OPŠTA I NEORGANSKA HEMIJA
(za obrazovni profil TEHNIČAR ZA KOZMETIČKU TEHNOLOGIJU - ogled)

1. OSTVARIVANJA OBRAZOVNO-VASPITNOG RADA - OBLICI I TRAJANJE

RAZRED	NASTAVA				PRAKSA	UKUPNO
RAZRED	Teorijska nastava	Vežbe	Praktična nastava	Nastava u bloku	PRAKSA	UKUPNO
I	140	105				245

NAPOMENA: u tabeli je prikazan godišnji fond časova za svaki oblik rada

2. CILJEVI PREDMETA:

-	sistematično sticanje znanja o osnovnim hemijskim promenama, procesima i zakonitostima koja su neophodna za razumevanje i tumačenje pojava u prirodi i rešavanju zahteva u okviru delokruga rada;
-	ovladavanje trajnim znanjima o materiji, njenoj strukturi i zakonitostima promena materije do kojih je došla savremena teorija i praksa;
-	razvijanje logičkog i apstraktnog mišljenja;
-	sticanje znanja potrebnih za rešavanje računskih zadataka;
-	osposobljavanje za primenu znanja za izučavanje stručnih predmeta;
-	ovladavanje tehnikama rada u laboratoriji, razvijanje veština i navika i pobuđivanja intelektualne radoznalosti;
-	razvijanje sposobnosti učenika za posmatranje i analitičko zaključivanje;
-	razvijanje putem samostalnog eksperimentalnog rada stvaralačkih sposobnosti učenika, sposobnosti da povezuje teoriju sa praksom i formiranje pravilnog odnosa prema radu;
-	podsticanje stručnog razvoja i usavršavanja u skladu sa individualnim sposobnostima i potrebama društva.

3. NAZIV I TRAJANJE MODULA PREDMETA

Razred: prvi

NAZIV MODULA	Trajanje modula (časovi)
Hemijski zakoni i proračuni	53
Struktura atoma i molekula	24
Disperzni sistemi	23
Klasifikacija neorganskih jedinjenja	42
Hemijski procesi	35
Svojstva elemenata i njihovih jedinjenja	68

4. CILJEVI, ISHODI, PREPORUČENI SADRŽAJI I NAČINI OCENJIVANJA MODULA

Naziv modula:	Hemijski zakoni i proračuni
Trajanje modula:	53 časa

CILJEVI MODULA

ISHODI MODULA
Po završetku modula učenik će:

PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA

PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA

Upoznavanje osnovnih hemijskih pojmova, zakona i proračuna
Upoznavanje sa pravilima rada u laboratoriji, reagensima, povredama i pružanje prve pomoći

TEORIJA

shvatiti značenje pojmova: materija, supstanca, elemenat, jedinjenje, atom, molekul, simbol, formula, jednačina, mol, molska masa i molska zapremina
razumeti Lavoazijeov, Prustov, Daltonov, Gej-Lisakov i Avogdrov zakon
primenjivati osnovne hemijske zakone za sastavljanje formula i pisanje hemijskih jednačina
izvoditi proračune sa fizičkim veličinama /M, m, Na i V/

VEŽBE

proveriti Lavoazijeov, Prustov, Gej-Lisakov zakon
odrediti empirijsku formulu kristalne soli
odrediti molarnu zapreminu kiseonika

VEŽBE

slediti uputstva pri radu u laboratoriji
prepoznavati povrede i znati da pruži odgovarajuću prvu pomoć
umeti da definiše reagense, poznavati reagens boce, znati sadržaj etikete

TEORIJA

Osnovni pojmovi: Kratak istorijat hemija sa osvrtom na kozmetiku. Materija, supstanca, elementi, jedinjenja, atom i molekul.
Hemijski zakoni: Lavoazijeov zakon, Prustov zakon, Daltonov zakon, Daltonova atomska teorija, Avogadrov zakon. Hemijski simboli, formule i jednačine. Mol, molska masa, molska zapremina.
Stehiometrijski proračuni Proračuni na osnovu mola i molarne zapremine, izračunavanje masenog udela elemenata u jedinjenju na osnovu hemijske formule. Postavljanje hemijskih formula. Izračunavanje na osnovu hemijskih zakona i hemijskih jednačina.

VEŽBE

Pravila rada u hemijskoj laboratoriji, laboratorijski prostor, radno mesto, značaj eksperimenta u hemiji, mere predostrožnosti pri radu, povrede i pružanje prve pomoći, reagensi, pakovanje i čuvanje, provera zakona o održanju mase, provera zakona stalnih masenih odnosa sintezom i analizom, provera Gej-Lisakovog zakona, određivanje empirijske formule kristalne soli, određivanje molarne zapremine kiseonika

Polazeći od osnovnih znanja učenika objasniti primenu zakona na osnovu konkretnih primera i proračuna
Insistirati da svi učenici savladaju pojam mola, molske mase i zapremine i stehiometrijske proračune
Insistirati da učenici shvate uzroke opasnosti koje se javljaju pri radu i da znaju kako da saniraju povrede
Upoznati ih sa što više različitih reagens boca i naučiti ih da čitaju i razumeju sadržaj tiketa
27 časova ovog modula realizovati kroz laboratorijske vežbe

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*			*		*

Naziv modula:	Struktura atoma i molekula
Trajanje modula:	24 časa

CILJEVI MODULA

ISHODI MODULA
Po završetku modula učenik će:

PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA

PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA

Osposobljavanje da na osnovu strukture atoma i molekula, donese zaključke o fizičkim i hemijskim svojstvima supstance

TEORIJA

poznavati Borov i Talasno-mehanički model atoma
odrediti mesto elementa u periodnom sistemu na osnovu strukture atoma tog elementa
povezivati strukturu atoma sa principom izgradnje periodnog sistema, sa pravilnošću promena svojstava elemenata unutar grupa i perioda i sa tipom veze koju atomi stvaraju pri postizanju stabilne konfiguracije
predviđati vrednost jonizacione energije, afiniteta prema elektronu i elektronegativnost za atom u zavisnosti od mesta tog atoma u periodnom sistemu
definisati i znati kako se gradi jonska i kovalentna veza
određivati tip veze na osnovu poznatih vrednosti jonizacione energije i elektronegativnosti
poznavati fizička svojstva supstance ako zna koji tip veze je kod nje zastupljen

VEŽBE

određivati tačku topljenja, ključanja i paljenja supstanci sa jonskom i supstanci sa kovalentnom vezom
povezivati eksperimentalna saznanja sa teorijskim znanjem

TEORIJA

Struktura atoma: Borov atomski model. Talasno- mehanički model atoma: energetski nivoi, podnivoi i orbitala. Princip izgradnje periodnog sistema.
Tipovi hemijskih veza: Energija jonizacije, afinitet prema elektronu, elektronegativnost. Jonska veza, svojstva jonskih jedinjenja. Kovalentna veza, svojstva kovalentnih jedinjenja. Vodonična veza. Koordinativna veza. Metalna veza.

VEŽBE

Određivanje tačke topljenja, ključanja i paljenja

Konfiguraciju elektronskog omotača odraditi zaključno sa četvrtim nivoom
Učenike treba osposobiti da koriste periodni sistem elemenata
Tipove veze vežbati sa što više jedinjenja
3 časa ovog modela realizovati kroz laboratorijske vežbe

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
	*		*		*

Naziv modula:	Disperzni sistemi
Trajanje modula:	23 časa

CILJEVI MODULA

ISHODI MODULA
Po završetku modula učenik će:

PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA

PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA

Razvijanje osnovnih znanja o vrstama, svojstvima i kvantitativnom sastavu disperznih sistema

TEORIJA

definisati pojam disperznog sistema
razlikovati svojstva i vrste disperznih sistema
definisati pojam rastvorljivosti i raditi proračune u vezi sa tom veličinom
definisati pojam koncentracija i znati da je izrazi na više načina
izračunavati maseni udeo supstance u rastvoru
izračunavati količinsku koncentraciju rastvorene supstance u rastvoru
izračunavati masenu koncentraciju rastvorene supstance u rastvoru
povezivati tipove hemijske veze sa ponašanjem supstance u rastvoru i znati da to kvantitativno iskaže/stepen i konstanta disocijacije/

VEŽBE

umeti da ispita rastvorljivost različitih supstanci
umeti da priprema rastvore određenog masenog udela
umeti da priprema rastvore određene količinske koncentracije

TEORIJA

Pojam i podela disperznih sistema. Pravi rastvori. Koncentracija rastvora. Rastvori elektrolita, stepen i konstanta disocijacija

VEŽBE

Rastvorljivost. Rastvori-pripremanje rastvora određenog masenog udela i određene količinske koncentracije

Insistirati na proračunima i pripremanju rastvora različitih koncentracija
Elektrolitičku disocijaciju objasniti samo kvalitativno
9 časova ovog modula realizovati kroz laboratorijske vežbe

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*		*		*

Naziv modula:	Klasifikacija neorganskih jedinjenja
Trajanje modula:	42 časa

CILJEVI MODULA

ISHODI MODULA
Po završetku modula učenik će:

PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA

PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA

Razlikovanje neorganskih jedinjenja po svojstvima i ponašanje u vodenom rastvoru. Poznavanje nomenklature jedinjenja.

TEORIJA

znati da objasni pojam, podelu, dobijanje i nomenklaturu oksida, kiselina, baza i soli
znati da objasni disocijaciju vode i jonski proizvod vode
znati da izračuna pH vrednost u rastvoru
znati da objasni hidrolizu soli
znati da izračunava proizvod rastvorljivosti i radi druge proračune koristeći ovu veličinu

VEŽBE

dobijati okside i ispitivati njihova svojstva
dobijati kiseline i ispitivati njihova svojstva
dobijati baze i ispitivati njihova svojstva
dobijati soli i ispitivati da li podležu hidrolizi

TEORIJA

Oksidi
Kiselina
Baze
pH
Soli
Hidroliza soli
Proizvod rastvorljivosti

VEŽBE

Oksidi.
Kiseline.
Baze.
Soli.
Hidroliza soli.
Inidkatori.
Sinteza soli.

Da nauče podelu jedinjenja i njihova najbitnija svojstva
Kod kompleksnih soli samo nastajanje i disocijaciju
Obratiti pažnju na rastvorljivost soli
18 časova ovog modula realizovati kroz laboratorijske vežbe

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*		*		*

Naziv modula:	Svojstva elemenata i njihovih jedinjenja
Trajanje modula:	68 časova

CILJEVI MODULA

ISHODI MODULA
Po završetku modula učenik će:

PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA

PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA

Proširivanje i produbljivanje znanja stečenih izučavanjem prethodnih modula kroz primenu u ovom modulu
Povezivanje teorijskih znanja sa eksperimentalnim podacima

TEORIJA

poznavati svojstva vodonika, kiseonika i vode
poznavati jedinjenja elemenata sa vodonikom
znati imena i simbole svih elemenata s i p grupacije i ponekih elemenata d grupacije
shvatati sličnosti u hemijskim svojstvima elemenata iste grupacije
shvatati razliku u svojstvima između s, p i d elemenata
razlikovati po osobinama elemenata iste grupacije u zavisnosti od grupe i periode periodnog sistema u kojoj se elemenat nalazi
poznavati važnija jedinjenja značajnijih elemenata

VEŽBE

znati da dobije vodonik i kiseonik i ispita njihovih svojstava
umeti da ispita svojstva elemenata

Ia grupe - jedinjenja natrijuma i kalijuma
IIa grupa - jedinjenja magnezijuma i kalcijuma
IIIa grupe - jedinjenja aluminijuma
IVa grupe - jedinjenja ugljenika i silicijuma
Va grupe - jedinjenja azota i fosfora
VIa grupe - jedinjenja sumpora
VIIa grupe - jedinjenja fluora, hlora, broma i joda prelaznih elemenata - jedinjenja bakra, cinka, žive, hroma, mangana i gvožđa

TEORIJA

Vodonik, kiseonik, voda
s elementi
p elementi
d elementi

Zajednička svojstva elemenata po grupama i karakteristična jedinjenja pojedinih elemenata

VEŽBE

Vodonik i kiseonik
Prva grupa elemenata-natrijum i kalijum
Druga grupa elemenata magnezijum i kalcijum
Treća grupa elemenata - aluminijum
Četvrta grupa elemenata - ugljenik i silicijum
Peta grupa elemenata - azot i fosfor
Šesta grupa elemenata - sumpor
Sedma grupa elemenata - fluor, flor, brom i jod
Bakar, cink i živa
Hrom, mangan i gvožđe

Izbor i broj eksperimenata treba da bude primeren znanjima učenika i vremenu potrebnom za njihovu realizaciju
33 časa ovog modula realizovati kroz laboratorijske vežbe

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*		*		*	*

5. PREPORUČENA LITERATURA ZA REALIZACIJU PREDMETA

-	Isaković Gordana, Opšta i neorganska hemija za prvi razred,
-	Lukić Ljiljana, Praktikum za vežbe iz opšte i neorganske hemije za prvi razred
-	http:/www.shemie.fuberlin.de/shemistry/ index en.html

6. KORELACIJA SA DRUGIM PREDMETIMA/MODULIMA

-	Analitička hemija
-	Fizička hemija
-	Tehnologija

TEHNIČKO CRTANJE I MAŠINSKI ELEMENTI
(za obrazovni profil TEHNIČAR ZA KOZMETIČKU TEHNOLOGIJU - ogled)

1. OSTVARIVANJA OBRAZOVNO-VASPITNOG RADA - OBLICI I TRAJANJE

RAZRED	NASTAVA				PRAKSA	UKUPNO
RAZRED	Teorijska nastava	Vežbe	Praktična nastava	Nastava u bloku	PRAKSA	UKUPNO
I		70				70

NAPOMENA: u tabeli je prikazan godišnji fond časova za svaki oblik rada

2. CILJEVI PREDMETA:

-	sticanje sposobnosti za prostorno predstavljanje mašinskih delova, sklopova, mašina i postrojenja i shvatanje njihove funkcionalnosti;
-	sticanje sposobnosti analize tehničko-tehnološke dokumentacije;
-	razvijanje sistematičnosti, preciznosti i urednosti u radu;
-	razvijanje samostalnosti u rešavanju problema;
-	razvijanje logičkog, kreativnog i kritičkog mišljenja;
-	sticanje sposobnosti za primenu znanja u stručnim predmetima.

3. NAZIV I TRAJANJE MODULA PREDMETA

Razred: prvi

NAZIV MODULA	Trajanje modula (časovi)
Tehničko crtanje	36
Mašinski elementi	34

4. CILJEVI, ISHODI, PREPORUČENI SADRŽAJI I NAČINI OCENJIVANJA MODULA

Naziv modula:	Tehničko crtanje
Trajanje modula:	36 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Sticanje sposobnosti izrade i analize tehničkog crteža	ispravno koristiti materijal i pribor poznavati formate, opremu, razmeru crteža i tehničko pismo pravilno primenjivati različite tipove linija pri izradi crteža znati vrste projekcija razumeti položaj tačke u kvadrantima i oktantima ortogonalno projektovati tačku, pravu, duž, ravan lik i geometrijsko telo na tri ravni znati vrste aksonometrijskog projektovanja poznavati standarde projektovanja tačno određivati potreban broj projekcija za izradu crteža pravilno primenjivati preseke i uprošćenja pri crtanju ispravno unositi dimenzije predmeta na tehnički crtež analizirati tehnički crtež znati mogućnosti primene računara za izradu crteža samostalno izrađivati tehnički crtež	Materijal i pribor za tehničko crtanje Formati i oprema tehničkih crteža Razmera crteža Tehničko pismo Tipovi linija Pojam i vrste projekcija Kvadranti i oktanti Ortogonalne projekcije tačke na tri ravni Ortogonalne projekcije prave i duži na tri ravni Ortogonalne projekcije ravnog lika na tri ravni Ortogonalne projekcije geometrijskog tela na tri ravni Aksonometrijsko projektovanje Potreban broj projekcija za prikazivanje predmeta Preseci i uprošćenja pri crtanju Kotiranje Analiza tehničkog crteža Primena računara za izradu crteža	Insistirati na preciznosti i urednosti u radu Insistirati na raznovrsnim primerima iz područja rada Istaći povezanost sa sadržajima drugih predmeta Koristiti softverske pakete /Corel DRAW, Auto CAD, Pro/DESKTOP.../ Zahtevati korišćenje komandi koje omogućavaju realizaciju vežbi u određenom računarskom programu Uraditi grafički rad na kraju modula /npr.: na osnovu aksonometrijskog crteža konstruisati potreban broj projekcija tela, crtež dimenziono definisati i uraditi u standardnoj razmeri, koristiti preseke i potrebna uprošćenja pri crtanju/

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
					*	*	*

Naziv modula:	Mašinski elementi
Trajanje modula:	24 časa

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Primena i grafičko prikazivanje mašinskih elemenata	znati elemente nerazdvojive, razdvojive i elastične veze vršiti pravilan izbor odgovarajuće veze mašinskih elemenata znati elemente kružnog kretanja znati i primenjivati elemente za prenos snage poznavati i primenjivati elemente za transport fluida koristiti simbole za šematsko prikazivanje postrojenja u hemijskoj industriji analizirati šeme tehnoloških procesa prikazivati mašinske elemente tehničkim crtežom poznavati materijale za postrojenja hemijske industrije	Pojam i podela mašinskih elemenata Elementi nerazdvojive veze Elementi razdvojive veze Elementi elastične veze Elementi kružnog kretanja Elementi za prenos snage Elementi za transport fluida Šematsko prikazivanje cevne armature Analiza šema tehnoloških procesa Materijali za postrojenja hemijske industrije	Insistirati na raznovrsnim primerima iz područja rada Istaći povezanost sa sadržajima drugih predmeta Insistirati na logičkom zaključivanju i kritičkom mišljenju Insistirati na sistematičnosti, preciznosti i urednosti u radu Koristiti softverske pakete /Corel DRAW, Auto CAD, Pro/DESKTOP.../ Ne zahtevati ovladavanje određenim računarskim programom, nego samo korišćenje komandi koje omogućuju realizaciju vežbi Uraditi grafički rad na kraju modula / npr.: ventil, vijak, cevna armatura i dr./

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
					*	*		*

5. PREPORUČENA LITERATURA ZA REALIZACIJU PREDMETA

-	Tehničko crtanje sa mašinskim elementima za prvi razred, S. Drapić, D. Gačić
-	Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom, D. Đorđević, Ž. Papić

6. KORELACIJA SA DRUGIM PREDMETIMA/MODULIMA

-	Matematika
-	Fizika
-	Računarstvo i informatika
-	Tehnologija
-	Praktična nastava
-	Tehnološke operacije
-	Kontrola procesa

PRAKTIČNA NASTAVA
(za obrazovni profil TEHNIČAR ZA KOZMETIČKU TEHNOLOGIJU - ogled)

1. OSTVARIVANJA OBRAZOVNO-VASPITNOG RADA - OBLICI I TRAJANJE

RAZRED	NASTAVA				PRAKSA	UKUPNO
RAZRED	Teorijska nastava	Vežbe	Praktična nastava	Nastava u bloku	PRAKSA	UKUPNO
I			140	60		200

NAPOMENA: u tabeli je prikazan godišnji fond časova za svaki oblik rada

2. CILJEVI PREDMETA:

-	upoznavanje sa osnovnom laboratorijskom opremom, priborom i posuđem;
-	upoznavanje fizičkih veličina i način njihovog određivanja;
-	ovladavanje tehnikom rada u laboratoriji i razvijanje veština i navika koje će učenicima omogućiti da se uključe u eksperimentalni rad drugih nastavnih predmeta;
-	razvijanje smisla za organizovani rad, tačnost, sistematičnost, urednost, opreznost i ekonomičnost;
-	osposobljavanje za merenje i održavanje uslova u skladištima.

3. NAZIV I TRAJANJE MODULA PREDMETA

Razred: prvi

NAZIV MODULA	Trajanje modula (časovi)
Održavanje opreme u hemijskoj laboratoriji	32
Osnovna merenja fizičkih veličina	36
Metode dobijanja čistih supstanci	28
Rad sa gasovima	12
Izrada preparata	20
Skladišta - uslovi za skladištenje supstanci	12
Nastava u bloku	60

4. CILJEVI, ISHODI, PREPORUČENI SADRŽAJI I NAČINI OCENJIVANJA MODULA

Naziv modula:	Održavanje opreme u hemijskoj laboratoriji
Trajanje modula:	32 časa

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Osposobljavanje učenika da pravilno koristi pribor i opremu u hemijskoj laboratoriji	razlikovati vrste laboratorijskog posuđa i pribora, pravilno ga koristiti i održavati u čistom stanju poznavati i ispravno koristiti različite izvore toplote, grejna tela i kupatila obrađivati staklo i zapušače za svoju upotrebu	Laboratorijsko posuđe od stakla Laboratorijsko posuđe od porcelana Laboratorijski pribor Čišćenje i pranje laboratorijskog pribora i posuđa Toplotni izvori u laboratoriji, vrsta grejalica Grejna tela i kupatila Pravljenje delova za aparature, obrada stakla i zapušača	Svo posuđe treba da se vidi, nacrta i objasni primena Prave se samo uvodnici, kapilare i zapušači koji će naći primenu u daljem radu u laboratoriji

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*					*

Naziv modula:	Osnovna merenja fizičkih veličina
Trajanje modula:	36 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Upoznavanje sa osnovnim fizičkim veličinama i načinom merenja tih veličina	poznavati međunarodni SI sistem, baždarenje i greške pri merenju vladati tehnikom merenja mase na tehničkoj i analitičkoj vagi vladati tehnikom merenja gustine areometrom i piknometrom poznavati merne sudove i njihovu preciznost i zna da očita zapreminu moći da očita temperaturu u Celzijusovim stepenima i da ih preračuna u Kelvinove, Faranhajtove i Reomirove stepene meriti pritisak i izražavati ga u različitim jedinicama	Međunarodni SI sistem, baždarenje, greške pri merenju Merenje mase - tehnička vaga Merenje mase - analitička vaga Provera tačnosti merenja mase Merenje gustine Merni sudovi - merenje zapremine Merenje temperature Merenje pritiska	Svaki učenik mora samostalno da odredi vrednost za bilo koju fizičku veličinu

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*

Naziv modula:	Metode dobijanja čistih supstanci
Trajanje modula:	24 časa

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Osposobljavanje za izbor metode dobijanja čistih supstanci u zavisnosti od svojstava smeše	znati da definiše postupke za dobijanje čistih supstanci iz smeše samostalno razdvajati smeše taloženjem, dekantovanjem i filtriranjem umeti da izvede postupak kristalizacije, sublimacije i ekstrakcije umeti da izvede postupak destilacije u zavisnosti od svojstava smeše /obična, frakciona, sa vodenom parom/	Uzorkovanje i najčešći redosled operacija do dobijanja čiste supstance Kristalizacija Sublimacija Ekstrakcija Obična i frakciona destilacija Destilacija sa vodenom parom	Praktični rad izvoditi nesamostalno u malim grupama

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*				*	*

Naziv modula:	Rad sa gasovima
Trajanje modula:	12 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Upoznavanje načina rada sa gasovima	poznavati način za dobijanje određenog gasa prepoznavati boce u kojima je gas i znati da ih koristi biti upoznat sa načinom transporta i skladištenja gasova	Dobijanje i prečišćavanje gasova Komprimovani gasovi, način eksploatacije, skladištenje i transport	Upozoriti na opasnost koja preti od nepravilnog rada sa gasovima

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*						*

Naziv modula:	Izrada preparata
Trajanje modula:	20 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Korišćenje teorijskih znanja i veština pri radu za dobijanje preparata	biti sposoban da na osnovu hemijskih jednačina proračuna mase supstanci, teorijski prinos i prinos samostalno izvoditi merenje mase, sklapanje aparature, zagrevanje i sve druge operacije koje postupak zahteva	Dobijanje dvogube soli Dobijanje kompleksne soli	Svi učenici rade isti preparat samostalno, pa se upoređuju prinosi

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*				*	*

Naziv modula:	Skladišta - uslovi za skladištenje supstanci
Trajanje modula:	12 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Upoznavanje i održavanje uslova u skladištima	poznavati opremu skladišta i način skladištenja u zavisnosti od svojstva supstanci koje se skladište meriti i održavati potrebne uslove u skladištima	Oprema skladišta, način skladištenja Merenje i održavanje u skladištima	Neophodno je da učenici vide neko skladište

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*						*

Naziv modula:	Nastava u bloku
Trajanje modula:	60 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Korišćenje teorijskih znanja i veština pri radu u hemijskoj laboratoriji	poznavati tehnike rada u hemijskoj laboratoriji skladištiti materijal u hemijskoj laboratoriji	Osnovna merenja fizičkih veličina Metode dobijanja čistih supstanci Rad sa gasovima Izrada preparata Skladištenje supstanci	Učenici rade samostalno u malim grupama

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
					*	*		*	*

5. PREPORUČENA LITERATURA ZA REALIZACIJU PREDMETA

-	Slavko Nešić i Ivana Stojanović, Praktična obuka i laboratorijske vežbe za prvi i drugi razred srednje škole

6. KORELACIJA SA DRUGIM PREDMETIMA/MODULIMA

-	Opšta i neorganska hemija
-	Fizika
-	Organska hemija
-	Tehnološke operacije

ISTORIJA
(za obrazovni profil TEHNIČAR ZA KOZMETIČKU TEHNOLOGIJU - ogled)

1. OSTVARIVANJA OBRAZOVNO-VASPITNOG RADA - OBLICI I TRAJANJE

RAZRED	NASTAVA				PRAKSA	UKUPNO
RAZRED	Teorijska nastava	Vežbe	Praktična nastava	Nastava u bloku	PRAKSA	UKUPNO
I	35					35

NAPOMENA: u tabeli je prikazan godišnji fond časova za svaki oblik rada

2. CILJEVI PREDMETA:

-	Produbljivanje interesovanja za dalje izučavanje istorije;
-	Izgrađivanje istorijske svesti i istorijskog mišljenja;
-	Osposobljavanje za izgrađivanje i korišćenje sistema uzročno-posledičnih veza u analizama događaja i zbivanja iz istorijske prošlosti;
-	Razvijanje logičnog i kritičnog mišljenja;
-	Osposobljavanje za uporednu analizu objavljene istorijske građe - njeno posmatranje sa više različitih aspekata;
-	Sticanje sposobnosti za primenu računara u pravljenju sinhronističkih tablica različitog karaktera (obeležja istorijskih perioda, uporednog praćenja istorijskih događaja po vekovima i godinama u različitim zemljama istog istorijskog perioda);
-	Navikavanje na sistematičnost, preciznost i objektivnost u procenjivanju istorijskih događaja i ličnosti;
-	Navikavanje na sistematsko korišćenje istorijskih karata, enciklopedija, rečnika, stručne i beletrističke literature, kao i štampe, a posebno interneta u funkciji nalaženja, klasifikovanja i odabira željenih istorijskih sadržaja;
-	Formiranje istorijske kulture koja podrazumeva razvijenu nacionalnu i patriotsku svest, razumevanje, toleranciju, saradnju i ljubav prema drugim narodima;
-	Razvijanje osećanja humanosti i potrebe saradnje sa drugim ljudima i narodima sa ciljem da se sačuva ono što je do sada čovek stvorio u ime progresa i sveopšteg napretka.

3. NAZIV I TRAJANJE MODULA PREDMETA

Razred: prvi

NAZIV MODULA	Trajanje modula (časovi)
Istorija i koreni civilizacije	14
Srednji vek - putevi ka novim saznanjima	21

4. CILJEVI, ISHODI, PREPORUČENI SADRŽAJI I NAČINI OCENJIVANJA MODULA

Naziv modula:	Istorija i koreni civilizacije
Trajanje modula:	14 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Upoznavanje sa različitim pristupima istoriji kao predmetu u školama i istoriji kao nauci. Sticanje znanja o osobenostima ekonomskih, društvenih, političkih i kulturnih odnosa u ljudskoj zajednici od pojave čoveka do uspostavljanja klasičnog, antičkog robovlasničkog društva.	znati da objasni kako se računalo i kako se danas računa vreme u istoriji prepoznati uzročno-posledične veze u nastanku i razvitku prvobitnih ljudskih zajednica znati šta je horda; rod, bratstvo, pleme, plemenski savez uočiti sličnosti i razlike između istočnjačkog i klasičnog, antičkog, ropstva znati da kroz sinhronistički sadržaj prikaže razvitak čoveka kroz praistoriju (posebno na prostorima Balkanskog poluostrva, kao i razvitak država starog Istoka, Grčke i Rima) znati da objasni religiju kao oblik ljudske svesti i dostignuća u kulturi kao rezultat neprekidnih promena u privredi i društvu	Istorija - nauka i predmet Istoriografija Računanje vremena u istoriji Osnovne odlike i obeležja država i društva staroga Istoka, Grčke i Rima, kao starih Ilira, Tračana i Kelta Religija i kultura antičkog sveta	Permanentno uvežbavati kartografsku pismenost Sadržaje povezati sa znanjima iz matematike, geografije, književnosti i umetnosti

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*	*	*		*

Naziv modula:	Srednji vek - putevi ka novim saznanjima
Trajanje modula:	21 čas

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
Razvijati sposobnosti prostornog predstavljanja na osnovu rada sa kartama istorijske sadržine i izrade sinhronističkih tablica Osposobljavanje za upoređivanje i vođenje diskusija i rasprava Proširivanje znanja iz nacionalne istorije i kulture Povezivanje nacionalne istorije sa istorijom drugih naroda i saradnje i uspostavljenih veza tokom perioda ranog i razvijenog feudalizma	uočiti uzroke propasti antičkog sveta upoznati razmeštaj naroda koji su u toku Velike seobe naroda došli iz Azije u Evropu i trajno je naselili upoznati i zapamtiti činjenice koje se odnose na prapostojbinu privrede, život i običaje pre primanja hrišćanstva znati vreme naseljavanja Južnih Slovena na Balkanskom poluostrvu, stvaranje prvih državnih organizacija i proces hristijanizacije proširiti znanje o južnoslovenskim državama vremena razvijenog feudalizma i vladarskim rodovima Nemanjića i Kotromanića proširiti znanje o znamenitim ličnostima srednjeg veka, kao i o kulturnim dostignućima i razvitku religija	Velika seoba naroda i prve varvarske države Seobe Slovena - razmeštaj, prve države, pokrštavanje i značaj Vizantije u životu Južnih Slovena Raška i Duklja Srbija, Bosna, Dubrovnik Vizantija - od nastanka do propasti Srednjevekovna religija Srednjevekovna kultura	Sadržaje povezati sa dostignućima u oblasti srednjovekovne književnosti i umetnosti Insistirati na preciznosti i sistematičnosti u odabiranju sadržaja iz nacionalne, kulturne istorije, kao i istorije religije

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*	*	*		*

5. PREPORUČENA LITERATURA ZA REALIZACIJU PREDMETA

-	Istorija za prvi razred četvorogodišnjih stručnih škola, Beograd, 2003 (pojedini sadržaji), Milutin Perović, Bograda Smiljević
-	Radna sveska za prvi razred gimnazije, Stari vek u istorijskim izvorima, Novi Sad, 2002 (slobodno odabrani sadržaji), Slobodan Dušanić, Žarko Petrović
-	Radna sveska iz istorije za drugi razred gimnazije, Srbija i Evropa u odabranim izvodima srednjeg veka, Novi Sad, 2003 (slobodno odabrani sadržaji), Andrija Veselinović
-	Srpske dinastije, Novi Sad - Beograd, 2001 (slobodno odabrani sadržaji), Andrija Veselinović, Radoš Ljušič
-	Pregled istorije hrišćanske crkve, Novi Sad, 2003 (slobodno odabrani sadržaji), Grigorije Mikić.

6. KORELACIJA SA DRUGIM PREDMETIMA/MODULIMA

-	Srpski jezik i književnost
-	Likovna kultura
-	Muzička umetnost

INDUSTRIJSKA GEOGRAFIJA U GRAFIČARSTVU I HEMIJI
(za obrazovni profil TEHNIČAR ZA KOZMETIČKU TEHNOLOGIJU - ogled)

1. OSTVARIVANJA OBRAZOVNO-VASPITNOG RADA - OBLICI I TRAJANJE

RAZRED	NASTAVA				PRAKSA	UKUPNO
RAZRED	Teorijska nastava	Vežbe	Praktična nastava	Nastava u bloku	PRAKSA	UKUPNO
I	20	15				35

NAPOMENA: u tabeli je prikazan godišnji fond časova za svaki oblik rada

2. CILJEVI PREDMETA:

-	Razvijanje sposobnosti prikazivanja rezultata istraživanja kroz korišćenje reči, tabela i grafika, kao i jezika geografije
-	Razvijanje sposobnosti korišćenja različitih izvora informacija i samostalnog i timskog učestvovanja u istraživačkim projektima
-	Primenjivanje stečenih znanja iz privredne geografije u svom poslovnom okruženju
-	Razvijanje vlastitih strategija uspešnog učenja (razlikuje bitno od nebitnog, analizira podatke, samostalno zaključuje)
-	Poznavanje prirodnih resursa i njihovog razmeštaja za potrebe industrije
-	Poznavanje razvoja i razmeštaja industrijske proizvodnje
-	Razvijanje sposobnosti korišćenja računara za pronalaženje, obradu i prikazivanje geografskih podataka

3. NAZIV I TRAJANJE MODULA PREDMETA

Razred: prvi

NAZIV MODULA	Trajanje modula (časovi)
Kartografija	5
Faktori lokacije industrije	5
Mašinska i elektrotehnička industrija	7
Hemijska industrija	8
Drvna i industrija celuloze i papira	5
Naučno-tehnički progres i posledice	5

4. CILJEVI, ISHODI, PREPORUČENI SADRŽAJI I NAČINI OCENJIVANJA MODULA

Naziv modula:	Kartografija
Trajanje modula:	5 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
kartografsko opismenjavanje za samostalnu izradu i primenu geografskih karata različitih po tematici, sadržaju i razmeru	znati elemente sadržaja karte znati podelu karata prema sadržini - tematske karte umeti da se služi geografskom kartom i planom grada kao izvorom geografskih znanja i informacija umeti da primeni različite kartografske metode u samostalnoj izradi kartografskog materijala znati da koristi digitalne karte znati pojam, strukturu i primenu GIS-a	elementi sadržaja karte tematska kartografija digitalna kartografija i GIS	korišćenje savremenih elektronskih pomagala i digitalnih mapa uz postojeće analogne geografske karte i planove primena kartografskih tehnika za samostalno prezentovanje rezultata istraživanja

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*	*			*

Naziv modula:	Faktori lokacije industrije
Trajanje modula:	5 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
razumevanje faktora lokacije industrije	znati prirodne faktore lokacije (sirovine, vodni resursi, energetski izvori, klima) znati društvene faktore lokacije (tržište, kapital, saobraćaj, radna snaga) učenik će znati kako industrija utiče na promenu životne sredine znati pojam globalizacije razumeti uticaj procesa globalizacije na lokaciju velikih preduzeća (multinacionalne i transnacionalne kompanije)	prirodni i društveni faktori lokacije proces globalizacije i problem lokacije velikih preduzeća	korišćenje osnovne literature korišćenje informacija sa Interneta korišćenje interaktivnih metoda rada

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*	*			*

Naziv modula:	Mašinska i elektrotehnička industrija
Trajanje modula:	7 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
razumevanje razvoja, razmeštaja i značaja mašinske i elektrotehničke industrije	znati faktore razvoja mašinske i elektrotehničke industrije znati grane mašinske i elektrotehničke industrije razumeti privredni značaj mašinske i elektrotehničke industrije znati faktore razmeštaja mašinske i elektrotehničke industrije, znati geografski razmeštaj najvećih kompanije mašinske i elektrotehničke industrije	razvoj, grane i privredni značaj mašinske i elektrotehničke industrije faktori razvoja mašinske i elektrotehničke industrije geografski razmeštaj mašinske i elektrotehničke industrije najveće kompanije elektronske industrije	korišćenje osnovne, literature korišćenje informacija sa Interneta korišćenje interaktivnih metoda rada

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*	*			*

Naziv modula:	Hemijska industrija
Trajanje modula:	8 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
razumevanje razvoja, razmeštaja i značaja hemijske industrije	znati nastanak i razvoj hemijske industrije znati grane hemijske industrije razumeti značaj hemijske industrije za razvoj privrede znati proizvodno-ekonomske karakteristike hemijske industrije znati faktore razmeštaja teške hemijske industrije znati faktore razmeštaja lake hemijske industrije znati razmeštaj najvažnijih regiona hemijske industrije u svetu znati najveće kompanije hemijske industrije znati kako hemijska industrija zagađuje životnu sredinu znati mere zaštite životne sredine u procesu proizvodnje hemijske industrije	razvoj, podela i značaj hemijske industrije proizvodno-ekonomske karakteristike hemijske ndustrije faktori razmeštaja teške (bazične) i lake (potrošačke) industrije teška hemijska industrija laka hemijska industrija najveće kompanije i glavni regioni hemijske industrije hemijska industrija kao zagađivač životne sredine zaštita životne sredine u procesu proizvodnje hemijske industrije	korišćenje osnovne literature korišćenje informacija sa Interneta korišćenje interaktivnih metoda rada

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*	*			*

Naziv modula:	Drvna i industrija celuloze i papira
Trajanje modula:	5 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
razumevanje razvoja, razmeštaja i značaja drvne i industrijske celuloze i papira	znati kriterijume razmeštaja drvne i industrije celuloze i papira (sirovinska baza, primarna i finalna proizvodnja, radna snaga, energetski uslovi, saobraćaj, voda, prostor, aglomerativni faktor) znati razmeštaj centara i regiona drvne i industrije celuloze i papira znati najveće kompanije drvne i industrije celuloze i papira znati zagađivače mere zaštite u procesu proizvodnje drvne i industrije celuloze i papira	kriterijumi razmeštaja drvne i industrije celuloze i papira centri i regioni drvne industrije i industrije celuloze i papira najveće kompanije drvne industrije i industrije celuloze i papira zaštita životne sredine u procesu proizvodnje	korišćenje osnovne literature korišćenje informacija sa Interneta korišćenje interaktivnih metoda rada

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*	*			*

Naziv modula:	Naučno-tehnički progres i posledice
Trajanje modula:	5 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
razumevanje savremenih polarizacijskih i integracijskih procesa	razumeti tranzicione procese u Evropi i mesto naše zemlje u njima razumeti značaj naučno-tehničkog progresa za razvoj privrede znati koje su posledice naučno-tehničkog progresa (regionalne, strukturne, organizacione i lokacione) znati najvažnije integracije u svetu znati nastanak, razvoj i strukturu Evropske unije znati načine zagađivanja životne sredine industrijskom proizvodnjom znati mere zaštite životne sredine	razvijena i nerazvijena područja u svetu tranzicioni proces i mesto naše zemlje naučno-tehnički progres i posledice regionalne, strukturne, organizacione i lokacione promene integracijski procesi i Evropska unija industrija kao zagađivač životne sredine i mere zaštite	korišćenje osnovne literature korišćenje informacija sa Interneta korišćenje interaktivnih metoda rada

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*	*	*			*

5. PREPORUČENA LITERATURA ZA REALIZACIJU PREDMETA

- Lješević: Urbana ekologija,

- J. Adamović: Urbana ekonomija, 2002. g.

- N. Carić: Opšta privredna geografija, 1974. g.

- N. Carić, P. Tomić: Opšta privredna geografija, 1979. g.

- P. Tomić, J. Romelić, L. Lazić: Ekonomska geografija sveta, 1996. g.

- M. Grčić: Industrijska geografija,

- M. Grčić: Politička geografija, 2002. g.

- Vresk M. (1986): Osnovi urbane geografije, "Školska knjiga", Zagreb

- Ćurić V. (1980): Ekonomska geografija, "Naučna knjiga", Beograd

- Žegarac 3. (2002): Infrastruktura,

- Lješević M., Živković D. (2001): Kartografija, Geografski fakultet, Beograd

- Milićević G. (1990): Urbana ekonomika, Ekonomski fakultet, Beograd

- Petovar K. (2003): Urbana i ruralna sociologija, Institut za geografiju-PMF, Novi Sad

- Piha B. (1973): Prostorno planiranje, Službeni list SFRJ, Beograd

- Pleše J. (1979): Geografske osnove gradskih regija, Institut za geografiju-PMF, Novi Sad

- Tomić P., Romelić J., Lazić L. (1996): Ekonomska Geografija sveta, Institut za geografiju-PMF, Novi Sad

- Ćurčić S. (1996): Kartografija, Institut za geografiju-PMF, Novi Sad

- Fick, J. (1998): Geography of Development,

- Šećibović Refik, Đoković Emilija: Regionalna ekonomska geografija I Ekonomski fakultet, Beograd, 2002

- Šećibović Refik: Regionalna ekonomska geografija II, Ekonomski fakultet, Beograd, 2002

- Šećibović Refik: Regionalna ekonomska geografija III, Ekonomski fakultet, Beograd, 2002

- Dinić Jovan: Ekonomska geografija, Ekonomski fakultet, Beograd, 1999.

- Grupa autora: Ekonomska geografija, "Vuk Karadžić", Beograd, 1972

6. KORELACIJA SA DRUGIM PREDMETIMA/MODULIMA

- stručni predmeti

NASTAVNI PLAN I PROGRAM OGLEDA

Područje rada:	Hemija, nemetali i grafičarstvo
Oblast:	Grafičarstvo
Obrazovni profil:	TEHNIČAR ZA GRAFIČKU PRIPREMU - ogled TEHNIČAR ZA OBLIKOVANJE GRAFIČKIH PROIZVODA - ogled

Trajanje obrazovanja:	četiri godine

CILJ OGLEDA:

Unapređenje kvaliteta i osavremenjivanje obrazovno-vaspitnog rada kroz:

-	uvođenje u svakodnevnu nastavnu praksu savremenih i efikasnih metoda rada sa učenicima
-	uvođenjem novog nastavnog plana i programa kroz horizontalno i vertikalno povezivanje nastavnih tema i sadržaja, u sklopu modula, a u cilju ostvarivanja ishoda obrazovanja (predlog novog nastavnog plana i programa za prvi i drugi razred dat je u prilogu ovog predloga, njegov je sastavni deo i predstavlja polaznu osnovu za kontinuirani rad na poboljšanju njegovog kvaliteta)
-	uvođenje fleksibilnog nastavnog programa, definisanog u potpunosti od strane škole kao krajnjeg realizatora programa, a u zavisnosti od interesa lokalne sredine, kako bi se obezbedila efikasnija upošljivost stručnjaka ovog obrazovnog profila u lokalnoj sredini
-	izradu kriterijuma ocenjivanja i građenja standarda ocenjivanja učenika.

Uvođenje organizacionih novina:

-	prilagođavanje unutrašnje strukture nastavnog plana i časova u okviru godišnjeg fonda časova u skladu sa postavljenim ishodima obrazovanja i uslovima rada u školi i na radnom mestu (nov nastavni plan) a prema strategiji strukture nastavnog plana u reformisanoj srednjoj stručnoj školi
-	nastavni plan i program će biti objavljivani za svaku školsku godinu radi usaglašavanja sa neophodnim izmenama tokom realizacije programa ogleda
-	nastavni sadržaji su organizovani modularno
-	povećanje fonda časova praktične nastave radi uspešnijeg ostvarivanja opštih ciljeva obrazovanja u ovom obrazovnom profilu
-	uvođenje izborne nastave, kao mogućnosti za učenika da samostalno planira i organizuje svoj ukupni obrazovni proces.

OČEKIVANI ISHODI OGLEDA

Unapređen i kvalitetan obrazovno-nastavni rad:

-	efikasni i podsticajni metodi rada sa učenicima primenjeni u svakodnevnoj obrazovnoj praksi
-	nastavni sadržaji organizovani modularno, na način koji omogućava usvajanje generativnih, transfernih i funkcionalnih znanja i veština, relevantnih za buduću profesiju a koja predstavljaju osnovu za usvajanje pojmova i znanja u narednim fazama rada i školovanja
-	vertikalno i horizontalno povezani nastavni planovi i programi
-	objektivno ocenjivanje učenika prema postavljenim kriterijumima

TRAJANJE OGLEDA

Predviđeno je da ogled traje od septembra 2003. do juna 2007. godine

NAČIN OSTVARIVANJA OGLEDA

Ogled će biti realizovan putem obuke nastavnika srednjih stručnih škola područja rada Hemija, nemetali i grafičarstvo, primene novih metoda rada sa učenicima, primene novog nastavnog programa i objektivnog ocenjivanja u svakodnevnoj obrazovnoj praksi.

Obuka za nastavnike srednjih stručnih škola u kojima se realizuje program ovog ogleda, biće organizovana u sledećim oblastima koje su bitne za unapređenje kvaliteta obrazovnog rada:

-	nova koncepcija obrazovanja (usmerenost na ciljeve i ishode obrazovanja, modularni pristup u obrazovanju) trodnevna obuka
-	ocenjivanje učenika - trodnevna obuka
-	stručno usavršavanje nastavnika kroz obuku za akreditovane programe

Nastavnici srednjih stručnih škola će u okviru obrazovnog rada primenjivati metode rada i ocenjivanja za koje su obučavani na seminarima.

U okviru stručnih aktiva biće izdvojene ključne teme u okviru kojih je moguće postizanje obrazovnih ishoda.

Stručni timovi će sarađivati na horizontalnom i vertikalnom povezivanju nastavnih tema i sadržaja kako sa oblasnim i predmetnim timovima, tako i sa predstavnicima privrede.

Planirana je izrada testova sa zajedničkim sadržajima i zajednički postavljenim kriterijumima.

USLOVI OSTVARIVANJA PROGRAMA OGLEDA

Ogled će se realizovati u uslovima svakodnevnog obrazovnog rada u srednjim stručnim školama. Njegova realizacija podrazumeva uključenost i saradnju nastavnika u okviru stručnih timova i stručnih organa u školama.

Ministarstvo prosvete i sporta i Centar za stručno obrazovanje i obrazovanje odraslih će pružiti kadrovsku i materijalnu podršku za realizaciju obuke profesora, materijal za rad, praćenje i evaluaciju ogleda.

PRAĆENJE I VREDNOVANJE OGLEDA

Praćenje i vrednovanje ogleda obavljaće Centar za stručno obrazovanja i obrazovanje odraslih.

Primena ogleda će biti praćena najmanje četiri puta u toku školske godine.

Na kraju školske godine, metodom paralelnih grupa biće ispitani ishodi obrazovno vaspitnog rada, adekvatnost ocenjivanja, mišljenja učenika i nastavnika.

I NASTAVNI PLANOVI

1. NEDELJNI I GODIŠNJI FOND ČASOVA OBAVEZNIH I IZBORNIH PREDMETA I RAZREDA

TEHNIČAR ZA GRAFIČKU PRIPREMU - ogled

	I RAZRED
	nedeljno	godišnje
A: OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI	11	407
1a. Srpski jezik i književnost	3	111
1b. ________ jezik i književnost
2. Strani jezik	2	74
3. Fizičko vaspitanje	2	74
4. Matematika	2	74
5. Računarstvo i informatika	2	74
B: OPŠTESTRUČNI PREDMETI	9	333
1. Likovna kultura	1	37
2. Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom	2	74
3. Fizika	2	74
4. Hemija	2	74
5. Osnovi grafičke tehnike	2	74
V: STRUČNI PREDMETI	8	296
1. Tehnologija tipografije	2	74
2. Praktična nastava	6	222
G: IZBORNI PREDMETI	4	148
1. Izborni predmet predviđen Zakonom	1	37
2. Izborni predmeti predviđeni Programom ogleda	3	111
Ukupno: A + B + V + G	32	1184

TEHNIČAR ZA OBLIKOVANJE GRAFIČKIH PROIZVODA - ogled

	I RAZRED
	nedeljno	godišnje
A: OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI	13	481
1a. Srpski jezik i književnost	3	111
1b. _________ jezik i književnost
2. Strani jezik	2	74
3. Fizičko vaspitanje	2	74
4. Matematika	2	74
5. Računarstvo i informatika	2	74
6. Hemija	2	74
B: OPŠTESTRUČNI PREDMETI	4	148
1. Tehničko crtanje sa nacrtnom geometrijom	2	74
2. Osnovi grafičke tehnike	2	74
V: STRUČNI PREDMETI	12	444
1. Oblikovanje grafičkih proizvoda	2	74
2. Istorija umetnosti sa teorijom forme	2	74
3. Pisko	2	74
4. Praktična nastava	6	222
G: IZBORNI PREDMETI	3	111
1. Izborni predmet predviđen Zakonom	1	37
2. Izborni predmeti predviđeni Programom ogleda	2	74
Ukupno: A + B + V + G	32	1184

Broj časova po predmetima dat je na nedeljnom nivou kao zbir časova teorije i vežbi.

Blok nastava i praksa prikazuju se u ukupnom zbiru na godišnjem nivou.

2. LISTA PONUĐENIH IZBORNIH PREDMETA PO RAZREDIMA

G: IZBORNI PREDMETI	I	II	III	IV
Izborni predmet predviđen Zakonom
1. Građansko vaspitanje / Verska nastava	*	*	*	*
Izborni predmeti predviđeni Programom ogleda
1. Istorija (odabrani moduli)	*	*
2. Geografija (odabrani moduli)	*	*
3. Muzička umetnost	*	*
4. Ekologija		*
5. Matematika (odabrani moduli)		*	*	*
6. Sociologija			*	*
7. Filozofija			*	*

Izborna nastava sastoji se svake školske godine iz:

- Izbornog predmeta predviđenog Zakonom: Građansko vaspitanje ili Verska nastava (1 čas nedeljno tokom školske godine)

- Dva izborna predmeta predviđena Programom ogleda - svaki po 1 čas nedeljno (sa mogućnošću realizacije u bloku, ili sa 2 časa nedeljno)

Učenik može svake godine da bira tri izborna predmeta i ima do 33 časa nastave nedeljno u stručnoj školi, odnosno 35 časova ili stiče obrazovanje na jeziku nacionalne manjine ili dvojezično.

Lista izbornih predmeta nije konačna i može se dopuniti na predlog škole koja sprovodi ogled, programom koji je prethodno odobrilo Ministarstva prosvete i sporta. Ostvaruje se iz onih predmeta za koji se izjasni najmanje 30% učenika oglednog odeljenja.

U toku školovanja učenik može da bira određene predmete samo jedanput (likovna kultura, muzička umetnost, neorganska hemija, latinski jezik, sociologija, filozofija).

Ocena izbornog predmeta je numerička i ulazi u prosek ocena na kraju godine.

3. OSTALI OBAVEZNI OBLICI OBRAZOVNO-VASPITNOG RADA TOKOM ŠKOLSKE GODINE

	I RAZRED časova	II RAZRED časova	III RAZRED časova	IV RAZRED časova	UKUPNO časova
1. Čas odeljenskog starešine	do 74	do 74	do 70	do 60	do 278
2. Dodatni rad *	do 30	do 30	do 30	do 30	do 120
3. Dopunski rad *	do 30	do 30	do 30	do 30	do 120
4. Pripremni rad *	do 30	do 30	do 30	do 30	do 120
5. Društveno korisni rad *	do 30	do 30	do 30	do 30	do 120

*Ako se ukaže potreba za njim.

4. FAKULTATIVNI OBLICI OBRAZOVNO-VASPITNOG RADA TOKOM ŠKOLSKE GODINE PO RAZREDIMA

	I	II	III	IV
Ekskurzija	1-2 dana	2-3 dana	3-4 dana	do 5 dana
Jezik drugog naroda ili nacionalne manjine sa elementima nacionalne kulture	2 časa nedeljno
Drugi strani jezik	2 časa nedeljno
Drugi predmeti *	1-2 časa nedeljno
Ekskurzija	1-2 dana	2-3 dana	3-4 dana	do 5 dana
Stvaralačke i slobodne aktivnosti učenika (hor, sekcije i drugo)	30-60 časova godišnje
Društvene aktivnosti - đački parlament, učeničke zadruge	15-30 časova godišnje

*Pored navedenih predmeta škola može da organizuje, u skladu sa opredeljenjima učenika, fakultativnu nastavu iz predmeta koji su utvrđeni nastavnim planom drugih obrazovnih profila istog ili drugog područja rada, kao i u nastavnim planovima gimnazije, ili po programima koji su prethodno doneti.

5. OSTVARIVANJE ŠKOLSKOG PROGRAMA PO NEDELJAMA

razred	razredno časovna nastava	mentorski rad (nastava u bloku, praksa)	obavezne vannastavne aktivnosti	ukupno radnih nedelja	ostalo (matura)
I	37		2	39
II	37		2	39
III	35	2	2	39
IV	30	4	2	39	3

II NASTAVNI PROGRAM

SRPSKI JEZIK I KNJIŽEVNOST
(za obrazovne profile: TEHNIČAR ZA OBLIKOVANJE GRAFIČKIH PROIZVODA - ogled
i TEHNIČAR ZA GRAFIČKU PRIPREMU - ogled)

1. OSTVARIVANJA OBRAZOVNO-VASPITNOG RADA - OBLICI I TRAJANJE

RAZRED	NASTAVA				PRAKSA	UKUPNO
RAZRED	Teorijska nastava	Vežbe	Praktična nastava	Nastava u bloku	PRAKSA	UKUPNO
I	111					111

NAPOMENA: u tabeli je prikazan godišnji fond časova za svaki oblik rada

2. CILJEVI PREDMETA:

- Unapređivanje jezičkih sposobnosti i znanja stečenih u obaveznom obrazovanju i osposobljavanje učenika da efikasno komunicira koristeći različite forme diskursa

- Razvijanje sposobnosti apstraktnog i kreativnog mišljenja i kritičkog promišljanja stvarnosti

- Unapređivanje znanja o sopstvenoj kulturi i drugim savremenim i klasičnim kulturama, književnoj tradiciji, kao i o univerzalnim vrednostima humanističke baštine i višejezičnosti

- Razvijanje kreativnih sposobnosti i negovanje ličnog izraza i komunikativnosti učenika

- Razvijanje sposobnosti za dalje usavršavanje u profesionalnom, društvenom, javnom i drugim domenima

3. NAZIV I TRAJANJE MODULA PREDMETA

Razred: prvi

NAZIV MODULA	Trajanje modula (časovi)
Uvod u proučavanje književnog dela	12
Književnost starog veka	10
Srednjovekovna književnost	12
Narodna (usmena) književnost	12
Humanizam i renesansa	10
Lektira	6
Jezik	31
Kultura izražavanja	18

4. CILJEVI, ISHODI, PREPORUČENI SADRŽAJI I NAČINI OCENJIVANJA MODULA

Naziv modula:	Uvod u proučavanje književnog dela
Trajanje modula:	12 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
sticanje znanja o podeli i vrstama umetnosti uočavanje strukture književnog teksta, funkcije književnosti i povezanosti književnosti i drugih umetnosti usvajanje osnovnih književnoteorijskih znanja, pojma književnog roda i vrste razvijanje sposobnosti mišljenja i kritičkog stava prema stvarnosti	prepoznati vrste umetnosti i njihova izražajna sredstva razumeti pojam i funkciju književnosti poznavati naučne discipline koje se njome bave shvatati razliku između usmene i pisane književnosti, definisati njihove specifičnosti razlikovati književne rodove i vrste i znati njihovu klasifikaciju na primerima lirskog, epskog i dramskog dela uočiti strukturu književnog teksta definisati lik i ideju shvatiti funkciju jezika kao sredstva umetničkog izražavanja zauzeti stav o umetničkom delu	književnost kao umetnost i književnost i druge umetnosti struktura književnosti i struktura književnog dela jezik književnog dela lirska pesma - struktura sunce se devojkom ženi D. Cesarić - Slap epska pesma - struktura Banović Strahinja prozno književno delo - struktura L. Lazarević Prvi put s ocem na jutrenje drama i dramska struktura drama D. Kovačevića po izboru profesora i učenika	steći uvid u učenikova znanja, umenja, veštine i navike iz osnovne škole pri realizaciji ovog modula raditi na motivaciji učenika da samostalno izlažu podsticati ih da neosvešćeno i pasivno znanje prevedu u osvešćeno i aktivno znanje

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*					*

Naziv modula:	Književnost starog veka
Trajanje modula:	10 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
usvajanje znanja o najstarijim pismima, knjigama, bibliotekama i najstarijim pisanim spomenicima čovečanstva sticanje znanja o osobenostima književnih dela ove epohe i duhu vremena u kome su nastale upoznavanje doba grčke mitologije i mitskog načina mišljenja uočavanje neraskidivih veza književnih motiva najstarije književne epohe i savremene književnosti	razumeti vezu između književnosti ove epohe i mitskog načina 1 mišljenja poznavati najznačajnije predstavnike i književna dela ove epohe upoznati junake grčke mitologije koji i danas traju u kulturnoj baštini svetske i naše kulture shvatiti važnost ove epohe za razvoj evropske i svetske kulture i civilizacije	stari grčki mitovi po izboru profesora i učenika Ep o Gilgamešu (odlomak) Ilijada (odlomak) Biblija (odlomci)	grčke mitove obraditi grupnim oblikom rada ili radom u parovima odlomak iz Ilijade dramatizovati čitanjem po ulogama (Hektor i Andromaha) obradu biblijskih tekstova povezati sa učeničkim znanjima iz veronauke

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*			*		*

Naziv modula:	Srednjovekovna književnost
Trajanje modula:	12 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
razvijanje svesti o potrebi negovanja sopstvene književne kulture i tradicije usvajanje znanja o prvim pismima, jeziku i najstarijim pisanim spomenicima srpske kulture sticanje znanja o osobenostima književnih dela ove epohe u duhu vremena u kome su nastale analizom dela izazvati u učenicima raznorodna estetička i etička osećanja	steći jasnu sliku o počecima slovenske pismenosti uočiti zastupljenost književnih vrsta i poznavati karakteristike najprisutnijih pratiti razvoj književnog jezika i pisma analizirati izabrane tekstove uspešno ih vezujući za istorijski trenutak u kome su nastali iskazivati svoja razmišljanja o estetičkim i etičkim osećanjima koja pokreću obrađena dela i opažati sličnost među fenomenima književne i kulturne istorije	počeci slovenske pismenosti - C. Hrabar Slovo o pismenima i rad Ćirila i Metodija slovenska pisma i jezik najstariji spomenici srpske pisane kulture - Miroslavljevo jevanđelje Sava Nemanjić Žitije svetog Simeona (odlomci) Jefimija Pohvala knezu Lazaru Stefan Lazarević Slovo ljubve	obezbediti što je moguće više reprodukcija i fototipskih izdanja pomenutih originalnih tekstova, slika ličnosti o kojima se govori kako bi učenici i vizuelno doživeli epohu i njen duh biti u korelaciji sa predavanjima na časovima istorije posetiti Narodni muzej koristiti Priručnik kulture kritičkog mišljenja

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*			*		*

Naziv modula:	Narodna usmena književnost
Trajanje modula:	12 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
razvijanje nacionalne samosvesti i poštovanja duhovnih vrednosti koje neguje narodna književnost formiranje estetskih kriterijuma u analiziranju dela naše narodne književnosti podsticanje istraživačkog mišljenja i formiranje originalnog gledišta ukazivanje na narodnu književnost kao izraz kolektivnog mišljenja i osećanja, riznicu narodnih običaja i kodeks etičkih normi	razlikovati epske, lirske i lirsko-epske pesme uočiti raznolikost u tematici, oblicima i postupcima izlaganja shvatiti da narodna književnost obuhvata način života i običaje zaključiti da je u njoj najpotpunije izražen duh i karakter našeg naroda sagledati bogatstvo i lepotu jezika razgraničiti legendu, istorijsku činjenicu i umetničku interpretaciju	lirska narodna poezija (jedna pesma svake književne vrste po izboru učenika) lirsko-epske narodne pesme Hasanaginica epska narodna poezija (jedna ili više pesama iz svakog ciklusa po izboru profesora i učenika) narodna proza (prikaz književnih vrsta po izboru učenika)	koristiti grupni rad koristiti priručnik kulture kritičkog mišljenja koristiti grupni rad insistirati na beleženju motiva i praćenju istih motiva u različitim pesmama motivisati učenike da samostalno i originalno interpretiraju pročitane tekstove

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*					*

Naziv modula:	Humanizam i renesansa
Trajanje modula:	10 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
upoznavanje sa poetikom književnosti humanizma i renesanse sagledavanje značaja procvata umetnosti, kulture, nauke i ljudske misli osposobljavanje učenika za apstraktno i kreativno promišljanje stvarnosti razvijanje sposobnosti analize, sinteze i komparacije	znati da objasni nastanak i razvoj ove epohe društveno-istorijskim kontekstom napraviti paralelu sa epohom srednjeg veka i uočiti razlike razumeti značenje pojmova humanizam i renesansa znati da navede najznačajnije predstavnike i njihova dela shvatati važnost umetnosti renesanse za razvoj evropske kulture i civilizacije	Dante Aligijeri Božanstvena komedija (odlomci) Poetika humanizma i renesanse F. Petrarka - Kanconijer (izbor) Đ. Bokačo - Dekameron (izbor) M. Servantes - Don Kihot (odlomak) V. Šekspir - Romeo i Julija Dubrovački petrarkisti M. Držić - Dundo Maroje i Novela od Stanca (odlomci)	biti u korelaciji sa časovima istorije primeniti priručnik kulture kritičkog mišljenja svi književni stvaraoci i odlomci iz navedenih dela izučavaju se samo kao ilustracija epohe osim tragedije Romeo i Julija koja se obrađuje klasičnom analizom

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*					*

Naziv modula:	Lektira
Trajanje modula:	6 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
dalje razvijanje kulture čitanja razvijanje navike odlaska u biblioteku, pozajmljivanja knjige i korektnog odnosa prema njoj razvijanje postupnosti u radu i osećanja za blagovremeni rad osposobljavanje za individualni rad na umetničkom tekstu	nabaviti književne tekstove na vreme vođen problemskim zadacima samostalno obrađivati tekstove vladati veštinom jezičke produkcije (govorenje pisanje) po sopstvenom izboru	Miroslav Antić - Tako zamišljam nebo Dragoslav Mihailović - Kad su cvetale tikve Dušan Radović - Plavi žaket	formirati sveske sa beleškama sa utiscima o likovima iz pročitane lektire, odabranim motivima tzv. lepim mestima prepisanim da se ne zaborave, porukama književnih dela kao i sopstvenih doživljaja učenici bi trebalo da posete pozorišnu predstavu - Kad su cvetale tikve

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*			*		*

Naziv modula:	Jezik
Trajanje modula:	31 čas

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
utemeljivanje nastave pismenosti i nastave gramatike na jezičkim vežbanjima usvajanje znanja o jeziku kao sistemu znakova i jeziku kao društvenoj i istorijskoj pojavi razvijanje svesti o negovanju sopstvenog jezika razvijanje jezičke kulture učenika podsticanje i negovanje istraživačkog odnosa prema jezičkim pojavama uspešna primena stečenih znanja iz fonetike i fonologije obezbeđivanje funkcionalnih znanja iz pravopisa radi uspešnog primenjivanja u praksi	shvatiti jezik kao društveno-istorijsku kategoriju razlikovati govor od jezika znati da objasni pojam jezičkog znaka poznavati izvore informacija i vidove komunikacija shvatati pojam standardnog jezika, njegov nacionalni i kulturni značaj uočavati odstupanja od standardnog jezika znati istorijske etape u standardizaciji jezika znati discipline koje se bave izučavanjem jezičkog sistema pravilno artikulisati glasove vladati pojmovima: glas, fonema, fonetika, fonologija primenjivati već stečena znanja o glasovnim alternacijama u pravopisnim rešenjima pristupati jezičkim pojavama na istraživački način poznavati osnovne principe pravopisa upoznati pravopis i pravopisne priručnike usvojiti normative o pisanju velikog slova	opšti pojmovi o jeziku književni jezik jezički sistem i nauke koje se njime bave jezik kao sistem znakova glasovi i foneme reči i morfeme vrste morfema fonetika sa fonologijom i morfologijom glasovni sistem srpskog jezika fonološki sistem srpskog jezika glasovne alternacije osnovni principi pravopisa pravopisi i pravopisni priručnici pisanje velikog slova	stalno ponavljanje, utvrđivanje, vežbanje i sistematizovanje programa izradom vežbi i diktata u radu koristiti tekstove koji su tematski vezani za gradivo iz književnosti koristiti priručnik kulture kritičkog mišljenja

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
	*				*

Naziv modula:	Kultura izražavanja
Trajanje modula:	18 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
osposobljavanje učenika da teorijska znanja o jezičkim kategorijama i pravopisnoj normi uspešno primenjuju u praksi adekvatna upotreba različitih oblika kazivanja i funkcionalnih stilova mogućnost povezivanja informacija unutar teksta i između više različitih, uspostavljajući logičku hijerarhiju među njima vladanje konvencijama obraćanja u pisanoj formi	precizno izražavati svoja osećanja, raspoloženja i stavove pravilno akcentovati reči, grupe reči, rečenice korektno interpretirati i kazivati odabrane tekstove praktično primeniti stečena znanja iz jezika i pravopisa savladati metodologiju izrade pismenog sastava uspešno koristiti priručnu literaturu i druge izvore saznanja koristiti funkcionalne stilove u zavisnosti od zadate teme znati da napiše različite vrste poruka, pisama, zahteva, molbi i ponuda znati da reaguje na javne pozive, oglase, ankete i konkurse	četiri pismena zadatka četiri domaća zadatka dve govorne vežbe	koristiti priručnik kulture kritičkog mišljenja vežbati percepciju učenika tako što će komentarisati zadatke pročitane na času

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
*			*	*

5. PREPORUČENA LITERATURA ZA REALIZACIJU PREDMETA

-	Ljiljana Nikolić, Bosiljka Milić: Čitanka sa književno-teorijskim pojmovima za prvi razred srednje škole, Zavod za udžbenika i nastavna sredstva, Beograd
-	Ivo Tartalja: Teorija književnosti za I-IV razred srednje škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd
-	Jovan Deretić: Istorija književnosti za prvi razred srednje škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd
-	Mitar Pešikan, Jovan Jerković, Mato Pižurica: Pravopis srpskog jezika (školsko izdanje), Matica srpska, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1995.
-	Živojin Stanojčić, Ljubomir Popović: Gramatika srpskog jezika za prvi razred srednje škole, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd

6. KORELACIJA SA DRUGIM PREDMETIMA/MODULIMA

- Istorija

- Istorija umetnosti

- Građansko vaspitanje

- Likovna umetnost

- Verska nastava

FIZIČKO VASPITANJE
(za obrazovne profile: TEHNIČAR ZA OBLIKOVANJE GRAFIČKIH PROIZVODA - ogled
i TEHNIČAR ZA GRAFIČKU PRIPREMU - ogled)

1. OSTVARIVANJA OBRAZOVNO-VASPITNOG RADA - OBLICI I TRAJANJE

RAZRED	NASTAVA				PRAKSA	UKUPNO
	NASTAVA
	Teorijska nastava	Vežbe	Praktična nastava	Nastava u bloku
I	1		73			74

NAPOMENA: u tabeli je prikazan godišnji fond časova za svaki oblik rada

2. CILJEVI PREDMETA:

- Razvijanje i očuvanje antropomotoričkih sposobnosti u skladu sa uzrasnim i individualnim karakteristikama

- Razvijanje motoričkih umenja i navika

- Osposobljavanje za samostalno vežbanje

- Očuvanje i unapređivanje zdravlja

- Razvoj pozitivne slike o sebi

- Promovisanje pozitivnih socijalnih interakcija

3. NAZIV I TRAJANJE MODULA PREDMETA

Razred: prvi

NAZIV MODULA	Trajanje modula (časovi)
Antropomotoričke sposobnosti	20
Atletika	10
Gimnastika	10
Plivanje	10
Sportske igre	12
Druga motorička iskustva	12

NAPOMENA:

ukoliko škola nema uslova za izvođenje nastave plivanja časovi predviđeni za ovaj modul preraspodeljuju se na sledeći način: atletika 4 časa, gimnastika 4 časa i sportske igre 2 časa.

4. CILJEVI, ISHODI, PREPORUČENI SADRŽAJI I NAČINI OCENJIVANJA MODULA

Naziv modula:	Antropomotoričke sposobnosti
Trajanje modula:	20 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
razvijanje i očuvanje antropomotoričkih sposobnosti u skladu sa uzrasnim i individualnim karakteristikama osposobljavanje za samostalno vežbanje u slobodno vreme očuvanje i unapređivanje zdravlja razvoj pozitivne slike o sebi	unapređivati i održavati antropomotoričke sposobnosti (snagu, brzinu, izdržljivost, koordinaciju, gipkost, preciznost, ravnotežu) poznavati sportske tehničko-taktičke termine produbiti znanja o funkcionisanju pojedinih organskih sistema prilikom vežbanja i oporavka poznavati osnovne pojmove vezane za karakter fizičke aktivnosti: obim i intenzitet znati kako da prati reakcije organizma na opterećenje (merenje pulsa, praćenje disanja i sl.) poznavati procedure bezbednog vežbanja biti sposoban da samostalno kreira jednostavnije programe fizičkog vežbanja (jutarnja gimnastika, vežbe oblikovanja, trčanje) profilisati sopstvene potrebe za fizičkim vežbanjem i sistematski se baviti fizičkom aktivnošću u slobodno vreme održavati ličnu i kolektivnu higijenu koristiti fizičku aktivnost kao sredstvo za suočavanje sa stresom ili njegovim posledicama poznavati uzroke nastajanja nepravilnih držanja tela poznavati uticaj nepravilnih držanja tela po organizam znati osnovne vežbe za najvažnije grupe mišića koje obezbeđuju pravilno držanje tela sistematski se baviti fizičkom aktivnošću u slobodno vreme promovisati fizičku aktivnost kao deo zdravog načina života objektivno vrednovati i prihvatati svoje postignuće i postignuće drugih u fizičkoj aktivnosti; potvrđivati svoje sposobnosti i sticati samopouzdanje	utvrđivanje inicijalnog stanja opštefizička priprema rad usmeren na razvoj ili održavanje pojedinačnih sposobnosti: snaga (svi vidovi), brzina (brzina reakcije, pojedinačnog pokreta i frekvencija pokreta), izdržljivost (aerobna i anaerobna), pokretljivost, koordinacija, preciznost, ravnoteža atletika gimnastika sportske igre aerobik ples i dr. testovi za utvrđivanje stanja sposobnosti pravilno držanje tela utvrđivanje finalnog stanja	obzirom da je za realizaciju drugih modula potreban odgovarajući nivo antropomotoričkih sposobnosti, po sistemu povratne sprege će se, pored časova opredeljenih za ovaj modul i na ostalim časovima i preko drugih predviđenih sadržaja praktično uticati na njihov razvoj objašnjavati učenicima kakav je uticaj odabranog sadržaja (vežbe...), obim i intenzitet (koliko ponavljanja, kojom brzinom...) ukazivati na greške koje se pojavljuju osposobljavati učenike za samostalno vežbanje oprema za vežbanje higijena

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
					*			*

Naziv modula:	Atletika
Trajanje modula:	10 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
razvijanje motoričkih umenja i navika razvijanje i očuvanje antropomotoričkih sposobnosti u skladu sa uzrasnim i individualnim karakteristikama osposobljavanje za samostalno vežbanje u slobodno vreme očuvanje i unapređivanje zdravlja razvoj pozitivne slike o sebi	usavršavati umenja iz atletike stečena u osnovnom obrazovanju unapređivati i održavati antropomotoričke sposobnosti (snagu, brzinu, izdržljivost, koordinaciju, gipkost, preciznost, ravnotežu) poznavati osnovne pojmove vezane za karakter fizičke aktivnosti: obim i intenzitet znati kako da prati reakcije organizma na opterećenje (merenje pulsa, praćenje disanja i sl.) poznavati procedure bezbednog vežbanja biti sposoban da samostalno kreira jednostavnije programe fizičkog vežbanja (jutarnja gimnastika, vežbe oblikovanja, trčanje) profilisati sopstvene potrebe za fizičkim vežbanjem i sistematski se baviti fizičkom aktivnošću u slobodno vreme koristiti fizičku aktivnost kao sredstvo za suočavanje sa stresom i njegovim posledicama sistematski se baviti fizičkom aktivnošću u slobodno vreme promovisati fizičku aktivnost kao deo zdravog načina života moći da objektivno vrednuje i prihvata svoje postignuće i postignuće drugih u fizičkoj aktivnosti	provera umenja stečenih u osnovnoj školi tehnika: vežbe trčanja visoki i niski start tehnika skokova tehnika bacanja elementarne igre poligoni doziranje opterećenja preko pulsa pripremanje organizma za vežbanje (zagrevanje, istezanje...)	objašnjavati učenicima kakav je uticaj odabranog sadržaja (vežbe...), obim i intenzitet (koliko ponavljanja, kojom brzinom...) ukazivati na greške koje se pojavljuju osposobljavati učenike za samostalno vežbanje oprema za vežbanje higijena

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
					*	*

Naziv modula:	Gimnastika
Trajanje modula:	10 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
razvijanje motoričkih umenja i navika razvijanje i očuvanje antropomotoričkih sposobnosti u skladu sa uzrasnim i individualnim karakteristikama osposobljavanje za samostalno vežbanje u slobodno vreme očuvanje i unapređivanje zdravlja razvoj pozitivne slike o sebi promovisanje pozitivnih socijalnih interakcija	poboljšati umenja iz gimnastike stečena u osnovnom obrazovanju unapređivati i održavati antropomotoričke sposobnosti (snagu, brzinu, izdržljivost, koordinaciju, gipkost, preciznost, ravnotežu) poznavati sportske tehničko-taktičke termine poznavati procedure bezbednog vežbanja održavati ličnu i kolektivnu higijenu koristiti fizičku aktivnost kao sredstvo za očuvanje zdravlja moći da objektivno vrednuje i prihvata svoje postignuće i postignuće drugih uspostavljati saradničke odnose, učestvovati u timskom radu	provera umenja stečenih u osnovnom obrazovanju osnovni elementi partera osnovni elementi na spravama podrške u parovima ravnoteže u parovima kolutanja i preskoci u parovima poligoni koji u sebi sadrže gimnastike elemente vežbe istezanja	objašnjavati učenicima kakav je uticaj odabranog sadržaja (vežbe...) na organizam ukazivati na greške koje se pojavljuju osposobljavati učenike za samostalno vežbanje oprema za vežbanje higijena

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
					*	*			*

Naziv modula:	Plivanje
Trajanje modula:	10 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
razvijanje motoričkih umenja i navika razvijanje i očuvanje antropomotoričkih sposobnosti u skladu sa uzrasnim i individualnim karakteristikama osposobljavanje za samostalno vežbanje u slobodno vreme očuvanje i unapređivanje zdravlja razvoj pozitivne slike o sebi	usvajati znanje ili usavršavati umenje plivanja unapređivati i održavati antropomotoričke sposobnosti (snagu, brzinu, izdržljivost, koordinaciju, gipkost, preciznost, ravnotežu) poznavati sportske tehničko-taktičke termine poznavati procedure bezbednog vežbanja održavati ličnu i kolektivnu higijenu koristiti fizičku aktivnost kao sredstvo za očuvanje i unapređivanja zdravlja moći da objektivno vrednuje i prihvata svoje postignuće i postignuće drugih	ponašanje pri boravku na bazenu higijena pri boravku na bazenu provera umenja stečenih u osnovnom obrazovanju obuka neplivača usavršavanje tehnike plivanja elementarne igre u vodi vežbe oblikovanja u vodi trčanje u vodi (ukoliko je bazen male dubine) akvabik	objašnjavati učenicima kakav je uticaj plivanja na organizam i značaj za zdravlje ukazivati na greške koje se pojavljuju osposobljavati učenike za samostalno vežbanje oprema za vežbanje

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
					*	*

Naziv modula:	Sportske igre
Trajanje modula:	12 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
razvijanje motoričkih umenja i navika razvijanje i očuvanje antropomotoričkih sposobnosti u skladu sa uzrasnim i individualnim karakteristikama osposobljavanje za samostalno vežbanje u slobodno vreme očuvanje i unapređivanje zdravlja razvoj pozitivne slike o sebi promovisanje pozitivnih socijalnih interakcija	posedovati umenja iz sportskih igara stečena u osnovnom obrazovanju unapređivati i održavati antropomotoričke sposobnosti (snagu, brzinu, izdržljivost, koordinaciju, gipkost, preciznost, ravnotežu) poznavati sportske tehničko-taktičke termine imati profilisane sopstvene potrebe za fizičkim vežbanjem i sistematski se baviti fizičkom aktivnošću u slobodno vreme koristiti fizičku aktivnost kao sredstvo za suočavanje sa stresom i njegovim posledicama sistematski se baviti fizičkom aktivnošću u slobodno vreme promovisati fizičku aktivnost kao deo zdravog načina života prihvatati sopstveni fizički izgled i sposobnosti, i biti svestan razvojnih promena; potvrđivati svoje sposobnosti i sticati samopouzdanje rešavati probleme uz poštovanje svog okruženja promovisati sportski fer-plej prepoznavati negativnosti u sportu i kritički se odnositi prema njima (doping, gruba igra, navijački izgredi i sl.) posedovati informacije o osobenostima različitih kultura u sredini u kojoj živi i uvažavati ih korektno se odnositi prema svim akterima sportskog događaja (igrači, treneri/nastavnici, sudije, navijači i dr.) moći da sarađuje sa svim članovima ekipe i učestvuje u timskom radu	provera umenja stečenih u osnovnom obrazovanju obnavljanje osnovnih elemenata tehnike igra odeljenjsko takmičenje	ukazivati na greške koje se pojavljuju osposobljavati učenike za samostalno vežbanje oprema za vežbanje higijena

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
					*	*		*

Naziv modula:	Druga motorička iskustva
Trajanje modula:	12 časova

CILJEVI MODULA	ISHODI MODULA Po završetku modula učenik će:	PREPORUČENI SADRŽAJI MODULA	PREPORUČENO UPUTSTVO ZA OSTVARIVANJE MODULA
razvijanje motoričkih umenja i navika razvijanje i očuvanje antropomotoričkih sposobnosti u skladu sa uzrasnim i individualnim karakteristikama osposobljavanje za samostalno vežbanje u slobodno vreme očuvanje i unapređivanje zdravlja razvoj pozitivne slike o sebi	posedovati i druga motorička iskustva u zavisnosti od ličnih interesovanja i mogućnosti sredine (ples, aerobik, klizanje, vožnja rolera, bicikla, plivanje, umetničko plivanje, badminton, orijentiring, karate, džudo, aikido, taekvondo...) unapređivati i održavati antropomotoričke sposobnosti (snagu, brzinu, izdržljivost, koordinaciju, gipkost, preciznost, ravnotežu) poznavati osnovne pojmove vezane za karakter fizičke aktivnosti: obim i intenzitet znati kako da prati reakcije organizma na opterećenje (merenje pulsa, praćenje disanja i sl.) poznavati procedure bezbednog vežbanja biti sposoban da samostalno kreira jednostavnije programe fizičkog vežbanja (jutarnja gimnastika, vežbe oblikovanja, trčanje) moći da profiliše sopstvene potrebe za fizičkim vežbanjem i sistematski se baviti fizičkom aktivnošću u slobodno vreme koristiti fizičku aktivnost kao sredstvo za suočavanje sa stresom i njegovim posledicama sistematski se baviti fizičkom aktivnošću u slobodno vreme promovisati fizičku aktivnost kao deo zdravog načina života moći da objektivno vrednuje i prihvata svoje postignuće i postignuće drugih u fizičkoj aktivnosti	provera umenja stečenih u osnovnoj školi tehnika: vežbe trčanja visoki i niski start tehnika skokova tehnika bacanja elementarne igre poligoni doziranje opterećenja preko pulsa pripremanje organizma za vežbanje (zagrevanje, istezanje...)	objašnjavati učenicima kakav je uticaj odabranog sadržaja (vežbe...), obim i intenzitet (koliko ponavljanja, kojom brzinom...) ukazivati na greške koje se pojavljuju osposobljavati učenike za samostalno vežbanje oprema za vežbanje higijena

Preporučeni načini ocenjivanja modula

usmeno izlaganje	test	esej	domaći zadatak	pismeni zadatak	aktivnost na času	praćenje praktičnog rada	dnevnik rada	test praktičnih veština	samostalni praktični rad	grafički rad
					*	*		*

PREPORUČENA LITERATURA ZA REALIZACIJU PREDMETA

- Anderson. B. (2001): Stretching, Zagreb, Gopal DOO

- Anderson, B. Burke, E. Pearl, B. (2002): Fitness za sve, Zagreb, Gopal DOO

- Baey, J. (1968): Gymnastics in the schools, Boston

- Ivanić, S. (1996): Metodologija, Beograd, Gradski sekretarijat za sport i omladinu grada Beograda

- Korkin, V. P. (1983): Akrobatika, Moskva, Fizkuljtura i sport

- Kukolj, M. (1996): Opšta antropomotorika, Beograd, Finegraf

- Nićin, Đ. (2003): Fitness, Beograd, Fakultet za menadžment u sportu Univerziteta "Braća Karić" i Viša škola za sportske trenere

Sledeći