrade,
- da se opredeli za najprikladniji postupak uzimanja otiska i odabere odgovarajuće otisne materijale i kašike,
- da oceni vrednost urađene proteze i da izvrši sve potrebne korekcije pre predaje proteze pacijentu,
- da planira kontrole u toku adaptacije pacijenta na protezu, a posle toga kontrole i polaganja.
IV Totalna proteza
Iz oblasti Totalna proteza specijalizant se osposobljava da na osnovu anamneze, kliničkog pregleda i rendgenološkog nalaza proceni stanje potpornih tkiva u gornjoj i donjoj vilici, stanje TM zglobova i opšte stanje zdravlja pacijenta, te da utvrdi promene na viličnim kostima, oralnoj sluzokoži i izgledu donjeg dela lica nastale nakon gubitka prirodnih zuba,
- da ustanovi promene u odnosu vilica,
- da otkrije promene u odvijanju osnovnih funkcija orofacijalnog sistema (žvakanje, gutanje, govor),
- da ustanovi potrebu za protetskom - konzervativnom ili hirurškom pripremom,
- da donese odluku o zadržavanju poslednjih preostalih zuba (korenova) i eventualnoj protetskoj terapiji,
- da izvrši analizu skeletnog odnosa vilica, da donese odluku o vrsti i obimu okluzalne rekonstrukcije,
- da ovlada kliničkim i laboratorijskim postupcima za izradu klasičnih totalnih, imedijatnih i supradentalnih totalnih proteza,
- da racionalno koristi potrebne uređaje u ordinaciji i laboratoriji i izvrši racionalan izbor materijala za izradu budućih nadoknada,
- da odabere najprikladniji postupak uzimanja funkcionalnog otiska,
- da utvrdi optimalni odnos vilica i registruje određeni položaj donje vilice,
- da koristi obrazni luk pri prenošenju modela u artikulator,
- da ovlada principima planiranja i kreiranja veštačke okluzije kod pacijenata sa različitim skeletnim odnosom vilica,
- da koristi artikulator pri formiranju i završnom usklađivanju veštačke okluzije,
- da uoči i blagovremeno ukloni greške u okluziji gotovih proteza,
- da obuči pacijenta načinu korišćenja totalnih proteza i očuvanja zdravlja potpornih tkiva,
- da upozna specifičnosti terapije bezubih pacijenata starijeg doba,
- da ovlada postupcima za održavanje postignutih terapijskih efekata (korekture, reparature, polaganja),
- da donese odluku o potrebi i mogućnosti ugradnje implantata i izradi odgovarajuću mobilnu nadoknadu na ugrađenim implantatima.
V Materijali u stomatološkoj protetici
Iz oblasti Stomatološki materijali specijalizant se informiše o:
- vrsti, svojstvima i načinu upotrebe
a) otisnih materijala,
b) gradivnih stomatoloških materijala (veštačke smole, legure, keramika),
v) materijala za izradu radnih modela i modela nadoknada.
Bolesti zuba (1 mesec)
Nastava obuhvata:
- savremene metode lečenja obolelih zuba,
- ovladavanje neinvazivnim tehnikama pripreme zuba za fiksne i mobilne nadoknade,
- osposobljavanje za izradu konzervativnih nadogradnji (pulparni, parapulparni kočić).
Parodontologija i oralna medicina (1 mesec)
Nastava obuhvata:
- etiologiju, patogenezu i terapiju parodontalnih oboljenja,
- uticaj zubnih nadoknada na učestalost oboljenja parodoncijuma,
- uloga protetskog zbrinjavanja u lečenju obolelog parodoncijuma.
Maksilofacijalna hirurgija (1 mesec)
Nastava obuhvata:
- osposobljavanje za dijagnostiku benignih i malignih tumora,
- osposobljavanje za dijagnostiku infekcija orofacijalne regije,
- osposobljavanje za dijagnostiku i efikasno delovanje u slučajevima urgentnih stanja i povreda u maksilofacijalnoj regiji,
- ovladavanje tehnikom protetskog zbrinjavanja urođenih i stečenih defekata u predelu lica i vilica.
Oralna hirurgija (1 mesec)
Nastava obuhvata:
- izvođenje lokalne i sprovodne anestezije u maksilofacijalnoj regiji,
- metode vađenja zuba,
- hirurško lečenje akutnih i hroničnih dentogenih infekcija,
- preprotetska hirurška priprema u maksilofacijalnoj regiji,
- postupke u slučaju urgentnih stanja u stomatološkoj ordinaciji.
Socijalna medicina (1 mesec)
Nastava obuhvata:
- organizaciju stomatološke službe,
- planiranje i programiranje zdravstvene i stomatološke zaštite,
- zakonodavstvo u zdravstvenoj delatnosti,
- odabrana poglavlja zdravstvene statistike i zdravstvene ekonomike.
Način provere znanja:
Kolokvijum iz sledećih oblasti:
- Gnatologija
- Fiksne zubne nadoknade
- Parcijalna proteza
- Totalna proteza
- Materijali u stomatološkoj protetici.
Ispit:
Nakon završetka teorijskog i praktičnog dela staža na fakultetu, kao i položenih kolokvijuma, specijalizant može pristupiti polaganju specijalističkog ispita.
KATALOG ZNANJA I VEŠTINA
1. Gnatologija
- analizira okluzije u ustima pacijenata / 10 (p), 5 (i)
- analiza okluzije na modelima u artikulatoru i planiranja odgovarajuće terapije / 5 (i)
- prenošenje modela u artikulator uz korišćenje obraznog luka / 5 (i), 10 (p), 10 (u)
- podešavanje zglobnog i incizalnog vođenja na polupodesivim artikulatoru uz pomoć pozicionog registrata / 3 (p), 2 (u), 1 (i)
- iznalaženje i registrovanje centralnog položaja donje vilice uz pomoć njenih lateralnih pokreta (registrovanje gotskog luka / 1 (p))
- modelovanje okluzalnog reljefa prema gnatološkim principima na modelima za studije u artikulatoru / 5 (i), 5 (p)
- planiranje i formiranje centralnih okluzalnih kontakata na modelima za studije u artikulatoru / 10 (i), 10 (p)
- usklađivanje okluzalnih kontakata u artikulatoru / 10 (i), 10 (p)
2. Fiksne nadoknade
- analiza stečene okluzije na modelima vilica u polupodesivom artikulatoru i planiranje odgovarajuće terapije / 2 (p), 2 (i)
- livene nadogradnje / 8 (i), 8 (u)
- livene krune / 10 (i)
- keramičke krune / 2 (i)
- metalokeramičke krune / 10 (i), 4 (u)
- složene (namenske) fiksne nadoknade sa atačmenima, ugrađenom ili frezovanom prečkom / 10 (i), 4 (u)
- fiksne nadoknade na implantatima / 1 (p)
3. Parcijalna proteza
- pločaste parcijalne proteze / 3 (i)
- pločasta parcijalna proteza sa atačmenima ili dvostrukim krunama / 1 (u)
- skeletirana parcijalna proteza / 5 (i)
- planiranje skeletirane proteze na modelima za studije u paralelometru / 10 (p), 5 (i)
4. Totalna proteza
- totalne proteze / 10 (i)
- totalne proteze kod pacijenata sa drugom skeletnom klasom / 3 (i), 2 (u)
- totalne proteze kod pacijenata sa trećom skeletnom klasom / 5 (i), 2 (u)
- postava veštačkih zuba / 2 (p)
- usklađivanje okluzije na gotovim protezama u artikulatoru / 2 (p)
- usklađivanje okluzije na gotovim protezama u ustima pacijenta / 8 (i), 8 (u)
- imedijatna totalna proteza / 2 (i), 2 (u)
- supradentalna totalna proteza / 1 (u)
- mobilne nadoknade na implantima / 1 (u)
5. Stomatološki materijali
Praktična nastava vezana za izučavanje stomatoloških materijala, izvodi se u okviru programa postojećih protetskih disciplina.
Napomena: | (i) - izvodi samostalno |
| (u) - učestvuje |
| (p) - posmatra |
4. Parodontologija i oralna medicina
(36 meseci)
Nastavni plan
Oblast | Trajanje |
Maksilofacijalna hirurgija | 1 mesec |
Stomatološka protetika | 1 mesec |
Bolesti zuba | 1 mesec |
Oralna hirurgija | 1 mesec |
Dermatovenerologija | 15 dana |
Mikrobiologija | 15 dana |
Parodontologija i oralna medicina | 31 mesec |
A) Teorijska i praktična nastava na Klinici za parodontologiju i oralnu medicinu Stomatološkog fakulteta (31 mesec)
B) Teorijska i praktična nastava na Klinikama Stomatološkog fakulteta (5 meseci)
Maksilofacijalna hirurgija (1 mesec):
- Upoznavanje sa kliničkom slikom, dijagnozom, diferencijalnom dijagnozom i terapijom povreda mekih i koštanih tkiva vilica i lica. Dijagnoza benignih i malignih tumora orofacijalne regije.
Stomatološka protetika (1 mesec):
- Upoznavanje sa indikacijama za izradu fiksnih i mobilnih protetskih nadoknada, drugi protetski radovi. Protetski radovi kao jatrogeni faktori parodontopatija.
Bolesti zuba (1 mesec):
- Upoznavanje sa histologijom zuba i apikalnog parodonta, primena stomatoloških materijala i njihov uticaj na parodoncijum. Pulpo-parodontalne komplikacije
Oralna hirurgija (1 mesec):
- Upoznavanje sa anestezijom, hemostazom, apikotomijom, komplikacije koje mogu nastati posle hirurških zahvata u usnoj duplji i njihovo lečenje.
Dermatovenerologija (15 dana):
- Upoznavanje sa dijagnozom i diferencijalnom kožnih oboljenja koja se manifestuju u usnoj duplji
Mikrobiologija (15 dana):
- Osnovi mikrobiologije od značaja za parodontologiju i oralnu medicinu, značaj virusnih, bakterijskih i gljivičnih infekcija usne duplje.
A) Pregled teorijske i praktične nastave iz parodontologije i oralne medicine
Parodontologija
- Anatomija, histologija i fiziologija gingive, periodoncijuma, cementa i alveolarne kosti
- Epidemiologija gingivita i parodotopatija
- Parodontalni indeksi i indeksi oralne higijene
- Etiologija oboljenja parodoncijuma, faktori rizika
- Patogenetska zbivanja u gingivi, periodoncijumu, cementu i alveolarnoj kosti
- Imunološka zbivanja u parodoncijumu
- Histološke promene u parodontalnim tkivima u toku parodontopatija
- Klinička slika, diferencijalna dijagnoza i prognoza parodontopatija
- Poremećaji okluzije i artikulacije zuba i njihove posledice na parodoncijum
- Okluzalno uravnoteženje: selektivno brušenje zuba
- Primena ortodontskih i protetičkih mera u saniranju poremećene okluzije i artikulacije zuba
- Primena radiologije u dijagnozi, diferencijalnoj dijagnozi, prognozi i terapiji oboljenja parodoncijuma
- Terapija obolelog parodoncijuma: kauzalna terapija
- Terapija parodontalnih apscesa
- Motivacija i obučavanje bolesnika u održavanju oralne higijene
- Uklanjanje mekih naslaga
- Uklanjanje supragingivalnog zubnog kamenca
- Fizikalne metode lečenja parodontopatije
- Obrada parodontalnih džepova
- Medikamenti u parodontologiji
- Uklanjanje jatrogenih faktora
- Indikacije i kontraindikacije za hirurško lečenje parodontopatija
- Gingivektomija i gingivoplastika
- Režanj operacije u eliminaciji parodontalnih džepova
- Regenerativna terapija parodontopatija
- Preprotetska priprema
- Mukogingivalni hirurški zahvati
- Implantati u parodontologiji
- Preventiva gingivita i parodontopatija
- Pacijenti rizika u parodontologiji
- Urgentna stanja u parodontologiji
- Oralna i ekstraoralna žarišta i tzv. "fokalna" infekcija
- Izbor metoda i priprema za uklanjanja žarišta
Oralna medicina
Opšti blok
- Normalna sluzokoža usne duplje
- Odbrambeni faktori u usnoj duplji
- Patogeneza oboljenja oralne sluzokože
- Morfološke promene na mekim oralnim tkivima
- Simptomi i znaci oralni bolesti
- Kriterijumi za klasifikaciju oboljenja u oralnoj medicini
- Dijagnostičke metode:
a) Kliničke metode
b) Dijagnostički testovi
c) Laboratorijske dijagnostičke metode
- Principi terapije:
- izrada terapijskog plana,
- terapijske metode
- prevencija oralnih bolesti;
- Medikamenti u oralnoj medicini
Oralne bolesti
(definicija, epidemiologija, uzrast, pol, etiologija, patohistologija, klinička slika, dijagnoza, diferencijalna dijagnoza, terapija)
- Oralne infekcije
- nespecifične
- specifične
- gljivične
- virusne
- Rekurentne oralne ulceracije
- Oboljenja usana
- Oboljenja jezika
- Pljuvačka i pljuvačne žlezde:
- poremećaji salivacije,
- bolesti pljuvačnih žlezda
- Oticanje lica
- Limfni čvorovi glave i vrata
- Bele i crvene lezije oralne sluzokože
- Inflamatorne hiperplazije
- Benigni tumori i uvećanje gingive
- Neoplazme
- Sistemske bolesti od značaja za oralnu medicinu
- bolesti kože
- gastrointestinalne bolesti
- krvne bolesti
- metaboličke bolesti
- endokrine bolesti
- bubrežne bolesti
- respiratorne bolesti
- neuromuskularne bolesti
- imunološke bolesti
- Oralne promene izazvane medikamentima (antibiotici, kortikosteroidi, imunosupresivi i citostatici)
- Fizičke, hemijske, termičke i radijacione povrede usne duplje
- Orofacijalni bol, neuralgije i temporomandibularni zglob (hronični orofacijalni bol, poremećaji ukusa, oralni simptomi, bez pratećih fizičkih promena, atipični facijalni bol, glosodinija i glosopiroza, subjektivna kserostomija i idiopatska disgeuzija)
- Pacijenti rizika u oralnoj medicini
- Urgentna stanja u oralnoj medicini
Obavezni program
Motivacija i obučavanje pacijenata u održavanju oralne higijene
Terapija akutnog parodontalnog apscesa
Uklanjanje mekih naslaga
Uklanjanje supragingivalnog zubnog kamenca
Obrada parodontalnih džepova
Analiza dejstva biomehaničkih sila
Eliminacija ranog kontaka brušenjem zuba
Fokalne infekcije
Hirurško odstranjivanje parodontalnih džepova i anomalija
Režanj operacija, gingivoplastika
Mukogingivalni autotransplantati, koronarno pomereni režanj
Primena medikamenata u parodontologiji
Dijagnoza, dif. dijagnoza i terapija oboljenja mekih oralnih tkiva
Dijagnostičke i dif. dijagnostičke metode u oralnoj medicini
Rekurentne oralne ulceracije
Oboljenja usana,
Oboljenja jezika,
Oboljenja pljuvačnih žlezda,
Oboljenja limfnih čvorova
Bele i crvene oralne sluzokože
Inflamatorne hiperplazije
Benigni tumori i uvećanja gingive
Neoplazma
Oralna sluzokoža i sistemske bolesti
Orofacijalni bol, neuralgije i TMZ
Ispit:
Nakon završetka teorijskog i praktičnog dela staža na fakultetu, kao i položenih kolokvijuma, specijalizant može pristupiti polaganju specijalističkog ispita.
KATALOG ZNANJA I VEŠTINA
Dijagnoza, diferencijalna dijagnoza, prognoza i planiranje terapije oboljenja parodoncijuma / 5 (p), 5 (u), 5 (i)
Motivacija i obučavanje pacijenata u održavanju oralne hirijene / 10 (u), 20 (i)
Uklanjanje mekih naslaga sa zuba / 10 (u), 20 (i)
Uklanjanje supragingivalnog zubnog kamenca / 10 (u), 12 (i)
Obrada parodontolnih džepova / 20 (u), 40 (i)
Analiza dejstva biomehaničkih sila / 6 (u), 6 (i)
Eliminacija ranog kontakta brušenjem zuba / 12 (u), 12 (i)
Terapija akutnog parodontalnog apscesa / 10 (u), 10 (i)
Hirurško odstranjivanje parodontolnih džepova i mukogingivalnih anomalija / 6 (p), 2 (u), 2 (i)
Režanj operacija, gingivoplastika / 8 (p), 4 (u), 4 (i)
Mukogingivalni autotransplantati, koronarno pomereni režanj / 6 (p), 2 (u), 2 (i)
Primena medikamenata u parodontologiji
Osnovne karakteristike normalne sluzokože
Dijagnoza, diferencijalna dijagnoza i terapija oboljenja mekih oralnih tkiva
Dijagnostičke i diferencijalno dijagnostičke metode u oralnoj medicini
Infekcije u oralnoj medicini
Rekurentne oralne ulceracije
Oboljenja usana, jezika, pljuvačnih žlezda, limfnih žlezda
Bele i crvene lezije oralne sluzokože
Inflamatorne hiperplazije
Benigni tumori i uvećanje gingive
Neoplazme
Oralna sluzokoža i sistemske bolesti
Orofacijalni bol, neuralgije i TMZ
Pacijenti rizika u oralnoj medicini
Urgentna stanja u oralnoj medicini
Principi terapije u oralnoj medicini
Medikamenti u oralnoj medicini
Fokalna infekcija i otkrivanje fokusa i plan terapije / 2 (u), 2 (i)
Napomena: | (i) - izvodi samostalno |
| (p) - posmatra |
| (u) - učestvuje |
(36 meseci)
Glavni ciljevi programa specijalističkih studija iz ortopedija vilica
Osnovni cilj ovog programa je da obrazuje doktore stomatologije da postanu specijalisti ortopedije vilica, sa čvrstom i širokom akademskom podlogom i odgovarajućim kliničkim iskustvom u različitim metodama lečenja.
Doktor stomatologije na specijalizaciji će biti osposobljen da:
1. dijagnostikuje anomalije denticije, facijalnih struktura i funkcionalna stanja,
2. otkrije odstupanje u razvoju denticije, facijalnom rastu i razvoju funkcionalnih anomalija,
3. isplanira plan lečenja i predvidi njegov tok,
4. ispita fiziološke aspekte važne za ortodonciju,
5. izvodi jednostavne i kompleksne postupke lečenja,
6. deluje kao ekspert iz ortopedije vilica i materije vezane za nju,
7. učestvuje u multidisciplinarnom timu u terapiji ortodontsko-hirurških pacijenata i pacijenata sa rascepima usne i nepca,
8. procenjuje potrebe za ortodontskim lečenjem,
9. sprovodi terapiju uz visok profesionalizam i uz poštovanje etičkih standarda, i
10. koristi raspoložive mogućnosti za usavršavanje profesionalne veštine.
Uz to, pažnja se posvećuje:
1. biomedicinskim naukama značajnim za ortodonciju,
2. razvoju naučnog stava i stimulaciju profesionalnih interesovanja,
3. principima naučne metodologije,
4. interpretaciji literature,
5. naučnim aktivnostima,
6. usmenim i pismenim prezentacijama naučnih nalaza.
Opšti uslovi:
1. obrazovanje iz ortopedije vilica mora se sprovoditi na univerzitetu od strane akademskih naučnika i ortodonata,
2. kandidat mora da bude stomatolog,
3. osnovni cilj programa je obrazovanje kliničara,
4. program zahteva stalno prisustvo specijalizanata tokom trajanja programa,
5. 25% programa može biti ispunjeno specijalnim kursevima, dopunskim kliničkim iskustvima, većim angažovanjem nastavnika, dopunskim istraživačkim aktivnostima, kao i predavanjima predavača po pozivu i naučnim skupovima,
6. najmanji broj sati provedenih u kliničkom radu je 16 časova nedeljno (ne uključujući kliničke seminare i diskusije o planiranju lečenja). Najmanji broj sati u toku trogodišnjeg perioda posvećen kliničkoj praksi je 2000,
7. specijalizant mora sprovoditi lečenje pacijenata pod kontinuiranim nadzorom kvalifikovanog ortodonta,
8. rad u zubnoj laboratoriji treba biti ograničen na skupljanje iskustva,
9. osim teoretskog i praktičnog vežbanja u klasičnoj ortodonciji, specijalizanata mora da stekne iskustvo u lečenju pacijenata koji zahtevaju multidisciplinarni pristup i primenu ortognate hirurgije,
10. specijalizanti treba da učestvuju u lečenju pacijenata sa rascepima usne i nepca uprkos činjenici da takve pacijente verovatno kasnije neće lečiti,
11. postavljanje studijskih modela u artikulator je potrebno za pacijente sa problemima temporomandibularnog zgloba za pacijente koji se pripremaju za ortognatu hirurgiju i pacijente sa protetskim problemima,
12. specijalizanti moraju sprovoditi istraživačke projekte (kliničke, eksperimentalne ili pretraživanja literature) i izlagati nalaze i zaključke u obliku seminarskog rada,
13. po završetku programa, specijalizanti moraju polagati završni ispit pred komisijom u kojoj je prisutan bar jedan ispitivač iz druge ustanove.
Program specijalističkih studija iz ortopedije vilica (raspodela časova)
Akademski program je zasnovan na minimumu od 40 nedelja godišnje i 40 časova nedeljno tokom tri godine:
| Časova | Dana | Nedelja |
klinički (i predklinički) praktični rad | 2150 | 270 | 54 |
analize | 230 | 29 | 6 |
seminari o proceni lečenja | 100 | 12 | 2 |
predavanja, seminari i kursevi | 455 | 57 | 11 |
individualne konsultacije, priprema seminara | 115 | 14 | 3 |
analiza rentgenskih snimaka i modela | 120 | 15 | 3 |
učestvovanje u istraživačkim aktivnostima | 1630 | 203 | 41 |
Ukupno | 4800 | 600 | 120 |
Plan specijalističkih studija
Opšti biološki i medicinski predmeti: 275č, 34d, 7n
1. Rast i razvoj ljudskog tela (25 časova)
- somatski rast i njegove varijacije,
- adolescencki skok rasta i odnos sa rastom kraniofacijalnog kompleksa.
Upoznati se sa:
- genetskim faktorima i faktorima okoline koji utiču na somatski rast,
- koncepti biološkog uzrasta i određivanje skeletne starosti, dentalne starosti i stadijuma seksualnog razvitka.
2. Anatomija glave (35 časova)
Poznavanje anatomskih karakteristika sistema tkiva i funkcionalne anatomije značajno je za razumevanje:
- rasta kraniofacijalnog sistema,
- razvitka skeletnih deformiteta,
- dentofacijalne ortopedije,
- ortognatne hirurške korekcije facijalnih deformiteta malokluzija.
3. Genetika (25 časova)
Upoznavanje sa genetskim principima značajnim za razumevanje:
- razvitka glave,
- kraniofacijalnih anomalija.
4. Embriologija glave (25 časova)
Obavezno poznavanje embriologije kraniofacijalnih struktura potrebno je zbog razumevanja normalnog rasta i razvoja lica, vilica i zuba, nastanka rascepa usne i nepca i drugih kngenitalnih anomalija.
5. Histologija (30 časova)
Obavezno poznavanje histologije i histohemije potrebno je za razumevanje:
- metabolizma ćelija pod normalnim i abnormalnim uslovima,
- formiranje tkiva,
- razvitka kostiju, hrskavice, zuba i mišića,
- facijalnog rasta,
- temporomandibularnog zgloba,
- pomeranja zuba i reakcije potpornih tkiva,
- dentofacijalne ortopedije,
- promena mekih tkiva u vezi ortopedije vilica,
- mehanizma resorpcije zuba.
6. Fiziologija disanja, govora, gutanja i žvakanja (20 časova)
- poznavanje oronazalnih aspekata različitih tipova disanja,
- normalan i nepravilan govor,
- različiti tipovi gutanja,
- proces žvakanja.
7. Sindromi koji zahvataju regiju glave (20 časova)
Upoznavanje sa principima klasifikacije sindroma i u odnosu na etiologiju, prognozu i reakcije na ortodontsko i ortodontsko-hirurško lečenje.
8. Fiziologija deteta, adolescenta i odraslog čoveka (35 časova)
Obavezno usvajanje:
- koncepta i principa razvitka,
- potencijala i ograničenja u modifikaciji navika,
- aspektima motivacije pacijenta i proceni kooperacije,
- fiziološki aspekti puberteta i adolescencije,
- fiziološki aspekti ortognate hirurgije.
9. Biostatistika (45 časova)
Obavezno usvajanje statističke metodologije.
Upoznavanje sa:
- uobičajeno korišćenim statističkim metodama,
- načinima obrade podataka.
Stručnost u:
- razumevanju i ispitivanju statičkih aspekata u tekućoj literaturi,
- ispitivanju validnosti statističke metodologije i interpretacije nalaza u naučnim radovima.
10. Epidemiologija (10 časova)
Upoznavanje sa:
- principima epidemioloških prikaza,
- istraživačkim modelom,
- formiranjem uzorka i kontrolne grupe,
- analizom podataka i kritičkim interpretacijama nalaza.
10. Metodologija istraživanja (5 časova)
Upoznavanje sa etičkim aspektima istraživanja na životinjama i ljudima.
Stručnost u:
- izvođenju analitičkih pregleda biomedicinskih istraživanja,
- pisanja protokola za istraživački projekt,
- interpretaciji sopstvenih nalaza,
- ispitivanje validnosti zaključaka,
- izlaganje rezultata istraživanja u oralnoj ili pisanoj formi.
Osnovni ortodontski predmeti 315č, 40d, 8n
1. Razvitak denticije (60 časova)
- poznavanje razvitka normalne okluzije od rođenja do odraslog doba,
- varijacije u razvoju okluzije,
- nepravilnosti u broju, veličini, obliku i položaju zuba,
- genetski faktori i faktori okoline od značaja za razvoj denticije,
- razvitak različitih malokluzija,
- efekti anadoncije i prekobrojnih zuba, kao i prevremenog gubitka ili ekstrakcija mlečnih ili stalnih molara na razvoj denticije.
Stručnost u prepoznavanju i identifikaciji sledećih situacija i termina:
- pravilno i nepravilno,
- postignutost razvojnog stadijuma,
- budući razvitak,
- mogućnosti interceptivnih mera.
2. Facijalni rast (normalni i nenormalni) (50 časova)
Znanje razvitka hrskavica, kostiju, mišića:
- mesta rasta kraniofacijalnog skeleta,
- postanatalnih promena rasta u kraniofacijalnom regionu, uključujući i meka tkiva,
- varijacije u funkciji komponenata unutar kraniofacijalnog regiona značajnih za facijalni rast,
- individualne varijacije facijalne konfiguracije,
- uticaj faktora okoline na facijalni rast.
3. Fiziologija i patofiziologija somatskog sistema (35 časova)
Poznavanje:
- normalne i nenormalne funkcije okluzije i denticije,
- normalno i nenormalno ponašanje struktura mekih tkiva,
- normalno i nenormalno funkcionisanje temporomandibularnog zgloba,
- dijagnostički postupci koji se odnose na temporomandibularnog zgloba
- postupci u lečenju temporomandibularnog zgloba.
4. Aspekti pomeranja zuba i dentofacijalne ortopedije (35 časova)
Znanje:
- procesa nicanja zuba i spontanog pomeranja zuba,
- efekti različitih tipova primenjene sile na ćelije tkiva,
- uticaj sistema sile i veličine sile,
- promene po završetku lečenja,
- ćelijski aspekti enhondralnog rasta nazalnog septuma kondila i epifiza i rasta kostiju na suturama i površinama,
- efekti dentofacijalne ortopedije mereni na sistemima tkiva,
- odnos između adaptibilnosti tkiva i rezultata dentofacijalnih ortopedskih mera.
5. Radiologija i druge tehnike (30 časova)
- upoznavanje sa nenormalnostima i drugim patološkim stanjima koji mogu biti dijagnostikovani na rendgenskim snimcima.
- obavezno usvajanje metoda i rizika koji proizilaze iz rentgenskog snimanja u ortodontske svrhe,
- upoznavanje sa digitalnom radiografijom i drugim tehnikama snimanja.
6. Kefalometrija (45 časova)
Stručnost u:
- identifikaciji relevantnih anatomskih struktura na kefalogramima,
- opisivanje morfologije glave na osnovu kefalograma,
- pravljenje crteža na kefalogramima i u normi lateralis i frontalis,
- izvršavanje pojedinih kefalometrijskih dijagnostičkih analiza na snimcima,
- upoznavanje sa ograničenjima kefalometrijskih analiza
7. Ortodontski materijali (25 časova)
Savladavanje svojstava i sastava ortodontskih materijala.
Znanje iz:
- parametara u izboru pravog materijala za različite ortodontske postupke,
- ispravnog rukovanja i primenjivanja ortodontskih materijala.
8. Ortodontska biomehanika (35 časova)
Stručnost u:
- razumevanju osnovnih principa statike i mehanike,
- odnosa mehaničkih principa i kliničkih i naučnih problema,
- rešavanje problema koji se odnose na rezultate sile i ekvivalentne sile,
- ocenjivanje sile proizvedene različitim ortodontskim aparatima,
- ocenjivanje sile proizvedene dentofacijalnim ortopedskim napravama.
Opšti ortodontski predmeti 230č, 29d, 6n
1. Etiologija (25 časova)
Usvajanje:
- genetskih faktora i faktora okoline koji utiču na postanatalni razvitak denticije i postnatalnog rasta.
Upoznavanje sa:
- nepovoljnim uticajima faktora okoline i njihovim intercepcijama.
2. Dijagnostički postupci (15 časova)
Stručnost u:
- dobijanju relevantnih anamnestičkih podataka,
- izvođenju kliničkih ispitivanja,
- određivanju habitualne okluzije,
- ispitivanju funkcionalne okluzije i različitim kliničkim odnosima pacijenta,
- ispitivanje uticaja funkcionalnih komponentni mekih tkiva na dentofacijalnu morfologiju,
- uzimanje kvalitetnih otisaka zuba sa maksimalnom reprodukcijom alveolarnih nastavaka,
- postavljanje studijskih modela u artikulator,
- snimanje ekstra i intraoralnih fotografija,
- snimanje rentgenskih snimaka neophodnih za ortodonciju.
3. Postavljanje ortodontske dijagnoze, ciljeva terapije i planiranje tretmana (60 časova)
Stručnost u:
- postavljaju preliminarne dijagnoze i klasifikacije na osnovu brzog ispitivanja pacijenta,
- procene potrebnih daljih analiza za planiranje tretmana ili konsultacije za specijalistima iz drugih oblasti,
- postavljanje konačne dijagnoze na osnovu anamnetičkih podataka ispitivanja pacijenta, analize studijskih modela, fotografija, rentgenskih snimaka, kefalometrije i drugih relevantnih podataka,
- predviđanje efekata rasta i razvoja lica i denticije ukoliko se ne primeni lečenje,
- definisanje ciljeva lečenja i razmatranja alternativa,
- definisanje plana lečenja za različite tipove ortodontskih i dentofacijalnih anomalija uključujući strategiju lečenja i retencije,
- definisanje terapijskih mera, vremena i sekvenca njihove primene, prognoze i očekivanog vremena lečenja i retencije,
4. Rast i analiza lečenja (35 časova)
Znanje:
- mogućnosti i ograničenja usled različitih metoda longitudinalne kefalometrijske procene,
- ograničenja analize rasta i promena uzrokovanih lečenjem,
- vrednosti ograničenja predviđanja rasta uključujući kompjutersko predviđanje.
Stručnost u:
- sprovođenju analiza rasta zasnovanih na serijama kefalograma,
- otkrivanju promena uzrokovanih lečenjem pomoću serije snimaka napravljenih u važnim stadijumima lečenja.
5. Dugotrajni efekti ortodontskog lečenja (30 časova)
Znanje:
- recidiva udruženih s različitim anomalijama i postupcima lečenja,
- promena koje se dešavaju tokom retencionog perioda,
- promene koje se dešavaju pošto je retencija završena.
6. Jatrogeni efekti ortodontskog lečenja (30 časova)
Znanje:
- rizika sadržanih u različitim postupcima terapije i retencije,
- uticaja različitih stanja i uzrasta na jatrogene efekte,
- mogućeg uticaja terapije na temporomandibularni zglob,
- efekat različitih tipova lečenja na periodontalna tkiva,
- faktora uključenih u resorpciju korenova,
- mogućeg uticaja lečenja na izražajnost lica,
- mogući uticaj lečenja na dentofacijalni izgled i estetiku.
7. Epidemiologija u ortodontskim istraživanjima (35 časova)
Osnovni principi epidemiologije:
- prevalenca i incidenca ortodontskih anomalija,
- vrednost parametara u potrebi za ortodontskim lečenjem,
- model određivanja zahteva za lečenjem,
- uticaj zajednice za zahtevom za lečenje,
- aspekti koji proističu iz subjektivne potrebe za lečenjem,
- uloga koju igra ortodont u zahtevu za lečenjem,
- zahtevi koji potiču iz procena dobijenih potreba.
Ortodontske tehnike 180č, 22d, 5n
1. Pokretni aparati (30 časova)
Znanje:
- indikacija, konstrukcije i upotrebe pokretnih aparata,
- mogućnosti ograničenja pomenutih aparata.
2. Funkcionalni aparati (40 časova)
Znanje:
- indikacija, konstrukcije i upotreba funkcionalnih aparata,
- mogućnosti ograničenja funkcionalnih aparata,
- upoznavanje sa različitim vrstama dizajna i konstrukcijama različitih funkcionalnih aparata,
- stručnost u konstrukciji i reparaturama funkcionalnih aparata.
3. Ekstraoralni aparati (25 časova)
Znanje:
- indikacije dizajna i upotrebe različitih tipova hedgira, facijalne maske, podbradak kape i kombinacije ekstraoralnih aparata i funkcionalnih aparata,
- mogućnosti i ograničenja ovih aparata.
4. Delimično fiksni aparati (25 časova)
Znanje:
- indikacije primene delimičnih fiksnih aparata (lingvalni, palatinalni i vestibularni lukovi, aparati za cepanje nepca),
- mogućnosti i ograničenja ove vrste aparata.
5. Fiksni aparati (60 časova)
Znanje:
- indikacije za primenu fiksnih aparata,
- različiti koncepti i principi lečenja,
- mogućnosti ograničenja različitih tipova aparata,
- znanje bar jednog tipa fiksnih aparata.
Postupci multidisciplinarnog lečenja 70č, 9d, 2n
1. Lečenje urođenih rascepa (20 časova)
- multidisciplinarni pristup u lečenju pacijenta sa rascepima,
- indikacije, vreme lečenja, primena multidisciplinarnog lečenja pacijenta sa rascepima,
- specifični aspekti ortodontskog lečenja pacijenta sa rascepima.
2. Ortodontsko-hirurško lečenje (20 časova)
- indikacije i primene kombinovanog ortodontskog i hirurškog lečenja,
- specifični aspekti ortodontskog lečenja kod pacijenata kod kojih je potrebna ortognata hirurgija.
3. Ortodontsko-periodontalno lečenje (20 časova)
- indikacije i kontraindikacije za ortodontsko lečenje kod periodontalno ugroženih pacijenata,
- specifični aspekti ortodontskog lečenja kod periodontoloških pacijenata,
- učešće ortodontskog tretmana u periodontalnom stanju pacijenata.
4. Ortodontsko-protetsko lečenje (10 časova)
- indikacije i primena kombinovanog ortodontsko-protetskog lečenja,
- specifični aspekti ortodontskog lečenja.
Specifični postupci lečenja 65č, 8d, 2n
1. Vođenje razvoja okluzije (10 časova)
Poznavanje indikacija i kontraindikacija za sprovođenje interceptivnih mera
2. Ortodoncija kod odraslih pacijenata (15 časova)
- indikacije i specifični aspekti ortodontskog lečenja kod odraslih
- ortodontsko lečenje odraslih pacijenata u saradnji sa stomatologom opšte prakse
3. Kraniomandibularne disfunkcije (40 časova)
- etiologija kraniomandibularnih disfunkcija
- opšte mere za poboljšanje kraniomandibularnih disfunkcija
- indikacije i kontraindikacije za ortodontsko lečenje pacijenata sa kraniomandibularnim disfunkcijama
- moguće implikacije ortodontskog lečenja kod pacijenata sa kraniomandibularnim disfunkcijama
- timsko lečenje pacijenata sa kraniomandibularnim disfunkcijama
Postupci za očuvanje oralnog zdravlja 20č, 3d
1. Očuvanje oralnog zdravlja (15 časova)
- postupci za otkrivanje rizika za pojavu karijesa kod pacijenata koji nose ortodontski aparata
- postupci za otkrivanje rizika za razvoj periodintalnih problema kod pacijenata
2. Higijenski i sigurnosni postupci u ortodontskoj ordinaciji (5 časova)
- prevencija infekcije
- metode sterilizacije instrumenata
- postupci kod visoko rizičnih pacijenata
- kontrola supstanci opasnih po zdravlje pacijenata i osoblja
Rukovođenje ordonacijom i profesionalna etika 45č, 9d, 2n
1. Rukovođenje ordinacijom (15 časova)
- projekt ortodontske ordinacije
- oprema i instrumenti neophodni u ortodontskoj ordinaciji
2. Upotreba kompjutera (20 časova)
3. Profesionalna etika (10 časova)
(36 meseci)
Plan specijalističkog staža:
1. Opšta hirurgija - 2 meseca
2. Ortopedska hirurgija - 1 mesec
3. Otorinolaringologija - 2 meseca
4. Maksilofacijalna hirurgija - 5 meseci
5. Oralna hirurgija - 26 meseci
a. Oralna implantologija 2 meseca (u okviru staža iz oralne hirurgije)
Program specijalizacije
Opšta hirurgija (2 meseca)
Teorijska nastava opšte hirurgije obavlja se u Hirurškoj klinici KBC Zvezdara i obuhvata teme sledećih oblasti:
- preoperativna priprema hirurških bolesnika;
- organizacija rada u hirurškom bloku;
- značaj i praktična primena principa aseptičnog rada u hirurgiji;
- osnovni principi hirurškog rada;
- materijali za šavove i tehnike ušivanja hirurških rana;
- principi zbrinjavanja politraume;
- principi intenzivne i poluintenzivne nege hirurških bolesnika;
- principi lečenja traumatskog šoka;
- postupci kardiopulmonalne reanimacije.
Praktična nastava se obavlja na Odeljenju reanimacije i obuhvata obuku iz principa intenzivne i poluintenzivne nege, uključujući i reanimaciju.
Način provere znanja
Kolokvijum (obavlja se na Odeljenju reanimacije u okviru hirurške klinike gde je proveden staž)
Ortopedska hirurgija (1 mesec)
Praktična nastava ortopedske hirurgije obavlja se u Klinici za ortopedsku hirurgiju Medicinskog fakulteta u Beogradu i obuhvata teme sledećih delatnosti:
- preoperativna priprema bolesnika;
- značaj i praktična primena principa aseptičnog rada;
- principi i specifičnosti hirurškog rada u kostima;
- osnovni principi konzervativnog lečenja oboljenja koštano-zglobnog sistema
- principi zbrinjavanja traume i infekcija koštanog tkiva;
- upoznavanje sa procesom i metodologijom obezbeđivanja uslova za zarastanja kostiju
- lečenje komplikacija hirurškog rada u kostima
- principi intenzivne i poluintenzivne nege bolesnika.
Praktična nastava ortopedske hirurgije podrazumeva i asistenciju pri operacijama.
Otorinolaringologija (2 meseca)
Praktična nastava otorinolaringologije obavlja se na Klinici za otorinolaringologiju KBC Zvezdara ili u drugoj zdravstvenoj ustanovi koja ispunjava potrebne uslove (mentora - specijalistu otorinolaringologije i odgovarajuće bolničke kapacitete). Ova nastava obuhvata obuku u okviru sledećih delatnosti:
- lečenje infekcija gornjih respiratornih puteva;
- prevencija komplikacija ORL-infekcija;
- hirurško lečenje patoloških lezija maksilarnih sinusa;
- postupci hemostaze u predelu nosne šupljine;
- indikacije, principi i tehnika traheotomije;
- dijagnostika lezija nazofarinksa i hipofarinksa.
Maksilofacijalna hirurgija (5 meseci)
Praktična nastava maksilofacijalne hirurgije obavlja se isključivo na Klinici za maksilofacijalnu hirurgiju Stomatološkog fakulteta u Beogradu i obuhvata dijagnostiku i učešće u lečenju:
- povreda mekih tkiva lica;
- preloma vilica i kostiju lica;
- razvojnih deformacija vilica;
- urođenih rascepa usne i nepca;
- bolne disfunkcije i drugih patoloških promena temporomandibularnog zgloba;
- oboljenja pljuvačnih žlezda;
- malignih tumora u orofacijalnom predelu.
Način provere znanja
Kolokvijum
Oralna hirurgija (26 meseci)
Teorijska nastava (4 semestra) i praktičan rad (24 meseca) obavlja se na Klinici za oralnu hirurgiju Stomatološkog fakulteta u Beogradu.
Teorijska nastava oralne hirurgije obuhvata:
- definisanje pojma i delokruga oralne hirurgije kao discipline;
- principe aseptičnog rada;
- principe hirurškog rada u ustima;
- primenu lokalnih anestetičkih rastvora;
- raznovrsne tehnike lokalne anestezije u oralnoj hirurgiji;
- zarastanje rana u ustima;
- etiopatogenezu periapikalnih lezija;
- klasifikaciju i kliničke karakteristike cista orofacijalne regije;
- primenu metoda lečenja viličnih cista;
- uticaj anatomskih faktora na širenje dentogenih infekcija;
- principe antibiotskog i hirurškog lečenja dentogenih infekcija;
- oralnohirurške aspekte pacijenata rizika;
- radiološke kriterijume dijagnostike lezija u vilicama;
- osnovne principe planiranja hirurškog vađenja impaktiranih umnjaka;
- tehniku vađenja impaktiranih i prekobrojnih zuba;
- preprotetičke hirurške intervencije na koštanom tkivu vilica;
- preprotetičke hirurške intervencije na mekim tkivima usne šupljine;
- implantacijske sisteme i implantološke hirurške zahvate;
- diferencijalnu dijagnostiku hroničnih bolnih sindroma u orofacijalnom predelu;
- patofiziologiju, simptomatologiju i lečenje idiopatske trigeminalne neuralgije;
- simptomatologiju i dijagnostiku oboljenja TM zgloba i principe multidisciplinarnog lečenja sindroma bolne disfunkcije TM zgloba;
- osnovne principe farmakosedacije;
- specifičnosti primene opšte anestezije u oralnoj i maksilofacijalnoj hirurgiji;
- metode kardio-pulmonalno-cerebralne reanimacije;
- hirurško uklanjanje zaostalih korenova i drugih stranih tela u mekom i koštanom tkivu;
- zbrinjavanje traumatskih preloma zuba;
- dijagnostiku i lečenje preloma donje vilice;
- dijagnostiku i lečenje benignih tumora mekih i koštanih tkiva orofacijalne regije;
- patološke i kliničke karakteristike, dijagnostiku i lečenje odontogenih tumora;
- karakteristike i dijagnostiku premalignih lezija u usnoj šupljini;
- hirurška oboljenja pljuvačnih žlezda;
- hirurške postupke u sklopu ortodontskog lečenja;
- postavljanje indikacije i planiranje parodontoloških hirurških zahvata;
- pripremu i motivaciju pacijenta za parodontalne hirurške zahvate;
- hirurške postupke u sklopu lečenja obolelih od parodontopatije
- dijagnostiku i lečenje zapaljenjskih oboljenja maksilarnih sinusa i oro-antralnih komunikacija;
- primenu biomaterijala u oralnoj hirurgiji;
- primenu lasera u oralnoj hirurgiji;
- primenu koštanih transplantata u hirurgiji orofacijalne regije;
- izbor metoda lokalne hemostaze u oralnoj hirurgiji;
- terapiju urgentnih stanja usled poremećaja prohodnosti disajnih puteva.
- medicinsko pravni aspekti traumatologije zuba, vilica i kih tkiva usta, lica i vrata / kvalifikacija težine povrede
- uloga oralnog hirurga na sudu (svedok, veštak, okrivljeni);
- obezbeđivanje dokaza za sudski postupak, vođenje medicinsko pravne dokumentacije, ponašanje na sudu, forma pisanja izveštaja za sudske potrebe (veštačenje);
- građansko pravna odgovornost: veštačenje u parničnim postupcima (nematerijalna odšteta - veštačenje ukupno pretrpljenih bolova, naruženosti, stepena invaliditeta; materijalna odšteta - veštačenje vrednosti stomatološkog rada i protokolarnog postupanja u stomatološkom radu)
Praktična nastava oralne hirurgije obuhvata:
1. rad u ambulanti - primenu intraoralnih i ekstraoralnih tehnika lokalne anestezije; dijagnostiku i diferencijalnu dijagnostiku oralnohirurških oboljenja; vađenje zuba (uključujući komplikovano i hirurško vađenje); terapiju akutnih dentogenih infekcija; primenu raznovrsnih mera lokalne hemostaze; kontrolu i praćenje uspeha lečenja; ambulantne intervencije pacijentima rizika; ostale intervencije u skladu s potrebama rada prijemne ambulante;
2. rad u hirurškoj sali - hirurško vađenje zaostalih korenova; hirurško vađenje impaktiranih i prekobrojnih zuba; hirurško lečenje hroničnih periapikalnih procesa i radikularnih cista; hirurško lečenje viličnih cista; hirurško lečenje oroantralnih komunikacija i fistula; hirurško-ortodontsko lečenje zuba zadržanih u nicanju; preprotetičke oralnohirurške intervencije na mekim i koštanim oralnim tkivima; hirurško lečenje frenuluma i lateralnih plika; hirurško lečenje benignih tumora mekih i koštanih tkiva usne šupljine; zbrinjavanje povreda zuba i alveolarnog nastavka; ugradnju transdentalnih i endosealnih implanata.
3. seminarski rad (na kraju specijalističkog staža)
Način provere znanja
Kolokvijumi iz sledećih oblasti:
1. OSNOVNI PRINCIPI HIRURŠKOG RADA U USTIMA
2. ANATOMIJA OROFACIJALNE REGIJE
3. STOMATOLOŠKA ANESTEZIOLOGIJA
4. DENTOGENE INFEKCIJE
5. DENTOALVEOLARNA HIRURGIJA
6. HEMOSTAZA U ORALNOJ HIRURGIJI
7. PREPROTETIČKA HIRURGIJA
8. MAKSILARNI SINUS
9. HRONIČNI PERIAPIKALNI PROCESI I CISTE
10. FORENZIČKA STOMATOLOGIJA
11. IMPLANTOLOGIJA
Oralna implantologija (2 meseca)
Teoretska nastava:
1. Indikacije i kontraindikacije za primenu (ugradnju) dentalnih implantata i plan terapije
2. Oseointegracija
3. Osnovni principi hirurškog rada kod ugradnje dentalnih implantata
4. Imedijatna i kasna ugradnja implantata
5. Preoperativni plan i tehnika ugradnje implantata u estetskoj zoni
6. Principi koštane regeneracije i augmentacije alveolarnog grebena pre ugradnje dentalnih implantata
7. Dopunske hirurške procedure (sinus-lift, transplantacije, širenje i cepanje grebena)
8. Hirurške korekcije mekog tkiva nakon ugradnje implantata
9. Opšti principi opterećenja dentalnih implantata
10. Intraoperativne i postoperativne komplikacije
Praktična nastava:
1. Planiranje terapije na modelima
2. Radiološke metode planiranja implantacijski zahvata
3. Praktični rad na modelima - osnovni hirurški principi ugradnje dentalnih implantata
4. Praktični rad na modelima - osnovni hirurški principi ugradnje dentalnih implantata u estetskoj regiji
5. Praktični rad na modelima - osnovni principi regeneracije koštanog tkiva pre i u toku ugradnje dentalnih implantata
Pre prijave specijalističkog ispita prilaže se kao deo dokumentacije evidencija o:
1. izvršenim operacijama i asistencijama u okviru oralne hirurgije (katalog operativnih lista ili spisak overen od mentora)
2. položenim kolokvijumima iz:
a. opšte hirurgije
b. maksilofacijalne hirurgije i
c. jedanaest kolokvijuma iz oralne hirurgije.
KATALOG ZNANJA I VEŠTINA
- dijagnostika i difercijalna dijagnostika oralno-hirurških oboljenja / (i)
- komplikovano vađenje zuba i terapija komplikacija vađenja zuba / (i)
- terapija akutnih dentogenih infekcija / (u)
- anestezija i primena različitih mera lokalne hemostaze / (i)
- hirurško vađenje frakturiranog zuba i zaostalih korenova / 10 (i)
- hirurško vađenje impaktiranih i prekobrojnih zuba / 30 (i)
- hirurško lečenje PAP (parodontita i cista) / 30 (i)
- hirurško lečenje koštanih nepravilnosti alveolarnog grebena (greben-torus-tuber) / 10 (i)
- hirurško lečenje nepravilnosti mekih tkiva (plike i frenuluma, lakši oblici hipertrofije mukoze) / 10 (i)
- ostale hirurške intervencije: zatvaranje sinusa (i), benignih tumora (u), mukozne ciste (i), povrede zuba i okolnih tkiva (i) / 30
Napomena: | (i) - izvodi samostalno |
| (u) - učestvuj |
(60 meseci)
Nastavni plan |
|
Oblast | Trajanje |
Opšta hirurgija | 6 meseci |
Neurohirurgija | 2 meseca |
Otorinolaringologija | 1 mesec |
Anesteziologija sa reanimatologijom | 2 meseca |
Ortopedija vilica | 1 mesec |
Sudska medicina | 15 dana |
Plastična i rekonstruktivna hirurgija | 4 meseca |
Maksilofacijalna hirurgija | 43 meseca i 15 dana |
* Staž iz maksilofacijalne hirurgije obavlja se isključivo na klinikama za maksilofacijalnu hirurgiju Stomatološkog fakulteta u Beogradu, i stomatoloških odseka medicinskih fakulteta u Republici.
5.7. Nastavni program iz maksilofacijalne hirurgije
Opšta hirurgija (6 meseci)
Nastava obuhvata:
- Upoznavanje sa vođenjem medicinske dokumentacije; osnovnim hematološkim i drugim laboratorijskim pregledima, principima asepse i antisepse, šokom, krvavljenjem, iskrvavljenjem, iskrvavljenošću, metodama hemostaze, transfuzijom krvi, infekcijama u opštoj hirurgiji i njihovim lečenjem, dijagnostikom i osnovnim principima imobilizacije koštanih preloma, principima obrade neinficirane i inficirane rane, ovladavanjem opštehirurške tehnike.
Način provere znanja:
Kolokvijum
Neurohirurgija (2 meseca)
Nastava obuhvata:
- Dijagnostiku i lečenje kraniocerebralnih povreda, dijagnostiku i lečenje udruženih povreda maksilofacijalne regije i kraniocerebralnih povreda, dijagnostiku i lečenje oboljenja i povreda kraninijalnih nerava, savremene dijagnostičke metode u neurohirurgiji, angiografija, kompjuterizovana tomografija i magnetna rezonanca.
Otorinolaringologija (1 mesec)
Nastava obuhvata:
- Urgentna stanja u ORL - epitaksa, strana tela u respiratornim putevima, indikacije za traheotomiju i ovladavanje tehnikom traheotomije, povrede frontoetmoidne regije - dijagnostika i lečenje.
Plastična i rekonstruktivna hirurgija (4 meseca)
Nastava obuhvata:
- Opekotine i smrzotine - podela i osnovni principi lečenja, planiranje zahvata u okviru plastične i rekonstruktivne hirurgije predela lica, vilica, vrata i poglavine, lokalni i udaljeni režnjevi, transplantacija kože, koštanog tkiva, fascija, nerava i hrskavice sa posebnim osvrtom na primenu u maksilofacijaloj hirurgiji, metode konzervativnog i hirurškog lečenja kongenitalnih rascepa usana i nepca.
Način provere znanja:
Kolokvijum
Anesteziologija sa reanimatologijom (2 meseca)
Nastava obuhvata:
- Osnovne pojmove i principe endotrahealne, lokalne i regionalne anestezije, opšte pojmove o anesteticima, analgeticima, relaksantima, kao i o aparatu za anesteziju, kardiopulmonalna i cerebralna reanimacija u akutnom zastoju srca i respiratornog aresta na terenu, u transportu i u odgovarajućoj bolničkoj ustanovi, posleoperativno intenzivno lečenje, nega i monitoring hirurških bolesnika, metode anestezije i reanimacije u ratnim uslovima.
Ortopedija vilica (1 mesec)
Nastava obuhvata:
- principe i metode obrade najčešćih ortodontskih nepravilnosti lica i vilica, dijagnostičke postupke i mere u oblasti preventive i terapije anomalija lica i vilica.
Sudska medicina (15 dana)
Nastava obuhvata:
- sudsko medicinsko veštačenje u stomatologiji - opšti principi; stručna sposobnost i pravna podobnost lekara - doktora stomatologije za ekspertizu; predmeti sudsko medicinskog veštačenja u stomatologiji; etički, moralni i deontološki aspekti lekarskog poziva (doktora stomatologije); etička i krivična odgovornost lekara; forenzička traumatologija; veštačenje telesnih povreda u krivičnom postupku i građansko pravnim sporovima; veštačenje povreda kraniofacijalnog kompleksa; identifikacija nepoznatih osoba intravitalna i postmortalna; značaj odontostomatoloških podataka u identifikaciji; značaj medicinsko-stomatološke dokumentacije u sudsko medicinskom veštačenju.
Način provere znanja:
Kolokvijum.
Maksilofacijalna hirurgija (43 meseca i 15 dana)
Teorijska nastava iz maksilofacijalne hirurgije obuhvata:
Traumatologija: urgentne intervencije kod povreda MF regije - borbe protiv respiratorne insuficijencije i metode hemostaze, povrede mekih tkiva, vrata, poglavine i pljuvačnih žlezda - principi obrade, dijagnostika i konzervativno i hirurško lečenje preloma donje, gornje vilice, zigomatične kosti, nosnih kostiju i orbite: povrede MF regije udružene sa kraniocerebralnim povredama, tretman inficiranih povreda, kao i pogrešnog srašćenja i pseudoartroza, povrede zuba - traumatska lksacija i fraktura zuba, prelomi alveolarnog grebena, ratne povrede MF regije, sekundarna rekonstrukcija mekih i koštanih tkiva kao posledica povreda, sudskomedicnska kvalifikacija povreda: zuba, mekih i koštanih tkiva lica i vilica.
Infekcije: akutne i hronične nespecifične i specifične infekcije mekih tkiva lica i vrata, odontogenog i nodontogenog porekla - klinička slika, dijagnostika, metode konzervativnog i hirurškog lečenja, flegmonozna zapaljenja poda usta, obraza, orite, vrata - klinička slika, dijagnostika i lečenje.
Infekcije koštanog tkiva lica i vilica: specifične i nespecifične i akutne i hronične - dijagnostika i metode konzervativnog i hirurškog lečenja.
Oboljenja paranazalnih šupljina: zapaljenja odontogenog i neodontogenog porekla - klinička slika, konzervativno i hirurško lečenje, oroantralne komunikacije i fistule, strano telo u maksilarnom sinusu - dijagnostika i lečenje, ciste i tumori maksilarnog sinusa - dijagnostika i lečenje.
Oboljenja temporomandibularnog zgloba: traumatska oštećenja TM zgloba, akutna i hronična zapaljenja, traumatska luksacija, habitualna luksacija i subluksacija, degenerativna oboljenja TM zgloba, ankiloza - lažna i prava, jednostrana, obostrana, benigni i maligni tumori- dijagnostika i metode konzervativnog i hirurškog lečenja.
Oboljenja pljuvačnih žlezda: savremene metode dijagnostike: sijalografija, ehografija, scintigrafija, kompjuterizovana tomografija i nuklearna magnetna rezonanca, akutna i hronična nespecifična i specifična oboljenja pljuvačnih žlezda, benigni i maligni tumori - dijagnostika i metode konzervativnog i hirurškog lečenja.
Oboljenja nerava predela lica i vilica: povrede n. Trigeminusa, bolni sindromi predela lica i vilica - dijagnostika, konzervativno i hirurško lečenje.
Benigni i maligni tumori: metode savremene dijagnostike, benigni i maligni tumori kože, sluzokože usne šupljine i koštanog tkiva lica i vilica, benigni i maligni tumori vrata, ciste i fistule vrata - medijalne i lateralne metode dijagnostike i hirurško lečenje.
Urođeni i stečeni deformiteti: metode dijagnostike i properativne pripreme - konzervativno i hirurško lečenje: progenija, mikrogenija, apertognatija, alveolarna i maksilarna protruzija, jednostrane atrofije i hipertrofije mekih i koštanih tkiva lica i vilica; stečeni deformiteti kao posledica povreda, infekcija i posle hirurških zahvata; sekundarne korekcije rascepa primarnog i sekundarnog palatuma; sindromi maksilofacijalne regije.
Praktična nastava maksilofacijalne hirurgije obuhvata:
1. Rad u ambulanti - dijagnostika i lečenje infekcija lica i vilica; dijagnostika povreda mekih i koštanih tkiva lica i vilica; dijagnostika i principi lečenja, kao i postoperativni tretman benignih i malignih tumora maksilofacijalne regije; dijagnostika i osnovni principi lečenja i posleoperativne nege anomalije lica i vilica.
2. Rad na odeljenju za traumatologiju - dijagnostika i konzervativno lečenje povreda gornje i donje vilice i povreda zuba; priprema bolesnika za hirurško lečenje anomalija zuba i vilica; posleoperativna kontrola bolesnika lečenih hirurškim metodama preloma gornje i donje vilice i anomalija lica i vilica.
3. Rad u hirurškoj sali - hirurško lečenje preloma jagodične kosti, gornje i donje vilice; hirurško lečenje viličnih cista i oboljenja maksilarnog sinusa; preprotetički hirurški zahvati, hirurško lečenje benignih i malignih tumora maksilofacijalne regije; hirurško lečenje urođenih i stečenih deformiteta lica i vilica.
4. Rad na bolesničkom odeljenju - vođenje medicinske dokumentacije, klinički pregledi i obrada bolesnika, preoperativna priprema bolesnika, posleoperativna nega operisanih bolesnika.
Način provere znanja:
Kolokvijum iz sledećih oblasti:
opšta hirurgija,
plastična i rekonstrutivna hirurgija,
hirurška anatomija glave i vrata sa MFH propedevtikom,
infekcije, sinuzitisi, ciste MF regije,
traumatologija MF regije i oboljenja temporomandibularnog zgloba,
deformiteti lica i vilica,
oboljenja pljuvačnih žlezda i tumori maksilofacijalne regije,
predispitni kolokvijum.
KATALOG ZNANJA I VEŠTINA
I grupa:
45 oralno-hirurških zahvata - odstranjivanje retiniranih impaktiranih zuba, frakturiranih korenova zuba sa osteotomijom, apikotomija korena zuba, operativno lečenje odontogenih i neodontogenih cista.
II grupa:
50 hirurških intervencija - lečenja infekcija lica i vilica, ekstra i intraoralne incizije apscesa i flegmona, hirurško lečenje sinuzitisa dentogenog porekla, sijalolitektomija.
III grupa:
50 zahvata u okviru traumatologije lica i vilica - primarna i sekundarna obrada rana sa i bez rekonstrukcije, konzervativno i hirurško lečenje preloma alveolarnog nastavka gornje i donje vilice, luksiranih i frakturiranih i izbijenih zuba, konzervativno i hirurško lečenje preloma gornje i donje vilice, hirurško lečenje preloma nosnih kostiju, zigomatične kosti, preloma poda orbite, sekundarni hirurški zahvati u cilju nadoknade mekih i koštanih tkiva traumatske geneze.
IV grupa:
5 hirurških zahvata u cilju korekcije, razvojnih i stečenih anomalija lica i vilica, hirurško lečenje heliognatopalatoshiza, osteotomija kod urođenih i stečenih dizgnatija, hirurško lečenje ankiloza TM zgloba.
V grupa:
20 hirurških intervencija u okviru preprotetske hirurgije, hirurško lečenje i odstranjivanje fibromatoznih promena u usnoj šupljini, resekcija frenuluma i plika, vestibuloplastike, tuberoplastike, odstranjivanje egzostoza, vestibuloplastike uz upotrebu slobodnih transplantata kože, sluzokože, hrskavice i kosti.
VI grupa:
80 hirurških intervencija u okviru onkološke hirurgije - biopsije, hirurško lečenje benignih i malignih tumora sluzokože usne duplje, usana, pljuvačnih žlezda, odontogenih tumora, koštanih tumora vilica, kao i mekih tkiva lica, hirurško lečenje metastaza tumora lica i vilica u predelu vrata, konzervativno hirurško lečenje hemangioma lica i vilica, rekonstruktivni hirurški zahvati u cilju zatvaranja postoperativnih defekata nakon odstranjivanja benignih i malignih tumora.
VII grupa:
30 hirurških zahvata u okviru rekonstruktivne hirurgije - primarne i sekundarne rekonstrukcije kožnim transplantatima, primarne i sekundarne rekonstrukcije lokalnim i udaljenim režnjevima, rekonstrukcija defekata slobodnim koštanim i hrskavičavim transplantatima.
III PROGRAMI SPECIJALIZACIJA ZA SPECIJALNOSTI U FARMACIJI
(24 meseca)
PLAN SPECIJALIZACIJE
Modul | Semestar | Praktična nastava | |
III | mesec (i) / ESPB | ||
ESPB | |||
Patofiziologija | 3 |
| 1 mes. / 4 ESPB |
Klinička farmakokinetika | 5 |
| 2 mes. / 8 ESPB |
Izvori informacija o lekovima; Farmakoterapija zasnovana na dokazima; Tumačenje rezultata hematoloških i biohemijskih analiza; Biostatistika u kliničkoj farmaciji; Farmakoterapijski vodiči | 4 |
| 1 mes. / 4 ESPB |
Klinički farmaceut u zdravstvenom timu za terapiju bolesti kardiovaskularnog i respiratornog sistema | 12 |
| 4 mes. / 16 ESPB |
Klinički farmaceut u zdravstvenom timu za terapiju bolesti centralnog nervnog sistema | 6 | 6 | 4 mes. / 16 ESPB |
Klinički farmaceut u zdravstvenom timu za terapiju poremećaja i bolesti gastrointestinalnog, endokrinog i muskuloskeletnog sistema |
| 12 | 4 mes. / 16 ESPB |
Klinički farmaceut u zdravstvenom timu za terapiju infektivnih bolesti; karcinoma |
| 10 | 4 mes. / 16 ESPB |
Interakcije lekova, neželjeni efekti lekova |
| 2 | 2 mes. / 8 ESPB |
Izrada specijalističkog rada |
|
| 5 mes. / 32 ESPB |
Broj ESPB | 30 | 30 | 120 |
Ulaz: farmaceuti (petogodišnje studije)
Dužina trajanja i način izvođenja: Prva dva semestra (60 ESPB) nastava se organizuje na fakultetu. Kandidati su upućeni na korišćenje pripremljenog materijala za specijalizaciju. Praktična nastava, za odgovarajuće module, koja uključuje i izradu specijalističkog rada sprovodi se u trajanju od 27 meseci (120 ESPB).
Organizator: Univerzitet u Beogradu, Farmaceutski fakultet, Institut za farmakokinetiku, uz podršku Evropske Agencije za Rekonstrukciju (EAR).
Cilj: Unaprediti kompetentnost (kliničkog) farmaceuta, kao neophodnog člana zdravstvenog tima, u sprovođenju racionalne terapije.
Potrebna znanja:
poznavanje savremenih pristupa farmakoterapiji osnovnih organskih poremećaja;
poznavanje terapije zasnovane na dokazima (evidence based medicine and pharmacy - EBM and EBP);
poznavanje i razumevanje etioloških faktora i faktora rizika od značaja za razvoj bolesti/ poremećaja, izbor leka, praćenje terapije,
poznavanje klinički značajnih interakcija lekova;
poznavanje profila neželjenih efekata leka;
primena lekova u specifičnim populacionim grupama (deca, stari, trudnice, dojilje,...);
primena lekova kod bolesnika sa poremećajem rada bubrega i/ ili jetre;
principi farmakoekonomije;
osnovi menadžmenta lekova…
Potrebne veštine:
sprovođenje racionalne farmakoterapije koristeći potrebno, stečeno znanje i veštine komunikacije (usmene i pismene);
individualni pristup pacijentu na osnovu poznavanja faktora koji se odnose na lek, pacijenta, bolest/ poremećaj;
korišćenje izvora informacija o leku;
pružanje saveta pacijentu;
organizacija i sprovođenje odita kvaliteta pružene farmakoterapijske usluge;
PROGRAM SPECIJALIZACIJE
Patofiziologija
Poremećaji funkcije: kardiovaskularnog, respiratornog, centralnog nervnog, gastrointestinalnog, endokrinog i muskuloskeletnog sistema.
Klinička farmakokinetika
Određivanje režima doziranja lekova. Načini prilagođavanja režima doziranja. Faktori farmakokinetičke varijabilnosti. Individualizacija terapije. Terapijski monitoring. Faktori značajni za klinička farmakokinetička razmatranja.
Izvori informacija o lekovima; Farmakoterapija zasnovana na dokazima; Tumačenje rezultata hematoloških i biohemijskih analiza; Biostatistika u kliničkoj farmaciji; Farmakoterapijski vodiči.
Primarni, sekundarni i tercijarni izvori informacija o lekovima. Farmakoterapija zasnovana na dokazima. Kritička procena publikovanih rezultata kliničkih ispitivanja. Tumačenje rezultata hematoloških i biohemijskih analiza. Biostatistika u kliničkoj farmaciji. Farmakoterapijski vodiči.
Klinički farmaceut u zdravstvenom timu za terapiju bolesti kardiovaskularnog i respiratornog sistema.
Ishemična bolest srca, infarkt miokarda, atrijalne fibrilacije (4). Arterijska hipertenzija, kongestivna srčana insuficijencija (4). Bronhijalna astma, hronične opstruktivne bolesti pluća (4)
Klinički farmaceut u zdravstvenom timu za terapiju bolesti centralnog nervnog sistema.
Epilepsija, Parkinsonova bolest, Alchajmerova bolest, multipla skleroza (4). Afektivni poremećaji, shizofrenija, anksioznost, poremećaji spavanja (4). Migrena, bol (4).
Klinički farmaceut u zdravstvenom timu za terapiju poremećaja i bolesti gastrointestinalnog, endokrinog i muskuloskeletnog sistema.
Gastroezofagusni refluks, peptički ulkus, inflamatorna i iritabilna oboljenja gastrointestinalnog trakta (4). Bolesti tireoidne žlezde, dijabetes melitus, kontracepcija, hormonska supstituciona terapija, menopauza (4). Reumatoidni artritis, osteoartritis, giht, osteoporoza (4).
Klinički farmaceut u zdravstvenom timu za terapiju infektivnih bolest i karcinoma.
Karcinom dojke, karcinom pluća, karcinom kolona, suportivna/ palijativna terapija u onkologiji (5). Antimikrobna terapija (5).
Interakcije lekova, neželjeni efekti lekova
Vrste interakcija. Istraživanje interakcija. Klinički značaj interakicija lekova. Podela neželjenih efekata lekova. Značaj praćenja neželjenih efekata lekova.
Materijal za specijalizaciju čine: pripremljen pisani materijal zasnovan na: relevantnim udžbenicima iz farmakoterapije, nacionalnim vodičima za terapiju, preporučenim smernicama međunarodnih (evropskih) udruženja za tretman određenih bolesti/ poremećaja, revijskim i originalnim stručnim radovima publikovanim u vodećim međunarodnim časopisima (period 2000. - 2006.), analiza slučajeva iz prakse (case study, problem based learning-PBL).
Način (i) provere stečenog znanja i usvojenih veština: Svaki od predloženih modula sadrži očekivane ciljeve i rezultate. Nakon svakog (pod)modula planirana je procena postignutog (ih) cilja (eva). Procena obuhvata: kratka (test) pitanja, analizu slučajeva, usmene prezentacije slučajeva iz prakse, pisane izveštaja o zadatoj temi (pr. kritička analiza: publikovanih rezultata ispitivanja, dostupnih Farmakoterapijskih smernica, rezultata sprovođenja Odita...), izradu seminarskih radova...
Nakon uspešno završenih modula, urađenog i odbranjen specijalističkog rada kandidati stiču zvanje SPECIJALISTA KLINIČKE FARMACIJE.
(48 meseci)
Prohodnost imaju: diplomirani farmaceuti-medicinski biohemičari, diplomirani farmaceuti i doktori medicine.
Opšti cilj specijalizacije:
Sticanje fundamentalnih bioloških, biohemijskih i medicinskih znanja i razvijanje sposobnosti za primenu istih u oblasti medicinske biohemije i kliničko-biohemijske laboratorijske dijagnostike pri odgovoru na kliničke zahteve u procesu dijagnostikovanja oboljenja i planiranja i praćenja terapijske obrade pacijenata. Specijalista medicinske biohemije mora biti osposobljen za organizaciju i rukovođenje laboratorijom na svim nivoima zdravstvene zaštite, kao i da bude konsultant lekaru pri interpretaciji laboratorijskih rezultata, i to pri izboru odgovarajućeg laboratorijskog ispitivanja, osiguranju da analize budu izvedene na najbolji mogući način uz tačno podnet laboratorijski izveštaj.
Specifični ciljevi specijalizacije
Sticanje znanja i veština iz oblasti medicinske (kliničke) biohemije, laboratorijske hematologije, laboratorijske endokrinologije, imunologije, mikrobiologije i genetike kroz poznavanje fundamentalnih znanja kao i pre-analitičkih laboratorijskih uslova, analitičke faze laboratorijskog rada sa evaluacijom rezultata i post-analitičke faze laboratorijskog rada (sa interpretacijom laboratorijskih rezultata), laboratorijskim menadžmentom i osiguranjem kvaliteta rada u kliničko-biohemijskim laboratorijama.
Ishod specijalizacije
Posle završene specijalizacije iz medicinske biohemije će:
I. Ovladati suštinskim znanjima iz medicinske biohemije
II. Znati primenu kliničko-hemijskih procedura u odnosu na:
1. Rano otkrivanje oboljenja i epidemiologiju oboljenja
2. Dijagnozu zavisno od oboljenja
3. Dijagnozu zavisno od organa
4. Praćenje vitalnih funkcija
5. Praćenje odgovora na terapiju
6. Određivanje koncentracije lekova u krvi
7. Specijalizovana laboratorijska ispitivanja
8. Primenu funkcionalnih testova
III. Znati principe i tehničko izvođenje laboratorijskih metoda
IV. Znati uticaje na sakupljanje i čuvanje uzoraka u odnosu na:
1. Mesto i vreme sakupljanja uzoraka, konzervisanje, uticaj ishrane, lekova, položaja tela itd.
2. Izbor i pravilnu primenu antikoagulanasa i način transportovanja
3. Brigu o uzorcima, identifikaciju, transport, čuvanje, uticaj temperature, zamrzavanje/ odmrzavanje.
V. Znati metodološku evaluaciju analitičkih metoda u odnosu na:
1. Preciznost i tačnost
2. Referentne metode i statističko poređenje metoda
3. Unutrašnju kontrolu kvaliteta i spoljašnju procenu kvaliteta
4. Analitičku specifičnost i analitičku osetljivost
5. Interferujuće faktore
VI. Znati medicinsku evaluaciju laboratorijskih testova i metoda na osnovu:
1. Procene (prepoznavanje mogućih uticaja poređenjem sa prethodnim vrednostima, patološkog profila rezultata, ekstremnih vrednosti itd)
2. Korišćenja referentnih vrednosti (uticaj starosti, pola, načina života, itd, kao i vrednosti za odlučivanje i graničnih vrednosti)
3. Longitudinalne evaluacije toka oboljenja i praćenja terapije; kritične razlike
4. Prepoznavanja kombinacija nalaza koji su tipični za oboljenja
5. Strategije ispitivanja u odnosu na postavljene kliničke zahteve
6. Laboratorijskih izveštaja sa evaluacijom nalaza
7. Nezavisnog izvođenja analiza ili sugestije za dalja ispitivanja
VII. Znati principe organizacije laboratorije i osiguranja kvaliteta rada na osnovu:
1. Organizacije laboratorijskog rada i menadžmenta kvalitetom
2. Procene kvaliteta metoda i dobijenih podataka
3. Poznavanja laboratorijskog informacionog sistema
4. Edukacije laboratorijskog osoblja
5. Obezbeđivanja sigurnog rada u laboratoriji i zaštite osoblja
6. Poznavanja zakonskih i etičkih načela laboratorijskog rada
7. Poznavanja principa i zahteva za akreditaciju laboratorije
VIII. Biti osposobljen da praktikuje kontinuiranu medicinsku edukaciju (KME)
1. izučavanjem i praćenjem literature
2. konsultacijama sa kolegama
3. posećivanjem naučnih i stručnih sastanaka
4. izradom naučnih i stručnih radova i savladavanjem izlaganja istih
Ostvarivanje programa:
I. Putem dvosemestralne nastave kroz predmete:
- Medicinska biohemija
- Hematologija
- Mikrobiologija
- Genetika
- Laboratorijski menadžment i dobra laboratorijska praksa
II. Obavljanjem obaveznog trogodišnjeg staža u laboratorijama u referentnim ustanovama pod rukovodstvom imenovanih mentora.
III. Samostalnim radom kandidata: izrada seminarskih radova, učešće u radionicama, rešavanje zadatih problema, analiza slučajeva iz prakse, korišćenje stručne literature i Interneta, itd.
IV. Izradom specijalističkog eksperimentalnog rada
PLAN SPECIJALIZACIJE
Trajanje specijalizacije 48 meseci/ 240 ESPB | |||
| teorijska nastava | specijalistički staž | izrada rada |
Predmet | časovi/ ESPB | meseci/ ESPB | meseci/ ESPB |
TEORIJSKA NASTAVA - 9 MESECI | |||
Medicinska biohemija | 150 č/ 30 ESPB |
|
|
Hematologija | 50 č/ 10 ESPB |
|
|
Mikrobiologija | 30 č/ 5 ESPB |
|
|
Genetika | 30 č/ 5 ESPB |
|
|
Laboratorijski menadžment i dobra laboratorijska praksa | 50 č/ 10 ESPB |
|
|
ukupno | 310 č/ 60 ESPB |
|
|
1 ESPB = 5 časova: Medicinska biohemija, Hematologija i Laboratorijski menadžment | |||
SPECIJALISTIČKI STAŽ - 35 MESECI | |||
Medicinska biohemija |
| 20 m/90 ESPB |
|
Hematologija |
| 6 m/28 ESPB |
|
Mikrobiologija |
| 4 m/18 ESPB |
|
Genetika |
| 2 m/9 ESPB |
|
Laboratorijski menadžment i dobra laboratorijska praksa |
| 3 m/15 ESPB |
|
ukupno |
| 35 m/160 ESPB |
|
1 ESP = 38 radnih sati ≈ 1 radna nedelja | |||
SPECIJALISTIČKI RAD - 4 MESECA |
|
| 20 ESPB |
ukupno ESPB | 60 | 160 | 20 |
PROGRAM SPECIJALIZACIJE
I. Teorijska nastava
U izvođenju teorijske nastave učestvovaće nastavnici Farmaceutskog i Medicinskog fakulteta, kao i priznati stručnjaci iz prakse.
Neophodna predznanja
Za pohađanje specijalizacije iz medicinske biohemije kandidat mora posedovati osnovna znanja iz sledećih oblasti:
1. Osnovna znanja iz hemije:
- Homogeni i heterogeni sistemi, distribucija i apsorbancija u odnosu na analitičke separacione metode. Izučavanje atoma i molekula, specijalno u odnosu na stehiometriju i izotopske hemijske aspekte.
- Poznavanje zakona termodinamike i njihova primena u analizi i biološkim sistemima. Kinetika hemijskih reakcija u odnosu na katalizovane reakcije i radioaktivno razlaganje.
2. Osnovna znanja iz biohemije:
- Molekularna struktura organizma; metabolizam, enzimi, metaboliti, molekularna biologija genetike, biološki makromolekuli, lipidi, hormoni.
3. Osnovna znanja iz medicine:
- Anatomija
- Histologija
- Struktura i funkcija humanog organizma, zakoni raspodele supstanci u organizmu
- Humana fiziologija
- Patobiohemija, patofiziologija i patologija
- Farmakologija (toksikologija)
- Mikrobiologija
- Genetika (osnovni aspekti)
4. Osnovna znanja iz statistike i biostatistike
Medicinska biohemija - 150 časova = 30 ESPB
A. Metabolizam i poremećaji metabolizma
1. Ugljeni hidrati: Metabolizam glukoze i regulacija; metabolizam i regulacija drugih ugljenih hidrata (npr. galaktoza, laktoza, glikogen); Diabetes mellitus tip 1 i tip 2; druga nasledna i stečena metabolička oboljenje (npr. nepodnošljivost na laktozu, galaktozemija, oboljenja skladištenja); Ketogeneza.
2. Lipidi i lipoproteini: Metabolizam; Nasledni i stečeni poremećaji; Oboljenja skladištenja; Hiperholesterolemija; Hipo- i hiperlipoproteinemija; Karakterizacija klasičnom metodologijom; Apolipoproteini; Lipoproteinska lipaza.
3. Proteini i aminokiseline: Metabolizam; Značajni proteini plazme (albumin, imunoglobulini, haptoglobin, transferin, C-reaktivni protein, itd); Disproteinemija, monoklonalne komponente; Proteini koji prate tumore; Nasledni i stečeni poremećaji metabolizma aminokiselina; Proteini u urinu i proteinurije.
4. Nukleinske kiseline i purini: Metabolizam; Giht; Drugi nasledni i stečeni poremećaji u metabolizmu purina.
5. Porfirini i pigmenti hema: Metabolizam; Porfirije
6. Biogeni amini: Metabolizam; Kateholamini, serotonin, i drugi proizvodi razgradnje.
7. Voda i elektroliti: Metabolizam; Poremećaji natrijuma, kalijuma i hlorida; Edemi i asciti.
8. Acido-bazna ravnoteža i gasovi u krvi: Acido-bazna ravnoteža i poremećaji; Puferski sistemi (bikarbonat, fosfat, proteini); Henderson-Hasselbachova jednačina; Acidoza i alkaloza; Sistemi bubrežne regulacije; Plućna izmena gasova; Metabolizam kiseonika.
9. Metabolizam gvožđa
10. Vitamini i elementi u tragu
11. Imuni sistem: Funkcionisanje humoralnog i celularnog imunskog sistema i njihova regulacija; citokini; inflamacija; proteini akutne faze; Površinski antigeni; Nasledna i stečena oboljenja; Deficijencija i prekomerno stvaranje imunoglobulina; Monoklonalne i poliklonalne imunopatije; Veliki histokompatibilni kompleks; Autoimuna oboljenja, alergije; Faktori komplementa.
12. Enzimi: Indukcija, sinteza i eliminacija; Enzimski profili kod različitih oboljenja i u telesnim kompartmentima; Izoenzimi; Dijagnostički značaj.
13. Cerebrospinalna tečnost (CSF): Stvaranje CSF i cirkulacija; Sastav CSF u poređenju na serum; Nasledni i stečeni poremećaji homeostaze CSF.
14. Druge telesne tečnosti
15. Digestivni trakt: Digestivni enzimi u različitim delovima digestivnog sistema, uključujući egzokrine funkcije jetre i pankreasa; Izlučivanje hlorovodonične kiseline, bikarbonata i žuči; Izlučivanje tečnosti i elektrolita; Apsorpcija; Gastrointestinalni hormoni; Nasledni i stečeni poremećaji digestivnog trakta; Malapsorpcija uključujući malapsorciju vitamina;
16. Egzokrina funkcija pankreasa: Akutni pankreatitis; Hronični pankreatitis.
17. Jetra i bilijarni trakt: Fiziologija, normalna i poremećena funkcija jetre; Metabolizam; Sinteza; Biotransformacija; Izlučivanje; Enterohepatična cirkulacija; Metabolizam bilirubina i žučnih kiselina; Hepatitis, ciroza, holestaza, nekroza.
18. Bubrezi i urinarni trakt: Fiziologija; Normalna i poremećena bubrežna funkcija; Izlučivanje supstanci u plazmu i urin; Brzina glomerularne filtracije i klirens; Aktivnost i efekat diuretika; Klirens slobodne vode; Proteinurija; Akutna i hronična bubrežna insuficijencija, nefritis, nefrotski sindrom.
19. Srce i cirkulatorni sistem: Normalna i poremećena cirkulacija; Infarkt miokarda i šok; Enzimski profil i proteini kao markeri; Ravnoteža tečnosti; Hipertenzija; Srčana insuficijencija, markeri krvi.
20. Skeletni i lokomotorni sistem: Funkcija i metabolizam mišića, kosti, hrskavica, sinovijalna i konektivna tkiva; Nasledni i stečeni poremećaji; Metabolizam kalcijuma i fosfata, Vitamin D, kolagen i proteopolisaharidni metabolizam.
21. Endokrini sistem: Fiziologija, biosinteza i katabolizam hormona; Hormonska regulacija, transport hormona i sistemi receptora; Funkcionalni poremećaji tireoidee, paratireoidnih žlezda, kore i srži nadbubrega, endokrinog dela pankreasa, gonada, placente i sistema hipofiza/ hipotalamus.
22. Trudnoća i perinatalna analiza: Analiza hormona; in vitro fertilizacija; Molekularna biologija naslednih poremećaja; Nasledna metabolička oboljenja.
23. Praćenje nivoa lekova: Farmakokinetika, farmakodinamika i bioraspoloživost lekova, farmakogenetika; Terapeutski opseg; Individualno određivanje većine značajnih lekova: digoksin, teofilin, antikonvulzivi, imunosupresivi.
24. Trovanja: Patomehanizam većine značajnih tipova trovanja; Poznavanje pripreme i čuvanja uzoraka, pravila (regulativa) za uzimanje, dokumentacija ispitivanja i lanca zaštite; Poznavanje strategije za grupno prepoznavanje trovanja pomoću ekstrakcije, izolacije i identifikacije; Individualna određivanja većine značajnih tipova trovanja, npr. etil alkohola, ugljen monoksida, barbiturata, benzodiazepina, tricikličnih antidepresiva, methemoglobina, metil alkohola, etilen glikola, benzena, toluena, itd.; holinesteraze u slučaju intoksikacije organskim fosfatima; Testovi na zloupotrebu droga; Radioaktivna izotopska toksikologija; Toksikologija: LSD, opijata, kanabisa, kokaina itd.; Profesionalna toksikologija i toksikologija životne sredine.
25. Molekularno-biološka ispitivanja ne-infektivnih oboljenja: Prenatalna dijagnoza urođenih grešaka metabolizma; Onkogeni.
B. Klinička procena laboratorijskih analiza
1. Referentni intervali i biološka variabilnost
- Genetski uticaji, uticaji okoline, starosti, pola, ishrane, godišnjih doba i doba dana, uticaji terapeutskih agenasa
2. Prediktivne vrednosti analitičkih metoda, dijagnostička osetljivost i specifičnost.
3. Dijagnostička strategija i analitički ciljevi u primeni kliničko-hemijskih testova.
C. Analitički principi i tehnike (specijalizant mora da poznaje analitičke i fizičko-hemijske principe sledećih laboratorijskih tehnika):
1. Opšte tehnike: ekstracija; izbor pufera; dijaliza; koncentrovanje; ispoljavanje; ultrafiltracija; kalibracione tehnike
2. Tehnike separacije (gasna i tečna hromotografija, elektroforeza-celuloza acetat, agaroza i akrilamid; imunofikacija)
3. Standardne analitičke tehnike kao što su titrimetrija i osmometrija
4. Fotometerijske metode: spektrofotometrija (UV, vidljiva); atomska apsorpcija, turbidimetrija, nefelometrija, spektrofluorimetrija, plamena emisiona spektrometrija, itd.
5. Spektrometrijske metode: masena spektrometrija, nuklearna magnetna rezonanca, infra-crvena spektrometrija
6. Elektrohemijske tehnike: jon-selektivne elektrode
7. Tehnike za analizu proteina i druge molekularne separacione tehnike: eketroforeza, hromatografija, ultracentriufugiranje
8. Tehnike za analizu nukleinskih kiselina: amplifikacija, ispitivanje mutacija i ekspresije gena; principi i metode DNK i RNK izolacije; PCR
9. Imunohemijske tehnike: imunohemijska analiza proteina (imunoelektroforeza, imunofiksacija, imunonefelometrija i turbidimetrija); imunološke i druge tehnike koje koriste različite obeleživače; homogena i nehomogena imunoodređivanja; enzimsko imunoodređivanje,
10. Tehnike koje koriste radioaktivne izotope: fizički principi stabilnih i radioaktivnih izotopa; tehnike detekcije radiaktivnosti-brojači; jedinice radioaktivnosti; koncept fizičkog i biološkog poluvremena-zivota; laboratorijski hazard, zakonska regulativa čuvanja i odlaganja radioaktivnog materijala.
11. Enzimska analiza i metode određivanja supstrata: metode merenja enzima i izoenzima (statički i kinetički postupak); standardizacija i optimizacija metoda; stabilnost enzima; imobiliozovana enzimska određivanja.
12. Poznavanje analitičkih instrumenata i principa evaluacije opreme
13. Poznavanje elektronske obrade podataka
Hematologija - 50 časova = 10 ESPB
A. Osnovna hematologija
Opšta morfologija krvnih ćelija u perifernoj krvi, brojanje ćelija
1. Automatizacija u hematologiji
Određivanje broja leukocita, eritrocita i trombocita u krvi na hematološkom brojaču, manuelno određivanje leukocita i trombocita, izračunavanje apsolutnih vrednosti, koncentracija hemoglobina, eritrocitni indeksi; principi 3-diff i 5-diff tehnologije hematoloških brojača, određivanje leukocitarne formule 3- i 5-diff tehnologijom, kriterijumi za mikroskopsku evaluaciju razmaza periferne krvi; referentni intervali za hematološke parametre, kontrola kvaliteta na hematološkim brojačima i Bull-ova analiza; manuelno i automatsko određivanje broja retikulocita; interpretacija rezultata automatskog i manuelnog određivanja broja i morfologije krvnih ćelija, preporučeni postupci obrade abnormalnog uzorka i izdavanje rezultata, korelacija rezultata sa razmazom periferne krvi i kliničkom slikom.
2. Analiza razmaza periferne krvi
Izrada razmaza periferne krvi, standardna i specijalna bojenja krvnog razmaza, mikroskopska evaluacija normalnog i abnormalnog krvnog razmaza (morfologija eritrocita, leukocita i trombocita), artefakti u analizi morfologije leukocita, eritrocita i trombocita, interpretacija rezultata u korelaciji sa rezultatima na hematološkom brojaču.
B. Specijalizovani laboratorijski testovi u hematologiji sa osnovama imunohematologije
Morfologija krvnih ćelija u kostnoj srži i hematopoeza, maturacija eritrocita, leukocita i trombocita u kostnoj srži, citokini kao regulatorni faktori eritropoeze, ispitivanje karakteristika i abnormalnosti krvnih ćelija flow-citometrijom, tipizacija T i B limfocita, trombocitna antitela, tipizacija leukocitnih i tkivnih antigena, ispitivanje ćelijskih markera primenom monoklonskih antitela, imunofluorescentne metode.
1. Poremećaji leukocita
Morfološka, citohemijska, imunocitohemijska, molekularna i citogenetska ispitivanja u diferencijalnoj dijagnozi akutnih i hroničnih leukemija, limfoma, mijeloproliferativnih i mijelodisplastičnih oboljenja. Rutinska flow-citometrijska evaluacija leukocita (površinski i intracelularni markeri), principi flow-citometrijske analize subklasa limfocita, interpretacija rezultata flow-citometrije u korelaciji sa citohemijskim i imunocitohemijskim ispitivanjima.
2. Poremećaji eritrocita
Patofiziologija i karakteristični laboratorijski nalazi u normocitnoj, mikrocitnoj i makrocitnoj anemiji, metabolizam gvožđa i laboratorijska dijagnostika statusa gvožđa u organizmu, nedostatak B12 i folne kiseline, sinteza i razgradnja hemoglobina, elektroforeza hemoglobina, hemoglobin S, hemoglobinopatije i talasemije, flow-citometrijska analiza fetalnog hemoglobina, patofiziologija i laboratorijska dijagnostika u intravaskularnoj i ekstravaskularnoj hemolizi, enzimi u eritrocitima, nasledna sferocitoza, porfirije, hemohromatoza.
3. Poremećaji trombocita
Patofiziologija trombocitopenije i trombocitoze u reaktivnim i malignim procesima, imuna trombocitopenija i trombotička trombocitopenijska purpura, uloga trombocita u krvarenju i trombozi, klinički značaj i opšti principi ispitivanja funkcije trombocita, patofiziologija naslednih i stečenih poremećaja funkcije trombocita, agregacija trombocita i oslobađanje serotonina, laboratorijski testovi kod različitih tipova von Wilenbbrad-ove bolesti, poremećaji funkcije trombocita, antitrombocitna terapija, ispitivanje trombocitnih antitela flow-citometrijom.
C. Opšta hemostaza
Molekularne osnove koagulacije krvi, proces koagulacije krvi (spoljašnji, unutrašnji i zajednički put), uloga vitamina K, regulacija koagulacije, inhibitori koagulacije i patološki inhibitori koagulacije, fibrinoliza i inhibitori fibrinolize, poremećaji hemostaze, patofiziologija arterijske i venske tromboze, standardne procedure uzorkovanja krvi u hemostazi, uticaj načina uzorkovanja i hematokrita na antikoagulaciju uzorka za testove hemostaze, vrste grešaka, opšti principi screening koagulacionih testova (PT, aPTT, fibrinogen, TT) i testovi druge linije, dijagnostički testovi za otkrivanje krvarenja i tromboze, DIK.
D. Specijalizovani laboratorijski testovi u hemostazi
Automatizacija u laboratorijama za hemostazu - koagulometri. Dijagnostički algoritmi u ispitivanju poremećaja hemostaze, ispitivanje faktora koagulacije, laboratorijski testovi za identifikaciju lupus antikoagulansa i antifosfolipidnih antitela, uticaj cikulišućih antikoagulanasa i inhibitora trombina na koagulacione testove, principi molekularne analize FV Leiden, protrombina G20210A, i metilen-tetrahidro-folat-reduktaze (MTHFR), principi funkcionalnih i antigenskih testova za određivanje proteina iz antikoagulantnog i fibrinolitičkog sistema, testovi za ispitivanje hiperkoagulabilnosti, praćenje efekata antikoagulantne terapije, terapije heparinom i fibrinolitičke terapije, rezistencija na heparin i heparinom izazvana trombocitopenija, laboratorijska dijagnostika hemofilija, ispitivanje trombofilija. Kontrola kvaliteta u hemostazi.
E. Osnovi transfuziologije
Sakupljanje krvi, čuvanje krvi i krvnih derivata za transfuziju, priprema krvnih derivata, organizacija davanja krvi i krvnih derivata, tipovi krvnih grupa, ABO i Rh sistem, aglutinogen D, trombocitna i granulocitna antitela (aloantitela, autoantitela i isoantitela, lekovima izazvana antitela), vrste krvnih derivata i indikacije za njihovu primenu, komplikacije pri transfuziji, etiologija i postupak kod posttransfuzionih reakcija, primena plazmafereze.
Mikrobiologija - 30 časova = 5 ESPB
1. Opšti aspekti bakteriologije:
2. Dijagnostičke procedure:
3. Bakterije i virusi (bakterije i virusi kod bakterioloških i virusnih sindroma ili oboljenja, sa glavnim diferencijalnim razlikama);
4. Virusi:
5. Bakteriološki i virusni sindromi ili oboljenja: epidemiologija, glavni klinički znaci, osnova biološke dijagnoze, terapija.
6. Antitela i antiviralni agensi
Medicinska parazitologija (uključujući mikologiju)
1. Epidemiologija, glavni klinički znaci, osnova za biološku dijagnozu (opis parazita i gljivica bez biohemijskih karakteristika)
2. Uobičajene tehnike za identifikaciju parazita i gljivica
3. Imunološko i molekularno dijagnostikovanje parazitnih i mikoloških oboljenja.
Genetika - 30 časova = 5 ESPB
1. Citogenetika
2. Molekularna genetika
3. Reproduktivna medicina: analiza sperme; in vitro fertilizacija
Laboratorijski menadžment i osiguranje kvaliteta - 50 časova = 10 ESPB
1. Laboratorijska oragnizacija i menadžment kvalitetom: organizacija kliničko-biohemijske laboratorije, uključujući rutinski i hitnu laboratoriju; izbor radnih procedura, planiranje u laboratoriji, izbor opreme i metoda, poznavanje "cost benefit" analize, cena koštanja testa; reagensi i aparati, izbor, izvori snabdevanja, tehnike procene kvaliteta opreme i reagenasa; godišnji planovi potreba laboratorije; izveštavanje o obimu posla.
2. Izveštaji laboratorijskih analiza;
3. Procena kvaliteta u laboratoriji; Uvođenje kontrole kvaliteta rada, praćenje i procena izvođenja iste;
4. Primena laboratorijske statistike (srednja vrednost, medijana, standardna devijacija, standardna greška, analiza varijanse, F-test, T-test i ne-parametarska statistika; Regresiona analiza; Metode poređenja; Određivanje referentnih vrednosti; izbor uzorka, veličina uzorka, statistička analiza; parametarske i ne-parametarske metode;
5. Poboljšanje produktivnosti i efikasnosti u laboratoriji.
6. Upravljanje laboratorijskom tehnologijom.
7. Primena standarda i normativa u laboratoriji.
8. Upravljanje Point-of-Care ispitivanjima.
9. Sprovođenje zaštite na radu u laboratoriji od hemijskih, fizičkih i bioloških hazarda.
10. Upravljanje podacima: medicinska informatika, prosleđivanje podataka, telekomunikacije, prezentacija i rukovanje laboratorijskim podacima (izbor jedinica, izgled i sadržaj izveštaja).
11. Strategija efikasnosti laboratorijskog ispitivanja: dijagnostička osetljivost, specifičnost i efikasnost testova, ROC kriva; Medicina zasnovana na dokazima i dijagnostički proces.
12. Identifikacija pitanja: uloga laboratorijskog ispitivanja u unapređenju zdravstvenog ishoda u pacijenta. Odnos između testa i ishoda. Merenje ishoda. Plan ispitivanja i kvalitet dokaza.
13. Pretraživanje literature i relevantnih baza podataka. Analiza i prezentacija podataka. Sistematični pregledni članci u laboratorijskoj medicini: potencijalne mogućnosti, principi i teškoće.
14. Ekonomska procena dijagnostičkog testa. Od dokaza do protokola. Uloga kliničkog preispitivanja.
15. Stalno upoznavanje sa principima laboratorijske medicine zasnovane na dokazima i edukacija osoblja. Primena principa laboratorijske medicine zasnovane na dokazima u rutinskoj praksi.
16. Edukacija laboratorijskog osoblja i pisanje i održavanje procedura sistema kvaliteta.
17. Upoznavanje sa načinima kontinuirane medicinske edukacije (učestvovanje na seminarima, stručnim i naučnim sastancima, diskusija sa kolegama, prezentacija rezultata rada, praćenje stručne literature).
18. Osnovno poznavanje kliničke epidemiologije.
19. Primena zakonske i etičke regulative: sprovođenje u laboratoriji, etički aspekti i konvencije pri izradi, interpretaciji, izveštavanju i korišćenju medicinsko-laboratorijskih podataka.
20. Poznavanje ISO standarda i principa: serija ISO 9000; ISO 17025; ISO 15189;
21. Akreditacija laboratorije: uvođenje u laboratoriju, održavanje sistema menadžmenta kvalitetom.
Specijalistički staž - 35 meseci
Specijalistički staž se obavlja u laboratorijama u referentnim ustanovama pod rukovodstvom imenovanih mentora, a u saradnji sa kliničkim timovima i drugim kontaktima sa korisnicima laboratorijskih usluga, učestvovanjem na kliničkim seminarima i diskusijama o kliničkim slučajevima.
Medicinska biohemija - 20 meseci = 90 ESPB
A. Aparati i instrumenti
Specijalizant mora da ovlada radom i primenom sledećih aparata po kategorijama važnosti A, B ili C: A - obavezno za sve specijalizante, B i C - izborni sadržaji prema zahtevu kandidata i ustanove iz koje dolazi
1. Automatske pipete i pipetori (A)
2. Opšta laboratorijska oprema: centrifuge, vodena kupatila, vage, mikroskopi, pH metri (A)
3. Aparati za pripremu vode; dejonizatori, reverzna osmoza; metode za proveru kvaliteta vode (A)
4. Spektrofotometri, reflektrometri i nefelometri (A)
5. Flem fotometri (emisiona i atomska apsorpcija (A)
6. Jon selektivni analizatori: elektroliti i druge primene (A)
7. Gasni analizatori (A)
8. Aparati za elektroforezu i denzitometri (A)
9. Automatski i semi-automatski analizatori za kliničku hemiju, hematologiju, hemostazu i različite imunološke tehnike (npr. Hemiluminiscencija, fluorescentna polarizacija itd.), tipa: diskrektni, centrifugalni, radnom access i batch; sa kasetama i film analizatori (A).
10. PCR cikleri i druge amplifikacione tehnike (A)
11. Osmometri (A)
12. Fluorometri (A)
13. HPLC (A)
14. Mali aparati za dislocirane laboratorije i "point-of-care" ispitivanja (A)
15. Gasni hromatografi (B)
16. Scintilacioni brojači (B)
17. Infra-crveni spektrometar (B)
18. Aparatura za izoelektrično fokusiranje (B)
19. Ultracentrifuge (C) 20. Maseni spektrometar (C)
21. Biosenzori (C)
22. Flow-citometri (C)
23. Amino-analizatori (C)
24. Elektronska spin rezonanca (C)
25. Nuklearna magnetna rezonanca (C)
B. Znanja i veštine u oblasti medicinske biohemije - analitičke metode
Program se realizuje u zdravstvenim laboratorijama odgovarajućeg nivoa - značajnost realizacije označena je stepenom A, B ili C: A - obavezno za sve specijalizante, B i C - izborni sadržaji prema zahtevu kandidata i ustanove iz koje dolazi
Diabetes mellitus
Glukoza, HbA1c, fruktozamin (A), C-peptid (B), glukagon i somatostatin (C), Ketoni u krvi i urinu (A)
Lipidi i lipoproteini
Holesterol, trigliceridi, HDL-holesterol, LDL-holesterol, apolipoprotein A i B, apo E i receptori (A), Lipoprotein (a), lectitin:holesterol aciltransferaza (LCAT) (B), Elektroforeza lipoproteina (C)
Proteini i aminokiseline
Ukupni proteini u serumu i urinu, albumin, elektroforeza; monoklonske gamapatije; imunoglubulini (IgG, IgA, IgM), komplement, urinarni mikroalbumin, C-reaktivni protein (A), Specifični proteini: prostata specifični antigen (PSA), karcinoembriogeni antigen (CEA), alfa-fetoprotein (AFP), horioni gonadotropin (CG) (A), Alfa-1-antitripsin; fibrinogen; krioglobulini; haptoglobin; transferin; imunoglobulin IgE, alergen specifični IgE, hepatitis A, B i C serologija (B), Hemopoeksin; beta-2-mikroglobulin, imunoglobulin IgD; cirkulišući imuni kompleksi (C), Skrining aminokiselina: hromatografija; cistein/ cistin; homocistein; fenilalanion/ tirozin, (PKU) (C); Hidroksiporlin; aminoacidemija račvastih aminokiselina (C)
Nukleinske kiseline i purini
Mokraćna kiselina
Porfirini i pigmenti hema
Porfirini (kvalitativno) (A), Porfirini (kvantitativno); porfobilinogen; delta-aminolevulinska kiselina (B)
Biogeni amini
Metanefrini, kateholamini, VMA (A)
Voda i elektroliti
Elektroliti: natrijum, kalijum, hlorid, bikarbonat, ukupni i jonizovani kalcijum, fosfor (neorganski), magnezijum (A), Osmolalitet (A); Merenje intraćelijskih elektrolita (C)
Acidobazna-regulacija
Parametri acido-bazne regulacije (A): gasovi u krvi i pH; karboksihemoglobin (CO), MetHb, zasićenje O2 (A); Laktat (A)
Gvožđe i hemoglobin
Gvožđe u serumu, kapacitet vezivanja, zasićenje gvožđem, transferin, feritin (A); Hemoglobini: sulfhemoglobin, tehnike razdvajanja hemoglobina, molekularna dijagnoza (A)
Vitamini i elementi u tragu
B12, folat, Schillingov test (A); Askorbinska kiselina (B); Piridoksin (B6), vitamin A, karoten, vitamin K (B); Bakar, cink (B); Holekalciferol / vit. D i metaboliti (C)
Imuni sistem
Imunoglobulini IgA, IgG, IgM (A); Bence-Jones proteinurija, krioglobulini (A); Imunoglobulin IgD, IgE, alergen specifični IgE, RAST ispitivanje (B); CD4/ CD8 ćelije (B); Sistem komplementa (B); HLA sistem (C); Kvantifikacija IgG podgrupa (C); Monoklonska antitela (A)
Enzimi
Alkalna fosfataza, amilaza, kreatin kinaza, gama-glutamil-transferaza, laktat dehidrogenaza, lipaza, protrombin (vreme koagulacije), aminotransferaze (ALT i AST) (A); Acetilholinesteraza; angiotenzin konverting enzim (ACE); pseudoholinesteraza; 5,-nukleotidaza; glukoza-6-fosfat dehidrogenaza; i drugi eritrocitni enzimi; CK izoforme; imunoreaktivni tripsinogen; himotripisin; izoenzimi amilaze; maktoamilaza; izoenzimi (LDK, CK, ALP) (B); Aldolaza; Heksozaminidaza (Tay Sachs); sfingomijelaza (Niemann Pick); Fenotipizacija pseudoholinesteraze; piruvat kinaza, itd. (C)
Likvor
Glukoza, protein, oligoklonalne trake, specifični imunoglobulini, enzimi, IgG/albumin odnos (A)
Gastrointestinalni trakt i pankreas
Pankreasni enzimi (amilaza, lipaza) (A); Imunoreaktivni tripsin (B); Gastrointestinalni hormoni (B); Analiza fecesa (B); Karcinoembriogeni antigen (B); Analiza želudačnog sadržaja (C); Piruvat (A)
Jetra
Bilirubin - ukupni, konjugovani (direktni), mikro (pedijatrijski) (A); Enzimi (AST, ALT, AP, GGT) (A); 5-nukleotidaza, laktat dehidrogenaza (B); Serumski proteini, alfa-protein, imunoglobulini (A); Protrombin i vitamin K (B); Žučne kiseline (B); Amonijak (B); Lecitin holesterol: acil transferaza; lipoprotein X (C)
Bubreg i urinarni trakt
Analiza urina - kvalitativno i kvantitativno (A); Ketonska tela (u krvi i urinu) (A); Proteinurija (A); Urinarni lizozim (C); Kreatinin i urea u krvi (A); Merenje brzine glomerularne filtracije (A); Klirens kreatinina (A); Koncentracioni testovi (A); Hromatografija aminokiselina (cistein/ cistin; homocistein; fenilalanin/ tirozin, (PKU) (B); Analiza bubrežnog kamenca (A); Beta-2-mikroglobulin (B); Enzimi u urinu (C)
Srčani markeri
CK-MB, CK-izoforme, troponin, mioglobin, homocistein (A)
Mišićno-skeletni i reumatski poremećaji
Hematološki, mikrobiološki ili serološki laboratorijski testovi (B); Serumski kalcijum, fosfor, serumski enzimi, mokraćna kiselina (A); Antinuklearna i srodna antitela, imuno kompleksi, ispitivanje sinovijalne tečnosti (B)
Oboljenja kostiju
Kalcijum, magnezijum, neorganski fosfat u serumu i urinu (A); Paratireoidni hormon, kalcitonin i vitamin D (A); Osteokalacin i piridinolin kroslinks (B)
Hormoni
hCG (test na trudnoću), kvantitativni hCG, tiroksin (T4) i slobodni tiroksin, tirotropin (TSH), trijodtironin (ukupni T3) i slobodni T3, kortizol (u plazmi i urinu) estradiol, testosteron, dehidroepiandrosteron sulfat (DHEA-S), progesteron, folikulostimulirajući hormon (FSH), luteinizirajući hormon (LH), prolaktin (PRL), hormon rasta (hGH), insulin (A); 17-hidroksiprogesteron; 11-deoksikortizol; kortikotropin (ACTH): aldosteron; gastrin; renin; C-peptid; glukagon; paratirodini hormon (PTH); SHBG; androstenedion; nekonjugovani estriol (B); Tiroglobulin; cAMP; reversni T3, cGMP, kalcitonin; kortikotropin rilizing hormone (CRH-CRF); prostaglandini; endorfini; estrogenski i progesteronski receptori; somatostatini; somatomedini; atrijalni natriuretski peptid; antitela za TSH receptor; antitela pankreasnih ostrvaca; antidiuretični hormon (ADH); metapironski supresioni test; bioraspoloživost testosterona (C)
Amnionska tečnost
Bilirubin, alfa-fetoprotein, Lecitin/ sfingomijelin odnos; test fetalne zrelosti pluća (B)
Nivo lekova u krvi (TDM)
Acetaaminofen, aminoglukozidi, fenobarbital, fenitoin, salicilati, karbamazepin, etanol, prokainamid i NAPA, digoksin, litijum, valproična kiselina, ciklosporin, takrolimus (A); Potencijalni uticaj lekova na interpretaciju rezultata analiza (A); Kvalitativno i kvantitativno dokazivanje trovanja lekovima uzimanje droga (B); Otkrivanje trovanja metanolom, etilen glikolom, olovom, ugljen monoksidom (A); organosfornim jedinjenjima (holinesteraza) (B).
Tumorski markeri
Enzimi kao tumorski markeri: kisela fosfataza, alkalna fosfataza, LDH, drugi enzimi (C); Drugi tumorski markeri; CEA, AFP, hCG, PSA, CA 19-9, CA 125, CA 15-3, NSE, tiroglobulin, drugi antigeni (A i B); Kisela fosfataza (C)
Molekularno-biološka ispitivanja
Principi PCR, Northern, Southern, Western blotovi; ispitivanje najčešćih oboljenja (HFE, CF)
Funkcionalni testovi
Druga određivanja
Hloridi (znoj) (B); Oksalat (B); Šećeri u urinu (galaktoza, latoza); hromatografija urina (B); Hondroitin sulfat (C); Kreatin (C)
Hematologija - 6 meseci = 28 ESPB
Uzorkovanje u hematologiji i hemostazi, mikroskopsko određivanje leukocita i trombocita, određivanje hemoglobina, principi rada hematoloških brojača, određivanje krvne slike na hematološkom brojaču, interpretacija rezultata, utvrđivanje pseudotrombocitopenije, izrada krvnog razmaza i određivanje leukocitarne formule, određivanje celularnosti kostne srži, specijalna citohemijska bojenja razmaza kostne srži za prepoznavanje tipova ćelija (PAS bojenje, Sudan-black bojenje, peroksidaza i esteraza bojenje, kisela fosfataza bojenje, alkalna fosfataza bojenje, bojenje sideroblasta), korelacija nalaza razmaza periferne krvi sa morfologijom razmaza kostne srži, određivanje retikulocita, određivanje sedimentacije eritrocita, ispitivanje funkcije trombocita, agregacija trombocita, određivanje trombocitnog faktora 4, beta-tromboglobulina, serotonina; sprovođenje kontrole kvaliteta na hematološkom brojaču.
Određivanje protrombinskog vremena, aktiviranog parcijalnog tromboplastinskog vremena i trombinskog vremena; određivanje fibrinogena, određivanje faktora koagulacije, određivanje proteina C, APC rezistencije, proteina S, antitrombina III, plazminogena, FDP, D-dimera, lupus antikoagulansa, antifosfolipidnih antitela, heparina; interpretacija rezultata; sprovođenje kontrole kvaliteta na koagulometru.
Sakupljanje i čuvanje uzoraka krvi za serološka ispitivanja, opšti principi seroloških tehnika, tehnike određivanja krvnih grupa, direktni i indirektni antiglobulinski test, kontrola kvaliteta antiglobulinskih reagenasa, imunofluorescentni antiglobulinski test.
Mikrobiologija - 4 meseca = 18 ESPB
1. Opšti aspekti bakteriologije: biološki uzorci kod infektivnih oboljenja; definicija infekcije i infektivnih oboljenja: prirodni bakteriološki ekosistem; patogenost bakterija i virusa, disfunkcija; opšta epidemiologija infekcije i infektivnih oboljenja.
2. Dijagnostičke procedure: izbor i uzimanje uzorka (krv, urin, sputum, feces, drugo); obrada uzoraka: razmaz, bojenje, kulture uključujući ćelijsku kulturu, osetljivost ispitivanja, detekcija antigena; uobičajene tehnike za identifikaciju mikroba i virusa (glavne diferencijalne karakteristike); molekularno biološke tehnike za karakterizaciju mikroba i virusnih agenasa; bakteriološka i viralna serologija
3. Bakterije i virusi (bakterije i virusi kod bakterioloških i virusnihn sindroma ili oboljenja, sa glavnim diferencijalnim razlikama); Bakterije: Neisseria gonorrhoeaa i N. Meniningitidis, Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes, Escheriachia coli, Salmnonella, Shigella i druge Enterobakterije; Vibro cholerae, Pseudomonas aeruginosa, Haemophilus influence, Clostridum perfrigens, C. Tetani, Bacteroidoides spp, Listeria monocytogenes, Legionella, Mycobacterium tuberculosis i druge, Treponema pallidum, Chlamydiae, Mycoplasma, itd,;
4. Virusi: herpes (herpes simplex, herpes varicelle, cytomegalovirus, Epstein Barr virus); hepatitis A, B, C, D, E: humani imunodeficijentni virus; enterovirusi (poliovirus); rubela, zauške; boginje, coronavirus, adenovirus, rotavirus, papilomavirus, besnilo, itd,
5. Bakteriološki i virusni sindromi ili oboljenja: epidemiologija, glavni klinički znaci, osnova biološke dijagnoze, terapija.
6. Antitela i antiviralni agensi
Medicinska parazitologija (uključujući mikologiju)
1. Epidemiologija, glavni klinički znaci, osnova za biološku dijagnozu (opis parazita i gljivica bez biohemijskih karakteristika), tretman: amebe, malarija, toksoplazmoza, intestinalne, hepatične i urinarne helminitijaze, gljivične infekcije (Candida albicans), infekcije aspergilusom, dermatofitne infekcije, lajšmanioze, ehinokous, pneumocistoze;
2. Uobičajene tehnike za identifikaciju parazita i gljivica
3. Imunološko i molekularno dijagnostikovanje parazitnih i mikoloških oboljenja.
Genetika- 2 meseca = 9 ESPB
1. Citogenetika
2. Molekularna genetika
3. Reproduktivna medicina: analiza sperme; in vitro fertilizacija
Laboratorijski menadžment i osiguranje kvaliteta - 3 meseca = 15 ESPB
1. Uspostavljanje modela organizacije laboratorije.
2. Metode i modeli izračunavanje laboratorijske produktivnosti osoblja.
3. Izračunavanje cene koštanja analize. Izrada komunikacionih obrazaca - načini prezentacije. Model izbora laboratorijskog testa;
4. Formulacija pitanja prema P (P)ICO strategiji i izbor dizajna ispitivanja koji na najbolji način daje odgovor na ova pitanja.
5. Kritička procena dijagnostičkih ispitivanja uz korišćenje standardizovane liste za proveru.
6. Izračunavanje različitih parametara dijagnostičke tačnosti i njihova interpretacija.
7. Kritička procena sistematičkih preglednih članaka.
8. Kritička procena laboratorijskih vodiča.
9. Izbor i primena standarda u laboratoriji.
10. Izrada dokumenata sistema kvaliteta - uputstvo, procedura, zapis.
(36 meseci)
Prohodnost imaju:
dipl. farmaceuti, dipl. farmaceut-medicinski biohemičari, dipl. studenti PMF-a dipl. hemičari i dipl. fiziko-hemičari, inženjeri tehnologije, inženjeri poljoprivrede, dipl. biolozi, tj. svi kojima je odobrena specijalizacija od strane Ministarstva Zdravlja RS.
Koncepcija:
Specijalizacija iz toksikološke hemije izvodi se u toku tri godine, odnosno 36 meseci i obuhvata teorijsku nastavu, specijalistički staž i izradu i odbranu eksperimentalnog specijalističkog rada.
Cilj:
Teorijskom i/ ili praktičnom nastavom (tokom devet meseci) kandidat stiče šira znanja i veštine iz Opšte toksikologije i Toksikološke hemije kao i najznačajnijih oblasti toksikologije: profesionalne, sudske, kliničke i ekotoksikologije. Stručnu obuku stiče kroz praksu (24 meseca).
Ishod:
Mogućnost kvalifikovanog rada u različitim oblastima toksikologije.
PLAN TEORIJSKE I PRAKTIČNE NASTAVE
Trajanje specijalizacije 36 meseci/180 ESPB | |||
| 9 meseci | 24 meseca | 3 meseca |
PREDMET | ESPB | Br. meseci/ESPB | Br. meseci/ESPB |
TEORIJSKA NASTAVA - 9 meseci | |||
Statistika | 5 |
|
|
Instrumentalne metode | 8 |
|
|
Patofiziologija | 10 |
|
|
Opšta toksikologija | 5 |
|
|
Toksikološka hemija - specijalni deo | 15 |
|
|
Profesionalna toksikologija | 4 |
|
|
Ekotoksikologija | 4 |
|
|
Sudska medicina | 4 |
|
|
Klinička toksikologija | 4 |
|
|
Seminarski rad | 1 |
|
|
Odabrana poglavlja fiziologije i imunologije | 7 |
|
|
PRAKSA - 24 meseca | |||
Ekotoksikologija |
| 6/30 |
|
Profesionalna toksikologija |
| 6/25 |
|
Sudska toksikologija |
| 6/25 |
|
Klinička toksikologija |
| 6/25 |
|
IZRADA SPECIJALISTIŠKOG RADA - 3 meseca | |||
Specijalistički rad |
|
| 3/15 |
Broj ESPB | 60 | 105 | 15 |
Ukupno ESPB | 180 | ||
Vrednost 1 ESPB | 1 ESPB teorijske nastave = 4 časa | ||
PROGRAM TEORIJSKE NASTAVE
1. Statistika (20 časova)
Evaluacija analitičkih metoda. Određivanje nepreciznosti. Određivanje netačnosti. Limit detekcije. Linearnost. Procena interferencija. Poređenje metoda. Metoda standardnog dodatka. Ciljevi analitičkog kvaliteta. Merna nesigurnost.
Osiguranje kvaliteta i kontrola kvaliteta. Osnovne operacije u statističkom sistemu kvaliteta. Kontrolna pravila. Spoljašnja kontrola kvaliteta.
2. Instrumentalne metode (32 časa)
Infracrvena spektrofotometrija (IR), masena spektroskopija (MS), nuklearna magnetna rezonanca (NMR), atomska apsorpciona spektrometrija (AAS), atomska emisiona spektrometrija (AES), gasna hromatografija (GC), tečna hromatografija (HPLC), gasna hromatografija sa masenom detekcijom (GC-MS), tečna hromatografija sa masenom detekcijom (HPLC-MS), odabrane elektrohemijske metode, odabrane imunološke tehnike.
3. Patofiziologija (40 časova)
Dejstvo bioloških i etioloških faktora. Zapaljenje. Maligna transformacija i rast. Poremećaji prometa vode i elektrolita. Poremećaji metabolizma organskih materija. Poremećaji acido-bazne ravnoteže. Poremećaji funkcije kardiovaskularnog sistema. Poremećaji disanja. Poremećaji bubrežnih funkcija. Poremećaji funkcija CNS-a. Poremećaji neurovegetativne regulacije. Poremećaji funkcije endokrinih žlezda i neuroendokrine regulacije. Poremećaji digestivnog trakta i jetre. Poremećaji sastava i funkcije krvi.
4. Opšta toksikologija (20 časova)
Multidisciplinarnost toksikologije. Kriterijumi i faktori toksičnosti. Odnos doza-odgovor. Testovi toksičnosti. Putevi unošenja otrova u organizam, distribucija, metabolizam, eliminacija, kumulacija otrova, interakcije otrova. Toksikokinetički modeli. Mehanizmi toksičnog dejstva. Dejstvo otrova na organizam. Mutagenost, karcinogenost i teratogenost. Osnovni principi terapije trovanja i antidoti. Principi procene rizika na zdravlje ljudi. Regulativa otrova.
5. Toksikološka hemija - specijalni deo (60 časova)
Organizacija i uloga toksikološko-hemijske laboratorije. Dobra laboratorijska praksa. Uzorci i uzorkovanje materijala za toksikološko-hemijsku analizu: vazduh, voda, zemljište, biološki materijal (krv, urin, želudačni sadržaj, organi i tkiva, hrana i drugi materijal). Raspodela materijala za sistematsko istraživanje otrova. Metode izolovanja otrova iz toksikološkog materijala (destilacije, mikrodifuzije, ekstrakcije, mineralizacije). Skrining postupci. Kvalitativne i kvantitativne analize. Validacija metode. Međulaboratorijska kontrola. Tumačenje i izdavanje rezultata.
Gasoviti otrovi: ugljenmonoksid, ugljendioksid, sumporvodonik, sumpordioksid, azotovi oksidi, fluor, hlor, fozgen, iperit, brom, jod, arsenovodonik, fosforvodonik. Lako isparljivi otrovi: cijanovodonična kiselina i cijanidi, izocijanati, nitrili, organski rastvarači: etil alkohol, metil alkohol, glikoli, benzen, ugljentetrahlorid, hloroform, trihloretilen, ugljendisulfid, fenol, anilin, nitrobenzen, aromatična amino i nitro jedinjenja i dr. Mineralni otrovi: arsen, antimon, živa, olovo, bizmut, bakar, cink, barijum, hrom, mangan, kadmijum, talijum, hlorati, nitriti, fluoridi, alkalije, kiseline. Osnovi radiotoksikologije. Prirodni otrovi: alkaloidi, heterozidi i drugi biljni otrovi, mikotoksini, zootoksini, otrovi pečuraka. Sredstva koja izazivaju zavisnost. Pesticidi: insekticidi (organohlorni, organofosforni, karbamati, piretroidi), fungicidi, repelenti, hemosterilizanti, atraktanti, herbicidi, rodenticidi. Najznačajniji lekovi uzročnici trovanja (benzodiazepini, triciklični antidepresivi, fenotiazini, b-blokatori, salicilati, barbiturati i dr.). Perzistentni organski zagađivači. Plastične mase. Bojni otrovi.
6. Profesionalna toksikologija (16 časova)
Ambijentalni i biološki monitoring. Maksimalno dozvoljene koncentracije (MDK vrednosti) za vazduh i biološki materijal, kao i ostali parametri od značaja za procenu izloženosti. Selektivni i neselektivni testovi ekspozicije. Biotoksikološki parametri u proceni skorašnje ili dugotrajne ekspozicije. Najznačajniji uzročnici profesionalnih trovanja: gasovi, organski rastvarači, metali, pesticidi. Epidemiološke studije. Zakonski propisi.
7. Ekotoksikologija (16 časova)
Najznačajniji zagađivači u životnoj sredini (njihova distribucija i transfer kroz vazduh, vodu i zemlju). Odgovor jedinke, populacije, zajednice i ekosistema na zagađujuću supstancu/ e (molekularni, fiziološki i bihevioralni nivo), pokazatelji uticaja zagađenja na zdravlje ljudi (voda, vazduh, hrana, lanci ishrane). Testovi toksičnosti, biomonitoring, biomarkeri hazarda u životnoj sredini. Osnove procena rizika. Upravljanje toksičnim supstancama i otpadom. Legislativa.
8. Sudska toksikologija (16 časova)
Uzorci za sudsko-toksikološku analizu (krv, urin, organi, tečnost staklastog tela oka, itd.). Metode pripreme materijala, sistematski tok analize. Skrining metode. Kvalitativna i kvantitativna analiza. Superanaliza. Tumačenje rezultata. Izveštaj sudsko-toksikološke analize. Sudsko veštačenje. Najčešći uzročnici letalnog ishoda.
9. Klinička toksikologija (16 časova)
Uloga, značaj i organizacija kliničko-toksikološke laboratorije i Centara za kontrolu trovanja. Uzorci i uzorkovanje. Metode pripreme. Skrining procedure. Kvalitativne i kvantitativne analize u kliničko-toksikološkoj laboratoriji. Dobra laboratorijska praksa. Interpretacija rezultata. Najznačajniji uzročnici urgentnih trovanja. Opšti principi kliničke toksikologije: klinička slika i lečenje najčešćih trovanja toksičnim agensima, antidoti.
10. Odabrana poglavlja fiziologije i imunologije (28 časova)
(samo za zdravstvene saradnike)
Fiziologija membrane, nerva i mišića. Krv, cirkulacija, kardiovaskularni regulatorni mehanizmi. Respiracija i regulacija disanja. Fiziologija gastrointestinalnog trakta. Funkcija jetre. Funkcija ekskretornog sistema. Fiziologija kože. Endokrini sistem i reprodukcija. Nespecifični i specifični imunitet - mehanizmi. Imunološki mehanizmi oštećenja tkiva.
U okviru specijalizacije kandidat je obavezan da u toku prvih 9 meseci položi kolokvijum iz Opšte toksikologije i 4 kolokvijuma iz Toksikološke hemije - specijalni deo, izradi i odbrani seminarski rad i pre izrade specijalističkog rada položi sve ispite predviđene planom i programom specijalizacije iz Toksikološke hemije.
11. Specijalistički staž
Specijalistički staž (24 meseca) se obavlja u zdravstvenim ustanovama ili laboratorijama koje ispunjavaju uslove kao nastavne baze za obavljanje staža iz specijalizacije iz toksikološke hemije.
12. Specijalistički rad
Eksperimentalni specijalistički rad je u pisanoj formi i brani se pred Komisijom za odbranu specijalističkog rada.
(36 meseci)
Prohodnost: Prohodnost za specijalizaciju imaju sledeći kandidati: diplomirani farmaceuti, diplomirani farmaceuti-medicinski biohemičari, diplomirani hemičari, diplomirani fiziko-hemičari, inžinjeri tehnologije, kao i inžinjeri poljoprivrede. Kandidati moraju imati odobrenje za specijalzaciju od strane Ministarstva Zdravlja Republike Srbije.
Koncept: Specijalizacija iz Sanitarne hemije izvodi se u toku 3 godine odnosno 36 meseci i obuhvata teorijsku nastavu, specijalistički staž i izradu i odbranu eksperimentalnog specijalističkog rada.
Teorijska nastava se izvodi u toku 9 meseci, specijalistički staž u toku 24 meseca, a za izradu i odbranu eksperimentalnog specijalističkog rada je predviđeno 3 meseca.
Ukupan broj kredita na specijalizaciji je 180.
1 ESPB teorijske nastave je 4 časa za sve predmete, osim za Opštu toksikologiju i Odabrana poglavlja fiziologije kod kojih je 1 ESPB teorijske nastave 6 časova.
1 ESPB prakse je 1 radna nedelja prakse sa punim radnim vremenom.
PLAN NASTAVE
PREDMET | 9 meseci teorijska nastava | 24 meseca specijalistički staž | 3 meseca izrada rada | |||
Broj časova | Broj ESPB | Broj meseci | Broj ESPB | Broj meseci | Broj ESPB | |
Statistika | 20 | 5 |
|
|
|
|
Instrumentalne metode | 32 | 8 |
|
|
|
|
Osnove mikrobiološkog ispitivanja namirnica i voda | 20 | 5 |
|
|
|
|
Opšta toksikoligija (samo za zdravstvene saradnike) | 12 | 2 |
|
|
|
|
Odabrana poglavlja fiziologije (samo za zdravstvene saradnike) | 12 | 2 |
|
|
|
|
Metode primenjene analitičke hemije (samo za diplomrane farmaceute, oba profila) | 16 | 4 |
|
|
|
|
Obrada podataka u hemiji hrane | 4 | 1 |
|
|
|
|
Kontrola zdravstvene ispravnosti namirnica | 40 | 10 |
|
|
|
|
Ispitivanje biološke vrednosti namirnica | 16 | 4 |
|
|
|
|
Biohemija namirnica sa osnovama dijetetike | 32 | 8 |
|
|
|
|
Opšte metode određivanja osnovnih sastojaka životnih namirnica | 32 | 8 |
|
|
|
|
Legislativa | 12 | 3 |
|
|
|
|
Fizičko-hemijske analize vode za piće | 16 | 4 |
|
|
|
|
PRAKSA |
|
|
|
|
|
|
Analiza životnih namirnica i predmeta opšte upotrebe |
|
| 12 | 52 |
|
|
Toksikologija životnih namirnica |
|
| 5 | 21 |
|
|
Instrumentalne metode |
|
| 3 | 14 |
|
|
Biohemija ishrane |
|
| 3 | 14 |
|
|
Osnovi mikrobiološkog ispitivanja namirnica i voda |
|
| 1 | 4 |
|
|
Izrada specijalističkog rada |
|
|
|
|
| 15 |
UKUPNO | 240 | 60 | 24 | 105 | 3 | 15 |
I PROGRAM TEORIJSKE NASTAVE
1. STATISTIKA (5 ESPB)
Evaluacija analitičkih metoda. Određivanje nepreciznosti. Određivanje netačnosti. Limit detekcije. Linearnost. Procena interferencija. Poređenje metoda. Metoda standardnog dodatka. Ciljevi analitičkog kvaliteta. Merna nesigurnost. Osiguranje kvaliteta i kontrola kvaliteta. Osnovne operacije u statističkom sistemu kvaliteta. Kontrolna pravila. Spoljašnja kontrola kvaliteta.
2. INSTRUMENTALNE METODE (8 ESPB)
Odabrane instrumentalne metode od značaja za hemiju hrane. Polarimetrija. Refraktometrija. Spektrofotometrija. AAS. Gasna hromatografija. TLC. HPLC. Gel filtraciona hromatografija. Elektroforeza. Western blot. ELISA
3. OSNOVE MIKROBIOLOŠKOG ISPITIVANJA NAMIRNICA I VODA (5 ESPB)
Nepatogeni i patogeni mikroorganizmi kao indikatori higijenske ispravnosti životnih namirnica. Uzorkovanje namirnica za bakteriološki pregled. Uzorkovanje vode za bakteriološki pregled. Značaj analize bakterija indikatora fekalnog zagađenja u vodi. Uzimanje, čuvanje i konzervisanje uzoraka namirnica i vode za piće za mikrobiološku analizu.
4. OPŠTA TOKSIKOLOGIJA (2 ESPB)
Definicija otrova i toksičnosti, pojam doze. Podela otrova. Fizičko-hemijske osobine otrova, putevi ulaza otrova u organizam, prenos, metabolizam, eliminacija i kumulacija otrova. Dejstvo otrova na organizam-toksični efekti (lokalno, sisitemsko) trovanje (akutno, subakutno, hronično). Dejstvo otrova na važnije organe i tkiva. Kancerogeno, mutageno, teratogeno dejstvo otrova, dejstvo na imuni sistem. Faktori koji utiču na dejstvo otrova. Simptomi trovanja, prva pomoć, antidoti.
Nastava iz predmeta Opšta toksikologija je predviđena isključivo za zdravstvene saradnike.
5. ODABRANA POGLAVLJA FIZIOLOGIJE (2 ESPB)
Funkcije nervnog i mišićnog sistema. Krv, osobine krvi, krvne ćelije i plazma. Cirkulacija, kardiovaskularni regulatorni mehanizmi. Respiracija, transport i razmena gasova, regulacija disanja. Digestija, razgradnja hrane, regulacija sekrecije i motiliteta digestivnog trakta, apsorpcija. Funkcija jetre. Funkcija ekskretornog sistema. Fiziologija kože. Funkcije endokrinog sistema.
Nastava iz predmeta Odabrana poglavlja fiziologije je predviđena isključivo za zdravstvene saradnike.
6. METODE PRIMENJENE ANALITIČKE HEMIJE (4 ESPB)
Operacije u analitičkoj hemiji. Volumetrijski i standardni rastvori u bromatološkim analizama. Identifikacione reakcije za pojedine jone od značaja za bromatološke analize. Separacione metode u kvalitativnoj i kvantitativnoj hemijskoj analizi. Klasične metode kvantitativne hemijske analize primenjene u analizi namirnica Obrada podataka, preciznost, tačnost, greške, provera tačnosti analize.
Nastava se izvodi samo za diplomirane farmaceute, oba profila
7. OBRADA PODATAKA U HEMIJI HRANE (1 ESPB)
Metode obrade podataka u hemiji hrane podrazumevaju izradu i odbranu seminarskog rada.
8. KONTROLA ZDRAVSTVENE ISPRAVNOSTI NAMIRNICA (10 ESPB)
Prirodno toksični sastojci u namirnicama. Aditivi, kontaminanti i rezidue lekova u namirnicama i procena njihovog dnevnog unosa. Kategorizacija aditiva prema funkcionalnim svojstvima. Praćenje unosa aditiva. Procena rizika upotrebe aditiva. Prihvatljiv dnevni unos. Arome. Pomoćna sredstva u proizvodnji namirnica. Enzimski preparati u proizvodnji hrane. Predmeti opšte upotrebe.
Promena namirnica tokom termičkog tretmana i interakcije koje postoje na relaciji nutriment-nutriment. Alergije izazvane hranom, averzije i netolerancije na pojedine nutrimente. Međunarodna procedura procene rizika, standardi i preporuke.
9. ISPITIVANJE BIOLOŠKE VREDNOSTI NAMIRNICA (4 ESPB)
Metode određivanja biološke vrednosti namirnica. Uticaj temperature, pH na hranljivu vrednost namirnica i promenu sadržaja nutrimenata. Klasifikacija namirnica po grupama. Metode obrade namirnica. Tretmani koji uključuju toplotu. Uticaj tretmana na pojedinačne sastojke namirnica. Interakcije između nutrimenta tokom stajanja i obrade Enzimsko i ne-enzimsko tamnjenje. Hemizam interakcija. Procena uticaja tretmana na nutrimente.
10. BIOHEMIJA NAMIRNICA SA OSNOVAMA DIJETETIKE (8 ESPB)
Bromatologija kao naučna oblast - veze sa drugim naučnim oblastima. Definicija hrane, namirnica i nutrimenata. Faktori koji utiču na izbor namirnica. Energetska vrednost namirnica. Osnovni hranljivi sastojci - energetska vrednost, hemijske osobine, osnovne uloge u organizmu, biološka vrednost. Nutrimenti sa zaštitnim delovanjem. Principi racionalne ishrane. Biološki aktivne nenutritivne komponente namirnica. Vrste namirnica prema ulozi u organizmu. Voda kao namirnica. Dijetetske namirnice. Interakcije nutrimenata u hrani, digestivnom traktu i organizmu. Interakcije hrane i lekova.
11. OPŠTE METODE ODREĐIVANJA OSNOVNIH SASTOJAKA ŽIVOTNIH NAMIRNICA (8 ESPB)
Metode u analitici životnih namirnica (standardne i specifične za pojedine vrste namirnica). Pravilno uzorkovanje namirnica i voda, principi određivanja pepela. Principi određivanja: aminokiselina, belančevina, masti, ugljenih hidrata, vitamina.
12. LEGISLATIVA (3 ESPB)
Međunarodni standardi u oblasti kvaliteta i bezbednosti hrane - Codex Alimentarius. Međunarodni sporazumi u oblasti bezbednosti i prometa hrane WTO, SPS, TBT i dr. Regulativa EU u oblasti hrane. Legislativa koja se odnosi na aditive (EU, SAD, RS). Domaća regulativa (zakoni, pravilnici, uredbe i dr) u oblasti hrane. Harmonizacija nacionalnih propisa sa regulativom EU. Sistem službene kontrole hrane (laboratorije, inspekcijska služba). Integrisani sistem lanca bezbednosti hrane "od njive do trpeze". Legislativa kao mehanizam upravljanja rizikom.
13. FIZIČKO-HEMIJSKE ANALIZE VODE ZA PIĆE (4 ESPB)
Uzimanje uzoraka vode. Sastav vode za piće. Epidemiološki značaj higijenske ispravnosti. Organoleptički pregled. Fizičke karakteristike. Gasovi u vodi. Parametri higijenske ispravnosti vode za piće. Radiološke osobine.
Pravilno uzorkovanje, čuvanje i konzervisanje vode za piće. Analize vode za piće prema Pravilniku o higijenskoj ispravnosti vode za piće.
II PRAKSA - Specijalistički staž (105 ESPB)
Specijalistički staž u trajanju od 24 meseca se obavlja u zdravstvenim ustanovama ili laboratorijama koje ispunjavaju uslove kao nastavne baze za obavljanje staža iz specijalizacije iz Sanitarne hemije, a pod mentorstvom specijaliste sanitarne hemije.
III IZRADA SPECIJALISTIČKOG RADA (15 ESPB)
Eksperimentalni specijalistički rad je u pisanoj formi i brani se pred Komisijom za odbranu specijalističkog rada.
Napomena: Kandidat je dužan da pre izrade specijalističkog rada položi sve ispite predviđene planom i programom specijalizacije iz Sanitarne hemije.
5. Ispitivanje i kontrola lekova
(36 meseci)
Prohodnost: Prohodnost za ovu zdravstvenu specijalizaciju iz Ispitivanja i kontrole lekova imaju kandidati - diplomirani farmeceuti kojima je odobrena specijalizacija od strane Ministarstva Zdravlja RS.
Koncepcija: Specijalizacija iz ispitivanja i kontrole lekova izvodi se u toku tri godine, odnosno 36 meseci i obuhvata teorijsku nastavu, specijalistički staž i izradu i odbranu eksperimentalnog specijalističkog rada.
PLAN TEORIJSKE I PRAKTIČNE NASTAVE
Trajanje specijalizacije 36 meseci/ESPB | |||
| 9 meseci | 24 meseca | 3 meseca |
| ESPB | Br. Meseci/ESPB | Br. meseci/ESPB |
PREDMET |
| ||
Statistika | 5 |
|
|
Instrumentalne metode | 11 |
|
|
Organska hemija | 5 |
|
|
Radiofarmacija | 4 |
|
|
Regulativa u kontroli lekova | 5 |
|
|
Farmaceutska hemija | 18 |
|
|
Farmaceutska analiza i kontrola lekova | 12 |
|
|
PRAKSA |
| ||
Hemijska kontrola lekova |
| 18/75 |
|
Farmakološko-toksikološka kontrola lekova |
| 4/20 |
|
Mikrobiološka kontrola lekova |
| 2/10 |
|
Izrada specijalističkog rada |
|
| 3/15 |
Broj ESPB | 60 | 105 | 15 |
ukupno ESPB | 180 |
Vrednost 1 ESPB | 1ESPB teorijske nastave = 4 časa |
PROGRAM TEORIJSKE NASTAVE
I SEMESTAR
1. Statistika (20 časova)
1. Evaluacija analitičkih metoda.
Određivanje nepreciznosti.
Određivanje netačnosti.
Limit detekcije.
Linearnost.
Procena interferencija.
Poređenje metoda.
Metoda standardnog dodatka.
Ciljevi analitičkog kvaliteta.
Merna nesigurnost.
2. Osiguranje kvaliteta i kontrola kvaliteta.
Osnovne operacije u statističkom sistemu kvaliteta.
Kontrolna pravila.
Spoljašnja kontrola kvaliteta.
2. Instrumentalne metode (44 časa)
Spektrofotometrijske metode
Molekulska (elektronska) apsorpciona spektrofotometrija
Infracrvena spektrofotometrija (IR)
Plamena fotometrija
Atomska apsorpciona spektrometrija (AAS)
Fluorimetrija
Masena spektrometrija
Nuklearna magnetna rezonanca (NMR)
Separacione metode
Adsorpciona hromatografija
Podeona hromatografija
Jonoizmenjivačka hromatografija
Gasna hromatografija
Tečna hromatografija (HPLC)
Elektroforeza i kapilarna elektroforeza
Elektrohemijske metode
Potenciometrija
Konduktometrija
3. Organska hemija (20 časova)
- Kiselinsko-bazne osobine organskih jedinjenja
- Stereoelektronski efekti u organskoj hemiji
- Reaktivnost nekih klasa organskih jedinjenja
- Odabrane spektroskopske metoder u karakterizaciji funkcionalnih grupa
4. Radiofarmacija (16 časova)
- Osnovni principi nuklearne fizike i nuklearne hemije
- Osobine i proizvodnja radioizotopa za primenu u nuklearnoj medicini
- Osobine i proizvodnja različitih vrsta radiofarmaceutika: metode obeležavanja radiofarmaceutika različitim gama i pozitronskim emiterima, hemija tehnecijuma i tehnecijumskih kompleksa i priprema kitova
- Kontrola kvaliteta radiofarmaceutika: radiohemijska, biološka i mikrobiološka ispitivanja, metode, radiofarmaceutici opisani u farmakopeji
- Priprema i kontrola kvaliteta radiofarmaceutika u nuklearno medicinskim centrima i zahtevi dobre radiofarmaceutske prakse
- Mere zaštite od jonizujućeg zračenja
- Zakonska regulativa u vezi radiofarmaceutika i zaštite od jonizujućeg zračenja
- primena radiofarmaceutika u nuklearnoj medicini: primena u dijagnostici sa posebnim osvrtom na PET radiofarmaceutike i primena u terapiji
5. Regulativa u kontroli lekova (20 časova)
Hemijska-farmaceutska-biološka (HFB) dokumentacija za registraciju lekova prema ICH regulativi
- DEO I C1 (Ekspertski izveštaj o HFB dokumentaciji)
- DEO II D (Kritička procena)
- DEO II B (Farmaceutsko-tehnološki proces)
- DEO II C (Kontrola polaznih sirovina i primarne ambalaže)
- DEO II D (Kontrolni testovi međuproizvoda)
- DEO II E (kontrolni testovi finalnog proizvoda)
- DEO II F (Ispitivanje stabilnosti)
Hemijsko-tehnološka-biološka dokumentacija za redovnu kontrolu leka
- Kriterijumi za izradu dokumentacije
- Osnovni sadržaji certifikata o ispravnosti leka za
a) Tablete
b) Kapsule
c) Supozitorije
d) Injekcioni rastvori i kapi za oči
e) Masti
f) Preparati u obliku suspenzija
g) Preparati u obliku rastvora
Osnovni propisi za primarnu ambalažu prema ICH regulativi
a) staklena ambalaža
b) plastična ambalaža
Osnovni propisi za skladištenje i čuvanje leka u roku trajanja
II SEMESTAR
1. Odbrana poglavlja Farmaceutske hemije (72 časa)
Opšti deo
- Funkcionalne grupe i reakcije biotransformacije lekova
- Selektivna toksičnost i mehanizmi delovanja lekova na molekularnom nivou
- Savremeni principi u razvoju i dizajniranju lekova
Hemoterapija
- Antibiotici i antimikrobni lekovi
- Antimikotici
- Antituberkulotici
- Antivirotici
- Antineoplastici
- Antiparazitici
Lekovi koji deluju na kardiovaskularni sistem
- Kardiotonični glikozidi
- Diuretici
- Antianginici
- Antiartmici
- ACE inhibitori i anatagonisti AT1 receptora
- Antagonisti kacijumovih kanala
- Centralni i periferni simpatolitici i vazodilatatori
- Antihiperlipoproteinemici i inhibitori biosinteze holesterola
- Antitrombotici, tombolitici i koagulansi
Lekovi koji deluju na neurotransmisiju i CNS
- Holinergici
- Adrenergici
- Lekovi koji deluju na serotoninsku neurotransmisiju
- Anksiolitici
- Antidepresivi
- Antipsihotici
- Antikonvulzivi
- Opioidni analgetici
- Antiparkinsonici
- Lokalni i opšti anestetici
Hormoni u supstitucionoj terapiji
- Peptidni hormoni, insulin i oralni antihipergilikemici
- Adrenokotikoidi
- Estrogeni, progestini, andorgeni, anabolici i antihormoni u terapiji
- Tireoidna funkcija i tireoidni lekovi
- Lekovi u homestazi kalcijuma
Lekovi koji deluju na imuni sistem
- Nesteroidni antiiflamatorni lekovi
- Antuihistaminici i drugi antialergici
- Antiulkusni lekovi
2. Farmaceutska analiza i kontrola lekova (48 časova)
Uvod u kontrolu lekova
- Prikaz metoda prema Ph.Eur.., USP i BP za kvalitativnu analizu
Instrumentalne metode za kvalitativnu analizu lekova
a) Separacione metode za kvalitativnu analizu lekova
b) Spektroskopske metode za kvalitativnu analizu lekova
- Kvalitativna analiza lekova prema Ph.Eur.., USP i BP
Indeks refrakcije
Specifični ugao skretanja
pH
viskozitet
saponifikacioni broj
jodni broj
retenciono vreme
Rf vrednost
Molarni ekstinkcioni koeficijent
Temperatura topljenja
Bojene reakcije farmaceutskih supstanci
- Prikaz metoda prema Ph.Eur.., USP i BP za kvantitativnu analizu
a) Spektrofotometrijske metode
b) Hromatografske metode
c) Titrimetrijske metode
- Kvantitativna analiza lekova prema Ph.Eur.., USP i BP
HPLC
GC
Denzitometrija (TLC)
UV/ VIS spektrofotometrija
Titrimetrijske metode
Validacija metoda za kvantitativnu analizu aktivne farmaceutske supstance
- Osnovni parametri za validaciju metoda prema Ph.Eur., USP i ICH regulativi
Validacija spektrofotometrijskih metoda
Validacija HPLC metoda
Validacija GC metoda
Provera pogodnosti sistema kod
HPLC metode
GC metode
Ispitivanje čistoće farmaceutskih supstanci
- Poreklo nečistoća u farmaceutskim supstancama
Sintetske nečistoće
Rezidue rastvarača
Voda
Metode za kvalitativnu analizu nečistoća
Metode za kvantitativnu analizu nečistoća
Ispitivanje stabilnosti farmaceutskih preparata
- Poreklo nečistoća u farmaceutskim preparatima
Degradacioni proizvodi
- Osnovni kriterijumi za procenu stabilnosti farmaceutskih preparata
- Uslovi za praćenje stabilnosti prema ICH regulativi
- Protokoli za praćenje stabilnosti prema ICH regulativi
3. Specijalistički staž
Specijalistički staž se obavlja u Laboratorijama za kontrolu lekova u toku 24 meseca pod mentorstvom Specijaliste iz ispitivanja i kontrole lekova.
4. Specijalistički rad
Specijalistički rad je u pisanoj formi i zasnovan je na eksperimentalnom delu rada koji se sastoji iz dva dela, eksperimentalnig hemijskog dela i farmakološkog dela.
(36 meseci)
Prohodnost imaju: diplomirani farmaceuti, diplomirani farmaceuti-medicinski biohemičari (po reformisanom studijskom programu: magistri farmacije i magistri farmacije-medicinski biohemičari) i doktori medicine.
Cilj specijalizacije
Da pruži kandidatu:
- Informaciju neophodnu za rekapitulaciju pojedinih oboljenja i razumevanje odgovarajućih terapijskih mogućnosti
- Savremene dokaze o efikasnosti i bezbednosti lekova kod pojedinih oboljenja
- Znanje potrebno za kritičko vrednovanje lekova
- Znanje potrebno za kritičku procenu znakova i simptoma predočenih od strane pacijenata u apoteci.
Ishod specijalizacije
Po okončanju kursa, od kandidata se očekuje da bude sposoban da:
- Razume i razlikuje patofiziologiju, kliničku sliku, klinički tok, prognozu i farmakološki i nefarmakološki tretman različitih oboljenja
- Uporedi odnos terapijska efikasnost/ potencijal izazivanja štete pojedinih lekova namenjenih za istu tegobu/ oboljenje
- Predoči pacijentima i zdravstvenim radnicima na dokazima zasnovanu informaciju odnosno savet o upotrebi lekova
Ostvarivanje programa:
I. Putem nastave kroz predmete:
- Farmakologija
- Farmakoterapija
- Patofiziologija
- Farmakokinetika
- Farmaceutska tehnologija sa biofarmacijom
II. Obavljanje praktičnog stručnog rada na fakultetu ili obaveznog staža u zdravstvenoj ustanovi
III. Samostalnim radom kandidata: izrada seminarskih radova, učešće u radionicama, rešavanje zadatih problema, analiza slučajeva iz prakse, korišćenje stručne literature i interneta, itd.
IV. Izradom specijalističkog rada
PLAN SPECIJALIZACIJE
Trajanje specijalizacije 36 meseci/ 180 ESPB | |||
| teorijska nastava | specijalistički staž | izrada rada |
Predmet | časovi/ESPB | meseci ili radne nedelje/ESPB | meseci/ESPB |
TEORIJSKA I PRAKTIČNA NASTAVA - 9 MESECI | |||
Farmakologija | 120 č/24 ESPB |
|
|
Farmakoterapija | 120 č/24 ESPB |
|
|
Patofiziologija | 30 č/6 ESPB |
|
|
Farmakokinetika | 20 č/4 ESPB |
|
|
Farmaceutska tehnologija sa biofarmacijom | 10 č/2 ESPB |
|
|
ukupno | 300 č/60 ESPB |
|
|
1 ESPB = 5 časova | |||
| teorijska nastava | specijalistički staž | izrada rada |
Predmet | časovi/ESPB | meseci ili radne nedelje/ESPB | meseci/ESPB |
Farmakologija |
| 6 n/6 ESPB |
|
Farmakoterapija - analiza slučajeva |
| 6 n/6 ESPB |
|
Patofiziologija |
| 3 rn/3 ESPB |
|
Kliničke discipline sa farmakoterapijom određenih bolesti |
| 18 m/70 ESPB |
|
Informaciona tehnologija u farmakoterapiji |
| 5 n/5 ESPB |
|
ukupno |
| 23 m/90 ESPB |
|
1 ESPB = 35 radnih sati ≈ 1 radna nedelja | |||
SPECIJALISTIČKI RAD - 4 MESECA |
|
| 4 m/30 ESPB |
ukupno ESPB | 60 | 90 | 30 |
Specijalizant je obavezan da nakon stažiranja položi kolokvijum iz određene oblasti stažiranja, čime stiče uslov za obavljanje narednog dela staža.
PROGRAM SPECIJALIZACIJE
Patofiziologija
Dejstvo bioloških i etioloških faktora. Zapaljenje. Maligna transformacija i rast. Poremećaji prometa vode i elektrolita. Poremećaji metabolizma organskih materija. Poremećaji acido-bazne ravnoteže. Poremećaji funkcije kardiovaskularnog sistema. Poremećaji disanja. Poremećaji bubrežnih funkcija. Poremećaji funkcija CNS-a. Poremećaji neurovegetativne regulacije. Poremećaji funkcije endokrinih žlezda i neuroendokrine regulacije. Poremećaji digestivnog trakta i jetre. Poremećaji sastava i funkcije krvi.
Farmakologija
Teorijska nastava:
Opšti principi i razvoj leka. Receptorski/ ćelijski/ molekulski nivo. Centralni nervni sistem. Periferni nervni sistem. Kardiovaskularni sistem. Imunofarmakologija. (zapaljenje/ autakoidi.) Endokrini sistem. Respiratorni sistem. Bubrezi/ voda i elektroliti. Krv. Gastrointestinalni sistem. Hemoterapija/ kancer. Koža. Vitamini.
Praktična nastava:
Opšti principi i razvoj leka. Receptorski/ ćelijski/ molekulski nivo. Centralni nervni sistem. Periferni nervni sistem. Kardiovaskularni sistem. Imunofarmakologija. (zapaljenje/ autakoidi.)
Farmakoterapija
Teorijska i praktična nastava (analiza slučajeva):
Nefrologija i urologija. Pulmologija. Endokrinologija. Ginekologija i porodiljstvo. Onkologija. Gastroenterologija. Anemije. Kardiovaskularne bolesti. Neurologija. Infektivne bolesti. Reumatologija. Psihijatrija.
Farmakokinetika
Značaj u farmakoterapiji. Farmakokinetički procesi kojima podleže lek u organizmu. Principi farmakokinetičke analize podataka. Farmakokinetički parametri: definicije, izračunavanja, značaj u praćenju terapije. Principi kliničke farmakokinetike. Farmakokinetičke interakcije.
Farmaceutska tehnologija sa biofarmacijom
Izvori informacija. Novi aplikacioni oblici lekova. Nove pomoćne materije u farmaceutskoj tehnologiji. Uticaj aplikacionih oblika lekova i drugih biofarmaceutskih faktora na dejstvo lekova. Interakcija lekova u brizgalici i digestivnom traktu.
Kliničke discipline sa farmakoterapijom određenih bolesti
Modul 1. Farmaceutska zaštita
Profesionalno vođenje, primena i pregledanje terapijske liste pacijenta. Izrada baze podataka "farmaceut-pacijent". Sačinjavanje liste terapijskih problema za svakog pacijenta. Dizajniranje plana farmaceutske zaštite i praćenje njegovog sprovođenja.
Modul 2. Klinički laboratorijski testovi i njihova interpretacija
Testovi za procenu funkcije jetre. Urea, kreatinin i elektroliti. Broj krvnih ćelija. Protrombinsko vreme. Primena laboratorijskih testova u infekcijama. Lumbalna punkcija.
Modul 3. Farmakoterapija infektivnih bolesti
Pregled - antibiotici i mikrobiologija. Infekcije centralnog nervnog sistema. Infekcije gornjeg i donjeg respiratornog trakta. Gastrointestinalne i abdominalne infekcije. Infekcije urinarnog trakta i prostatitis. Seksualno prenosive bolesti. Tuberkuloza. Infektivni endokarditis. AIDS. Gljivične infekcije. Parazitne infekcije. Infekcije kostiju i zglobova. Septički šok. Imunizacija. Hirurške infekcije i antimikrobna profilaksa. Infekcije kože i mekih tkiva.
Modul 4. Farmakoterapija kardiovaskularnog sistema
Hipertenzija. Kongestivna srčana insuficijencija i kardiomiopatija. Aritmije. Ishemijska bolest srca. Hiperlipidemije. Trombembolijska bolest. Akutni infarkt miokarda. Periferna vaskularna oboljenja. Primena lekova prilikom kardiopulmonalne reanimacije.
Modul 5. Farmakoterapija respiratornog sistema
Astma. Hronična opstruktivna bolest pluća. Plućne bolesti izazvane lekovima.
Modul 6. Farmakoterapija gastrointestinalnog sistema
Gastroezofagealni refluks. Peptički ulkus. Inflamatorne bolesti creva. Dijareja i konstipacija. Nauzeja i povraćanje. Hepatitis i ciroza jetre. Pankreatitis i holelitijaza.
Modul 7. Farmakoterapija endokrinog sistema
Abnormalnosti funkcije tireoidne žlezde. Dijabetes melitus. Cistična fibroza. Adrenokortikalna disfunkcija. Polni hormoni.
Modul 8. Psihofarmakoterapija
Anksioznost. Psihoze. Depresija. Šizofreni poremećaji. Poremećaji spavanja. Bipolarni afektivni poremećaji. Sindrom hiperaktivnosti u dece. Nefrotični sindrom.
Modul 9. Farmakoterapija bubrega
Balans vode i elektrolita. Akutna bubrežna insuficijencija. Hronična bubrežna insuficijencija. Dijaliza i doziranje lekova kod pacijenata na dijalizi. Prilagođavanje doze lekova u renalnoj disfunkciji. Glomerulonefritis. Dijabetes insipidus.
Informaciona tehnologija u farmakoterapiji
Informacije i njihov značaj u biomedicini. Generisanje biomedicinskih informacija - baze biomedicinskih informacija. Pretraživanje i korišćenje informacija. Informacioni sistemi u biomedicini. Rad na računaru (Microsoft Office). Komunikacije. Mreže. Internet. Pretraživanje Interneta. Elektronski servisi. Procena valjanosti informacija u biomedicinskim istraživanjima.
(24 meseca)
Studijskim programom specijalizacije predviđeno je sticanje/ proširenje teorijskog znanja i veština iz oblasti farmaceutske tehnologije vezana za formulaciju različitih farmaceutskih oblika lekova, postupke njihove izrade/ proizvodnje, kao i farmaceutsko-tehnološka i biofarmaceutska ispitivanja njihovog kvaliteta. Program takođe uključuje neke aspekte dizajna, razvoja, proizvodnje i obezbeđenja kvaliteta lekova u farmaceutskoj industriji. Svi aspekti izrade/ proizvodnje lekova zastupljeni su u okviru rada farmaceuta u apotekama (primarna zdravstvena zaštita) i bolničkim apotekama, kao i u farmaceutskoj industriji.
Prohodnost za specijalizaciju iz farmaceutske tehnologije za potrebe zdravstva imaju kandidati - diplomirani farmaceuti/ magistri farmacije sa položenim stručnim ispitom kojima je odobrena specijalizacija od strane nadležnog Ministarstva zdravlja.
Specijalizacija iz farmaceutske tehnologije izvodi se u toku dve godine, odnosno 24 meseca i obuhvata teorijsku i praktičnu nastavu, specijalistički staž, izradu i odbranu specijalističkog rada.
PLAN TEORIJSKE I PRAKTIČNE NASTAVE
PREDMET | Teorijska i praktična nastava | Specijalistički staž | Izrada specijalističkog rada | |
ESPB | ESPB | ESPB | ||
semestar I | semestar II |
|
| |
Uvod u metodologiju istraživačkog rada | 3 |
|
|
|
Farmaceutska tehnologija | 15 | 15 |
|
|
Zakonski i stručni propisi u izradi/ proizvodnji lekova | 5 |
|
|
|
Odabrana poglavlja farmakoterapije | 5 |
|
|
|
Biotehnološki i imunobiološki lekovi |
| 4 |
|
|
Biljni lekovi i fitoterapija |
| 3 |
|
|
Ispitivanje i kontrola kvaliteta lekova |
| 5 |
|
|
Seminarski rad | 2 | 3 |
|
|
SPECIJALISTIČKI STAŽ |
| |||
Izrada lekova u uslovima apoteke* |
|
| 10 - 20 |
|
Izrada lekova u uslovima bolničke apoteke* |
|
| 4 - 20 |
|
Proizvodnja lekova u farmaceutskoj industriji* |
|
| 4 - 20 |
|
Izrada biljnih lekova |
|
| 4 |
|
Ispitivanje i kontrola kvaliteta lekova |
|
| 4 |
|
IZRADA SPECIJALISTIČKOG RADA |
|
|
| 12 |
Broj ESPB | 30 | 30 | 48 | 12 |
Ukupno ESPB | 120 | |||
Vrednost 1 ESPB | 1 ESPB nastave = 4 časa | |||
* Dužina trajanja specijalističkog staža u pojedinim ustanovama u kojima se izrađuju/ proizvode lekovi utvrđuje se u dogovoru sa mentorom u zavisnosti od potreba radnog mesta (predviđenih poslova i aktivnosti) i interesovanja specijalizanta
PROGRAM NASTAVE
1. Uvod u metodologiju istraživačkog rada (12 časova/ 3 ESPB)
Informacije i njihov značaj u istraživačkom/ stručnom radu. Pretraživanje i korišćenje informacija. Internet. Pretraživanje Interneta. Elektronski servisi. Rad na računaru (Microsoft Office). Statistička obrada podataka. Parametarski i neparametarski testovi. Statistički eksperimentalni dizajn. Prikazivanje rezultata istraživanja: stručni radovi, poster prezentacije, usmene prezentacije.
2. Farmaceutska tehnologija (120 časova/ 30 ESPB)
Tečni farmaceutski oblici
- Vrste i karakteristike tečnih farmaceutskih oblika (tipa rastvora, suspenzija i emulzija) za različite puteve/ mesta primene
- Formulacija i izrada/ proizvodnja tečnih farmaceutskih oblika
- Izrada tečnih magistralnih preparata iz čvrstih farmaceutskih oblika
- Problemi u izradi/ proizvodnji tečnih farmaceutskih oblika
- Farmaceutsko-tehnološka i biofarmaceutska ispitivanja tečnih farmaceutskih oblika
- Specifičnosti primene tečnih farmaceutskih oblika-informacije i uputstva pacijentu
Polučvrsti farmaceutski oblici
- Vrste i karakteristike polučvrstih farmaceutskih oblika za različite puteve/ mesta primene
- Faktori značajni za formulaciju i izradu/ proizvodnju polučvrstih farmaceutskih oblika
- Savremene pomoćne supstance u formulacijama polučvrstih farmaceutskih oblika
- Izrada magistralnih preparata polučvrste konzistencije iz gotovih lekova
- Farmaceutsko-tehnološka i biofarmaceutska ispitivanja polučvrstih farmaceutskih oblika
- Medicinska sredstva polučvrste konzistencije - karakteristike i izrada
Oftalmološki i parenteralni farmaceutski oblici
- Vrste i karakteristike oftalmoloških i parenteralnih farmaceutskih oblika (tečni i polučvrsti preparati za oči, injekcije, intravenske infuzije, koncentrati za injekcije i infuzije)
- Faktori značajni za formulaciju i izradu/ proizvodnju oftalmoloških i parenteralnih farmaceutskih oblika
- Pomoćne supstance za oftalmološke i parenteralne farmaceutske oblike - vrste, osobine i zahtevi
- Procena potrebe i mogućnosti za izradu u uslovima apoteke i bolničke apoteke (zavisno od vrste preparata)
- Problemi kompatibilnosti mešavina parenteralnih oblika lekova
- Ispitivanja kvaliteta oftalmoloških i parenteralnih farmaceutskih oblika - farmaceutsko-tehnološki i biofarmaceutski aspekti
- Specifičnosti primene oftalmoloških i parenteralnih farmaceutskih oblika - informacije i uputstva korisniku/ pacijentu/ zdravstvenom radniku
Rastvori za dijalizu, peritoneumsku dijalizu, rastvora za konzervisanje/ čuvanje organa za transplantaciju i rastvori za irigaciju - vrste, karakteristike i izrada/ proizvodnja
Čvrsti farmaceutski oblici
- Vrste i karakteristike čvrstih farmaceutskih oblika (praškovi, kapsule, tablete, supozitorije, vagitorije)
- Faktori značajni za formulaciju i izradu/ proizvodnju čvrstih farmaceutskih oblika
- Ekscipijensi za izradu čvrstih farmaceutskih oblika - vrste i osobine
- Problemi u izradi/ proizvodnji čvrstih farmaceutskih oblika
- Ispitivanje kvaliteta čvrstih farmaceutskih oblika - farmaceutsko-tehnološki i biofarmaceutski aspekti
Preparati za inhalaciju
- Vrste i karakteristike preparata za inhalaciju
- Specifičnosti primene preparata za inhalaciju - informacije i uputstva korisniku/ pacijentu/ zdravstvenom radniku
Homeopatski lekovi
- Vrste i karakteristike homeopatskih lekova
- Specifičnosti izrade homeopatskih lekova
Citotoksični lekovi
- Specifičnosti pripreme citotoksičnih lekova u uslovima bolničke apoteke
- Rukovanje citotoksičnim lekovima - potrebni uslovi i bezbednost
- Specifičnosti primene citotoksičih lekova - informacije i uputstva korisniku/ pacijentu/ zdravstvenom radniku
Radiofarmaceutski preparati
- Vrste i karakteristike radiofarmaceutskih preparata
- Specifičnosti pripreme radiofarmaceutskih preparata u uslovima bolničke apoteke
- Rukovanje radiofarmaceutskim preparatima - potrebni uslovi i bezbednost
- Specifičnosti primene radiofarmaceutskih preparata - informacije i uputstva korisniku/ pacijentu/ zdravstvenom radniku
3. Zakonski i stručni propisi u izradi/ proizvodnji lekova (20 časova/ 5 ESPB)
Zakonski propisi značajni za oblast rada apoteka, bolničkih apoteka i farmaceutske industrije. Stručni propisi koji regulišu izradu/ proizvodnju lekova u apotekama, bolničkim apotekama, kao i u farmaceutskoj industriji Uslovi za izradu lekova u apotekama, bolničkim apotekama i farmaceutskoj industriji. Propisi za označavanje, čuvanje/ skladištenje i distribucija lekova.
4. Odabrana poglavlja farmakoterapije (20 časova/ 5 ESPB)
Terapija oboljenja oka. Terapija oboljenja urogenitalnog trakta. Lokalna i sistemska terapija kožnih oboljenja. Specifičnosti terapije u pedijatriji i gerijatriji.
5. Biotehnološki i imunobiološki lekovi (16 časova/ 4 ESPB)
Biotehnološki lekovi
- Biotehnološki lekovi tipa rekombinantnih proteina i monoklonskih antitela
- Biotehnološki lekovi prve i druge generacije (Primeri: humani insulin, humani hormon rasta, interferoni, eritropoetin)
- Specifičnosti primene biotehnoloških lekova - informacije i uputstva korisniku/ pacijentu/ zdravstvenom radniku
Imunobiološki lekovi (Vakcine i imunoserumi za humanu upotrebu)
- Vrste i karakteristike vakcina i imunoseruma za humanu upotrebu
- Specifičnosti čuvanja i primene vakcina i imunoseruma za humanu upotrebu - informacije i uputstva korisniku/ pacijentu/ zdravstvenom radniku
6. Biljni lekovi i fitoterapija (12 časova/ 3 ESPB)
Farmaceutski oblici biljnih lekova. Formulacija, izrada i farmaceutsko-tehnološka ispitivanja biljnih lekova. Specifičnosti i značaj biljnih lekova. Obezbeđenje kvaliteta biljnih lekova. Principi racionalne fitoterapije. Bezbednost primene biljnih lekova. Primena biljnih lekova kod funkcionalnih poremećaja i oboljenja. Biljni lekovi sa imunomodulatornim delovanjem.
7. Ispitivanje i kontrola kvaliteta lekova (20 časova/ 5 ESPB)
Zahtevi za kvalitet, specifikacije i sadržaj sertifikata o kvalitetu aktivnih supstanci, pomoćnih supstanci (ekscipijenasa), pakovnog materijala i lekova. Odabrane metode za ispitivanje kvaliteta aktivnih supstanci, pomoćnih supstanci (ekscipijenasa), pakovnog materijala i lekova prema Ph.Eur., USP i BP. Seminarski rad.
Specijalistički staž
Specijalistički staž se obavlja u ustanovama koje su određene kao nastavne baze i ispunjavaju uslove u pogledu prostora, opreme i kadrova. Ustanove za obavljanje staža su: apoteke (primarna zdravstvena zaštita) koje imaju uslove za izradu magistralnih lekova (minimum dve), galenske laboratorije pri apotekama (jedna ili više), bolničke apoteke u kojima se izrađuju lekovi (minimum dve), ustanova u kojoj se izrađuju biljni lekovi (minimum jedna), laboratorija za kontrolu lekova i farmaceutska industrija.
Specijalistički rad
Specijalistički rad je u pisanoj formi i može biti eksperimentalni ili bibliografski.
8. Kontrola i primena lekovitih biljaka
(24 meseca)
Specijalizacija iz Kontrole i primene lekovitih biljaka izvodi se tokom 24 meseca. Obuhvata teorijsku nastavu, specijalistički staž, specijalistički ispit, izradu i odbranu specijalističkog rada.
Prohodnost. Pošto ovu specijalizaciju odobrava Ministarstvo zdravlja Republike Srbije, pravo upisa imaju svi zdravstveni radnici: farmaceuti, lekari i stomatolozi. Lekari i stomatolozi mogu upisati specijalizaciju tek posle položenih ispita u okviru uže naučne oblasti farmakognozija po važećem studijskom programu dodiplomske nastave na Farmaceutskom fakultetu, Univerzitet u Beogradu.
Dopuna. Ovu specijalizaciju mogu upisati i diplomirani tehnolozi, agronomi, hemičari i biolozi, ali samo kao samofinansirajući studenti. Pre upisa moraju položiti ispite u okviru uže naučne oblasti farmakognozija po važećem studijskom programu dodiplomske nastave na Farmaceutskom fakultetu, Univerzitet u Beogradu. Uverenje o završetku specijalizacije izdaje Farmaceutski fakultet.
PLAN TEORIJSKE I PRAKTIČNE NASTAVE
Trajanje specijalizacije je 24 meseci što odgovara 120 ESPB | |||||
PREDMETI | Teorijske nastava | Specijalistički staž - | Izrada specijalističkog rada | ||
Semestar I | Semestar II |
|
| ||
Statistika | 5 EPSB |
|
|
| |
Zakonska regulativa i standardi (u proizvodnji i primeni biljnih droga i lekova) | 5 EPSB |
|
|
| |
Morfološka karakterizacija i identifikacija biljnih droga | 10 EPSB |
|
|
| |
Hemijska karakterizacija i kontrola kvaliteta biljnih droga, preparata i lekova | 5 EPSB | 15 EPSB |
|
| |
Farmakološka karakterizacija i primena biljnih droga i lekova | 5 EPSB | 15 EPSB |
|
| |
PRAKSA |
|
|
|
| |
Proizvodnja biljnih droga, preparata i lekova |
|
| 6 EPSB |
| |
Kontrola kvaliteta biljnih droga, preparata i lekova |
|
| 12 ili 28 EPSB* |
| |
Medicinska primena biljnih droga i lekova |
|
| 12 ili 28 EPSB |
| |
Ne-medicinska primena biljnih droga |
|
| 2 EPSB |
| |
Izrada specijalističkog rada |
|
|
| 12 EPSB | |
Broj ESPB | 30 ESPB | 30 ESPB | 48 ESPB | 12 ESPB | |
Ukupno ESPB | 120 ESPB | ||||
Vrednost 1 ESPB | Teorijska nastava - 4 časa odgovara 1 ESPB | Praksa - mesec dana odgovara 4 ESPB | |||
* U zavisnosti od interesovanja i potrebe radnog mesta, specijalizant odlučuje da li će svoje specijalističke studije usmeriti više prema kontroli ili prema primeni lekovitih biljaka i biljnih lekova. Ovo usmeravanje se ogleda u organizaciji specijalističkog staža i kasnije u temi specijalističkog rada.
PROGRAM TEORIJSKE NASTAVE (dva semestra)
1. Statistika (20 časova)
- Evaluacija analitičkih metoda. Određivanje nepreciznosti. Određivanje netačnosti. Limit detekcije. Linearnost. Procena interferencija. Poređenje metoda. Metoda standardnog dodatka. Ciljevi analitičkog kvaliteta. Merna nesigurnost. - Osiguranje kvaliteta i kontrola kvaliteta. Osnovne operacije u statističkom sistemu kvaliteta. Kontrolna pravila. Spoljašnja kontrola kvaliteta.
2. Zakonska regulativa i standardi u proizvodnji i primeni lekovitih biljaka (20)
- Važeća zakonska regulativa u Srbiji vezano za proizvodnju biljnih droga, preparata i lekova.
- Povezanost sa evropskom regulativom
- Monografije biljnih droga i preparata u farmakopejama
- Monografije biljnih droga WHO; ESCOP; EMEA; Komision E.
- Stavljanje u promet biljnog leka: zahtevi registracije.
3. Morfološka karakterizacija i identifikacija biljnih droga (40 časova)
- Spoljašnja i unutrašnja morfologija lekovitih biljaka;
- Makroskopski i mikroskopsko ispitivanje morfoloških karakteristika;
- Morfološki karakteri od značaja za identifikaciju biljnog materijala;
- Identifikacija nepoznatog materijala na osnovu makroskopskog i mikroskopskog ispitivanja morfoloških karakteristika;
- Kvalitativna i kvantitativna analiza mešavine biljnih droga poznatog sastava.
- Identifikacija sprašenog biljnog materijala na osnovu makroskopskog i mikroskopskog ispitivanja.
- Primena histohemijskih reakcija za identifikaciju biljnog materijala;
- Nove metode bioloških ispitivanja od značaja za identifikaciju biljnog materijala.
- Uticaj biotskih i abiotskih faktora na morfološke i druge (hemijske) karakteristike biljnog materijala.
4. Hemijska karakterizacija i kontrola kvaliteta biljnih droga, preparata i lekova (80 časova)
- Aktivne komponente biljnih lekova: biljne droge i preparati biljnih droga;
- Najvažnije hemijske grupe farmakološki aktivnih sastojaka biljaka;
- Struktura i hemijska reaktivnost;
- Primena hemijskih reakcija za identifikaciju;
- Primena hromatografije na tankom sloju adsorbensa za identifikaciju;
- Određivanje sadržaja određenih sastojaka u drogi;
- Kvalitet biljnih droga - monografija oficinalnih biljnih droga;
- Kontrola kvaliteta oficinalnih biljnih droga;
- Pristup formiranju standarda kvaliteta za ne-oficinalne biljne droge;
- Zdravstvena ispravnost biljnih droga;
- Obezbeđivanje kvaliteta biljnih droga.
- Preparati biljnih droga.
- Obezbeđenje kvaliteta preparata biljnih droga.
- Kvalitativna i kvantitativna analiza preparata biljnih droga.
- Vrste biljnih lekova.
- Obezbeđivanje kvaliteta biljnih lekova.
- Hemijsko-farmaceutsko-biološka kontrola biljnih lekova;
- Kvalitativna i kvantitativna analiza aktivnih komponenti biljnih lekova;
- Osnovne informacije o biofarmaceutskoj karakterizaciji (kontroli) biljnih lekova;
- Osnovne informacije o biološkoj kontroli biljnih lekova.
5. Farmakološka karakterizacija i primena biljnih droga i lekova (80 časova)
- Najvažniji farmakološki aktivni sastojci biljaka;
- Povezanost hemijske strukture i farmakološke aktivnosti;
- Farmakološko - toksikološka ispitivanja biljnih droga, preparata i lekova;
- Klinička ispitivanja biljnih droga i lekova;
- "Biljni lekovi zasnovani na dokazima" i tradicionalni biljni lekovi;
- Primena biljnih droga i lekova u samomedikaciji;
- Najvažnije biljne droge koje se koriste kod funkcionalnih poremećaja i oboljenja: centralnog nervnog sistema, kardiovaskularnog sistema, respiratornog trakta, gastrointestinalnog trakta, urogenitalnog trakta, kože i sluzokože. Primena biljnih droga kod poremećaja metabolizma. Biljni imunostimulatori i adaptogeni. Biljne droge antiinflamatornog delovanja. Biljni antimikrobni agensi. Biljni antioksidansi. Biljni citostatici i antitumorni agensi.
- Bezbedna primena biljnih droga i lekova: indikacije, doze, kontraindikacije,
- Pružanje pacijentima validne i odgovorne informacije i savet o upotrebi biljnih droga i lekova.
- Praćenje efekata primene biljnih droga i lekova.
- Farmakovigilanca biljnih droga i lekova.
- Metodologija prikupljanja podataka o biljnim drogama i lekovima.
- Najvažniji web. adrese.
Specijalistički staž:
Obavlja se u sledećim ustanovama:
1. Farmaceutski fakultet, Univerzitet u Beogradu;
2. Institut za proučavanje lekovitog bilja "Dr Josif Pančić";
3. Agencija za lekove i medicinska sredstva Srbije;
4. Apotekarska Ustanova Beograd;
5. Apotekarska Ustanova Novi Sad.
Staž se obavlja pod mentorstvom Specijaliste za lekovito bilje (do sada su nosili ovakav naziv).
Raspored realizacije specijalističkog staža:
Proizvodnja biljnih droga, preparata i lekova - 6 ESPB (1,5 meseci)
- 5 nedelje - Institut za proučavanje lekovitog bilja "Dr Josif Pančić" - overava specijalista lekovitog bilja iz Instituta
- 1 nedelja - Zavod za zaštitu prirode Srbije - overava Rukovodilac specijalizacije i direktor Zavoda;
Kontrola kvaliteta biljnih droga, preparata i lekova - 12 ili 28 ESPB (3 ili 7 meseci)
- 2 meseca - Institut za proučavanje lekovitog bilja "Dr Josif Pančić" - overava specijalista lekovitog bilja iz Instituta;
- 1 mesec Gradski Zavod za zaštitu zdravlja Beograda - overava Rukovodilac specijalizacije i Direktor Zavoda;
- 1 mesec - Agencija za lekove i medicinska sredstva Srbije - overava Rukovodilac specijalizacije i Direktor Agencije;
- 3 meseca - Institut za farmakognoziju Farmaceutskog fakulteta - overava Rukovodilac specijalizacije;
Medicinska primena biljnih droga i lekova - 12 ili 28 ESPB (3 ili 7 meseci)
- 2 mesec - Institut za proučavanje lekovitog bilja "Dr Josif Pančić" - overava specijalista Lekovitog bilja iz Instituta;
- 2 meseca - Apotekarska Ustanova Beograd ili Apotekarska ustanova Novi Sad - overava specijalista Lekovitog bilja iz Ustanove;
- 3 meseca - Institut za farmakognoziju Farmaceutskog fakulteta - overava Rukovodilac specijalizacije.
Ne-medicinska primena biljnih droga - 2 ESPB (0,5 meseci)
- 2 nedelje - Institut za farmakognoziju Farmaceutskog fakulteta - overava Rukovodilac specijalizacije;
Specijalistički rad
Projekat izrade specijalističkog rada priprema specijalizant u dogovoru sa mentorom. Specijalistički rad je u pisanoj formi. Može biti u celosti ili delimično zasnovan na eksperimentalnom radu koje je obavio specijalizant.
(24 meseca)
Prohodnost: Prohodnost za ovu zdravstvenu specijalizaciju SOCIJALNE FARMACIJE imaju kandidati - diplomirani farmaceuti kojima je odobrena specijalizacija od strane nadležnog Ministarstva Zdravlja.
Koncepcija: Specijalizacija iz socijalne farmacije izvodi se u toku dve godine, odnosno 24 meseca i obuhvata teorijsku i praktičnu nastavu, specijalistički staž i izradu i odbranu specijalističkog rada.
PLAN TEORIJSKE I PRAKTIČNE NASTAVE
| Teorijska nastava | Specijalistički staž | Izrada specijalističkog rada | |
ESPB | ESPB | ESPB | ||
semestar I | semestar II |
|
| |
PREDMET |
| |||
Biostatistika | 5 |
|
|
|
Socijalna farmacija | 8 | 12 |
|
|
Javno zdravlje, etika i prava pacijenata | 5 |
|
|
|
Menadžment lekovima u zdravstvu |
| 8 |
|
|
Farmaceutsko zakonodavstvo | 5 |
|
|
|
Farmakoepidemiologija | 4 | 6 |
|
|
Seminarski rad | 3 | 4 |
|
|
SPECIJALISTIČKI STAŽ |
| |||
Komunikacija u farmaciji |
|
| 8 |
|
Pacijent i lekovi |
|
| 7 |
|
Farmaceutska praksa i promocija zdravlja (socijalni marketing) |
|
| 9 |
|
Kvalitet farmaceutske zdravstvene usluge |
|
| 8 |
|
Racionalna upotreba lekova |
|
| 8 |
|
Farmakoekonomija i ishodi |
|
| 8 |
|
Izrada specijalističkog rada |
|
|
| 12 |
Broj ESPB | 30 | 30 | 48 | 12 |
Ukupno ESPB | 120 | |||
Vrednost 1 ESPB | 1ESPB teorijske nastave = 4 časa | |||
PROGRAM NASTAVE
1. Biostatistika (20 časova/ 5 ESPB)
Populacione analize. Deskriptivne studije. Kliničke studije (randomizirane i nerandomizirane studije). Evaluacija istraživačkih metoda. Određivanje nepreciznosti. Određivanje netačnosti. Stepen nesigurnosti. Procena interferencija. Poređenje metoda. Osiguranje kvaliteta i kontrola kvaliteta. Osnovne operacije u statističkom sistemu kvaliteta.
2. Socijalna farmacija (80 časova/ 20 ESPB)
Uvod u socijalnu farmaciju. Društvo, zdravlje i čovek. Odnos bolesnika prema bolesti. Komunikacije u farmaciji i društvu. Bihejvioralni koncepti farmacije i društva. Lek - pacijent - farmaceut. Lekovi i društvo. Farmaceutska industrija i zdravstvo. Tržišta u zdravstvu. Sistem zdravstvene zaštite. Politika lekova. Farmaceutska delatnost. Farmaceutska praksa. Ishodi u farmaceutskoj delatnosti. Zdravstvene tehnologije i ocene podobnosti zdravstvenih tehnologija. Zdravstvena ekonomija i kvalitet života povezan sa zdravljem.
3. Javno zdravlje, etika i prava pacijenata (20 časova/ 5 ESPB)
Zdravstveni, privredni i društveni aspekt farmaceutske delatnosti. Koncept zdravlja i bolesti. Promocija zdravlja (socijalni marketing). Greške u farmaciji - moralna i krivična odgovornost farmaceuta. Etičko rasuđivanje u poštovanju moralnih vrednosti i prava pacijenata. Nepridržavanje kodifikovanih načela. Uloga ljudskih prava u javnom zdravlju. Etički kodeks javnog zdravlja. Generalni direktorat Komisije za zdravlje i zaštitu potrošača pri Evropskoj uniji. Prava i obaveze iz zdravstvene zaštite i zdravstvenog osiguranja davaoca zdravstvenih usluga, korisnika i treće strane.
4. Menadžment lekovima u zdravstvu (32 časova/ 8 ESPB)
Politika lekova. Esencijalna lista lekova. Klinički vodiči, terapijski protokoli. Javne nabavke u zdravstvu. Planiranje, implementacija i monitoring upotrebe lekova. Zdravstveni, društveni i ekonomski aspekti i ishodi upotrebe lekova u populacijama, institucijama, društvu i kod pacijenta. Farmakoekonomske evaluacije. Ugovaranje sa Fondovima zdravstvenog osiguranja. Usluge u farmaceutskom zdravstvenom sistemu. Obezbeđenje kvaliteta farmaceutskih zdravstvenih usluga.
5. Farmaceutsko zakonodavstvo (20 časova/ 5 ESPB)
Nacionalna zdravstvena politika i regulativa u zdravstvu (zakon o lekovima i medicinskim sredstvima, zakon o zdravstvenoj zaštiti, zdravstvenom osiguranju, zdravstvenim komorama). Farmaceutska regulativa (nacionalna podzakonska akta i strukovna pravila). Farmaceutsko zakonodavstvo u Evropskoj uniji i procesi harmonizacije. Međunarodna regulativa o lekovima - osnovne smernice.
6. Farmakoepidemiologija (40 časova/ 10 ESPB)
Racionalna upotreba lekova. Osnovni principi farmakoepidemioloških metoda sakupljanja, obrade i analize podataka vezanih za upotrebu lekova i medicinskih proizvoda (racionalno propisivanje lekova, učestalost propisivanja lekova i ishod lečenja). Metode detekcije neželjenih i korisnih efekata lekova, uključujući spontano izveštavanje, ad hoc epidemiološke studije i korišćenje baza podataka. Dizajn studija. Cross-section studije, opservacione studije (kohort studije i slučaj-kontrola studije) i kliničke studije. Studije upotrebe lekova. Spontano prijavljivanje neželjenih efekata. Pristrasnost.
Specijalistički staž
Metode praktične nastave uključuju aktivne analize primera iz prakse, učešće u razvojnim projektima prakse i analize farmaceutskog zdravstvenog sistema. Specijalistički staž se obavlja u ustanovama koje su određene kao nastavne baze i ispunjavaju uslove (oprema i kadar). Ustanove za obavljanje staža su: javne apoteke koje imaju centar za informacije o lekovima, bolničke apoteke pri kliničkim centrima (služba javnih nabavki), regionalni i republički zavodi za zaštitu zdravlja ustanova, Ministarstvo zdravlja, Fond zdravstvenog osiguranja.
Specijalistički rad
Specijalistički rad je u pisanoj formi i može biti istraživačko-razvojni ili bibliografski.
IV. PROGRAMI SPECIJALIZACIJA ZA SPECIJALNOSTI IZ KOJIH SE SPECIJALIZUJU ZDRAVSTVENI SARADNICI
1. Zdravstvena statistika i informatika
(36 meseci)
Cilj specijalizacije
Specijalizacija ima za cilj savladavanje teorijskog znanja i obuku iz dela veština statistike i informatike.
Trajanje specijalizacije
Specijalizacija traje tri / 3/ godine od kojih je:
1 godina rada na Institutu za medicinsku statistiku i informatiku
1 godina dvosemestralne nastave
1 godina kruženja
Posle obavljenog staža iz svakog od pojedinih nastavnih predmeta specijalizanti polažu Kolokvijume. Predviđeno je polaganje 6 kolokvijuma:
1. Medicinska/ zdravstvena statistika
2. Socijalna medicina
3. Epidemiologija
4. Medicinska ekologija i higijena
5. Informacioni sistemi u zdravstvu
6. Medicinska/ zdravstvena informatika
Program specijalizacije
Oblast: (DN) Dvosemestralna nastava | (9m 0d) |
Veština: (1) Dvosemestralna nastava
Oblast: (MI) Medicinska informatika
Veština: (27) Upravljačko modeliranje
Gleda: 2
Veština: (28) Računar, algoritmi
Izvodi: 2
Veština: (29) Programska podrška i softverska podrška
Gleda: 5 | Asistira: 5 |
Veština: (30) Tekst procesori i grafički paketi
Izvodi: 2
Veština: (31) Baze podataka i ukrštene tabele
Izvodi: 2
Veština: (32) Paketi za analizu podataka
Izvodi: 2
Veština: (33) Integrisani paketi
Izvodi: 1
Veština: (34) Ekspertni sistemi
Gleda: 1
Veština: (35) Veštačka inteligencija
Gleda: 1
Veština: (36) Informacioni sistemi, zdrav. informacioni sistem
Gleda: 1
Veština: (37) Informacioni sistem laboratorije
Gleda: 1
Veština: (38) Farmakološki informacioni sistem
Gleda: 1
Veština: (39) Radiološki informacioni sistem
Gleda: 1
Veština: (40) Informacioni sistem praćenja pacijenata
Gleda: 1
Veština: (41) Bolnički informacioni sistem
Gleda: 1
Veština: (42) Informacioni sistem u ambulantnopolikliničkoj službi
Gleda: 1
Veština: (43) Informacioni sistem medicinskih istraživanja
Gleda: 1
Veština: (44) Bibliotečki informacioni sistem
Gleda: 1
Veština: (45) Informacioni sistem u medicinskoj edukaciji
Gleda: 1
Veština: (46) Informacioni sistem zdravstvenog osiguranja
Gleda: 1
Veština: (47) Procena medicinskih tehnologija
Gleda: 1 | Asistira: 1 |
Oblast: (MS) Medicinska statistika
Veština: (1) Opis istraživačkog projekta
Izvodi: 3
Veština: (2) Uzorak, vrste i veličina
Izvodi: 3
Veština: (3) Podaci, skale merenja, varijabilnost, greške merenja
Izvodi: 3
Veština: (4) Ocenjivanje parametara
Izvodi: 10
Veština: (5) Testiranje hipoteza
Izvodi: 20
Veština: (6) Regresioni modeli
Izvodi: 5
Veština: (7) Klasifikacioni modeli
Izvodi: 2
Veština: (8) Diskriminacioni modeli
Izvodi: 2
Veština: (9) Analiza vremenskih serija
Izvodi: 2
Veština: (10) Analiza podataka o preživljavanju
Izvodi: 2
Veština: (11) Procena zdravstvenog stanja na osnovu rutinskih podataka
Izvodi: 1
Veština: (12) Procena zdravstvenog stanja na osnovu posebnih istraživanja
Izvodi: 1
Veština: (13) Analiza zdravstvenih sistema
Izvodi: 1
Veština: (14) Analiza bioloških sistema
Izvodi: 1
Veština: (15) Modeliranje i simuliranje sistema
Izvodi: 2
Veština: (16) Modeli finansiranja i ekonometrijski modeli
Gleda: 2 | Asistira: 1 | Izvodi: 1 |
Veština: (17) Medicinskih podaci, tipovi, upotreba, odnos prema hipotezama
Izvodi: 4
Veština: (18) Baze podataka i baze znanja
Gleda: 2 | Asistira: 2 |
Veština: (19) Kliničke odluke, uslovi neodređenosti
Gleda: 4
Veština: (20) Operativne karakteristike dijagnostičkih testova
Izvodi: 2
Veština: (21) Drvo odlučivanja
Izvodi: 2
Veština: (22) Medicinska dokumentacija i evidencija
Gleda: 4
Veština: (23) Kontrola podataka
Izvodi: 1
Veština: (24)
Izvodi: 1
Veština: (25) Kriterijumi za odlučivanje
Izvodi: 1
Veština: (26) Višekriterijumsko odlučivanje
Gleda: 2 | Asistira: 1 |
(36 meseci)
Namena specijalizacije
Zdravstveni saradnici na specijalizaciji iz zdravstvene ekonomike (sa završenim ekonomskim ili pravnim fakultetom) se teorijski i praktično osposobljavaju za razumevanje fundamentalnih koncepata i principa ekonomske nauke relevantnih za zdravlje i zdravstvenu zaštitu, kao i za shvatanje interakcije između zdravlja i ekonomskog razvoja. Tokom nastave iz ove specijalizacije, specijalizanti će naučiti osnovne pojmove iz zdravstvene ekonomije, makroekonomski pristup u analizi zdravstvenog sistema, metode i tehnike nepotpune i potpune ekonomske evaluacije. Biće osposobljeni da ih primene u svakodnevnoj praksi, bilo proučavanjem i analizom primera iz literature, bilo formulisanjem i analizom sopstvenih programa i aktivnosti na kojima će primeniti metode ekonomske evaluacije i informisati donosioce odluka o prihvatljivim rešenjima u odnosu na raspoložive zdravstvene resurse i efekte zdravstvenih programa.
Dužina trajanja specijalizacije | 36 meseci (tri godine) |
Specijalistički staž
Specijalizantu se pri upisu specijalizacije iz zdravstvene ekonomike određuje mentor koji ga prati tokom celokupnog staža. Specijalistički staž je obavljen kada specijalizant prođe kroz sve oblike praktične i teorijske nastave, položi kolokvijume i savlada veštine koje koje su predviđene programom ove specijalizacije.
Način provere znanja
Posle svake odslušane celine teorijske nastave specijalizant je obavezan da položi kolokvijum ukupno (10 deset), uključujući i završni kolokvijum:
1. Kolokvijum o konceptu zdravstvene zaštite i njenim programima i aktivnostima;
2. Kolokvijum iz zdravstvenih sistema;
3. Kolokvijum o terminologiji zdravstvene ekonomike;
4. Kolokvijum o makroekonomiji;
5. Kolokvijum o tržištu i neuspesima tržišta u zdravstvenom sistemu;
6. Kolokvijum o finansiranju zdravstvenog sistema;
7. Kolokvijum o proceni zdravstvenih tehnologija
8. Kolokvijum o metodama i tehnikama ekonomske evaluacije;
9. Kolokvijum iz zdravstvene statistike i ekonometrije
10. Završni kolokvijum iz ekonomike zdravstva
SADRŽAJ SPECIJALISTIČKOG STAŽA IZ ZDRAVSTVENE EKONOMIKE
Teorijske osnove zdravstvene ekonomike - dvosemestralna nastava (9 meseci)
Savladavanje veština iz zdravstvene ekonomike (27 meseci):
1. Savladavanje veština procene zdravstvenih potreba stanovnika - 2 meseca
2. Savladavanje veština formulisanja zdravstvenih programa i troškovne specifikacije tih programa - 4 meseca
3. Savladavanje veština analize zdravstvenih sistema i njegovih komponenata - 3 meseca
4. Savladavanje veština finansiranja zdravstvenog sistema - 4 meseca
5. Savladavanje veština makroekonomske analize - 2 meseca
6. Savladavanje veština analize ponude i tražnje, tržišta i neuspeha tržišta u zdravstvenom sistemu - 3 meseca
7. Savladavanje veština primene metoda potpune ekonomske evaluacije - 3 meseca, (po jedan mesec za analizu odnosa troškova i efekata, analizu odnosa troškova i socijalne koristi i analizu odnosa troškova i dobiti)
8. Savladavanje veština procene zdravstvenih tehnologija - 3 meseca
9. Savladavanje veština statističke analize i ekonometrije - 3 meseca.
VEŠTINE KOJE SPECIJALIZANT MORA DA SAVLADA U TOKU SPECIJALIZACIJE
OBLAST ZDRAVSTVENE EKONOMIKE - U TRAJANJU OD 24 MESECI
Br | Naziv veštine | Gleda | Asist. | Izvodi |
1 | Istraživanje zdravstvenih potreba stanovnika - tražnje za zdravstvenim uslugama | 1 |
| 1 |
2 | Formulisanje jednog aktuelnog zdravstvenog programa na nivou lokalne zajednice (opština, okrug) |
| 1 | 2 |
3 | Analiza postojećih zdravstvenih programa na definisanom teritorijalnom nivou |
|
| 3 |
4 | Evaluacija efekata (rezultata) jednog javnozdravstvenog programa koji je završen |
|
| 1 |
5 | Parcijalna ekonomska evaluacija (samo troškova jednog zdravstvenog programa po izboru) |
|
| 3 |
6 | Pronalaženje i literature i analiza jednog domaćeg rada sa potpunom ekonomskom evaluacijom |
|
| 1 |
7 | Pronalaženje iz postojećih baza podataka, prevod i analiza jednog stranog rada sa primenom metode analize odnosa troškova i efekata (CEA) u oblasti javnog zdravlja |
|
| 1 |
8 | Pronalaženje iz postojećih baza podataka, prevod i analiza jednog stranog rada sa primenom metode analize odnosa troškova i efekata (CUA) u oblasti javnog zdravlja |
|
| 1 |
9 | Pronalaženje iz postojećih baza podataka, prevod i analiza jednog stranog rada sa primenom metode analize odnosa troškova i efekata (CBA) |
|
| 1 |
10 | Analiza zdravstvenog tržišta u Srbiji - razlozi neuspeha | 1 |
| 1 |
11 | Komparativna analiza finansiranja sistema zdravstvene zaštite grupe zemalja (EU, centralna i istočna Evropa, zemlje bivše Jugoslavije) |
|
| 1 |
12 | Analiza izvora finansiranja sistema zdravstvene zaštite Republike Srbije za poslednju dostupnu godinu | 1 |
| 1 |
13 | Finansijska analiza i analiza rada zdravstvenog |
|
| 1 |
14 | Analiza kapitacije kao načina finansiranja na nivou PZZ (dom zdravlja) |
|
| 1 |
15 | Analiza plaćanja po dijagnostički srodnim grupama (bolnica) |
|
| 1 |
16 | Ugovaranje osiguranja sa zdravstvenom ustanovom | 2 |
|
|
17 | Procena jedne javnozdravstvene tehnologije po izboru |
|
| 2 |
OBLAST STATISTIKE I EKONOMETRIJE U TRAJANJU OD 3 MESECA
Br | Naziv veštine | Gleda | Asist | Izvodi |
18 | Prikazivanje statističkih podataka - tabeliranje i grafičko prikazivanje |
|
| 5 |
19 | Statističko opisivanje podataka - relativni brojevi, mere centralne tendencije, mere varijabiliteta |
|
| 5 |
20 | Statistička analiza podataka i zaključivanje |
|
| 2 |
21 | Analiza vremenskih serija | 1 |
| 1 |
22 | Korelacija i regresija - jednostavna i višestruka | 1 |
| 1 |
23 | Rad sa bazama podataka | 1 |
| 1 |
24 | Statistički paketi za obradu podataka | 1 |
| 1 |
USTANOVE U KOJIMA SE SPROVODI PROGRAM SPECIJALIZACIJE ZDRAVSTVENE EKONOMIKE NA OSNOVU OPISANIH VEŠTINA
INSTITUCIJA | Redni brojevi veština koje su predviđene programom | Potrebno vreme |
Medicinski fakultet - dvosemestralna nastava | Teorijska - dvosemestralna nastava | 9 |
Okružni zavod/ institut za javno zdravlje |
|
|
Republički institut za javno zdravlje Batut |
|
|
Republički zavod za zdravstveno osiguranje/ filijala |
|
|
Institut za socijalnu medicinu medicinskog fakulteta |
|
|
Ekonomski institut |
|
|
Dom zdravlja |
|
|
Opšta bolnica |
|
|
Republički zavod za statistiku |
|
|
TEORIJSKE OSNOVE ZDRAVSTVENE EKONOMIKE (DVOSEMESTRALNA NASTAVA)
Dužina trajanja: 9 meseci
Mesto održavanja nastave: Institut za socijalnu medicinu, Medicinskog fakulteta u Beogradu
Način izvođenja nastave: interaktivna predavanja, vežbe, studije slučajeva, seminari i individualan rad specijalizanata.
SADRŽAJ NASTAVE:
Zdravstvena ekonomika | Koncept zdravstvene zaštite |
Medicinska statistika | - Deskriptivna statistika |
Specijalistički rad
Za izradu specijalističkog rada, specijalizant je dužan da u dogovoru sa mentorom pripremi rad za publikovanje u časopisu sa recenzijom iz oblasti zdravstvene ekonomike. Tokom specijalističkog staža će raditi na prikupljanju i analizi podataka, pisanju rada i pripremi za odbranu rada kao dela specijalističkog ispita pred članovima komisije.
(36 meseci)
Namena | Zdravstveni saradnik na specijalizaciji iz Zdravstvenog prava se teorijski i praktično osposobljava za samostalno učestvovanje u objašnjavanju, razvoju i usvajanju javno-zdravstvenog zakonodavstva, uz prihvatanje izazova kontinuiranih promena u ovoj oblasti koje se odnose na zdravstvene probleme, sistem zdravstvene zaštite i nove javnozdravstvene izazove. Pored usvajanja osnovnih pojmova, specijalizant razvija veštine klasifikovanja osnovnih legalnih odnosa - prava i dužnosti u oblasti zdravlja i javnozdravstvenog sistema. Specijalizant prihvata zakonske propise kao sredstvo u radu koje se koristi radi delovanja na norme za zdravo ponašanje, identifikovanje i odgovaranje na pretnje po zdravlje, i postavljanje i nametanje zdravstvenih i bezbednosnih standarda. Polaznik analizira oblasti javnog zdravlja koje savremeno zakonodavstvo posebno reguliše: sistem zdravstvene zaštite i prava korisnika, životna i radna sredina, infektivne bolesti, hitne reakcije u slučaju pretnji po zdravlje, informacije i zdravlje, genetski aspekti zdravlja i bolesti, zakonodavstvo vezano za posebno ranjive grupe, reproduktivno zdravlje, kontrola bolesti koje se prenose hranom, kontrola duvana, kontrola infekcija koje se prenose krvnim i polnim putem, aspekti krivičnog zakonodavstva i javno zdravlje. Specijalizant stiče veštine timskog rada, efikasnog i kvalitetnog učestvovanja u procesu razvoja javno-zdravstvenih propisa tokom: stvaranja predloga (nacrta) zakona i podzakonskih akata, javne debate i uspostavljanja konsenzusa, pisanja obrazloženja za usvajanje zakonodavnih dokumenata. Pored sumiranja aktuelnih sistemskih i drugih zakona u zdravstvenom sistemu Srbije, specijalizant identifikuje i kontekst međunarodnog javnozdravstvenog zakonodavstva kao i propise Evropske unije (pojam komunitarnog prava i legislativne organe). |
Uslovi za upis na specijalizaciju iz Zdravstvenog prava | Na specijalizaciju iz Zdravstvenog prava mogu se upisati zdravstveni saradnici koji su završili studije prava (prema novom zakonu - drugi stepene - diplomske, master studije). |
Dužina trajanja specijalizacije | 36 meseci |
Specijalistički staž | Specijalizantu se pri upisu specijalizacije iz Zdravstvenog prava određuje mentor koji ga prati tokom čitavog specijalističkog staža. |
Način provere znanja tokom | Posle svakog dela odslušane teorijske nastave specijalizant je obavezan da polože: |
U indeks | 1. podaci o odslušanoj nastavi |
Specijalistički ispit sastoji se od | 1. eliminacionog testa |
SADRŽAJ SPECIJALISTIČKOG STAŽA IZ ZDRAVSTVENOG PRAVA
SPECIJALISTIČKI STAŽ | BROJ MESECI |
Teorijske osnove Zdravstvenog prava (dvosemestralna nastava) | 9 |
Savladavanje veština iz zdravstvenog prava | 19 |
Savladavanje veština iz procene zdravlja, kvaliteta života i faktora koji ih određuju | 2 |
Savladavanje veština analize sistema zdravstvene zaštite | 2 |
Savladavanje veština pretraživanja zakonodavnih dokumenata u oblasti zdravstvenog prava u Srbiji | 3 |
Savladavanje veština analize zdravstvenih propisa na nacionalnom i lokalnom nivou putem učestvovanja u radu Ministarstva zdravlja, lokalnih samouprava i menadžerskih tela zdravstvenih ustanova | 5 |
Savladavanje veština analize zastupljenosti propisa koji regulišu zdravlje u međunarodnom zakonodavstvu i zakonodavstvu Evropske unije | 2 |
Savladavanje veština razvoja strateških dokumenata i različitih zakonodavnih regulativa u oblasti zdravlja (uključujući strategije zakone i podzakonska akta) putem timskog rada | 3 |
Savladavanje veština pregovaranja i zastupanja dobre prakse u zdravstvenom pravu | 2 |
Savladavanje veština iz drugih oblasti značajnih za Zdravstveno pravo | 8 |
Epidemiologija | 2 |
Medicinska statistika i informatika | 2 |
Higijena | 2 |
Zdravstvena zaštita radnika (medicina rada) | 2 |
UKUPNO | 36 |
TEORIJSKE OSNOVE ZDRAVSTVENOG PRAVA (DVOSEMESTRALNA NASTAVA)
Dužina trajanja: 9 meseci.
Održavanje nastave: na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Beogradu.
Način izvođenja nastave: interaktivna predavanja, vežbe, seminari i individualni rad.
Sadržaj nastave:
Zdravstveno pravo | - Zdravlje, odrednice zdravlja i globalno zdravlje. |
| - Komunikacije i timski rad u razvoju zdravstvenog zakonodavstva. |
Epidemiologija | - Osnovni pojmovi i definicije u epidemiologiji. |
Higijena | - Zagađenje životne sredine (voda, vazduh, namirnice, buka, zemljište itd.). |
Medicinska statistika | - Deskriptivna statistika. |
U toku izvođenja dvosemestralne (teorijske) nastave specijalizant je dužan da u dogovoru sa mentorom radi na sakupljanju i analizi podataka za svoj specijalistički rad.
VEŠTINE KOJE SPECIJALIZANT MORA DA SAVLADA U TOKU SPECIJALIZACIJE
OBLAST: ZDRAVSTVENO PRAVO U TRAJANJU OD 19 MESECI
Broj | Naziv veštine | Gleda | Asist. | Izvodi |
1 | Procena zdravlja stanovništva okruga / grada uz nove podatke | 1 |
| 1 |
2 | Opis javno-zdravstvenog problema koji može biti predmet zdravstvenog zakonodavstva |
|
| 1 |
3 | Analiza sistemskih zakona u oblasti zdravstvene zaštite |
|
| 2 |
4 | Analiza podzakonskih akata koji prate sistemske zakone u Srbiji |
|
| 1 |
5 | Pregled legalnih dokumenata u oblasti javnog zdravlja |
|
| 1 |
6 | Analiza pravnih dokumenta koja prate rad zdravstvenih ustanova (doma zdravlja, bolnice) |
|
| 2 |
7 | Pregled postojećih legalnih dokumenata koji se odnose na zdravlje ranjivih grupa |
|
| 3 |
8 | Pisanje obrazloženja za izabrani predlog zakona u oblasti zdravstvene zaštite ili javnog zdravlja |
|
| 1 |
9 | Pravni aspekti izabranih strateških dokumenata |
| 1 | 1 |
10 | Plan javne debate i uspostavljanja konsenzusa oko izabranog legalnog dokumenta | 1 |
| 1 |
11 | Pravni izveštaj o radu zdravstvene ustanove |
| 1 | 1 |
12 | Održavanje stručnog sastanka na izabranu temu iz oblasti zdravstvenog prava |
|
| 1 |
13 | Održavanje predavanja na izabranu temu iz oblasti prava korisnika zdravstvene zaštite |
|
| 1 |
14 | Rad sa korisnikom zdravstvene zaštite u svojstvu zaštitnika pacijentovih prava. Postupanje po žalbi korisnika | 1 | 1 | 4 |
15 | Zastupanje zdravstvene ustanove pred sudom | 2 |
|
|
16 | Zastupanje zdravstvenog radnika pred sudom | 2 |
|
|
17 | Rad u timu na preispitivanju zdravstvenih propisa | 2 |
| 1 |
18 | Analiza Međunarodnog zdravstvenog pravilnika |
|
| 1 |
19 | Komparativna analiza zdravstvenog zakonodavstva dve zemlje |
|
| 1 |
20 | Analiza propisa Evropske unije u oblasti zdravlja |
|
| 1 |
OBLAST: EPIDEMIOLOGIJA (EP) U TRAJANJU OD 2 MESECA
Broj | Naziv veštine | Gleda | Asist. | Izvodi |
21 | Javnozdravstveni nadzor | 2 | 1 |
|
22 | Vakcinacija | 5 |
|
|
23 | Epidemiološko obezbeđenje kolektiva | 0 | 2 |
|
24 | Kontrola bolničkih infekcija | 0 | 2 | 1 |
25 | Predlaganje mera za suzbijanje širenja bolesti | 1 | 3 | 2 |
26 | Kontrola realizacije mera za suzbijanje širenja bolesti | 1 | 2 | 2 |
27 | Izveštaj i referisanje o epidemiji | 1 |
|
|
OBLAST: HIGIJENA (HI) U TRAJANJU OD 2 MESECA
Broj | Naziv veštine | Gleda | Asist | Izvodi |
28 | Sanitarna inspekcija vodnih objekata - vodovoda, bunara, površinskih voda | 1 | 1 |
|
29 | Ocena sanitarno higijenskog stanja u objektima društvene ishrane - školske kuhinje, restorana itd. | 1 | 1 | 1 |
30 | Ocena sanitarno higijenskih uslova u objektima za proizvodnju i preradu namirnica | 1 | 1 | 1 |
31 | Dezinfekcija, dezinsekcija i deratizacija | 2 | 1 | 1 |
OBLAST: MEDICINSKA STATISTIKA I INFORMATIKA (SI) U TRAJANJU OD 2 MESECA
Broj | Naziv veštine | Gleda | Asist. | Izvodi |
32 | Prikazivanje statističkih podataka - tabeliranje i grafičko prikazivanje |
|
| 3 |
33 | Statističko opisivanje podataka - relativni brojevi, mere centralne tendencije, mere varijabiliteta |
|
| 3 |
34 | Statistička analiza podataka |
|
| 3 |
35 | Praktični rad sa korisničkim paketima za obradu teksta, grafičkim paketima, statističkim paketima | 1 |
| 1 |
36 | Prikaz dobijenih rezultata | 1 |
| 1 |
37 | Statističko zaključivanje | 1 |
| 1 |
OBLAST: ZDRAVSTVENA ZAŠTITA RADNIKA U TRAJANJU OD 2 MESECA
Broj | Naziv veštine | Gleda | Asist. | Izvodi |
38 | Analiza propisa o zdravlju i bezbednosti na radu |
|
| 1 |
39 | Učestvovanje u radu komisija za procenu radne sposobnosti | 1 |
|
|
40 | Ispitivanje profesionalnih rizika na radnom mestu | 2 | 2 |
|
USTANOVE U KOJIMA SE SPROVODI PROGRAM SPECIJALIZACIJE IZ ZDRAVSTVENOG PRAVA NA OSNOVU PRECIZIRANIH VEŠTINA
Institucija | Redni bojevi veština koje su priložene sa opisom i nivoom izvršenja | Potrebno |
Medicinski fakultet - dvosemestralna nastava |
| 9 |
Zavod/ Institut za javno zdravlje | 1,2,3,4,5,6,7,11,13,21,26,27, 28,29,30,31,32,33,34,35,36,37 | 17 |
Zavod za zdravstveno osiguranje | 3 | 1 |
Ministarstvo zdravlja | 8,9,10,17,25,38,39,40 | 4 |
Dom zdravlja i/ ili Zavod (Institut) za zdravstvenu zaštitu radnika | 11,12,14,15,16,22,23 | 3 |
Institut za socijalnu medicinu Medicinskog fakulteta u Beogradu | 18,19,20 |
|
Klinički centar, Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta, opšta bolnica | 11,24,24 | 1 |
Opština i opštinski sud | 15,16 | 1 |
Ukupno |
| 36 |
(36 meseci)
Trajanje specijalizacije
Trajanje celokupne specijalizacije iz medicinske psihologije: 36 meseci (3 godine)
Klinička psihologija obuhvata 24 meseca
Ovaj period obuhvata boravak i edukaciju na kliničkim odeljenjima Instituta za psihijatriju:
a) Tri odeljenja dnevne bolnice za psihotične poremećaje, psihosomatiku i neurotske poremećaje i poremećaje ličnosti - 6 meseci
b) Odeljenja za stacionarno lečenje psihoza "Vladimir Vujić" - 6 meseci
c) centra za sudsku psihijatriju - 6 meseci
d) centra za mlade - 6 meseci
kao i boravak i edukaciju u trajanju od najmanje 12 meseca u nekoj od sledećih ustanova: Institut za decu i omladinu KC Srbije, Institut za neurologiju KC Srbije, Institut za mentalno zdravlje, "Laza Lazarević", KBC "Dragiša Mišović" radi edukacije u sledećim oblastima:
Psihopatologija dece i omladine - 5 meseci
Porodična terapija alkoholizma - 2 meseca
Neuropsihologija (odraslih i dece) - 3 meseca
Urgentna stanja u psihijatriji - 1 mesec
Drugostepena komisija za dodelu dece u postupku razvoda -1 mesec
Edukacija iz subspecijalističkih oblasti je takođe predviđena tokom ovog perioda: neuropsihologija, projektivni testovi, upitnici ličnosti, testovi inteligencije, sudska psihologija
Neobavezna je, ali se preporučuje edukacija iz sledećih oblasti:
a) Sudska psihologija
b) Rorschach metod
c) Neuropsihologija
d) Upitnici ličnosti nove generacije
e) Kolaborativna procena
f) Procena suicidalnosti i homicidalnosti
Provera znanja
Procena stečenih znanja se vrši kontinuirano tokom tri godine specijalizacije na osnovu praćenja specijalizanata, kolokvijuma i završnog usmenog ispita.
Posle obavljenog staža iz svakog od pojedinih nastavnih predmeta specijalizanti polažu Kolokvijume. Predviđeno je polaganje 6 kolokvijuma:
- psihijatrija
- psihoterapija
- psihopatologija detinjstva i mladosti
- metode kliničke psihologije teorija ličnosti
- istraživački projekat iz oblasti medicinske psihologije
a) 3 prikaza klinička slučaja i javna odbrana interpretiranih rezultata testiranja pred mentorima i grupom specijalizanata
b) mentor na kraju specijalizacije pregleda 20 psiholoških nalaza urađenih tokom specijalističkog staža na Institutu za psihijatriju
Redosled specijalizacije
Ne zahteva se obavezni redosled specijalizacije, ali je poželjno da se prioritet da kliničkoj psihologiji na psihijatriji.
Ciljevi specijalističke edukacije
Osnovni cilj specijalističke edukacije iz medicinske psihologije je formiranje kompetentnog psihologa koji je sposoban da proceduralno tačno izvrši psihotestovnu procenu, dijagnostikuje i savetodavno i terapijski tretira pacijenta u čitavom spektru medicinskih ustanova od faze primarne, do tercijalne zaštite.
To uključuje sledeće veštine:
1) Poznavanje psihičkog razvoja čoveka, od rođenja do senijuma
2) Poznavanje psihopatologije u detinjstvu, adolescenciji, zrelosti i starosti
3) Poznavanje psihijatrijskih klasifikacionih sistema i osnovnih problema diferencijacije normalnog i patološkog
4) Poznavanje baterije psiholoških testova, od faze zadavanja, do obrade, integracije i interpretacije podataka
5) Poznavanje principa savetodavnog i psihoterapijskog rada
6) Primenu ovih veština u uslovima ambulantnog rada, parcijalne i stacionarne hospitalizacije
7) Poznavanje metoda naučnog istraživanja u psihologiji
Dobro edukovani psiholog tokom specijalizacije treba da ovlada samoopservacijom i prepoznavanje emocionalnih i kontratransfernih reakcija, da usavrši veštine komunikacije sa pacijentima, klijentima i članovima njihove porodice, tako da je sposoban da empatički i profesionalno korektno komunicira poštujući etičke principe psihološke struke.
Specifične veštine i specijalističko znanje iz Medicinske psihologije
Prepoznavanje glavnih simptoma i velikih sindroma iz oblasti:
Poremećaji navika i ponašanja, psihički poremećaji u dečjoj dobi, psihički poremećaji u adolescenciji, zreloj dobi i senijumu. Mentalna retardacija, anksiozni i depresivni poremećaji, poremećaji ličnosti, zloupotreba supstanci, psihotični poremećaji, shizofrenija, afektivne psihoze, paranoidna stanja, neurološki i drugi organski poremećaji.
Neophodan stepen poznavanja specifičnih psiholoških veština:
Teorije ličnosti
a) pozitivističke
b) konstruktivističke
Psihološka procena:
a) Koncept i ciljevi testiranja
b) Indikacija i kontraindikacije za odluku o testiranju
c) Razvoj instrumentarijuma
d) Integracija rezultata na različitim testovima
e) Integracija testovnih podataka i informacija iz drugih izvora
f) Prezentovanje rezultata pacijentu kao oblik terapijske intervencije
Psihološke tehnike za sprovođenje veština:
a) Podela tehnika, testova i skala
b) Psihološki intervju
c) Skale psihomotornog razvoja
d) Skale socijalne zrelosti
e) Testovi inteligencije
f) Testovi za procenu ličnosti-upitnici
g) Projektivne metode
h) Neuropsihološki testovi
i) Zadavanje pojedinačnih instrumenata, interpretacija i integracija podataka
Psihodijagnostika
a) Procena ponašanja
b) Procena inteligencije
c) Procena oštećenja i funkcije mišljenja
d) Procena strukture ličnosti
e) Procena dinamike ličnosti
f) Procena Ja/Selfa, samosvesti
g) Psihodijagnostika hendikepiranih
h) Procena stanja i odnosa u porodici
i) Evaluacija terapije
Patopsihologija i psihodijagnostika razvojnog doba:
a) Veštine prepoznavanja poremećaja vezanih za dečju dob, distinkcija razvojnih i patoloških fenomena (intervju sa roditeljima i detetom; procena psihomotornog razvoja; procena intelektualne, emocionalne i socijalne zrelosti)
b) Ovladavanje veštinom komunikacije i prepoznavanja poremećaja kod adolescenata, distinkcije razvojno očekivanih fenomena i početka patopsiholoških fenomena
c) Ovladavanje veštinama distinkcije poremećaja vezanih za zrelu dob i klimakterijum
d) Veštine rada sa starim osobama i prepoznavanje poremećaja u gerontopsihologiji
e) Stres i kriza, krizne reakcije i intervencije u krizi
Savetovanje, psihoterapija i psihološka prevencija
a) Upoznavanje s idejama psiholoških radionica kao oblika rada u primarnoj prevenciji
b) Upoznavanje s osnovnim principima psihološkog savetovanja
c) Upoznavanje s osnovnim idejama individualne i grupne psihoterapije
d) Ovladavanje veštinom procene indikacija za upućivanje na analitičku terapiju
e) Veština procene indikacija i primene kognitivno-bihejvioralne terapije
f) Upoznavanje s osnovnim pravcima Humanističke psihoterapije
g) Indikovanje i primena porodične terapije
h) Socioterapijska grupa
i) Psihološka prevencija - dečja, adolescentna, odrasla dob
Psihijatrija
a) Procena psihijatrijske simptomatologije na osnovu natiralističkih tehnika
b) Veštine procene akutnih i hroničnih psihijatrijskih sindroma i integracija opserviranih patoloških stanja s podacima o karakteristikama psihološkog razvoja i premorbidne psihološke strukture pacijenta
c) Farmakoterapija - upoznavanje s principima primene najčešćih psihoaktivnih lekova, indikacijama, kontraindikacijama i neželjenim efektima
d) Ovladavanje veštinama komunikacije sa drugim profesionalcima i izgrađivanje uloge psihologa u timovima u psihijatrijskim i drugim zdravstvenim ustanovama
Neurologija
a) Upoznavanje s osnovnim neurološkim oboljenjima: posebno psihoorganski sindrom, demencije, traume
b) Ovladavanje veštinama distinkcije poremećaja kognitivnih funkcija i izmena ličnosti kod neuroloških pacijenata
c) Normalno i patološko reagovanje pacijenta na neurološko oboljenje, upoznavanje s osnovama psihološkog rada sa neurološkim pacijentima
Metode naučnog istraživanja u psihologiji
a) Problemi merenja u kliničkoj psihologiji
b) Elementi strukture naučnog mišljenja
c) Univarijantni i multivarijantni eksperimenti u kliničkoj psihologiji
Subspecijalističke oblasti medicinske psihologije
Testovi inteligencije
Primena i interpretacija stranih i standardizovanih testova inteligencije (WB 2, VITI, WAIS III).
Upitnici ličnosti nove generacije
Primena, obrada rezultata i interpretacija upitnika i inventara ličnosti nove generacije (MMPI 2, NEO PI-R, MCMI III, PAI).
Rorschach metod
Upoznavanje s osnovama Obuhvatnog metoda interpretacije Rorschach metoda.
Integracija podataka i pisanje nalaza
Uvežbavanje integracije podataka dobijenih na različitim metodama procene, ovladavanje elementima pismenog nalaza, artikulacija odgovora na postavljene dijagnostičke zadatke, vežbanje načina na koji se i pacijentu može formulisati feedback o rezultatima kao deo kolaborativnog modela rada sa pacijentima.
Neuropsihološko testiranje
Osnovni principi i upoznavanje s zadavanjem i obradom rezultata na neuropsihološkim testovima.
Sudska psihologija i patopsihologija
Upoznavanje s osnovnim principima i procedurom rada psihologa u procesu veštačenja i tumačenja rezultata na sudu. Specifičnosti forenzičke procene, psihološka procena kod klijenata upućenih radi forenzičke ekspertize, ovladavanje specifičnostima pismenog mišljenja koje se upućuje graničnim disciplinama.