Prethodni

26. Anesteziologija, Reanimatologija i Intenzivna terapija (60 meseci)

Opšte odredbe specijalizacije

Namena specijalizacije

Specijalizacija je edukativni proces koji ima za cilj sticanje stručnog i praktičnog medicinskog znanja koje će omogućiti uspešno i samostalno:

- Sprovođenje preoperativne pripreme za anesteziju

- Izvođenje svih anestezioloških i reanimacionih postupaka za vreme hirurške intervencije kao i za vreme različitih terapijskih i dijagnostičkih postupaka

- Sprovođenje reanimacije i intenzivnog lečenja u hirurškim jedinicama intenzivnog lečenja

- Sprovođenje reanimacionih postupaka na nehirurškim odeljenjima intenzivnog lečenja na kojima je potrebna potpora funkcije respiratornog, kardiovaskularnog i ostalih vitalnih sistema

- Sprovođenje mera reanimacije u specijalizovanim ambulantama stacionarnih ustanova i transportnim jedinicama

- Lečenje akutnog i hroničnog bola

Trajanje specijalizacije

Specijalizacija iz anesteziologije, reanimatologije i intenzivne terapije traje 5 godina (60 meseci).

Lekaru na specijalizaciji pripada godišnji odmor čiji su dužina i način korišćenja regulisani zakonom. Vreme korišćenja godišnjeg odmora određuje specijalizant u dogovoru sa mentorom kod koga obavlja specijalistički staž.

Vreme provedeno na godišnjem odmoru uračunava se u vreme koje je provedeno na specijalističkom stažu.

Struktura specijalizacije

Proces specijalizacije podeljen je na sedam celina koje se obavljaju prema predviđenom redosledu. Time se obezbeđuje postupnost i kontinuitet edukativnog procesa.

Lekar na specijalizaciji započinje staž na određenom nivou nakon što dobije uput. Posle obavljenog staža u navedenim celinama, obavezno je polaganje kolokvijuma u cilju provere stečenog znanja.

Uslov za prelazak u sledeći nivo specijalističkog staža jesu obavljen staž i položen kolokvijum na prethodnom nivou.

Provera znanja

U toku specijalističkog staža vrši se kontinuirana provera praktičnog i teorijskog znanja. Posebna provera znanja u obliku kolokvijuma obavlja se na kraju svake celine specijalističkog staža.

Kolokvijumi predstavljaju oblik provere uspešnosti edukacije specijalizanta. Polažu se na kraju završene svake celine specijalističkog staža i obavljaju se onim redosledom kojim se obavlja i specijalistički staž.

Kolokvijum se polaže isključivo kod nastavnika i saradnika Katedre a koji su određeni od strane šefa Katedre.

Specijalizanti tokom specijalizacije polažu sledeće kolokvijume:

1. Opšta anesteziologija

2. Kardiologija

3. Specijalna anesteziologija

4. Pedijatrijska anestezija

5. Reanimatologija i intenzivno lečenje

PREGLED PROGRAMA SPECIJALIZACIJE

Mesto specijalizacije

Delovi specijalizacije 1 i 2 obavljaju se u mentorskim ustanovama, ukoliko za to postoje uslovi.

Mentorstvo podrazumeva postojanje specijaliste odgovarajućeg profila i uslova za savlađivanje svih veština predviđenih programom specijalizacije.

Ukoliko ne postoje uslovi za obavljanje specijalističkog staža u mentorskoj ustanovi, mesto obavljanja specijalističkog staža određuje šef Katedre.

Delovi specijalizacije 3, 4, 5 i 6 obavljaju se u ustanovama koje su nastavne baze Medicinskog fakulteta a što je propisano programom specijalizacije.

U toku treće godine specijalističkog staža sprovodi se obavezna teoretska dvosemestralna nastava.

Nije moguće menjati mesto specijalizacije bez posebnog odobrenja šefa Katedre.

Radno-edukativine obaveze u toku specijalizacije

Za sprovođenje medicinskih postupaka lekara na specijalizaciji odgovoran je lekar specijalista pod čijom se kontrolom sprovodi edukativni proces.

U cilju sticanja potrebnih znanja i veština, pored edukacije u toku redovnog radnog vremena, specijalizant ima obavezu i da učestvuje u dežurstvima u ustanovi u kojoj obavlja specijalistički staž.

Broj dežurstva ne može biti veći od jednog nedeljno.

STRUKTURA SPECIJALIZACIJE

1. OPŠTA ANESTEZIOLOGIJA

2. INTERNA MEDICINA I HIRURGIJA

3. SPECIJALNA ANESTEZIOLOGIJA

4. REANIMATOLOGIJA

5. INTENZIVNO LEČENJE

6. ZAVRŠNA EDUKACIJA

27. Urologija

(72 meseca)

Cilj i namena specijalizacije

Zdravstvena specijalizacija iz Urologije je školski i razvojni proces, u kojem specijalizant stiče teoretska i praktična znanja koja ga osposobljavaju za samostalno zbrinjavanje bolesnika sa akutnim i hroničnim urološkim bolestima.

Specijalizacija Urologije traje 6 godina. Pri tome specijalizant prvo savladava

OPŠTI DEO - u trajanju 2 godine, a zatim i

POSEBNI DEO - u trajanju od 4 godine

Provera znanja

Na kraju specijalizacije u okviru svake pojedinačne oblasti (specijalizacije) mentor proverava znanje specijalizanta u obliku kolokvijuma i rezultate upisuje u indeks specijalističkog staža. Obavezni kolokvijumi su:

1. Opšti deo

2. Bolesti burega

3. Bolesti mokraćne bešike

4. Oboljenja uretre

5. Oboljenja polnih organa

POČETNI (OPŠTI) DEO SPECIJALIZACIJA (obavezan je za sve hirurške specijalnosti u trajanju od 2 godine, a može se obaviti u regionalnoj zdravstvenoj ustanovi ili u specijalizovanoj univerzitetskoj klinici odn. institutu).

(LEGENDA: a - asistira; o - operiše)

Kandidat je obavezan da savlada bazična teorijska, kao i temeljna praktična znanja o mehanizmima biološke odbrane organizma od infekcije, o patogenim mikroorganizmima, kao prouzrokovačima infekcije uopšte, o prevenciji i lečenju hemoterapeuticima, antibioticima i o imunizaciji. Posebnu pažnju treba obratiti na pojedine grupe i sojeve kao što su: stafilokokne infekcije, streptokokne infekcije, erizipel, antraks, infekcije izazvane gram-negativnim bacilima, klostridijalne i dr. anaerobne infekcije, aktinomikotične infekcije, infekcije izazvane gram-negativnom florom, gljivične i virusne infekcije.

Tokom praktične edukacije, specijalizant je dužan da uradi sledeće:

Tokom ovog dela specijalizacije, specijalizant treba da savlada i usvoji temeljna teoretska i praktična znanja iz dijagnostike, diferencijalne dijagnostike i lečenja svih akutnih abdominalnih stanja (sindrom peritonitisa, sindrom ileusa i sindrom intraabdominalnog krvarenja).

Tokom ovog dela specijalizacije specijalizant je dužan da uradi sledeće:

Tokom ovog dela specijalizacije, specijalizant treba da savlada sledeća teorijska znanja:

- funkcionalna antomija lokomotornog aparata

- osnovni pojmovi o etiopatogenezi povreda (mehanizmi nastanka, klasifikacije)

- reanimacija i terapija šoka kod traumatizovanih i politraumatizovanih

- dijagnostički postupci u traumatologiji (grudni koš, duge kosti)

- savladavanje osnova ultrazvučne dijagnostike povreda trbuha

- konzervativno lečenje preloma kostiju

- traumatski i hemoragijski šok

- druge vitalne sistemske komplikacije traume (tromboembolija, masna embolija, respiratorne komplikacije, digestivni poremećaji, hidro-elektrolitski disbalans, posttraumatske psihoze i dr. delirantna stanja)

- priprema bolesnika za operativno lečenje

- postoperativna nega bolesnika

- operativni zahvati na koštano-zglobnom sistemu

- indikacije za urgentnim operativnim zahvatima u traumi i politraumi

- komplikacije preloma kostiju

- infekcije na kostima

Specijalizant je takođe dužan da uradi sledeće hirurške procedure:

Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja iz regionalne, opšte i kombinovane anestezije. Izučava osnove procene i pripreme bolesnika za planirani hirurški zahvat. Savladava osnove kardio-pulmonalne reanimacije.

Specijalizant je takođe dužan da uradi sledeće:

- uzimanje učešća u 50 opštih anestezija

- procena i priprema 15 pacijenata za planirani hir. zahvat

- sudelovanje u 5 kardio-pulmonalnih reanimacija

- učestvuje u izvođenju 25 regionalnih anestezija

- plasiranje 10 centralnih venskih katetera (CVK)

Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja iz oblasti intenzivne nege hirurških bolesnika.

Specijalizant usvaja znanja iz sledećih oblasti:

- pružanje prve pomoći kod opekotina

- transport opečenih

- primarna obrada svežih opekotina

- ocena i procena težine i stepena opečene površine

- patofiziologija opekotina

- mehanizam zarastanja opekotina

- terapija opekotinskog šoka

- urgentne hirurške procedure kod opekotina

- ekscizija opekotinske rane

- uzimanje i konzerviranje slobodnih kožnih transplantata

- indikacije za upotrebu slobodnih kožnih transplantata

- teoretske osnove formiranja slobodnih kožnih transplantata iz kulture tkiva

- akutna tubulska nekroza kao indikacija za akutnu hemodijalizu

- opekotine disajnih puteva

- negativni energetski bilans kod opečenih bolesnika

- imunološki aspekt kod opečenih

- hemijske opekotine i antidoti

- masovne opekotine, opekotine u politraumi, opekotine u ratu

Specijalizant odrađuje sledeće operativne procedure i zahvate:

Specijalizant savladava osnovna teorijska znanja iz oblasti kliničke patologije i uzima učešće u kliničkim autopsijama. Takođe savladava osnove pojedinih histopatoloških tehnika kao i tumačenje histopatoloških preparata iz oblasti koju specijalizira.

Nakon završenog opšteg dela, specijalizant, kako je već navedeno, pred 3-članom komisijom (mentor i dva člana), polaže glavni kolokvijum (ocena se upisuje u specijalistički indeks), i on predstavlja uslov za dalji nastavak specijalizacije iz opšte hirurgije.

POSEBNI DEO SPECIJALIZACIJE

Raspored staža u trajanju od 48 meseci:

Ukupno: 48 meseci

Sadržaj programa

Plastična, rekonstrukfivna i estetska hirurgija

Sadržaj: Specijalizant stiče teoretsko i osnovno praktično znanje iz:

- posebnosti hirurške tehnike na području plastične i rekonstruktivne hirurgije

- principa mikrohirurgije

- transplantacije tkiva

- reparatorne hirurgije povređene ruke (rekonstrukcija mekih delova, tetiva, živaca, rešavanje preloma kostiju ruke, replantacija amputiranih prstiju)

- problematike limfedema donjih ekstremiteta

- lečenja dekubitalnih ulceracija

- lečenja tumora kože (benigni, maligni)

- lečenja koloida i hipertrofičnih ožiljaka

Specijalizant treba da uradi sledeće operativne zahvate:

- uzimanje jednostavnog transplantata kože - 5

- abdominoplastika - 4

- limfedem donjeg ekstremiteta - 4

- ingvinalna limfadenopatija - 2

- rekonstrukcija polnih organa spoljnih - 2

- transplantacija kože - 3

Ginekologija

Sadržaj: Specijalizant stiče teoretska i osnovna praktična znanja o:

- anatomiji male karlice i karličnog dna

- fiziologiji i patofiziologiji ženskog genitalnog trakta

- akutnim ginekološkim bolestima

- akutnim bolestima u trudnoći (uključujući krvavljenja iz materice)

- metodama posleporođajne fizioterapije mišića karličnog dna i trbušne duplje

- rešavanju rascepanih mekih porođajnih puteva

- vođenju porođaja sa karličnim položajem

- operativnom dovršavanju porođaja (vakum, forceps)

- principima lečenja ginekoloških maligniteta

- operativnoj tehnici za korekciju izmenjene statike materice

- tehnici vaginalne totalne histerektomije

- tehnici prednje i zadnje vaginalne plastike

- dijagnostici i lečenju endometrioze

- tehnici laparoskopskih operacija opsežnih adhezivnih procesa

Specijalizant treba da uradi sledeće operativne zahvate:

vaginalna plastika - 3

plastika po Burchu - 2

šivenje epiziotomije - 5

Onkologija

Sadržaj: Specijalizant stiče teoretska i osnovna praktična znanja iz:

- interdisciplinarne obrade bolesnika sa malignom bolesti tokom planiranja dijagnostičkih i terapeutskih postupaka

- značaja histološke verifikacije i tipizacije kao i određivanja stepena diferencijacije tumora za planiranje terapije i prognoze

- značaja određivanja stadijuma raširenosti bolesti pre terapije po TNM sistemu i dijagnostičkih načina koji su za to potrebni: npr. endoskopija, limografija, scintigrafija, aspiraciona biopsija

- indikacija za različite načine lečenja i njihove kombinacije (hirurgija, radioterapija, hemoterapija, imunoterapija, endokrinoterapija) i u vezi sa njima o rezultatima lečenja

- uloge hirurgije u onkologiji obzirom na njenu namenu (kurativna, palijativna, dijagnostička)

- načela operativne tehnike kod malignih tumora, uključujući moguće komplikacije u pogledu posebnosti bolesti i moguće ranije radiaciono ili hemijsko lečenje

- načela i tehnike intrerterijalne hemoterapije

- načina radioterapije, značaja i hirurških tehnika uklanjanja zaštitne limfne žlezde

- tehnika i mogućih komplikacije potkožnih venskih pregrada

- značaja redovnih kontrolnih pregleda posle lečenja

- mogućnosti rehabilitacije bolesnika sa malignom bolesti (fizikalna, psihička i socijalna)

- namene i značaja obaveznog prijavljivanja bolesnika sa malignom bolesti, njihove centralne registracije i obaveze lekara te delatnosti

Specijalizant treba da uradi sledeće operativne zahvate:

- uklanjanje malignog tumora kože - 2

Torakalna hirurgija

Sadržaj: Specijalizant stiče teoretsko i osnovno praktično znanje iz:

- anatomije i fiziologije pluća, medijastinuma i pleure

- dijagnostike, diferencijalne dijagnoze, terapije i prognoze bolesti iz područja torakalne hirurgije

- vrsta operativnih zahvata u torakalnoj hirurgiji

- mora ovladati tehnikom tipične torakotomije i resekcije rebra

Specijalizant treba da uradi sledeće operativne zahvate:

- torakotomija - 5

- zatvaranje torakotomije - 5

- torakalna drenaža - 5

- torakalna punkcija - 2

Kardiovaskularna hirurgija

Sadržaj: Specijalizant stiče teoretsko i osnovno praktično znanje o:

- osnovnoj patologiji i dijagnostici vaskularnih bolesti

- indikacijama i vrstama operativnih zahvata

- osnovama vantelesnog krvotoka

- operativnim pristupima velikim krvnim sudovima

- arterijskoj i venskoj anastomozi

Specijalizant treba da uradi sledeće operativne zahvate:

- anastomozu krvnih sudova ili šav velikog suda - 3

- preparacija velikih sudova - 4

Nefrologija

Sadržaj: Specijalizant stiče teoretsko i osnovno praktično znanje iz:

- prepoznavanja sindroma bolesti bubrega

- ocene funkcije bubrega i sedimenta urina

- obrade bolesnika sa arterijskom hipertenzijom

- prepoznavanja i rešavanja najčešćih poremećaja vode, elektrolita i acidobazne ravnoteže

- konzervativnog rešavanja hronične bubrežne slabosti

- doziranja lekova kod hronične bubrežne slabosti

- indikacija za biopsiju bubrega

- osnova imunosupresivnog lečenja bolesnika sa transplantiranim bubregom i prepoznavanja najčešćih komplikacija (na hospitalnom odeljenju)

- principima hemodijalize i peritonealne dijalize

- dijaliznim membranama, dijaliznim tečnostima i monitorima

- vaskularnim pristupima za hemodijalizu i pristupima za peritonealnu dijalizu akutnoj i hroničnoj dijalizi

- plazmaferezi, imunoadsorpciji, LDL-aferezi, hemoperfuziji akutnim i hroničnim komplikacijama dijalize (u centru za dijalizu)

- prepoznavanju i obradi najčešćih komplikacija posle transplantacije bubrega (u centru za transplantaciju bubrega)

Dijagnostička i interventna uroradiologija

Sadržaj: Specijalizant stiče teoretska i osnovna praktična znanja iz:

- dijagnostičkih radioloških metoda u urologiji (osnovne rentgenske dijagnostike urotrakta, ultrazvuk, skener, magnetna rezonanca)

- perkutanom pristupu bubregu (perkutana nefrostoma, perkutana punkcija bubrežne ciste, perkutano postavljanje ureteralnog katetera, perkutana dilatacija ureteralne stenoze)

Urologija

Sadržaj: Specijalizant stiče teoretsko i osnovna praktična znanje o:

- anatomiji, fiziologiji, patofiziologiji i patologiji nadbubrega, bubrega, uretera, mokraćne bešike, prostate i semenih kesica, uretre i spoljnih genitalija (testisa, ovojnica, semevoda)

- laboratorijskim analizama krvi i urina, pregledu eksprimata prostate i semene tečnosti

- indikacijama i tehnici izvođenja sledećih instrumentalnih ispitivanja

- endoskopija uretre, mokraćne bešike, uretera i šupljine bubrega (uretroskopija, cistoskopija, ureterorenoskopija)

- biopsiji klješticama i aspiracijom

- urodinamskom ispitivanju gornjih i donjih mokraćnih organa

- uvođenju ureteralnih katetera i unutrašnjih splintova

- ultrazvuku mokraćnih organa i trbuha

- punkciji mokraćne bešike i bubrega

- indikacijama, tehnici i vrednosti rentgenskih ispitivanja u urologiji (pregledni snimak urogenitalnog trakta, cistogram, intravenska urografija, uretrografija, retrogradna pijelografija, angiografija)

- indikacijama i vrednosti izotopskih ispitivanja, CT i magnetne rezonance na području urologije

- indikacijama i kotraindikacijama za konzervativno i operativno lečenje bolesti urotrakta

- lečenju funkcionalnih smetnji urotrakta (električna stimulacija, vežbe za jačanje mišića karličnog dna)

- preoperativnoj pripremi bolesnika za operaciju

- posleoperativnom lečenju, zajedno sa enteralnom i parenteralnom ishranom

- farmakoterapiji u urologiji

- sprečavanju i lečenju posleoperativnih komplikacija

- spremanju bolesnika i prognostičkoj proceni kod uroloških bolesti

- minimalno invazivnom lečenju u urologiji (TUEVAP, termoterapija, stentovi)

- dezintegrativnim metodama u lečenju kalkuloze urinarnog trakta (ESWL, URS, PNLP).

Specijalizant treba da uradi sledeće operativne zahvate:

OPERATIVNI ZAHVATI (VEŠTINE) KOJE SPECIJALIZANT TREBA DA URADI NA UROLOŠKOJ KLINICI

OPERATIVNI RAD

Operiše

Potreban broj urađenih operacija

1. Nefrostomija operativna 2 - 5

2. Amputacija penisa 1

3. Radikalna orhiektomija 5

4. UCN 2 - 5

5. Ureterokutaneostomija 5 - 10

6. Operacije stres inkontinencije 3 - 5

ASISTIRA

Potreban broj urađenih operacija

7. Ligatura dorzalne vene penisa 10

8. Parcijalna cistektomija 1

9. Nefrektomija sekundarna i teza 10

10. Ureterocistoneostomija 5

11. Ureterokutaneostomija 5

12. Perineostomija 2

13. Ureterokolostomija 2

14. Implantacija penilnih proteza 1 - 2

15. Revaskularizacija penisa 2

16. Mikrohirurška epididimo-deferencijalna anastomoza 1- 5

17. Implantacija spermatocele 5

18. Operacije hipospadije 1 - 5

19. I.imfadenektomija retroperitonealna 5

20. Radikalna nefrektomija 5 - 10

21. Ureteropijelicne plastike 5 - 10

22. Nefrektomije parcijalne 2 - 5

23. Sutura veziko-vaginalne fistule 3 - 5

24. Uretrorafija

25. TUR tumora mokraćne bešike 10

26. Nefroureterektomija 5 - 10

27. Nefrolitotomija longitudinalna 3 - 5

28. UCN kod fistula ureterovaginalnih 2 - 3

29. TUR prostatae + uretrotomija interna 10 - 20

30. Cistektomija totalna 3 - 5

31. Pannefrektomija 5

32. Plastika uretre 5

33. Ileal conduit 5

34. Vezikointestinoplastika 5

35. Ureterorenoskopija 5

36. ESWL 20

37. Transplantacija bubrega 2 - 5

ENDOSKOPSKI RAD

Potreban broj urađenih operacija

38. Pregled prostate ultrazvukom 5

39. TUR tumora mokraćne bešike 5

40. TUR prostate 5

41. Perkutana nefrostomija 5

42. Buziranje uretralnih stenoza 10

43. Uretrotomija interna 2

44. Perkutana nefrolitolapaksija 6

45. Laparoskopske intervencije u urologiji 8

OPERATIVNI ZAHVATI (VEŠTINE) KOJE SPECIJALIZANT TREBA DA URADI U MATIČNOJ USTANOVI

OPERATIVNI RAD

OPERIŠE

Potreban broj urađenih operacija

46. Cirkumcizija 20

47. Frenulotomija 10

48. Operacije hidrocele 10

49. Orhiektomija obična 5 - 10

50. Epididimektomija 5

51. Biopsija testisa 10 - 20

52. Cistostomija 5 - 10

53. Cistolitotomija 5

54. Operacija varikocele 20

55. Laparotomija za peritonelnu dijalizu 20

56. Pijelolitotomija 10 - 20

57. Ureterolitotomija lumbalna 10

58. Nefrektomija lakša primarna 10 - 20

59. Prostatektomija transvezikalna 5 - 10

60. Descensus testis 10

ASISTIRA

61. Epididimektomija 5

62. Pijelolitotomija 10

63. Ureterolitotomija 10

64. Cistostomija 10

65. Cistolitotomija 5

66. Ablacija tumora mokraćne bešike 5

67. Operacija varikocele 5

68. Orhiektomija radikalna 5

69. Nefrektomija primarna 10

70. Ureterolitotomija pelvična i ilijačna 10

71. Prostatektomija 10

72. Nefrostomija 10

73. Amputacija penisa parcijalna 5

74. Pijelolitotomija sekundarna 10

75. Ureterolitotomija sekundarna 10

76. Nefrolitotomija obična 10

77. Descenzus testisa 5

78. Resekcija ciste bubrega 1

ENDOSKOPSKI RAD

79. Kateterizacija mokraćne bešike 100

80. Cistoskopija eksplorativna 50

81. Cistografija 20

82. Uretrocistografija 20

83. Troakar cistostomija 10

84. Uretrocistoskopija eksplorativna 20

85. Punkcija mokraćne bešike 10

86. Bimanuelni tuse 20

87. Biopsija prostate iglom - transperinealna 20

88. Kateterizacija uretera 30

II. Elektrolitotripsija kamena mokraćne bešike 5

28. Kardiohirurgija

I

Specijalizacija iz kardiohirurgije podrazumeva organizovanje teorijske edukacije i praktične obuke lekara na specijalizaciji, koji bi po završenoj obuci i položenom ispitu stekli zvanje lekara specijaliste kardio hirurgije.

Cilj planske edukacije u toku specijalizacije iz kardiohirurgije, je formiranje kardio hirurga koji bi bio osposobljen da sprovodi i unapređuje kardio hiruršku praksu u oblasti dijagnostike, operativnog lečenja i kliničke kontrole srčanih bolesnika.

II

Činjenica da se kardiovaskularna oboljenja, prema aktuelnim epidemiološkim studijama u našoj zemlji, kao i u Evropi, nalaze na prvom mestu među nekontaktnim oboljenjima, ističe značaj formiranja ove hirurške specijalizacije, u okviru tercijarne zdravstvene zaštite našeg stanovništva.

III

Specijalizacija iz kardio hirurgije traje 6 godina i sastoji se iz dva dela. Prvi deo se odnosi na opštu hirurgiju (u trajanju od 2 godine), a drugi deo se odnosi na kardio hirurgiju (u trajanju od 4 godine).

Svakom specijalizantu se određuje mentor za celokupni specijalistički staž (univerzitetski nastavnik sa više od 10 godina specijalističkog staža u kardio hirurgiji). Za pojedine oblasti mentor može odabrati komentore (nastavnike, doktore ili magistre nauka sa više od 10 godina specijalističkog staža u kardio hirurgiji), radi pomoći u edukaciji specijalizanta.

IV

Prvi deo specijalizacije (2 godine) specijalizant provodi u ustanovi u kojoj se radi opšta hirurgija (instituti, klinike, odeljenja) i koje imaju uslove za edukaciju iz opšte hirurgije po propisanom planu specijalizacije.

Drugi deo specijalizacije (4 godine) specijalizant provodi u Univerzitetskoj ustanovi u kojoj se radi kardio hirurgija (instituti, klinike) i koje imaju uslove za realizaciju propisanog plana specijalizacije iz kardio hirurgije.

Ukoliko se specijalizacija obavlja u ustanovi u kojoj se ne može u celosti realizovati staž specijalizacije po predviđenom planu (ne mogućnost primene odgovarajućih dijagnostičkih i operativnih procedura), potrebno je obezbedi da specijalizant određeni vremenski period provede u drugim institucijama u zemlji, ili eventualno inostranstvu, u vremenu predviđenim programom specijalizacije.

Vreme provedeno van institucije se računa u specijalistički staž, ukoliko je specijalizant dobio zadovoljavajuću ocenu od nadležnog rukovodioca ustanove u kojoj je obavio deo specijalizacije.

V

Specijalizacija se zasniva na negovanju principa akademizma i formiranju profila tzv akademskog hirurga kao tekovine savremenih trendova u edukaciji lekara specijalista. Mentor upoznaje specijalizanta sa osnovama naučne metodologije kao sredstva dominantnog kulturološkog i edukacionog iskustva, i kao baze za razvoj sposobnosti uočavanja i kanalisanja ideja biološke problematike u formalnu, naučno formulisanu hipotezu koja treba da omogući kliničku realizaciju postavljenih ciljeva. Specijalizant treba da poseduje osnovna znanja kompjuterske tehnologije, informatike i biostatistike, što je preduslov za njegovo uključivanje u naučno-istraživački rad (pisanje stručnih radova, učešće na seminarima, prezentacije na kongresima itd.). Tokom specijalizacije kandidat ima obavezu da objavi "in ehtenco" dva rada iz oblasti kardio hirurgije u domaćim ili internacionalnim časopisima.

VI

Organizacija specijalizacije iz kardio hirurgije vrši se preko poslediplomske Katedre za kardio hirurgiju na Medicinskom fakultetu, koja donosi i program dvosemestralne teorijske nastave za specijalizante.

VII

Po odobrenoj specijalizaciji, specijalizantu se uručuje specijalistički index (stažerska knjižica) i specijalizantski karton u koji se upisuju asistencije i operacije koje svojim potpisom overava najstariji specijalista koji je operisao ili asistirao operaciju specijalizantu.

Tokom specijalizacije, mentor ima obavezu da u odgovarajućim vremenskim intervalima kandidatu zakazuje konsultacije i kolokvijume u cilju provere stečenog znanja. Nakon završenog prvog dela dvogodišnje specijalizacije iz opšte hirurgije, specijalizant polaže kolokvijum pred tročlanom komisijom opštih hirurga (mentor i dva člana - nastavnici Medicinskog fakulteta), i čije je polaganje uslov za nastavak specijalizacije iz kardio hirurgije.

VIII SADRŽAJ SPECIJALIZACIJE

1. POČETNI (OPŠTI) DEO SPECIJALIZACIJE odnosi se na edukaciju iz opšte hirurgije (identičan je za sve profile hirurških specijalizacija) i traje 2 godine.

(legenda: p - posmatra, a - asistira, o - operiše)

Kandidat je obavezan da savlada bazična teorijska, kao i temeljna praktična znanja o mehanizmima biološke odbrane organizma od infekcije, o patogenim mikroorganizmima, kao prouzrokovačima infekcije uopšte, o prevenciji i lečenju hemoterapeuticima, antibioticima i o imunizaciji. Posebnu pažnju treba obratiti na pojedine grupe i sojeve kao što su: stafilokokne infekcije, streptokokne infekcije, erizipel, antraks, infekcije izazvane gram negativnim bacilima, klostridijalne i druge anaerobne infekcije, aktinomikotične infekcije, infekcije izazvane gram negativnom florom, gljivične i virusne infekcije.

Tokom praktične edukacije, specijalizant je dužan da uradi sledeće:

Tokom ovog dela specijalizacije, specijalizant treba da savlada i usvoji temeljna teoretska i praktična znanja iz dijagnostike, diferencijalne dijagnostike i lečenja svih akutnih abdominalnih stanja (sindrom peritonitisa, sindrom ileusa i sindrom intraabdominalnog krvarenja).

Tokom ovog dela specijalizacije specijalizant je dužan da uradi sledeće:

Tokom ovog dela specijalizacije, specijalizant treba da savlada sledeća teorijska znanja:

- funkcionalna anatomija lokomotornog aparata

- osnovni pojmovi o etiopetogenezi povreda (mehanizmi nastanka, klasifikacije)

- reanimacija i terapija šoka kod traumatizovanih i politraumatizovanih

- dijagnostički postupci u traumatologiji (grudni koš, duge kosti)

- savladavanje osnova ultrazvučne dijagnostike povreda trbuha

- konzervativno lečenje preloma kostiju

- traumatski i hemoragijski šok

- druge vitalne sistemske komplikacije traume (tromboembolija, masna embolija, respiratorne komplikacije, digestivni poremećaji, hidroelektrolitski disbalans, postraumatske psihoze i druga delirantna stanja)

- priprema bolesnika za operativno lečenje

- postoperativna nega bolesnika

- operativni zahvati na koštano-zglobnom sistemu

- indikacije za urgentnim operativnim zahtevima u traumi i politraumi

- komplikacije preloma kostiju

- infekcije na kostima

Specijalizant je takođe dužan da uradi sledeće hirurške procedure:

Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja iz regionalne, opšte i kombinovane anestezije. Izučava osnove procene i pripreme bolesnika za planirani hirurški zahvat. Savladava osnove kardio-pulmonalne reanimacije. Specijalizant je takođe dužan da uradi sledeće:

- uzimanje učešća u 50 opštih anestezija

- procena i priprema 15 pacijenata za planirani hirurški zahvat

- sudelovanje u 5 kardio-pulmonalnih reanimacija

- učestvuje u izvođenju 25 regionalnih anestezija

- plasiranje 10 centralnih venskih katetera (CVK)

Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja iz oblasti intenzivne nege hirurških bolesnika.

Specijalizant usvaja teorijska i praktična znanja iz oblasti intenzivne nege hirurških bolesnika

Specijalizant usvaja znanja iz sledećih oblasti:

- pružanje prve pomoći kod opekotina

- transport opečenih

- primarna obrada svežih opekotina

- ocena i procena težine i stepena opečene površine

- patofiziologija opekotina

- mehanizam zarastanja opekotina

- terapija opekotinskog šoka

- urgentne hirurške procedure kod opekotina

- ekscizija opekotinske rane

- uzimanje i konzerviranje slobodnih kožnih transplantata

- indikacije za upotrebu slobodnih kožnih transplantata

- teoretske osnove formiranja slobodnih kožnih transplantata iz kulture tkiva

- akutna tubulska nekroza kao indikacija za akutnu hemodijalizu

- opekotine disajnih puteva

- negativni energetski bilans kod opečenih bolesnika

- imunološka aspekt kod opečenih

- hemijske opekotine i antidoti

- masovne opekotine, opekotine u politraumi, opekotine u ratu

Specijalizant odrađuje sledeće operativne procedure i zahvate:

Specijalizant savladava osnovna teorijska znanja iz oblasti kliničke patologije i uzima učešće u kliničkim autopsijama. Takođe savladava osnove pojedinih histopatoloških tehnika kao i tumačenje histopatoloških preparata iz oblasti koju specijalizira.

Nakon završenog opšteg dela, specijalizant, kako je već navedeno, pred tročlanom komisijom (mentor i dva člana), polaže glavni kolokvijum (ocena se upisuje u specijalistički indeks), i on predstavlja uslov za dalji nastavak specijalizacije iz opšte ili kardiovaskularne hirurgije

2. POSEBNI DEO SPECIJALIZACIJE odnosi se na edukaciju iz kardio hirurgije i traje 4 godine

legenda: (p - posmatra, a - asistira, o - operiše)

Specijalizant treba da stekne teorijska znanja: Anatomija i patološka anatomija srca i krvnih sudova, fiziologija i patofiziologija kardiovaskularnog sistema, hemodinamika i hemodinamski monitoring, neinvazivna i invazivna kardiovaskularna dijagnostika, klinička kardiologija i angiologija, indikacije i priprema bolesnika za operativno lečenje, anestezija na otvorenom srcu i postoperativni tretman kardiohirurških bolesnika.

Praktična edukacija

*Kardiološka ambulanta (EKG dijagnostika)

*Ehokardiografski kabinet (EHO, stress EHO, i doppler dijagnostika srca)

*Kabinet nuklearne medicine (kardioscintigrafija i kardioscan)

*Radiološki kabinet (periferne angiografije, endovaskularni stent, NMR, MSL i skeneri u kardiovaskularnoj dijagnostici)

*Vaskularna laboratorija (EHO i doppler vaskularna dijagnostika)

*Kateterizaciona laboratorija (kateterizacija srca, aortografija, ventrikulografija, koronarografija, elektrofizioloska dijagnostika i interventne kardiološke procedure-balon dilatacija, stentovi)

*Pejsmejker centar (dijagnostika poremećaja srčanog ritma - 24hEKG Holter monitoring, pejsmejker kontrole)

*Uvod u anesteziju (monitoring EKG-a, TA, CVP, Swan-Ganz kateter)

Specijalizant treba da stekne teorijska znanja: Ekstrakorporalna cirkulacija i monitoring, mašina za EKK cirkulaciju i delovi EKK sistema, intraoperativna protekcije miokarda, hemodinamski i biohemijski monitoring, tehnike kardiopulmonalnog bypassa (parcijalni, totalni, cirkulatorni arest), asistirana cirkulacija i mehanička potpora cirkulacije.

Praktična edukacija

Specijalizant treba da stekne teorijska znanja: Anatomija i patološka anatomija, fiziologija i patofiziologija urođenih srčanih mana u dece i odraslih, specifičnost dijagnostike urođenih srčanih mana, klinička pedijatrijska kardiologija i indikacije za operativno lečenje.

Praktična edukacija

*Pedijatrijska Kardiologija

(osnovi dijagnostike, klinike i postoperativnog tretmana urođenih srčanih mana u dece)

Specijalizant treba da stekne teorijska znanja: Etiopatogeneza, morfologija, dijagnostika, klinika, i lečenje akutnih i hroničnih formi stenozantno-okluzivne i aneurizmatske bolesti, disekcija i drugih patoloških stanja aorte.

Praktična edukacija

Specijalizant treba da stekne teorijska znanja: Dijagnostika, klinika, razvoj i morfološke sekvele stenozanto-okluzivnih promena na koronarnim arterijama i srčanom mišiću. Značaj preoperativnog ispitivanja funkcije leve komore, komplikacije infarkta miokarda, indikacije i tehnike operativnog rešavanja koronarne bolesti i komplikacija infarkta miokarda.

Praktična edukacija

Specijalizant treba da stekne teorijska znanja: Dijagnostika, klinika, morfologija i hemodinamika stečenih srčanih mana, indikacije za operaciju, tehnike reparacije ili zamene zaliska, vrste i karakteristike arterficijalnih zalistaka, postoperativne komplikacije.

Praktična edukacija

*Hirurško rešavanje stečene mitralne mane

Specijalizant treba da stekne teorijska znanja: Etiopatogeneza i klinika akutnih i hroničnih formi perikarditisa, indikacije i tehnike operativnog ili neoperativnog rešavanja; Klinika, etiopatogeneza tumora srca (miksoma) i timusa i tehnike operativnog rešavanja.

Praktična edukacija

Specijalizant treba da stekne teorijska znanja: Etiopatogeneza, klasifikacija brzih i sporih poremećaja srčanog ritma i indikacije za različite oblike nefarmakološkog tretmana. Klinika i modaliteti elektroterapije, vrsta elektrostimulatora (pejsmejkera).

Praktična edukacija

*Implantacija trajnog endovenskog pejsmejkera

Specijalizant treba da stekne teorijsko znanje: Dijagnostika, klinika i hirurški tretman izolovanih i kombinovanih povreda srca i krvnih sudova, principi zbrinjavanja politraume.

Praktična edukacija

2.10. TRANSPLANTACIONA HIRURGIJA

Specijalizant treba da stekne teorijska znanja: Indikacije i kontraindikacije za transplantaciju srca, srca i pluća; Tehnike pripreme srca (pluća) donora za transplantaciju, hirurške tehnike transplantacije i kontraindikacije za uzimanje srca (pluća) donora; Postransplantacione komplikacije.

Praktična edukacija

* Transplantacija srca

* Transplantacija pluća

Praktična edukacija je fakultativna i odvija se kada se steknu uslovi u zemlji.

2.11. MINIMALNA INVAZIVNA KARDIO HIRURGIJA I ROBOT HIRURGIJA

Specijalizant treba da stekne teorijska znanja Indikacije i kontraindikacije za primenu minimalnih invazivnih kardiohirurških procedura, tehniku rada sa posebnom vrstom opreme i aparatima.

*Praktična edukacija

Praktična edukacija je fakultativna (u inostranim centrima) ili kada se steknu uslovi u zemlji.

Specijalizant treba da stekne teorijska znanja i veštine: Arteficijalna ventilacija i respiratorni monitoring, RKG i hemodinamski monitoring, tretman srčane slabosti (intraortna balon pumpa), privremeni spoljni pejsmejker i defibrilator u tretmanu aritmija srca, bilans tečnosti i elektrolita, biohemijski i acido-bazni monitoring, substitucija koloida i kristaloida, kontrola drenova, monitoring diureze, RTG kontrola, gastrointestinalna sukcija, kontrola periferne cirkulacije i temperature, kontrola neuroloških funkcija i znakova infekcije.

29. Ginekologija i akušerstvo

(60 meseci)

Cilj specijalizacije

Specijalizacija iz ginekologije i akušerstva služi za sticanje teorijskih i praktičnih znanja iz oblasti ginekologije i akušerstva, kao i usavršavanja određenih praktičnih veština koje su neophodne za samostalni rad u ovoj oblasti.

Trajanje specijalizacije

Planira se da specijalizacija iz ginekologije i akušerstva traje 5 godina. Prva godina obuhvata "basic" studije, dok su ostale 4 predviđene za klinički rad u primarnim, sekundarnim i tercijernim ustanovama koje se bave ginekologijom i akušerstvom.

Provera znanja

Posle obavljenog staža iz svakog od pojedinih nastavnih predmeta specijalizanti polažu Kolokvijume. Predviđeno je polaganje 11 kolokvijuma:

1. Visokorizične trudnoće

- bolesti majke: dijabetes mellitus i endokrinološke bolesti, hipertenzija u trudnoći, imunološke bolesti majke, kardiovaskularne bolesti

- stanja fetusa: intrauterini zastoj u rastu, višeplodna trudnoća, prevremeni porođaj, postterminska trudnoća, prevremena ruptura ovojaka

2. Hitna stanja u perinatalnoj medicini: vanmaterična trudnoća, trofoblastne gestacijske bolesti, placenta previa, abruptio placentae, preeklampsija/eklampsija, fetus mortus in utero

3. Dijagnostika u perinatalnoj medicini: pernatalna dijagnostika i genetika, ultrazvučna dijagnostika u perinatologiji, antepertalni monitoring fetusa

4. Kontracepcija i arteficijalni prekid trudnoće

5. Ginekološka endokrinologija: poremećaji menstrualnog ciklusa, heperandrogenemije, anovulacija, krvarenja u toku adolescencije, reproduktivnog doba i perimenopauze, klimaktrijum

6. Dijagnostički i terapijski postupci u infertilitetu

7. Metode asistiranih reproduktivnih tehnika

8. Operacije u ginekologiji

9. Benigni i maligni tumori vulve, vagine, grlića materiće, materice, jajovoda i jajnika

10. Porođaj

11. Puerperijum

Mesto obavljanja specijalizacije

Prve 2 godine kliničkog staža mogu se obaviti u regionalnim medicinskim centrima. Poslednje 2 godine u okviru kojih je i dvosemestralna nastava, obavezno se mora obaviti u ustanovama od tercijarnog značaja, a to su one ustanove koje imaju više od 1000 porođaja godišnje i više od 1000 operacije godišnje.

PROGRAM SPECIJALIZACIJE

BASIC PROGRAM:

1. abdominalna hirurgija (7.5 meseci)

2. urologija (2 meseca)

3. neonatologija (1 mesec)

4. patologija (1 mesec)

5. onkologija (2 meseca)

6. anestezija (1 mesec)

7. humana genetika (1 mesec)

8. ultrazvuk (3 meseca)

9. transfuziologija (0.5 meseci)

Ginekologija

1. opšta ginekologija (6 meseca)

2. ginekološka onkologija (4 meseca)

3. ginekološka urologija (2 meseca)

4. urgentna ginekologija (3 meseca)

5. adolescentna ginekologija (1 mesec)

Akušerstvo

1. porodilište (12 meseci)

2. perinatologija (4 meseca)

Fertilitet i ginekološka endokrinologija

1. ginekološka endokrinologija (2 meseca)

2. IVF program (2 meseca)

3. kontracepcija (2 meseca)

Dispanzer za žene (2 meseca)

Psihosomatika u ginekologiji i akušerstvu (1 mesec)

VEŠTINE

Osnovne veštine

1. uzimanje akušerske istorije bolesti

2. uzimanje ginekološke istorije bolesti

3. komunikacija sa kolegama i saradnicima

4. fizikalni pregled abdomena i dojki

5. bimanuelni ginekološki i akušerski pregled

6. uzimanje briseva za citološki i bakteriološki pregled

Osnovne preoperativne i operativne tehnike

1. interpretacija preoperativnih analiza i rezultata

2. odgovarajuća preoperativna priprema pacijenta

3. dobijanje pismene saglasnosti za operaciju

4. odabir odgovarajuće operativne procedure

5. donošenje adekvatnih odluka tokom operacije

Postoperativna nega

1. intenzivna postoperativna terapija tečnostima

2. drenaža

3. komplikacija rana

4. tretman ostalih ginekoloških i akušerskih postoperativnih komplikacija

5. komunikacija sa kolegama i rodbinom pacijenta

Hirurške procedure

1. evakuacija stranog tela

2. incizija abscesa Bartolnijeve žlezde

3. laparotomija zbog ekstrauterinog graviditeta

4. tretman krvarenja

5. cistektomija

6. abdominalna histerektomija

7. miomektomija

8. eksplorativna laparotomija

9. laparoskopija (dijagnostička i terapijska)

10. histeroskopija

11. prednja i zadnja vaginalna plastika

12. vaginalna histerektomija

13. aplikacija serklaža

14. ekscizija lezija na vagini, vulvi i perineumu.

Antenatalna zaštita

1. prenatalni skrining

2. genetske bolesti

3. fetalne anomalije

4. hemolitička bolest

5. infekcija u trudnoći

6. multiple trudnoće

7. terapija krvarenja tokom trudnoće

8. tretman PROM a

9. tretman IUGR

10. terapija malprezentacija ploda

11. CTG interpretacija

Akušerski ultrazvuk

1. prvi trimestar: vitalnost, broj embriona i merenje CRL

2. drugi trimestar: BPD, HC, AC, FL

3. treći trimestar: vitalnost, prezentacija i lokalizacija posteljice.

Patologija trudnoće

1. diabetes mellitus

2. arterijska hipertenzija

3. oboljenja bubrega majke

4. oboljenja jetre majke

5. tromboembolije

6. poremećaji koagulacije

7. bronhijalna astma

8. abdominalni bol u trudnoći

9. bolesti digestivnog trakta majke

10. infektivne bolesti

11. epilepsija

12. endokrine bolesti

13. psihijatrijske bolesti

14. neurološke bolesti

15. maligne bolesti

16. missed ab

17. molla hydatodisa

18. spontani pobačaji (preteći i započeti)

Porođaj

1. indukcija porođaja

2. analgezija u porođaju

3. interpretacija CTG

4. uzimanje lab. analiza

5. vođenje preterminskog porođaja

6. vođenje porođaja nakon prethodnog carskog reza

7. porođaj kod preeklampsije i eklampsije

8. tretman intrauterusnih infekcija

9. vođenje porođaja koid intrauterusne smrti ploda

10. normalan porođaj

11. primena vakuuma

12. primena forcepsa

13. unutrašnji okret ploda

14. prolaps pupčanika

15. carski rez

16. ponovni carski rez

17. rezidua posteljičnog tkiva ili neodljubljivanje posteljice

18. karlični porođaj

19. porođaj kod blizanačke trudnoće

20. ruptura uterusa tokom porođaja

21. distocija u porođaju

Postpartalni nadzor

1. tretman postpartalnih krvarenja

2. tretman porođajnih povreda mekih tkiva porođajnog puta, kao i povrede mokraćne bešike i rektuma

3. reanimacija novorođenčeta

Ginekološki problemi

1. poremećaji menstrualnog ciklusa

2. premenstrualni sindrom

3. amenorea

4. dismenorea

5. endometrioza

6. pelvična inflamatorna bolest

7. perimenopauzalna krvarenja

8. hormonska supstituciona terapija

9. terapija infekcija vagine i vulve

10. hirzutizam

11. urođene anomalije genitalnog trakta

12. adolescentna ginekologija

Infertilitet i sterilitet

1. ispitivanje muškog steriliteta

2. ispitivanje ženskog steriliteta

3. savetovanje para

4. rešavanje psihoseksulanih problema

5. tehnike asisitirane reprodukcije: IVF, inseminacija

Kontracepcija

1. vrste kontraceptiva

2. operativna sterilizacija

3. medikamentozni i arteficijalni prekid male trudnoće

4. insercija i ekstrakcija spirale

5. prekid odmakle trudnoće

6. postkoitalna kontracepcija

7. eksplorativne kiretaže i biopsije

Onkologija

1. kolposkopija

2. tretman premalignih lezija grlića, vagine i vulve

3. dijagnoza i terapija malignih bolesti spoljašnjih i unutrašnjih genitalnih organa

30. Otorinolaringologija

(48 meseci)

Osnove i cilj specijalizacije

Specijalizacija otorinolaringologije je organizovani i standardizovani proces poslediplomskog obrazovanja tokom koga doktor medicine stiče teorijska i praktična znanja iz oblasti otorinolaringologije, srodnih medicinskih disciplina i medicine uopšte, koja omogućavaju da kao specijalista kompetentno i uspešno samostalno zbrinjava većinu bolesnika sa akutnim i hroničnim poremećajima i bolestima otorinolaringološkog područja, a da se u svim ostalim slučajevima dovoljno sigurno snalazi u dijagnostici da bi bolesnike pravovremeno uputio na odgovarajuće mesto na lečenje. Zbrinjavanje podrazumeva primenu najviših standarda u dijagnostici, lečenju, rehabilitaciji i prevenciji oboljenja. Specijalista otorinolaringologije osposobljen je i za planiranje i izvođenje stručnih projekata, shvata neophodnost kontinuirane medicinske edukacije uz implementaciju svih novih naučnih i tehnoloških saznanja, a takođe stiče osnovu da svoja znanja, veštine i iskustva prenosi mladim kolegama.

Trajanje i struktura specijalizacije

Specijalizacija otorinolaringologije traje četiri godine (uz mogućnost produžavanja u slučaju nedovoljnog uspeha kandidata, a na predlog mentora) za koje vreme je će se obaviti kompletan program sticanja znanja i veština u kvalitetu i obimu koji odgovaraju evropskim standardima. Pod četiri godine specijalizacije podrazumeva se 48 meseci, u šta su uključeni i godišnji odmori lekara na specijalizaciji u skladu sa zakonom. Specijalizacija podrazumeva celodnevni angažman i ne može se obavljati uz drugi posao istovremeno. ORL specijalisti koji žele da se usavrše iz užih zdravstvenih ORL specijalizacija mogu nastaviti supspecijalističko školovanje neposredno u produžetku osnovne specijalizacije ili kasnije. Supspecijalizacije otorinolaringologije su iz oblasti audiologije, fonijatrije i rinoalergologije i traju po 2 godine.

Strukturu četvorogodišnjeg specijalističkog staža otorinolaringologije čine:

1. Otorinolaringologija - 32 meseca,

2. Maksilofacijalna hirurgija - 1 mesec,

3. Neurohirurgija - 2 meseca,

4. Opšta hirurgija - 3 meseca,

5. Plastična i rekonstruktivna hirurgija - 1 mesec.

6. Dvosemestralna nastava - 9 meseci,

Po pravilu, sve četiri godine specijalizacije, obavljaju se na klinikama medicinskih fakulteta, a najmanje 12 meseci otorinolaringologije (od ukupno 32 meseca) i kompletna dvosemestralna nastava (9 meseci). Deo specijalističkog staža može se obavljati i u za to kvalifikovanim otorinolaringološkim ustanovama koje imaju ORL stacionar, ali striktno po ovom programu i pod rukovodstvom mentora imenovanih od strane ovlašćenih organa prema važećim kriterijumima i standardima.

Program provere znanja

Specijalizacija otorinolaringologije se obavlja po tačno utvrđenom programu, u mentorskom sistemu, uz usmerenost na individualni rad sa svakim lekarom na specijalizaciji i uz stalnu proveru stečenog znanja, organizovani sistem kolokvijuma i završni spescijalistički ispit.

Tokom dvosemestralne nastave obaviće se najmanje dva kolokvijuma:

1. Primenjene bazične nauke (anatomija, fiziologija, histologija, patološka anatomija) u ORL regije (uvo, nos, paranazalne šupljine, usna duplja, farinks, larinks, vrat, traheobronhalno stablo, ezofagus).

2. Klinička patologija ORL regije: otologija, audiologija, rinologija i rinoalergiologija, faringologija, laringologija, traheobronhoezofagologija. Ovaj se kolokvijum može polagati u dva dela.

Predispitni kolokvijum iz otorinolaringologije kandidat polaže najkasnije mesec dana pred ispit pred dvočlanom komisijom nastavnika ORL katedre i sastoji se u detaljnoj proveri teorijskih znanja kandidata.

Po završetku obaveznog specijlističkog staža, kandidat, koji je od strane mentora ocenjen da ima neophodno potrebno teorijsko i praktično znanje i ako je položio predviđene kolokvijume, pristupa polaganju završnog ispita pred ovlašćenom komisijom.

Program specijalizacije po oblastima i veštinama

Program teorijske nastave prema oblastima

Opšti deo

1. Medicinska dokumentacija u ORL - priprema bolesnika za operaciju

2. Klinička klasifikacija malignih tumora po TNM sistemu

3. Specifičnosti biopsije u ORL

Otologija

1. Klinička anatomija uva

2. Kongenitalne malformacije uva

3. Povrede uva i frakture temporalne kosti

4. Akutna zapaljenja srednjeg i unutrašnjeg uva - otoantritis, mastoiditis i labirintitis

5. Sekretorni otitis media

6. Hronični zapaljenski procesi srednjeg uva

7. Akutna nagluvost i gluvoća

8. Komlikacije zapaljenja srednjeg uva

9. Otoskleroza

10. Paralize nervusa facialisa

11. Hirurgija unutrašnjeg slušnog hodnika - vrtoglavice i tumori statoakustikusa

12. Tumori spoljnjeg i srednjeg uva

13. Mastoidektomija, timpanoplastika - nega operisanog uva

14. CT i MR dijagnostika u ORL

Audiologija

1. Fiziologija sluha i ravnoteže

2. Osnovi audiologije

3. Otoneurološka dijagnostika

4. Ispitivanje i veštačenje sluha

5. Audiološka rehabilitacija

6. Audiološka diferencijalna dijagnoza jednostranih oštećenja sluha

7. Osnovi vestibulologije

8. Ekspertiza vestibularnih poremećaja

9. Objektivno ispitivanje sluha

10. Profesionalna i toksička oštećenja sluha

Rinologija

1. Klinička anatomija i fiziologija nosa i paranazalnih šupljina

2. Povrede nosa

3. Devijacije i deformacije nosne pregrade i nosne piramide

4. Septorinoplastika

5. Povrede maksilofacijalnog masiva

6. Povrede frontoetmoidalne regije

7. Akutna i hronična zapaljenja sluzokože nosa

8. Akutna i hronična zapaljenja paranazalnih sinusa

9. Rinosinusogene komplikacije

10. Alergijske i imunološke manifestacije u ORL

11. Nosnosinusna polipoza

12. Tumori nosa

13. Tumori paranazalnih sinusa

14. Hirurgija paranazalnih sinusa

Faringologija

1. Klinička anatomija i fiziologija farinksa

2. Povrede usne duplje i ždrela

3. Zapaljenski procesi farinksa i tonzila

4. Tonzilarni problem

5. Zapaljenski procesi pljuvačnih žlezda

6. Tumori pljuvačnih žlezda

7. Tumori epifarinksa

8. Tumori mezofarinksa

9. Parafaringealni tumori

10. Tumori usne duplje

Laringologija i vrat

1. Klinička anatomija larinksa

2. Klinička fiziologija larinksa

3. Kongenitalne malformacije larinksa

4. Povrede larinksa i vrata

5. Stenoze larinksa

6. Akutna i hronična zapaljenja larinksa

7. Benigni tumori larinksa

8. Prekancerozna stanja larinksa

9. Opšti problemi malignih tumora larinksa

10. Metode ispitivanja lokalizacije i proširenosti malignih tumora larinksa

11. Terapijski protokol lečenja malignih tumora larinksa

12. Hirurške metode lečenja malignih tumora larinksa

13. Limfni sistem vrata i limfadenopatija

14. Diferencijalna dijagnoza izraštaja na vratu

15. Lečenje regionalnih metastaza malignoma ORL područja

Traheobronhologija i bronhoezofagologija

1. Strana tela donjih disajnih puteva

2. Korozivne povrede aerodigestivnih puteva

3. Strana tela jednjaka

4. Povrede jednjaka i komplikacije

Fonijatrija

1. Osnovi fonijatrije

2. Metode pregleda u fonijatriji

3. Organska oštećenja glasa

4. funkcionalna oštećenja glasa

5. Profesionalna disfonija

6. Poremećaji govora

7. Lečenje disfonija i poremećaja govora

8. Ocena radne sposobnosti u fonijatriji

9. Rascepi usne i nepca - fonijatrijski aspekt

Plastična i rekonstruktivna hirurgija u ORL

1. Osnovni principi plastične i rekonstruktivne hirurgije u ORL

2. Rekonstrukcije defekata kože i mekih tkiva lica

3. Rekonstrukcija fistula ždrela

4. Laserska hirurgija u ORL

Anestezija i reanimacija u ORL

1. Anestezija u ORL

2. Reanimacija i postoperativna nega bolesnika

3. Akutna respiracijska insuficijencija

4. Krvarenja u području gornjih aerodigestivnih puteva

Patohistološka dijagnostika u ORL

Program specijalizacije po oblastima i veštinama

I oblast: Otorinolaringologija (32 meseca)

II Otologija i audiologija

31. Oftalmologija

(48 meseci)

Cilj i namena specijalizacije oftalmologije je obrazovanje lekara u toku koga se stiču teorijska i praktična znanja iz oftalmologije, srodnih medicinskih grana i medicine uopšte koja omogućuju da kompetentno i uspešno samostalno zbrinjava većinu bolesnika sa akutnim i hroničnim oftalmološkim poremećajima i bolestima oka.

Trajanje i struktura specijalizacije

Specijalizacija oftalmologije traje 4 godine.

Četvorogodišnja specijalizacija oftalmologije obavlja se po tačno utvrđenom programu, uz redovne provere znanja. Za organizaciju ovog procesa, u okviru definisane šeme, odgovoran je mentor.

Po pravilu, sve 4 godine specijalizacije obavljaju se na klinikama medicinskih fakulteta.

Prva godina specijalizacije može se obaviti i u za to kvalifikovanim i osposobljenim vankliničkim oftalmološkim ustanovama, ali striktno po istom ovom planu i programu i pod rukovodstvom mentora imenovanih u skladu sa strogim kriterijumima i visokim standardima.

Kontinuirana provera znanja

Od početka specijalizacije do njenog kraja obavlja se pedantna i dosledna kontinuirana provera stečenog znanja, u skladu sa ovim programom.

Kolokvijumi su:

1. Očni kapci, suzni aparat i orbita.

2. Vežnjača, rožnjača, beonjača, povrede prednjeg segmenta.

3. Očno sočivo, urođene katarakte, senilne katarakte, ostale katarakte, hirurško lečenje katarakte, aphakia i psedophakia.

4. Dužica, cilijarno telo i horoidea, zapaljenja uvee, tumori uvee.

5. Glaukom, vidni živac, neurooftalmologija.

6. Vitreoretinalna oboljenja, ablacija retine, hirurgija zadnjeg segmenta, povrede zadnjeg segmenta.

7. Medical retina, retinopathia diabetica, sistemske bolesti i oko.

8. Dečja oftalmologija, nasledne bolesti, retinopathia prematurorum, prevencija ambliopije, retinoblastom.

Spisak veština koje je obavezno savladati u toku specijalizacije, po godinama

I godina

- uzimanje oftalmološke anamneze,

- utvrđivanje osećaja svetla i određivanje projekcije,

- određivanje oštrine vida subjektivnim metodom na daljinu,

- određivanje oštrine vida subjektivnim metodom na blizinu,

- objektivne metode za utvrđivanje oštrine vida,

- određivanje oštrine vida kod zamućenih medija,

- makroskopski pregled prednjeg segmenta oka (fokalizovano svetlo, upotreba lupe),

- pregled na biomikroskopu,

- testovi bojenja (fluorescien, Bengal-rose),

- Shirmer-ov test,

- vreme pucanja suznog filma (brake up time),

- ispiranje suznih puteva,

- ispitivanje osetljivosti rožnjače,

- pahimetrija,

- određivanje dubine prednje komore,

- ispitivanje pupilarnog refleksa,

- Subjektivno određivanje refrakcije,

- objektivno određivanje refrakcije (skijaskopija, refraktometrija),

- keratometrija,

- fokometar,

- korekcija refrakcionih anomalija korekcionim staklima,

- Utvrđivanje punctum proximum,

- test pokrivanja i otkrivanja (cover-uncover test),

- utvrđivanje ortoforije, heteroforije, heterotropije,

- određivanje vodećeg oka,

- primena Madoh cilindra,

- test dukcije i verzije (ispitivanje motiliteta),

- određivanje stanja konvergencije,

- merenje ugla razrokosti,

- određivanje diplopija,

- određivanje fiksacije,

- utvrđivanje elemenata binokularnog vida,

- provera stereo-vida,

- utvrđivanje NRKK i ARKK,

- Provera širine vidnog polja i traženje ispada u vidnom polju (konfrontacija, sferna perimetrija kinetička i statička, kampimetrija, Amsler-ova rešetka),

- Određivanje očnog pritiska (digitalno, impresioni tonometar, aplanaciona tonometrija),

- dnevna kriva,

- tonografija,

- određivanje skleralnog rigiditeta,

- Egzoftalmometrija (Hertel),

- Oftalmoskopija (direktna, indirektna monokularna i binokularna, upotreba lupa od 20 i od 90 D, Hrubu-evo staklo),

- Dijafanoskopija (prosvetljavanje prednjeg i zadnjeg segmenta oka),

- Gonioskopija,

- biomikroskopija očnog dna (uz upotrebu kontaktnog stakla sa 3 ogledala),

- Traženje i utvrđivanje anomalija kolornog vida (seudoizohromatske tablice, Farnsworth, Nagel-ov anomaloskop),

- Dijagnostika intraokularnih stranih tela (nativni Rtg, lokalizacija pomoću Comberg-ove proteze),

- Rtg snimaka, CT i NMR kranijuma, orbita i paranazalnih šupljina,

- Zbrinjavanje najčešćih povreda u ambulanti (erozija rožnjače, ophthalmia electrica, combustio, causoma),

- uklanjanje stranih tela vežnjače,

- instrumentalno uklanjanje stranih tela rožnjače na biomikroskopu,

- hirurško zbrinjavanje manjih površnih povreda kože i vežnjače u ambulantnoj operacionoj sali (uz asistenciju),

- dijagnostika najčešćih hitnih stanja u ambulanti (perforativne i kontuzione povrede, akutni glaukom, akutni prednji uveitis, vaskularni incidenti na očnom dnu),

- Uzimanje brisa sa kapaka, vežnjače i rožnjače.

II godina

- Tumačenje ERG, EMG, VEP i EOG, adaptometrija (Goldman - Weekers, niktometar),

- Provokacioni testovi kod glaukoma,

- Sondiranje i bužiranje suznih puteva (uz asistenciju),

- Tumačenje ehografskih i angiografskih nalaza,

- tumačenje Rtg, CT i NMR u složenijim slučajevima,

- Kompjuterizovana perimetrija (izvođenje i tumačenje nalaza),

- HRT (izvođenje i tumačenje nalaza),

- Fotografisanje promena na prednjem segmentu (makroskopski i foto-spalt),

- fotografisanje promena na očnom dnu (fundus kamera),

- Ekskohleacije halaciona,

- incizije apscesa kapaka,

- hirurška obrada manjih rana na vežnjači i na koži (u ambulantnoj sali, uz asistenciju),

- Davanje subkonjunktivalnih injekcija,

- Dijagnostički scraping rožnjače.

III godina

- Ehobiometrija, ehografija oka i orbite,

- Fluoresceinska angioskopija, fluoresceinska angiografija,

- LFK perifernih promena na očnom dnu,

- delimično izvođenje panfundus fotokoagulacije (pod direktnim nadzorom),

- LFK intervencije na dužici kod glaukoma (pod direktnim nadzorom),

- YAG-laser kapsulotomija (pod direktnim nadzorom),

- Određivanje, prepisivanje i aplikacija kontaktnih sočiva,

- Postavljanje indikacija i izvođenje ortoptičkog i pleoptičkog tretmana,

- Zasejavanje materijala dobijenog brisom na podlogu,

- inkubiranje bakteriološke kulture na krvnom agaru,

- osnovi očitavanja rezultata na agar-ploči,

- ponovno zasejavanje radi dobijanja antibiograma,

- osnovno tumačenje antibiograma,

- pravljenje preparata za citološku analizu posle uzimanja materijala scraping-om - osnovi mikroskopske citološke dijagnostike,

- osnovna tehnika fiksacije materijala dobijenog biopsijom ili operacijom,

- upoznavanje sa tehnikom pravljenja trajnih histoloških preparata iz parafinskog kalupa,

- histološka dijagnostika najčešćih promena na koži i vežnjači,

- histologija intraokularnih tumora,

- Biopsije promena na koži i vežnjači,

- operacije ksantelazme,

- hirurško uklanjanje benignih lezija sa kože kapaka,

- operacije pterigijuma (uz asistenciju).

IV godina

Program teorijske edukacije i provere znanja po godinama
(dvosemestralna teorijska nastava)

I deo - Uvod u oftalmologiju i bazična znanja (Introduction and Basic Scince in Ophtalmology) - umesto dosadašnjeg I semestra dvosemestralne teorijske nastave.

Ovaj deo teorijske nastave, u obliku predavanja, seminara i diskusija, sluša se, po unapred utvrđenom planu, u toku I ili II godine specijalizacije. Teorijska nastava treba da obuhvati odabrana poglavlja iz anatomije, embriologije, refrakcije, binokularnog vida, imunologije, biohemije, genetike, mikrobiologije, farmakologije i patologije, ali i da doprinese sticanju osnovnih znanja iz: osnova epidemiologije nezaraznih bolesti, osnova javnozdravstvene oftalmologije, osnova medicinske etike (pre svega odnosa prema oftalmološkom bolesniku i prema kolegama), osnova oftalmologije zasnovane na dokazima, osnova dobre kliničke prakse, osnova dobre istraživačke prakse, etike istraživačkog rada u struci i publikovanju rezultata, kao i da uputi specijalizante na učenje iz literature (uz korišćenje savremenih sredstava komunikacije i danas dostupnih baza podataka).

II deo - Klinička oftalmologija. Teorijska nastava treba da obuhvati odabrana poglavlja iz svih oblasti kliničke oftalmologije, prevencije i rehabilitacije.

32. Dermatovenerologija

(48 meseci)

Cilj specijalizacije

Specijalizacija iz dermatovenerologije je stručno obrazovni proces u toku koga specijalizant dobija teoretska i praktična znanja iz oblasti dermatovenerologije koja ga osposobljavaju za samostalno lečenje obolelih od akutnih i hroničnih kožnih i veneričnih bolesti.

Trajanje i struktura specijalizacije

Specijalizacija iz dermatovenerologije traje 4 godine (48 meseci)

- Opšta dermatovenerologija i specijalnosti od značaja za dermatovenerologiju 27 meseci

- Specijalna dermatovenerologija 21 mesec

Provera znanja

2.1. Provera znanja u toku specijalističkog staža

Znanje i ovladavanje propisanim veštinama koje specijalizant stiče tokom staža proveravaju se trajnim stručnim nadzorom od strane mentora i povremenim kolokvijumima. Kolokvijumi mogu biti usmeni i pismeni (test).

Znanje se proverava prikazivanjem bolesnika, pripremom seminara, referisanjem pregleda literature, učešćem u stručnim diskusijama kao i učešćem u pisanju stručnih radova.

Tokom specijalističkog staža specijalizant polaže dva kolokvijuma i radi dva seminarska rada.

I kolokvijum (dermatološka propedevtika i urgentna stanja u dermatologiji) polaže posle 6 meseci od početka staža.

II kolokvijum posle završetka dvosemestralne nastave. Kolokvijum organizuje i vodi glavni mentor. Dva seminarska rada iz oblasti specijalne dermatovenerologije specijalizant prezentira na stručnim sastancima lekara dermatovenerologa.

Uslov za nastavak specijalizacije su uspešno položeni kolokvijumi i pozitivna ocena glavnog mentora.

Program specijalizacije

Program specijalizacije iz dermatovenerologije koncipiran je tako da se u prvoj i drugoj godini obavlja staž iz opšte dermatovenerologije (18 meseci), a u trećoj i četvrtoj godini se nastavlja staž iz specijalne dermatovenerologije (21 mesec). Takođe je predviđeno da se u toku specijalizacije obavi specijalističko kruženje koje obuhvata druge specijalnosti koje su od značaja za dermatovenerologiju (9 meseci).

Teoretska nastava (dvosemestralna nastava iz dermatovenerologije) obavlja se u III godini specijalizacije na univerzitetskoj klinici (Institutu za dermatovenerologiju), po utvrđenom programu koji je baziran na savremenim saznanjima iz oblasti dermatovenerologije i obuhvata:

- fiziologija, imunologija i struktura kože

- uloga epidermalnih lipida u barijernoj funkciji kože

- histopatologija kožnih oboljenja

- patofiziologija kožnih oboljenja

- fizikalni principi dijagnostičkih i terapijskih postupaka u dermatovenerologiji

- farmakološki principi u lokalnoj dermatoterapiji

- genodermatoze

- alergijske kožne bolesti

- autoimune kožne bolesti

- polno prenosive bolesti

- dečja dermatologija

- dermatološka onkologija

- flebologija

- fizikalne i hirurške procedure u dermatovenerologiji

- eritematozne, skvamozne i papulozne dermatoze

- dermatološka mikologija i parazitologija

- virusne i bakterijske bolesti kož.e

Predavanja se održavaju van radnog vremena tako da ne remete "kruženje" specijalizanata.

Opšta dermatovenerologija (18 meseci)

- U okviru staža iz opšte dermatovenerologije specijalizant provodi 9 meseci na dermatološkim odeljenjima u radu sa hospitalizovanim bolesnicima. Od toga 3 meseca pod neposrednim nadzorom mentora, a potom kao samostalni sobni lekar pod nadzorom nadležnog specijaliste. U toku staža na odeljenju specijalizant vodi po 3 različita bolesnika. Uzima anamnezu, opisuje dermatološki status, kontroliše laboratorijske analize i druge dijagnostičke procedure, kontroliše sprovođenje lokalne i opšte terapije, stara se o interkliničkim pregledima bolesnika, referiše na vizitama, prisustvuje konzilijarnim pregledima i glavnim vizitama. Na polovini staža specijalizant se uključuje u dežurstva.

- U dermatološkoj ambulanti specijalizant provodi 9 meseci. Prva 3 meseca pod nadzorom mentora, a posle samostalno pod nadzorom nadležnog specijaliste. U toku staža u dermatovenerološkoj ambulanti specijalizant pregleda 50 bolesnika nedeljno. Upoznaje se i ovladava principima dijagnostike i lečenja ambulantnih dermatoloških bolesnika, takođe se upoznaje i sa vođenjem medicinske dokumentacije (bolesnički kartoni, pisanje izveštaja).

Opšti deo staža za dermatovenerologiju (9 meseci)

Interna medicina - 2 meseca (urgentna 1 mesec; reumatologija 1 mesec)

Specijalizant se upoznaje sa internističkim pristupom bolesniku posebno iz oblasti urgentnih internističkih stanja i reumatskih bolesti kao i tumačenjem rezultata biohemijskih, hematoloških, imunoloških analiza i drugih nalaza (EKG, RTG, EHO)

Infektivne bolesti - 2 meseca

Specijalizant se upoznaje sa principima dijagnostike, terapije i prevencije infektivnih bolesti posebno iz grupe virusnih oboljenja uključujući i AIDS.

Plastična hirurgija - 1 mesec

Specijalizant se upoznaje i ovladava dermatohirurškim procedurama (incizija kutanih apscesa, ekstirpacija kutanih cisti, ekscizija manjih kutanih tumora, duboka biopsija kože, laserska hirurgija)

Mikrobiologija i imunologija - 2 meseca

Specijalizant se upoznaje sa principima laboratorijske, bakteriološke, virusološke, parazitološke i serološke dijagnostike dermatoloških i veneričnih oboljenja.

Psihijatrija - 1 mesec

Specijalizant se upoznaje sa dijagnostikom i lečenjem psihičkih poremećaja koje su od posebnog značaja za psihodermatoze.

Vaskularna hirurgija - angiologija (1 mesec)

Upoznavanje osnovnih procedura u dijagnostici oboljenja arterijskog sistema donjih ekstremiteta

Specijalna dermatovenerologija (21 mesec)

Dečija dermatovenerologija - 4 meseca

Ovladavanje specifičnom problematikom dijagnostike i terapije dermatoveneroloških oboljenja u dečjem uzrastu sa posebnim osvrtom na genodermatoze.

Antivenerični dispanzer - 2 meseca

Specijalizant pored dijagnostike i lečenja veneričnih oboljenja upoznaje i specifičnu organizaciju rada antiveneričnog dispanzera: vođenje medicinske dokumentacije, sprovođenje epidemioloških anketa i drugih metoda u suzbijanju veneričnih oboljenja.

Dermatohistopatologija - 3 meseca

Specijalizant se obučava u izvođenju osnovnih citoloških, histoloških i imunofluorescentnih tehnika za pripremu preparata za citološku, histopatološku i imunofluorescentnu dijagnostiku kožnih bolesti.

Alergologija u dermatovenerologiji - 2 meseca

Specijalizant se obučava za izvođenje i interpretaciju alergoloških epikutanih i intradermalnih testova u dijagnostici alergijskih dermatoza.

Dermatološka flebologija - 2 meseca

Sepcijalizant se upoznaje sa kliničkom i funkcionalnom dijagnostikom hronične venske insuficijencije i terapijskim modalitetima u lečenju ulcus crurisa.

Aktinoterapija (2 meseca); Fizikalna terapija u dermatologiji (2 meseca); Dermatoonkologija (1 mesec)

Specijalizant se upoznaje sa vidovima fototerapije (UVA / UVB, PUVA) i indikacijama za njihovu primenu. Upoznaje se sa primenom jonizujućeg zračenja pri lečenju malignih kožnih neoplazmi. Prisustvuje konzilijumu za melanome i konzilijumu za limfome.

Upoznaje tehniku dermatoskopije pigmentnih lezija kože. Ovladava fizikalnim procedurama lečenja kožnih i veneričnih bolesti.

Profesionalna oboljenja kože (1 mesec)

Specijalizant se upoznaje i ovladava postupcima u dijagnostici, terapiji i prevenciji profesionalnih deratoza, kao i mogućnostima rehabilitacije bolesnika.

Dermatološka mikologija

Specijalizant se obučava za pravilno uzimanje uzoraka: kože, nokta, sluzokože, dlaka i pripremu nativnog preparata. Ovladava tehnikom mikroskopske dijagnostike gljivičnih oboljenja. Upoznaje se sa načinom kultivacije i identifikacije dermatofita i kvasnica.

Ovladava dijagnostikom gljivičnih oboljenja kože i kose primenom Wood-ove lampe.

PROGRAM SPECIJALIZACIJE PO GODINAMA

I godina specijalizacije

opšta dermatovenerologija

II godina specijalizacije

Opšta dermatovenerologija

Opšti deo specijalizacije za dermatovenerologiju

III godina specijalizacije

Opšti deo specijalizacije za dermatovenerologiju

specijalna dermatologija

IV godina specijalizacije

specijalna dermatologija

SPISAK VEŠTINA

33. Fizikalna medicina i rehabilitacija

(60 meseci)

Cilj specijalizacije

Cilj i namena je da specijalista fizikalne medicine i rehabilitacije (FMR) bude osposobljen da usvojenim teoretskim znanjem i stečenim vestinama može dijagnostifikovati i lečiti većinu bolesnika sa malformacijama, obolenjima i povredama lokomotornog aparata kao i drugih sistema bilo kao vodeći član tima ili komplementarni član sa dopunskim fizijatrijskim lečenjem. Specijalizanti iz FMR treba da ovladaju svim potrebnim znanjem za timskim radom, njegovim vođenjem i koordinacijom kao i za samostalnu kompetentnost fizijatra - konsultanta.

Trajanje i plan specijalizacije po oblastima

Interna medicina - kardiologija - 1 mesec

Interna medicina - pulmologija - 1 mesec

Interna medicina - reumatologija - 1 mesec

Neurologija - 3 meseca

Neurohirurgija - 15 dana

Ortopedija - 3 meseca

Pedijatrija - 1 mesec

Dečja hirurgija - 1 mesec

Agensi - 4 meseca

Elektrodijagnostika - 2 meseca

Fizikalni pregled, dijagnostika i ambulant. poliklinički rad - 3 meseca

Rana rehabilitacija - respiratorna - 1 mesec

Rana rehabilitacija - traumatologija - 1 mesec

Rana rehabilitacija - hirurgija - 15 dana

Rana rehabilitacija - neurologija - 1 mesec

Rana rehabilitacija - neurohirurgija - 1 mesec

Rana rehabilitacija - kardiologija - 1 mesec

Rana rehabilitacija - kardiovaskularna hirurgija - 15 dana

Sekundarna rehabilitacija neuroloških pacijenata - 1.5 meseci

Sekundarna rehabilitacija ortopedskih pacijenata - 1 mesec

Sekundarna rehabilitacija respiratornih pacijenata - 15 dana

Sekundarna rehabilitacija reumatoloških pacijenata - 1 mesec

Rehabilitacija starih - 15 dana

Dečja rehabilitacija - 2.5 meseci

Specifičnosti dečje rehabilitacije - 15 dana

Protetika i ortotika - 3 meseca

Balneoklimatologija - 1 mesec

Provera znanja

Posle obavljenog staža iz svakog od pojedinih nastavnih predmeta specijalizanti polažu Kolokvijume. Predviđeno je polaganje 7 kolokvijuma:

1. Elektrodijagnostika

2. Rana rehabilitacija

3. Fizikalni agensi

4. Dečja rehabilitacija

5. Rehabilitacija reumatoloških bolesnika

6. Rehabilitacija kardioloških bolesnika

7. Rehabilitacija ortopedskih bolesnika

Program specijalizacije

Specijalizacija se odvija u dve faze: opšti deo i specijalni deo. U opštem delu se uče teoretska i praktična znanja iz neophodnih kliničkih i nekih bazičnih grana medicine. Specijalni deo obuhvata fizikalne agense, propedevtiku fizijatrijskog pregleda, funkcionalnu i neurofiziološku dijagnostiku, principe rane rehabilitacije, rehabilitacione postupke po sistemima i u različitim uzrastima.

STRUKTURA SPECIJALIZACIJE PO GODINAMA

Program

Za svaku godinu je načinjen opseg znanja i osposobljenosti (veština) a program omogućava da se zahtevi periodičnog ispita ispune, (pravila oko uputa *u njihovom programu ministarstvo daje mentora i upute)

I godina:

Uvodni opšti deo

Urgentna medicina - 4 meseca

Traumatologija - 2 meseca

Fizikalna i rehabilitacijska medicina - 2 meseca

ZNANJA

- O orijentacionoj dijagnostici povreda i oboljenja lokomotornog aparata, neuroloških bolesti, bolesti srca i krvnih sudova i disajnih smetnji

- lečenju, komplikacijama i kriterijumima za upućivanje na fizikalno lečenje

- osnovnim metoda fizikalnog lečenja indikacijama i kontraindikacijama za sve vrste fizikalnog lečenja, osnovnim smernicama kompleksne rehabilitacije, osnovnim smernicama indikacijama i kontraindikacijama za propisivanje tehničkih pomagala.

VEŠTINE

* Metode i testiranja u FMR

* Metode medicinske rehabilitacije

* Funkcionalno ocenjivanje i ocena preostale funkcionalne sposobnosti kao osnovu procene preostale radne sposobnosti

* Osnovne smernice za prepisivanje jednostavnih tehničkih pomagala.

2 godina:

Fizikalna medicina (6 meseci)

svi postupci u radu fizio i radne terapije odeljenja FMR

ZNANJA:

- racionalna propisivanje agenasa

- odgovornost u propisivanju FMR

- fizikalna dijagnostika

- respiratorna terapija

- tromboprofilaksa

- termoterapija, mehanoterapija, hidroterapija, fototerapija, elektroterapija, kineziterapija metod vertikalizacije, radne terapije

VEŠTINE:

- upoznavanje sa oblicima FM kao metoda za kasnije pravljenje programa medicinske rehabilitacije

- upotreba svih standardnih metoda i postupaka za primenu FM

- racionalno propisivanje agenasa

- indikacije i kontraindikacije za propisivanje svih oblika FM

- sva testiranja za ocenu uspešnosti propisane FM.

Traumatologija i vaskularna hirurgija (4 meseca)

ZADACI

- učestvovanje pri odlučivanju o visini amputacije

- upoznavanje neinvazivnih i invazivnih metoda za dijagnostiku prokrvljenosti

- asistiranje pri hirurškim zahvatima - amputaciji: transfemoralna transtibijalna.

- dijagnostika i diferencijalna dijagnostika stanja povreda

- indikacije za konzervativno i operativno lečenje

- moguće komplikacije i zahvati kod imobilizacije

- preventiva pri imobilizaciji

- manje hirurške intervencije (ušivanje rana, incizije, punkcije zglobova i hematoma, operacije inkarcriranih nokata, odstranjivanje šavova i imobilizacijskih žica)

- lečenje opekotina reimplantacija delova ektsremiteta, oštećenih tetiva i živaca

- osobine zarastanja, vođenje lečenja,

- blokade nerava

- najosnovnije načine osteosmaze kod fraktura (prisustvovati pri najmanje 10 različitih osteosinteza)

- konzervativno lečenje preloma

- poznavati proces zarastanja i moguće komplikacije

- poznavanje ocene zarastanja preloma na rtg slikama,

- plasirati urinske katetere (i suprapubično) kod politraumatizovanih bolesnika

- postaviti i zameniti trahealnu kanilu, poznavati hirurško zbrinjavanje preloma kičm. stuba

- poznavanje dijagnostike zarastanja preloma

- naučiti primenu zaštitnih ortoza

Radiološka i ultrazvučna dijagnostika (2 meseca)

- Ocenjivanje stanja skeleta iz nativnih rentgenograma,

- procenjivanje CT I NMR ispitivanja,

- učestvovanje pri izvođenju invazivnih radioloških metoda i analizi rezultata,

- učestvovanje pri ultrazvučnoj dijagnostici i analizi rezultata,

- osnove nuklearno medicinskih ispitivanja.

3 godina:

Ortopedija (4 meseca)

STANJA BEZ POVREDA:

- Zbrinjavanje bolesti zglobova RA, AS, reumatska polimialgija kristalne artropatije, hondrokalcinoze, giht, osteomalacija, osteoproza. Paget bolest, primarni i sekundarni koštani tumori, vanzglobni reaumatizam, miopatije polimozitis miastenija gravis, OA jednog ili više zglobova, OA

- KS i perifernih zglobova, skolioza, spondiloza, stenoza lumbalnog kanala, prolaps iv diska,

- artroplastika kuka kolena ramena lakta

- patologija šake i stopala

- osnovna znanja iz artrototomija i artrodeza

STANJA SA POVREDOM

- patofiziologija i fiziologija regeneracije svih delova lokomotornog aparata: kože aponeuroze i fascije, krvni sudovi, nervi, mišići i tetive ligamenti, hrskavica, kosti.

- primarno i sekundarno lečenje rane (plastična hirurgija terapijske metode)

- distorzije: skočni zglob koleno i vratna dela KS.

- luksacije i njihove komplikacije, habitualna luksacija ramena i patele.

- prelomi KS - bez neuroloških komplikacija.

- prelomi ekstremiteta (osnove specifičnog lečenja) uspostavljanje ponovne funkcije

- specifična stanja šake i stopala ocena rtg slika

- za zapaljenski i degenerativni reumatizam, vrednovanje potrebnih lab. analiza u izboru terapijskog postupka.

- osnovne vrste edoproteza

- učestvovanje pri nekim operacijama na kičmenom stubu (operacija DH, operacija suženja kanala) i nekim operacijama na zglobovima (korektivna osteotomija, postavljanje endoproteze)

- postupno doziranje kineziterapije u različitim fazama postoperativnih stanja.

- Dijagnostika ortopedskih bolesti i poznavanja diferencijalne dijagnostike

- indikacije za operativnim lečenjem

- poznavanje operativnih zahvata, karakteristike postoperativnih stanja trajanje imobilizacije

- izvođenje manjih hirurških intervencija punkcija zglobova i analgetske blokade.

Neurologija (4 mes)

- znaci i simptomi, zatim dijagnostika i proces lečenja bolesnika sa TIA, trombotičnim i embolijskim moždanim infarktima, lakunarnim infarktima, itracerebralnim krvarenjem i subarahnoidalnim krvarenjem, zatim fokalni sindromi (ACI, ACM, ACA i vertebrobazilarni sindrom)

- vrste dijagnoza i lečenje epilepsija

- neurološki status

- postupci rane faze neurološke rehabilitacije

- simptomi i lečenje depresije i psihoorganskog sindroma

- posebno bolesti centralnog nervnog sistema (moždani udar)

- povrede mozga.

Parkinsonova bolest, cerebralna stanja, multipla skleroza, bolesti motoneurona-amiotrofična lateralne skleroze, siringomijelije, spinocerebralne degeneracije - Friedrichova bolest, Stmmpell Lorain itd) neuropsihološke smetnje posebno bolesti perifernog nervnog sistema (polimijelitis, traumatske kompresije nerava stabala i korenova - znanje anatomije perifernog nervnog sistema), poliradikulopatije, druge polineuropatije (Charcot-Marie Tooth, Dejerine Sottas jtd) metaboličke polineuropatije.

Neurofiziologija (2 meseca)

Znanja:

- neurofiziološka ispitivanja kod različitih oštećenja, neurofiziološka dijagnostika sfinkterijalnih smetnji, neurofiziološka dijagnostika slušnih i vidnih funkcija

- značaj EMG i ENG kod dece, specifične neuromišićne bolesti u dečjem uzrastu

Klinička i funkcionalna ocena:

EEG:

- osnovni moždani ritam, karakteristike iritativnih smetnji, EEG pri povredi glave, degenerativnim bolestima, po moždanom udaru i u epilepsiji

Evocirani potencijali:

- Senzorni: vizuelni akustički potencijali moždanog stabla, somatosenzorični evocirani potencijali, motorni evocirani potencijali, promene pri oštećenjima somatosonzornog sistema kod oštećenja mozga i kičmene moždine, dijagnostički i prognostički značaj evociranih potencijala, praćenje toka bolesti i oporavka, procena ishoda rehabilitacije.

Elektromiografija:

Ispitivanje iglenim elektrodama

- inserciona aktivnost i patološka spontana aktivnost

- potencijali motorne ploče u miopatijama i neuropatijama, promene kod oštećenja motornih korenova, nervnih pleksusa i perifernih nerava kao i prednjih rogova kičmene moždine

- dijagnostički i prognostički značaj iglene elektromiografije

- uloga elektromiografije pri usmeravanju fizikalne terapije i pri indikovanju hirurških metoda lečenja

- indikacije, prednosti i mane, interpretacija nalaza.

Električno draženje nerava i merenje provodljivosti:

- Motorna brzina provođenja i talas M

- Elektroneurografija i senzorna brzina provođenja

- Dijagnostikovanje preganglionarnih i postganglionarnih oštećenja, aksonskih i dimijelinizacionih oštećenja

- Kasni odgovor (FT i H)

- Mikroelektromioneurografija mijasteniji i mijastenijskom sindromu

- Neurofiziološka ispitivanja sakralnih funkcija - uroneurofiziologija

- EMG ispitivanja centralne motorne kontrole, polielektromiografska ispitivanja pri piramidnim i ekstrapiramidnim oštećenjima, EMG analiza nevoljnih pokreta

- Analiza obrasca delovanja agonista, antagonista i sinergista pri jednostavnim i složenim pokretima

- Dinamička analiza pri kretanju pojedinih zglobova, EMG biofeedback

Neurohirurgija (1 mes)

- povrede glave (ocena stanja komatoznog bolesnika Glasgow coma skala, nadzor centralnog venskog pritiska, postavljanje kanile, komplikacije) pozicioniranje radi sprečavanja komplikacija: patoloških motornih obrazaca, kontraktura respiratornih i cirkulatornih komplikacija,

- primena longeta,

- multisenzorna stimulacija,

- lečenje hidrocefalusa,

- operativno lečenje mijelomeningokela, tumora, epilepsije i bolesti krvnih sudova, povrede glave.

Pedijatrija (1 mesec)

- ocena razvoja, psihomotorni, lokomotorni, senzorni i kognitivni (testiranje i ocenjivanje stepena razvoja), patofiziologija razvoja lokotomotornog sistema, uticaj rasta na nepravilnosti mišićnoskeletnog i zglobnog sistema.

- Neuropedijatrija (cerebralna paraliza,Meningokele, spina bifida) neuroortopedske posledice, neurološke smetnje, lečenje i praćenje urođene nepravilnosti ekstremiteta (agenezija displazije, malformacije stopala), koštane distrofije u doba rasta, nejednakosti dužine donjih ekstremiteta. Skolioza, povrede opekotine i amoputacije u dečjem uzrastu, saznanja o lečenju respiratornih endokrinih, reumatoloških bolesti genetske službe dijagnostike i savetovanja.

4 godina:

Respiratorna rehabilitacija (2 meseca)

- osnovna ocena akutnog i hroničnog obstruktivnog i restriktivnog sindroma, etiologija i terapijski principi

- načela rehabilitacije-funkcionalna ocena sa funkcijskim testovima

- tehnike drenaže, metode disanja - obuka pacijenta, veštačka asistirana ventilacija, oprema za asistiranu ventilaciju, kontrola postupaka lečenja

- upotreba gore navedenih postupaka kod pacijenta sa očuvanom svesti i bez svesti na različtim odeljenjima hirurgije i na nehirurškim odeljenjima, posebno kod obstruktivnih bolesti pluća (astma) i težih restriktivnih oboljenja

- respiratorna rehabilitacija kod oštećenja vratnog dela kičmene moždine

- aparaturna respiratorna terapija

- medikamentozno lečenje bolesti disajnih organa

- ocena RTG snimaka pluća

- terapija i ocena respiratornih parametara

- specifični postupci respiratorne terapije

Kardiovaskularna rehabilitacija i medicina sporta (2 meseca)

- kardijalna rehabilitacija kod bolesti valvula

- kardijalna rehabilitacija kod infarkta srca

- kardijalna rehabilitacija kod srčane insuficijencije i posle transplantacije srca

- kardimiopatije

- preventiva i lečenje duboke venske tromboze

- bolesti vena

- bolesti perifernih arterija, rehabilitacija u različitim stadijumima

- stanja koja zahtevaju hirurške zahvate na srcu i krvnim sudovima

- dijagnostika, parametri funkcija

Medicina sporta (neobavezno, 14 dana)

- Sportske povrede, prenaprezanja (kod svakog sporta ponaosob) i bolesti vezane za sport i način lečenja

- Razlikovanje povrede od sindroma prenaprezanja (overuse)

- Prepoznavanja najčešćih naprezanja i povreda kod pojedinačnih sportova

- Poznavanja načina lečenja

- Funkcionalna testiranja kardiovaskularnog sistema kod sportista i rekreativaca

Reumatologija (2 meseca)

Treba da se upozna sa reumatskim bolestima, tokom i oblicima lečenja. Sa posebnim naglaskom na funkcionalnoj terapiji i sprečavanju invalidnosti.

- Funkcionalna testiranja kod RA i AS, upoznavanje sa celokupnim lečenjem praćenje toka lečenja, ocena rezultata lečenja, pregled i funkcionalno testiranje 5 do 10 bolesnika sa RA i AS.

- upoznavanje sa mogućnostima uključivanje dodatnih metoda kineziterapija

- pregled 5 do 10 bolesnika sa degenerativnim bolestima perifernih zglobova i KS funkcionalno testiranje, pravljenje programa i praćenje toka lečenja.

- posebnosti balneorehabilitacije po hirurškom lečenju (artroplastika op hemije diskusa).

Rana rehabilitacija u traumatologiji (oštećenja i povrede lokomotornog sistema) 3 meseca

Obavlja se na odeljenjima za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju, delimično na bolničkom odeljenju - delimično u ambulanti

- Pregled i ocena preostalih rehabilitacionih mogućnosti kod povreda i oštećenja lokomotornog aparata.

- Konkretni programi rane medicinske rehabilitacije

- Program respiratorne fizikalne terapije, program tromboprofilakse, program kod bolesnika bez svesti, kod traumatoloških bolesnika, kod ortopedskih bolesnika, program propisivanja tehničkih pomagala, učestvovanje u konzilijarnim pregledima.

- Vođenje lečenja u intenzivnoj nezi.

- Sprovođenje respiratorne fizikalne terapije,

- Propisivanje i vođenje terapijskih programa u intenzivnoj nezi kod politraume, povreda glave, kod stanja posle operativnih zahvata, kod vaskularnih zahvata, kod vaskularnih smetnji mozga.

- Vođenje rehabilitacijskih programa u ranoj fazi lečenja, propisivanje terapije i dijagnostički postupci. Takođe mora poznavati rehabilitaciju bolesnika posle amputacije: formiranje patrljka, pravilan položaj patrljka u potelji, jačanje mišića na preostalom delu ekstremiteta, mobilizacija bolesnika sa hodalicom, kolicima ili pneumatskim protezama, kao i indikacije za upućivanje u ustanove za kompleksnu rehabilitaciju.

Balneorehabilitacija i manuelna medicina (2 meseca)

Manuelna medicina

- Manuelna medicina, patofiziologija, sa neophodnim znanjima iz anatomije. Klinička ispitivanja trupa i ekstremiteta. Disfunkcija vertebralnih segmenata, načela manuelnih tehnika, indikacije i kontraindikacije.

Banjska rehabilitacija bolesnika sa traumom lokomotornog sistema.

Obavlja se u specijalističkim ambulantama i odeljenjima za fizikalnu, kinezi i radnu terapiju.

- Algoritmi za kasnu i produženu balneorehabilitaciju posttraumatskih bolesnika, učestvovanje u vođenju politraumatizovanih bolesnika, učestvuje sa traumatologom pri pravljenju programa komplikovanih slučaja. Saznanja o programima kineziterapije i ocena rezultata lečenja na kraju lečenja.

Ambulanta za osteoporozu

- Uzroci osteoporoze (primarna i sekundarna), metode dijagnostike, merenje gustine kosti, tehnički principi delovanja i izvođenje metode, takođe učestvovanje pri kliničkom pregledu, saznanja o medikamentoznoj terapiji, fizikalnoj terapiji i preventivnom programu. Specijalizant se upoznaje sa celokupnim programom dijagnostike i terapije osteoporoze.

Banjska rehabilitacija bolesnika sa oštećenjima srca obavlja se u specijalističkoj ambulanti i medicinskim odeljenjima

- Upoznavanje sa rehabilitacijom: koronarnih bolesnika posle by-pass operacija i zamene srčanih zalistaka, bolesnika sa bolestima krvnih sudova (arterijskog, venskog i limfnog sistema).

- Upoznavanje sa sekundarnom prevencijom.

- Upoznavanje sa dijagnostičkim metodama sprovođenja rehabilitacijskog procesa.

Banjska rehabilitacija bolesnika sa bolestima disajnih organa

- Upoznavanje sa balneorehabilitacijom kod najčešćih bolesti (astma, emfizem, bronhiektazije, fibroza pluća),

- Bolesti sa oslabljenim disajnim mišićima i deformacijama grudnog koša, stanja posle operativnih zahvata na plućima i grudnom košu.

- Učestvovanje u specijalističkoj ambulanti pri klasičnom pregledu plućnog bolesnika, funkcionalnom testiranju plućne funkcije i pravljenju programa fizikalne terapije.

- Upoznavanje sa metodama respiratorne fizikalne terapije: aerosol, položajna drenaža, relaksacija, asistirano iskašljavanje i disajne vežbe.

- Učestvovanje pri oceni rezultata lečenja.

Banjska rehabilitacija sa neurološkim deficitima

- Rehabilitacija bolesnika posle moždanog udara i sa oštećenjima kičmene moždine sa multiplom sklerozom.

5 godina:

Rehabilitacijska medicina (12)

Dečja rehabilitacija

- Pod nadzorom mentora pregledati 16 pacijenata pri prijemu i otpustu, i propisati potrebnu medikamentoznu terapiju. Takođe oceniti medicinsku dokumentaciju i po potrebi indikovati dodatne preglede potrebne za ocenu rehabilitacijskog potencijala i procenu rezultata lečenja (Rtg, Biohemijska i druga ispitivanja, EMNG, EEG, EKG, respiratorne funkcije, ocena vidnih i slušnih funkcija itd.)

- Upoznavanje sa testiranjima (mišićni i lokomotorni status, merenje dužine ekstremiteta, ocena mišićnog tonusa, obima pokreta, senzomotoričke integracije, osnovna procena komunikacije, ocena stepena razvoja pojedinih područja), propisivanje potrebnih dodatnih testiranja od strane pojedinih članova ekipe, ocena rezultata i opredeljivanje kratkoročnih ciljeva rehabilitacije.

- Predstavljanje pacijenta na stručnom sastanku, upoznavanje tima sa stanjem pacijenta i koordinacija sa procesom rehabilitacije.

Rehabilitacijska medicina (12) - dodatak

3.15.1. Dečja rehabilitacija

- Dijagnostika i dif. dijagnostika stanja povreda kod dece

- Dijagnostika ortopedskih bolesti kod dece

- Lečenja hidrocefalusa

- Operativno lečenje mijelomeningokela, tumora, epilepsije i bolesti krvnih sudova, povrede glave kod dece

- Terapija i ocena respiratornih parametara u dece

- Upoznavanje sa problematikom JRA i posebnosti fizikalne terapije

- Rehabilitacija bolesnika sa cerebralnom paralizom

- Propisivanje rehabilitacijskih pomagala, ocena za njihovom potrebom, i pisanje recepta za: 6 individualno prilagođenih hodalica, 3 individualno prilagođenih kolica 5 individualno prilagođenih ortoza (AFO, KAFO, SMA, steznik), 5 individualno prilagođenih ortopedskih cipela, 2 električna stimulatora

- Provera adekvatnosti propisanih pomagala pri preuzimanju.

- Ovladavanje upotrebom lasera za zarastanje rana, laceracija i lečenje bola.

- Učestvovanje pri testiranju funkcionalne električne stimulacije kod dece.

- Pripremiti koncept rehabilitacije prepisati FT i drugih potrebne intervencije

- Oceniti sposobnost grubog kretanja dece.

- Proceniti sposobnost deteta PEDI skalom (5 slučajeva)

- Ovladati kliničkom analizom hoda i kod pregleda opisom hoda

- Uraditi 4 kateterizacije bešike i 1 zamenu nazogastrične sonde i kanile.

- Pregledati 6 ambulantnih pacijenata, oceniti potrebu za rehabilitacijom i pomagalima, pripremiti program rehabilitacije.

- Pri radu sa mentorom ovladati primenom metoda FT kod dece i propisivanjem FT za 4 dece sa bolestima lokomotornog sistema.

- Učestvovati pri kineziološkoj analizi hoda

- Indikacije za Botox, priprema pacijenta ocena spastičnosti po Ashworth skali i učestvovanje pri aplikaciji Botulinum toxina.

- Indikacije za gipsane imobilizacije, učestvovanje pri radu, pratiti stanje po imobilizaciji.

- Pregledati 2 dece sa smetnjama govora i u saradnji sa logopedom indikovati oblik lečenja.

- Planirati negu i propisati potrebne mere rehabilitacijske nege.

- Napraviti procenu invalidnosti.

- Oceniti potrebu za profesionalnom rehabilitacijom

Rehabilitacija bolesnika sa amputacijama

- pregled bolesnika sa amputacijom (20 bolesnika),

- učestvovanje na stručnim sastancima rehabilitacijskog tima,

- ovladavanje neinvazivnim metodama merenje prokrvljenosti (merenje perfuzijskih pritisaka i oksimetrije kod 5 bolesnika),

- saznanja o različitim tipovima proteza i postavljanja indikacija za njihovu upotrebu, obuka hodu,

- kinezološka analiza (10 bolesnika)

- ocena rehabilitacijskog ishoda (20 bolesnika)

Rehabilitacija pacijenata sa povredama lokomotornog sistema

Mora da ovlada:

- merenjem obima pokreta pojedinih zglobova,

- merenjem dužine ekstremiteta,

- merenje obima ekstremiteta,

- ocena funkcionalnog statusa i rehabilitacijskih potencijala pacijenata,

- propisivanje potrebnih rehabilitacijskih programa,

- principi kineziterapije kod povređenih,

- tehnike hoda sa različitim oblicima pomagala,

- izvođenje transfera i drugih svakodnevnih aktivnosti,

- tehnike lečenja dekubitusa,

- ocenom ishoda rehabilitacije,

- propisivanje, uzimanje mere testiranje i upotreba potrebnih pomagala

- vođenje 10 pacijenata od početka do kraja rehabilitacije sa svakodnevnom kontrolom zdravstvenog stanja pacijenta i napredovanja u programu rehabilitacije, otpust sa obaveznom ocenom ishoda rehabilitacije, ambulantni pregledi

Rehabilitacija bolesnika sa reumatološkim bolestima

Specijalizant mora ovladati:

- merenje OP pojedinih zglobova i KS,

- merenje dužine i obima ekstremiteta,

- ocena funkcionalnog statusa i rehabilitacionog potencijala,

- propisivanje adekvatnih rehabilitacijskih programa,

- principi kineziterapije pri akutnim i hroničnim stanjima kičmeno zglobnih bolesti,

- tehnike hoda sa različitim pomagalima,

- obavljanje svakodnevnih aktivnosti, propisivanje uzimanje mere i provera adekvatnosti, kao i upotreba potrebnih pomagala,

- punkcija bolnih tačaka (10),

- ocena ishoda rehabilitacije, vođenje 5 pacijenata od početka do kraja,

- pregled 10 ambulantnih pacijenata.

Rehabilitacija bolesnika sa oštećenjem perifernih živaca

- Merenje OP, obima ekstremiteta,

- Mišićni status,

- Tumačenje EMG pregleda za prepisivanje potrebne terapije,

- Tumačenje urodinamskih ispitivanja pri izboru potrebnog terapijskog postupka,

- Ocena funkcionalnog statusa i rehabilitacijskog potencijala pacijenta,

- Prepisivanje potrebnih (odgovarajućih) rehabilitacijskih programa,

- Respiratorna fizioterapija,

- Aplikacija i zamena trahealne kanile,

- Aspiracija traheostome,

- Različite tehnike reedukacije bešike,

- Kateterizacija bešike kod retencije,

- Tehnike lečenja dekubitusa,

- Principi kineziterapije kod bolesnika sa flakcidnom parezom,

- Tehnike hoda sa različitim pomagalima kod frakcidne pareze,

- Obavljanje transfera i drugih svakodnevnih aktivnosti,

- Propisivanje uzimanje mere i provera adekvatnosti, kao i upotreba potrebnih pomagala, ocena ishoda rehabilitacije.

- Vođenje 5 pacijenata od početka do kraja, pregled 5 ambulantnih pacijenata

Rehabilitacija bolesnika sa oštećenjem mozga

- Rani rehabilitacijski postupak, rana neuropsihološka rehabilitacija (psiholog ocera Rancho Los Amigos, logoped), trahesotoma, gatrostoma, dietetika, sprečavanje dekubitusa,

- Neurofiziooške dijagnostičke metode za ocenu trenutnog stanja i prognozu (EEG, SEP, MEP) vođenje antiepileptičke terapije, ocena i praćenje deficita perifernog nervnog sistema, terapija spastičnosti (blokade, Botulin), ocena pojedinih obrazaca pokreta, merenja kanile.

Rehabilitacija bolesnika posle moždane kapi

- Kriterijumi za upućivanje na kompleksnu rehabilitaciju,

- Faktori sa nepovoljnim uticajem na tok oporavka,

- Sekundarna prevencija moždanog udara,

- U 1-om mesecu pregled 10 pacijenata kod prijema i otpusta i pregled potrebne dokumentacije sa obaveznom ocenom ishoda rehabilitacije,

- Pravilni položaji za bolesnike sa hemiparezom u postelji, kolicima, pravilno ustajanje i sedenje, 10 puta namestiti u pravilne položaje,

- Ocena funkcionalnog stanja bolesnika pri prijemu i otpustu sa primenom testova koji se upotrebljavaju na odeljenju,

- Merenje urinskog katetera, nazogastrične sonde, namestiti mitelu u osmicu,

- Test FES za ekstenzore prstiju i peronealni živac (5 puta)

- Testiranje viših psihičkih funkcija (Mini Mental State Examination test 10 puta)

- Ovladati lečenjem bola u ramenu, i sindroma rame šaka,

- Oceniti tonus po Ashworth skali i upoznati se sa načinima snižavanja mišićnog tonusa.

- Znati kliničku podelu smetnji govora i utvrditi mogućnost govorne terapije.

- Utvrditi kognitivne smetnje i poznavati osnovne principe lečenja.

Rehabilitacija bolesnika sa bolestima kičmenog stuba:

- Etiologija, patofiziologija oštećenja i bolesti kičmenog stuba,

- Klinička slika,

- Komplikacije u ranoj fazi rehabilitacije,

- Ocena funkcionalnih sposobnosti kao osnove za propisivanje programa rehabilitacije, osnove programa fizioterapije i njegovo propisivanje,

- Osnove programa radne terapije i njeno propisivanje,

- Osnove psihosocijalne rehabilitacije,

- Ortoska i tehnička pomagala,

- Prepisivanje i kontrola,

- Osnovi nege spinalnih bolesnika,

- Smetnje sfinktera

- Smetnje seksualnih funkcija,

- Kasne komplikacije.

Specijalizant treba da izvrši pod nadzorom mentora sledeće naloge:

- prepisivanje programa rehabilitacije kod 5 pacijenata

- izbor testiranje 5 ortoza,

- da učini 2 nekrektomija,

- da zameni 10 stalnih katetera,

- da izvede 20 internitentnih kateterizacija,

- zamena 10 kanila,

- ovladava terapijom autonomne hiperrefleksije,

- da izmeri rezidualni urin pod kontrolom ultrazvuka,

- da napravi zaključni pregled kod 5 pacijenata,

- da kao sobni lekar vodi 3 pacijenta

- i pregleda najmanje 5 ambulantnih pacijenata.

Rehabilitacija bolesnika sa bolestima ekstrapiramidnog sistema

- neurološki i neuropsihološki pregled i ocena funkcija po UPDRS, uvođenje i vođenje antiparkisonske terapije, apomorfisko testiranje, prepoznavanje komplikacija lečenja, prepoznavanje kognitivnih smetnji (subkortikalne i kortikalne demencije), prepoznavanje smetnji gutanja i disanje i njihovo lečenje. Prepoznavanje i smetnje autonomnog nervnog sistema (ortostatska hipotenzija, sfinkterske smetnje, smetnje spolnih funkcija...) kinezološke mere hoda, poznavanje osnovnih principa neurorehabilitacije obuka pacijenta po principu usmerene pažnje, poznavanje potrebnih tehničkih pomagala, obuka pacijenta i njegove porodice.

Rehabilitacija bolesnika sa multiplom sklerozom

- Neurološki pregled, funkcionalni test po EDDS (Kurtzke) kod 10 bolesnika, prepisivanje testiranja i neurorehabilitacije (nega nevurofizioterapije, radna terapija, prepisivanje pomagala i opreme za kućne uslove, logopedsko testiranje, smetnje gutanja, neuropsihološko testiranje Uz dijagnostika retencije urina i merenje katetera, poznavanje medikamentozne terapije (betaferon) indikacija i aplikacija, dijagnostička ispitivanja, diferencijalna dijagnoza, lečenje, funkcionalni status, rani neurorehabilitacioni postupak, sprečavanje razvoja patoloških obrazaca, spastičnosti, anomalije hoda, ocenjivanje po skali EDDS, logopedska i psihološka testiranja.

Rehabilitacija bolesnika sa neuromišićnim bolestima

- specijalizant treba da sazna i ovlada osnovama dijagnostike, fizijatrijskim pregledom i ocenom bolesnika sa NMB, čuvanja mišićne snage i izdržljivosti terapijskim postupkom kod kontraktura, skolioza, respiratornih smetnji i svih ostalih simptoma i znakova NMB, nezavisnog u svakodnevnim aktivnostima,

Protetika i ortotika - praktični rad:

- pregledi i prepisivanja pomagala sekundarnog nivoa: (ortopedska obuća, ortoze za skočni zglob, za palo stopalo, kolenske ortoze, KO LSO, trbušni i kilni pojas) (2-5 ortoza)

- učestvovanje u ambulanti tercijalnog nivoa pregled prepis i ocena funkcionalnosti po preuzimanju ortoza, pregled pacijenta po amputaciji i ocena rehabilitacionog potencijala za različite vrste proteza natkolenu potkolenske i za gornje ekstremitete, kao i za proteze od silikona i epiteze (1-2 pacijenta za svaku vrstu endoproteze), učestvovanje u radu kineziološke laboratorije

- drugo:

poznavanje materijala za ortoze i proteze, osnovni biomehanički principa delovanja ortoza, sastavni delovi proteza indikacije za upotrebu, uzroci nepravilnosti hoda kod natkolenskih i potkolenskih proteza

Funkcionalna rehabilitacijska dijagnostika.

- upoznavanje sa osnovnim značenjem upotrebe površinske EMG u rehabilitaciji

- Tehnika EMG sa površinskim elektrodama, vrsta elektrode, način upotrebe, zapis, prikazivanje interpretacija...

- Osnove višekanalne registracije i prepoznavanje obrazaca delovanja agonista sinergista i antogonista (normalna i patološka koaktivacija),

- Studije povezanosti EMG aktivnosti u različitim razmerama mišićne kontrakcije,

- Dinamička EMG značaj mioelektrične aktivnosti različitih mišićnih grupa u pojedinim zglobovima GE i DE i mišića trupa,

- Značaj tonične posturalne mišićne aktivnosti pri održavanju stavova tela i hodu (kineziološka EMG),

- Smetnje voljnih i nevoljnih pokreta, održavanja stava i hod, značajne promene EMG aktivnosti pri oštećenju centralne mororne kontrole (spastične pareze kod oštećenja mozga i kičmene moždine, mišićna distonija, tremor)

- Površinska EMG za prepoznavanje smetnji relaksacije (funkcionalna dijagnostika) i smanjenje preterane mišićne aktivnosti

- Učenje potrebne kontrole pokreta kod oštećenja centralne motorne kontrole-motorna reedukcija na osnovu prepoznavanja patoloških pokreta,

- Na osnovu ovih saznanja specijalizant indikuje potrebno ispitivanje nakon tumačenja rezultata i adekvatan terapijski postupak.

Psihofizikalno ispitivanje osetljivosti i elektrofiziološko ispitivanje delovanja autonomnog nervnog sistema:

- Termotest, vibrometar, von Freyev test. Algometar. Test za smetnje delovanja ANS u izazivanju simpatičkog kožnog odgovora, merenje P-R intervala.

3.15.13.1. Biomehanička ispitivanja.

- Dinamometrija

- Indikacije, prednosti i mane, ručni dinamometri, izometrična izotonična i izokinetička merenja merenja mišićne izdržljivosti

- Instrumentalna ispitivanja spastičnosti

- Biomehaničke metode (merenje otpora pri pasivnom pokretu) gravitacijske metode

- Elektrofiziološka ispitivanja

- Analiza segmentnih refleksa, analiza refleksa na istezanje, analiza kod spastične apreze, sinergistički uzorak, nenormalna koaktivacija

- Analiza posture i ravnoteže

- Posturografija i stabilometrija, kvantifikacija Romergove probe, analiza posturalne mišićne aktivnosti mišića trupa I DE

- Instrumentalna analiza hoda

- Neurofiziološke osnove, spinalni generator hoda, osnovne osobine hoda, faze hoda časovni i dužinski parametri, sile, kinetika, EMG analiza, potrošnja energije,

- Metode merenja ploče za merenje, goniometri, kinematografi televizijski i optoelektrični sistemi,

- Kineziološka naliza EMG sa površinskim elektrodama, Značajne smetnje kinetičkih i kinematičkih parametara registruju se kod različitih oštećenja nerava, mišića i lokomotornog sistema.

- Modifikacija hoda sa terapeutskim zahvatima (fizikalna terapija, farmakološka terapija i uz pomoć pomagala).

Rehabilitacijska internistička dijagnostika

- Merenje perfuzijskih pritisaka i oksimetrija

- Merenje perfuzijskih pritisaka pri opterećenju

- Spirometrija

- Merenje maksimalnih ekspiracijskih-inspiracijskih pritisaka

- Test opterećenja

- Merenje VO2 pri hodu sa pomagalima za hod

- Dopler ispitivanje venske cirkulacije

- Ispitivanje kardiorespiratorne izdržljivosti za programe rehabilitacije

- Uspostavljanje uslova za sprovođenje kardiorespiratorne rehabilitacije

- Očitavanje EKG-a

- Nega dijabetičnog stopala

- Vođenje antikoagulantne terapije

- Vođenje insulinske terapije

Specijalizovani tečajevi:

Protetike i ortotike

- Materijali

- Bandaža

- Ortoze za DE, GE I spinalne ortoze

- Proteze. Hirurške indikacije, rehabilitacija po amputaciji

- Terapija stome

- Tehnička pomagala: prilagođavanje okoline, pomagala svakodnevne aktivnosti, za pomoć u domaćinstvu.

- Testiranje i propisivanje tehničkih pomagala

- Individualna prilagođavanja kolica

- Prilagođavanja jedinica računara

- Komunikacijska pomagala, pomagala za vožnju

- Električni stimulatori i druge sprave u rehabilitacijskoj medicini

- Pomagala za respiratornu fizioterapiju

Fizikalne terapije kineziterapije i radne terapije

Kineziterapija

- Osnovna saznanja iz tehnika pasivne i aktivne kineziterapije tehnike funkcionalne rehabilitacije Mišićni trening, stimulacija mišićne aktivnosti, funkcionalni trening, tehnike jačanja mišića, povećanja izdržljivosti

- Metode specifične za kineziterapiju pri različitim patološkim stanjima

- Indikacije, prepisivanje, kontrola kineziterapije, opšte znanje o tehnikama izbor tehnike prema rezultatima funkcionalnog testa patološkim stanju i individualnosti svakog pacijenta.

Radna terapija:

- Osnovi ergometrije principi i metode, materijali tehnologija i procena pri radnoj terapiji upotreba radne terapije u jačanju mišića, povećanju izdržljivosti kako pri funkcionalnoj rehabilitaciji tako i pri uključivanju u razne grupe.

Fizioterapija:

Tehnike primene fizikalne terapije, osnovna znanja, delovanje terapije, indikacije i kontraindikacije.

- Elektroterapija, glavanski tok, naizmenični tok niske, srenje i visoke frekvence,

- Mehanička vibracija, biofecdaback, termoterapija

- Različite tehnike ručne i aparaturne masaže

3.16.3.

Psihološka rehabilitacija

- Uvod uloga i zadaci psihologije u okviru biopsihosocijalnog modela lečenja i rehabilitacije

- Bazična psihološka pitanja

- Odnosi između telesnog i duševnog (somatopsihologija)

- Psihološki odgovor na hendikepiranost i zavisnost

- Proces ovladavanja hendikepom

- Psihološki uticaj organizacije rehabilitacije i okoline

- Psihološko razumevanje rehabilitanta

- Načela i principi u psihološkoj oceni

- Osnovne metode psihološkog ocenjivanja (neuropsihološka dijagnostika)

- Upotreba psiholoških dijagnostičkih informacija u rehabilitaciji

- Psihološko savetovanje i terapija u rehabilitaciji: osnovni zadaci, ciljevi i metode

- Posebna područja psihološkog delovanja u rehabilitaciji: psihološki tretman osoba posle moždanog udara, posle amputacije, opo oštećenju lokomotornog aparata (kod odraslih i dece) kod oštećenja mozga i oštećenja kičmene moždine

- Otvorena pitanja i kliničke prakse i istraživanja

Socijalna rehabilitacija

- Principi socijalnog rada (princip naučne utemeljenosti, princip pomoći za samopomoć, princip poštovanja individualnosti)

- Kompleksnost uloge socijalnog rada

- Metode socijalnog rada (socijalni rad sa pojedincem, socijalni rad sa porodicom, socijalni rad sa grupom, grupni socijalni rad i istraživački socijalni rad)

- Faktori socijalnog rada (objektivni i subjektivni)

- Savetodavni rad (lično savetovanje, savetovanje iz područja pravnih propisa i zakonodavstva)

- Institucionalna osiguranja

Profesionalna rehabilitacija

- Osnovi zdravstvenog osiguranja radnika i značaj i uloga specijaliste fizikalne medicine i rehabilitacije u davanju mišljenja o nesposobnosti za rad, mišljenja o posledicama bolesti i povreda, poznavanje procesa ranog otkrivanja bolesti naročito povezanosti sa radnim procesom u profesionalnim bolestima, posebna uloga u procesu kompleksne rehabilitacije i razvijanju industrijske rehabilitacije i utvrđivanje negativnih uticaja po zdravlje

- Važniji zakonski propisi, kolektivni ugovori, pravilnici i drugi akti sa kojima radnici mogu da ostvare prava u vezi sa bolešću ili trajnim oštećenjima zdravlja, a pre svega na nivou zdravstvenog socijalnog i penzijsko-invalidskog osiguranja. Prava osiguranika se ostvaruju na osnovu pregleda i mišljenja lekara različitih specijalnosti kao pojedinačna mišljenja ili u sastavu različitih komisija.

- Rad: definicija, ekologija, poznavanje stresnog uticaja rada, značaj i uloga profesionalne anamneze, poznavanje drugih metoda i tehnika skupljanja podataka o štetnom uticaju radnog procesa posebno za potrebe profesionalne orijentacije

- Ocena sposobnosti za rad; definicija, etička i moralna načela, principi, pristupi, metode, tehnike, standardi

- Osnovi profesionalne rehabilitacije

- Definicija (upotreba međunarodne klasifikacije bolesti i oštećenja),

- Osobine delatnosti (ocena sposobnosti za rad, radno i profesionalno usmeravanje, psihosocijalna i radne priprema za rad,

- Poznavanje principa rada, metoda i tehnika svakog člana profesionalno rehabilitacijskog tima, u odnosu na celokupnu ocenu opšte i specifične radne sposobnosti i mogućnosti učenja;

- Socijalni radnik upoznavanje sa socijalnim karakteristikama osobe i šire društvene okoline,

- Mišljenja specijaliste medicine rada, psihologa radnog terapeuta i krajnja ocena radne sposobnosti....

- Poznavanje kriterijuma za upućivanje osoba u profesionalno rehabilitacijski tretman, učešće u radu tima

Gerontološka rehabilitacija

- Patofiziologija imobilizacije-komplikacije inaktiviteta: hemodinamske, respiratorne, metaboličke, kožne mišićno skeletne, nefrološke i urološke.

Proces starenja različitih organskih sistema, centralnog i perifernog nervnog sistema, lokomotornog aparata, kardiorespiratornih sistema

- Osnovi gerijatrijske patologije (epidemiologija, patologija, lečenje)

- Indikacije za smeštaj u domu za stare

- Informacije o sistemima socijalno zdravstvenih osiguranja u zemljama Evropske unije (sistemi zdravstvenog osiguranja, bolničko lečenje, lečenje u kućnim uslovima, nega u domovima, zdravstvenim ustanovama i u kućnim uslovima, pomoć i nadzor telefonom i drugim telekomunikacijskim metodama.

- Opšta organizacija rehabilitacije i informacije o zdravstvenom osiguranju

Obavezne veštine

a. Gipsane imobilizacije

1. aplikacija svih osnovnih gipsanih imobolizacija (gipsana minerva, steznik, skstremiteti...). 10 puta.

2. učestvovanje pri aplikaciji korektivnih i terapijskih gipsanih imobolizacija 10 puta.

3. učestvovanje pri uzimanju gipsanih otisaka za ortoze i proteze.

b. Punkcije i infiltracije

(uraenih 60)

1. punkcija i aspiracija kolena i raznih burzi

2. intraartikularne injekcija (koleno, rame, skočni zglob)

3. infiltracije, blokade, bolne tačke i kičmeni stub

c. RTG

1. očitavanje nativnih snimaka skeleta,

2. učestvovanje pri kontrastnim ispitivanjima (kod scintigrafije, CT I NMR) i očitavanje rezultata.

d. urgentna stanja

1. Reanimacija 5

2. 2. Intubacija 10

3. Merenje trahealne kanile 5

4. Aplikacija nazo-gastrične sonde 5

5. Aplikacija i merenje urinarnog katetera (30)

e. funkcionalno testiranje

1. Merenje pokretljivosti 20 puta

2. Mišićni status 10 puta

3. Elektrostatus 10 puta

f. ocenjivanje preostalih funkcionalnih sposobnosti

5. Značajne veštine

PO OBLASTIMA

A. Ušivanje rane, incizija hematoma, punkcija kolenog zgloba, odstranjivanje Kichecnerove igle, ablacija nokta, klinasta ekcizija inkarceriranog nokta, aplikacija sprovodne anestezije (Oberst blok) asistiranje pri anoutaciji donjeg ekstremiteta, asistiranje pri aplikaciji osteosintetskog materijala pri fakturi vrata femura (DHS), asistiranje pri TEP/PEP kolenog zgloba, asistiranje pri saniranju nestabilnog preloma kičme stuba, asistiranje pri operativnoj rekonstrukciji lig. Cruciata (artroplastika) asistiranje pri operativnom zahvatu kod povrede rotatorne manžetne ramena, odstranjivanje osteosintetskog materijala, aplikacija i zamena urinarnog katetera, aplikacija i zamena nozogastrične sonde.

B. Ortopedija

Punkcija burze, blokada intraartikularna injekcija zglobova (rame koleno, kuk) infiltracija bolnih tačaka, asistiranje pri aplikaciji kolena proteze, asistiranje pri artroskopiji kolenog zgloba, asistiranje pri operaciji hernije diskusa, asistiranje pri aplikaciji endoproteze ramenog zgloba, asistiranje pri korektivnoj osteoetomiji.

C. Neurologija.

Intubacija bolesnika bez svesti/relaksiranog bolesnika, lumbalna punkcija, aplikacija urinarnog katetera i nazogastrične sonde.

D. Neurohirurgija

Aplikacija nazogastrične sonde, urinarnog katetera, asistiranje pri operaciji diskus hernije, asistiranje pri operaciji kod subrahnoidalnog krvarenja, asistiranje pri operaciji tumora mozga, asistiranje kod operacije hidrocefalusa (aplikacija odvodnih cevčica)

E. Respiratorna rehabilitacija

Aspiracija gornjih disajnih puteva, zamena trahealne kanile, aplikacija bronhodilatatora, vibromasaža grudnog koša (po RTG nalazu i auskutaciji) intubacija.

F. Reumatologija

Biopsija kože, biopsija mišića, punkcija kolenog zgloba.

G. Rtg i ultrazvučna dijagnostika

Tumačenje rtg skeleta, ultrazvučna dijagnostika (izvođenje i tumačenje nalaza) zglobova i mišića, čitanje osnovnih patoloških promena na CT i MR snimcima glave

H. Rehabilitacijska medicina

Izvođenje MMT

Merenje OP zglobova

Ocenjivanje ishoda rehabilitacije sa sledećim skalama; FIM; ASIA, Barthel, MMSS (KTSS)

Kurtzke (EDSS)

Primena lasera za zarastanje rana, lečenje bola

Prepisivanje tehničkih pomagala

Izvođenje drugih vidova terapije u skladu sa programom specijalizacije.

34. Radijaciona onkologija
- Radioterapija -

(60 meseci)

Opšte odredbe i namena specijalizacije

Definicije

Radijaciona onkologija (radioterapija) je grana kliničke medicine koja koristi jonizujuće zračenje, samo, ili u kombinaciji sa drugim modalitetima, za lečenje pacijenata sa malignim ili drugim bolestima.

Radijaciona onkologija (radioterapija) se može obavljati kao nezavisna onkološka specijalnost, ili se može integrisati u širu medicinsku onkološku praksu.

Radijacinona onkologija (radioterapija) obuhvata, odgovornost za dijagnozu, lečenje, praćenje, i suportivnu negu pacijenata obolelih od raka, kao integralni deo multidisciplinarnog lečenja pacijenata. U mnogim zemljama se sada ova specijalizovana oblast medicine priznaje pod terminom "radijaciona onkologija". Međutim, u ovom dokumentu će se koristiti dvostruka terminologija "radijaciona onkologija/radioterapija", jer kao što je definisano od strane UEMS, radijaciona onkologija isključuje lečenje benigne bolesti koje nije onkološko, dok se radioterapija može takođe koristiti za lečenje stanja koja nisu maligna.

Ciljevi obuke

Cilj programa obuke je obrazovanje i obuka lekara u okviru medicinske specijalnosti radijacione onkologije (radioterapije) do nivoa da budu priznati kao nezavisni specijalisti.

Trajanje obuke

Obuka treba da traje 5 godina kontinuirano ili ekvivalentan period, ukoliko se radi parcijalno. Najmanje 60% programa mora se provesti u kliničkom radu koji je obuhvaćen bazičnim nastavnim programom radijacione onkologije (radioterapije).

Struktura i organizacija specijalizacije

Program obuke

Na početku programa, ili na početku svake oblasti treba u pisanoj formi navesti nastavni program, strukturu, raspored, odgovornosti, ciljeve svakog pojedinačnog programa obuke. Program treba da bude u skladu sa zahtevima navedenim u evropskom bazičnom (osnovnom, sržnom) nastavnom programu, kao i specifičnim nacionalnim zahtevima.

Ustanove za obuku

Ukoliko jedna ustanova ne može da zadovolji minimum zahteva za ustanove za obuku, koji su navedeni u ovom bazičnom nastavnom programu, onda treba kombinovati nekoliko ustanova za obuku i ponuditi integrisani program koji zadovoljava ove minimalne zahteve.

Davanje dozvola ustanovama za obuku ili za integrisane programe treba da bude uslovljeno zadovoljavanjem njihovih nacionalnih vodiča.

Resursi radijacione onkologije (radioterapije) u ustanovama za obuku

Ustanove za obuku moraju biti akreditovane prema svojim nacionalnim propisima. Ustanove za obuku, same, ili u saradnji sa drugim regionalnim odelenjima treba da budu adekvatno opremljene da bi podnele radnu normu i obim usluga radijacione onkologije (radioterapije) potrebne za obuku. Ovo podrazumeva: prostorije za lečenje, radioterapijske uređaje, simulatore, sisteme za planiranje, mogućnost pregleda skenerom i drugim aparatima za snimanje, računarima, oprema za adekvatnu dozimetriju i zaštitu od zračenja i odgovarajuća pomagala za lečenje pacijenta.

Na raspolaganju treba da budu megavoltazne mašine, bar jedna sa elektronima visokih energija, simulator, kompjuterizovano planiranje lečenja, soba za pravljenje kalupa ili radionica. Na raspolaganju treba da bude i oprema za intersticijalnu i intrakavitarnu brahiterapiju bar za ginekološke indikacije, a poželjan je kilovoltazni uređaj (ili adekvatna oprema za brahiterapiju) za tumore kože. Odelenje treba da ima krevete za ležeće pacijente, ili bar pristup krevetima u drugim odelenjima. Obrazovne ustanove treba da utvrde programe kontrole kvaliteta za negu pacijenata, za odlučivanje u lečenju (konzilijumi) i za praćenje ishoda pri različitim bolestima.

Da bi se obezbedio adekvatan broj pacijenata i raznolikost slučajeva, najmanje 500 onkoloških pacijenata treba da bude ozračeno godišnje u matičnoj ustanovi ili u okviru integrisanog programa. Adekvatnu raznolikost slučajeva za svakog polaznika obuke treba neprestano pratiti pomoću dnevnika (vidite dole).

Osoblje u ustanovama za obuku

Medicinsko nastavno osoblje

Treba naimenovati nekoliko radijacionih onkologa (radioterapeuta) koji će biti odgovorni za podučavanje (mentori). Ovi članovi nastavnog osoblja treba da posvete znatan deo svog profesionalnog vremena nastavnom programu. Broj polaznika ne treba da bude veći od broja radijacionog onkologa (radioterapeuta).

Nastavno osoblje iz oblasti fizike

U ustanovama za podučavanje mora puno radno vreme biti na raspolaganju pomoć medicinskih fizičara. Treba naimenovati članove osoblja medicinskih fizičara koji će biti odgovorni za podučavanje. Polaznike treba podučavati dozimetriji i tome kako da učestvuju u planiranju lečenja pod nadzorom naimenovanih stručnjaka medicinske fizike.

Nastavno osoblje iz oblasti radiobiologije

Ustanove za podučavanje ili integrisani programi treba da obezbede zagarantovan pristup laboratoriji za kancersku biologiju i mogućnost saradnje sa njenim naučnim osobljem.

Raspoloživo osoblje za obuku treba revidirati periodično na 5 godina.

Ostala sredstva i izvori

Na raspolaganju moraju biti adekvatne medicinske službe iz sledećih specijalnosti: hematologije/medicinske onkologije, hirurške onkologije, ginekološke onkologije i drugih specifičnih onkoloških službi (npr. glava i vrat, pedijatrijska onkologija, urologija, itd.). Takođe treba da bude omogućen pristup uobičajenim imaging tehnikama, nuklearnoj medicini i patologiji povezanoj sa onkologijom.

Komponente edukativnog programa

Program obuke mora polazniku omogućiti sveobuhvatno sticanje znanja iz bazičnih i kliničkih nauka iz oblasti radijacione onkologije (radioterapije) i mora obučiti polaznika kursa da bude vest u kliničkoj praksi radijacione onkologije (radioterapije).

Ustanove za obuku ili integrisani programi moraju da planiraju redovne konferencije kruženja tokom nastave, prezentacije slučaja, i predavanja. Ove aktivnosti zahtevaju aktivno učešće polaznika.

Da bi dodali evropsku dimenziju obrazovanju, preporučuje se da se pohađaju bar dva obrazovna kursa na evropskom nivou.

Edukacione kurseve iz zaštite od zračenja treba organizovati u skladu sa nacionalnim propisima.

Ustanove koje se bave obukom treba polazniku da ostave dovoljno namenskog vremena tokom radnog vremena za proučavanje literature, pripremu prezentacije slučaja itd. Smatra se da je za to dovoljno 10% nedeljnog radnog vremena.

Polaznike treba podsticati da se uključe u istraživački projekat pod nadzorom iskusnog osoblja (eksperimentalno istraživanje ili kliničko istraživanje).

Polaznike takođe treba podsticati da jedan deo obuke provedu u drugoj ustanovi (nacionalnoj ili međunarodnoj) sa akreditovanim programom za podučavanje.

Sesije praktične nastave

Član nastavnog osoblja treba da napravi raspored redovnih praktičnih nastavnih sesija sa polaznicima obuke, koji rade direktno pod njihovim nadzorom. Tokom ovih sesija treba revidirati slučajeve koje je lečio polaznik kursa. Treba da postoji kontinuirana povratna informacija prema polaznicima u pogledu njihovih dostignuća iz specifičnog polja obuke. Smatra se da treba planirati bar jednu sesiju praktične obuke nedeljno između nastavnika i polaznika kursa.

Dokumentacija o stečenom iskustvu za vreme obuke

Svaki polaznik vodi dnevnik dokumentujući njegovo/njeno sticanje iskustva za vreme obuke. U tu svrhu napravljen je standardni evropski dnevnik od strane ESTRO i UEMS. Preporučuje se upotreba ovog dnevnika ili nacionalnog ekvivalenta.

Kontrola nastavnih programa

Preporučuje se redovna spoljašnja kontrola programa obuke. Gde ne postoji nacionalni sistem kontrole, preporučuje se da se kontrola zahteva od strane Sistema za kontrolu Evropske komisije za radioterapiju, koja je trenutno u osnivanju.

Provera znanja

Broj kolokvijuma: na kraju svake edukativne jedinice

Završni ispit: - praktični

- teoretski

Posle obavljenog staža iz svakog od pojedinih nastavnih predmeta specijalizanti polažu Kolokvijume. Predviđeno je polaganje 13 kolokvijuma:

1. Biologija kancera i radiobiologija

2. Bazična fizika i fizika primenjena u radijacionoj terapiji

3. Radiološka zaštita

4. a) Imaging i ciljni volumen

b) Klinička istraživanja i merenja rezultata lečenja

5. Glava i vrat

6. Gastrointestinalni trakt

7. Pluća i medijastinum

8. Dojka

9. Kosti, koža i meka tkiva

10. Ginekologija

11. Urogenitalni trakt

12. CNS

13. Hematologija

Dalje preporuke

Po analogiji evropskog zakona koji garantuje reciprocitet u prihvatanju stručnih diploma svih država članica, veruje se da će periodi obuke polaznika u okviru akreditovanih programa, načinjenih prema evropskom bazičnom nastavnom programu u svojoj zemlji, biti prihvaćen u bilo kojoj državi članici, kao ekvivalent.

Evropski bazični nastavni program iz radijacione onkologije (radioterapije) treba redovno pregledati i obnavljati.

Kurikulum

1 Bazične nauke

Svaki lekar na specijalizaciji treba za vreme perioda specijalizacija da ovlada znanjem (nivoa I) ili znanjem i veštinama (nivo II) prema navedenoj listi programa gradiva iz bazičnih nauke u okviru radijacione onkologije.

Biologija kancera

Terminologija i tehnike molekularne biologije (1)

Hereditarni kancer (1)

Kancerska genetika (1)

Proliferacija, ciklus ćelije i ćelijska smrt kod kancera (1)

Prenos signala (1)

Mehanizmi prevencije kancera zasnovani na genomu (1)

Mikro sredina tumor - domaćin odnosa (1)

Nove forme tretmana: Imuno, genska terapija,… (1)

Radiobiologija

Interakcija zračenja na molekularnom nivou (1)

DNA oštećenja (1)

Ćelijski mehanizam, mehanizmi ćelijske smrti (1)

Oporavak radijacionih oštećenja (1)

Krive ćelijskog preživljavanja (1)

Sistemi normalnog tkiva (1)

Solidni tumor i sistem leukemije (1)

Efekat kiseonika, senzitajzeri i protektori (1)

Vreme - doza - frakcionisanje, LET, radijacioni modaliteti (2)

Akutne i kasne reakcije normalnog tkiva (2)

Tumorski odgovor (2)

Citotoksična terapija i zračenje (1)

Prediktivni testovi (1)

Bazična radijaciona fizika

Atomske i nuklearne strukture (1)

Opadanje radioaktivnosti tokom vremena (2)

Svojstva čestica i elektromagnetnog zračenja (1)

Radioizotopi (1)

Radijaciona fizika primenjena u radijacionoj terapiji (RT)

Rentgenska cev (1)

Linearni akcelerator (2)

Specijalizovani kolimacioni sistem (1)

Kobaltske jedinice (izotopska mašina) (1)

Brahiterapijski sistem (1)

Ciklotron (1)

Mikrotron (1)

Distribucija apsorbovane doze (2)

Specifikacija volumena mete (2)

Specifikacija apsorbovane doze mete u eksternoj RT (2)

Specifikacija apsorbovane doze mete u brahiterapiji (2)

Algoritam za 2D - doznu kalkulaciju (1)

3D planiranje, virtuelna i CT simulacija (2)

Algoritam za 3D - doznu kalkulaciju (1)

Principi konformalne RT i IMRT (1)

Tehnički aspekti IMRT (1)

Specijalne tehnike (IO, stereotaksa) (1)

Radiološka zaštita (radioprotekcija)

Generalni principi, (ALARA) (1)

Stohastički i determinacioni uticaji (1)

Rizik indukcije sekundarnih tumora (1)

Radijacioni težinski faktor (1)

Ekvivalent doza - težinski faktor za tkivo (2)

Granične doze za osoblje profesionalno izloženo zračenju i populaciju (2)

Evropski zakoni (1)

Šta je evidence based u radiološkoj zaštiti (1)

Imidžing i ciljni volumen

Imidžing modaliteti, procedure i tehnologija (1)

Imidžing prezentacija bolesti (1)

Imidžing upotreba u radioterapiji (2)

Determinacija ciljnih volumena u kliničkoj praksi (2)

GTV, CTV, PTV i ICRU 62 (2)

Dostignuća u imidžingu (1)

Klinička istraživanja i merenja rezultata tretmana

Merenja tumorske kontrole i toksičnost (2)

Dizajn studije (1)

Tipovi trajala (1)

Interpretacija i analize (1)

Analize životnih tablica (2)

Testovi singifikantnosti (1)

Univarijantna /multivarijantna (1)

Specifičnost/senzitivnost/validnost/snaga (2)

Meta analize (1)

Nivo dokaza (2)

Zablude: pilot studije, preliminarni rezultati, promene stadijuma, provera?.. (1)

Kako pisati, prezentovati, i interpretirati naučne podatke (2)

Bazični menadžment i ekonomija radijacione terapije

Pr. Proračun troškova, kako odrediti radnu normu i predviđanja (proračuni) potreba radioterapije, sistem odštete (1)

2. Klinički kurikulum

Ciljevi

Specijalista iz radijacione onkologije /radioterapeut trebao bi da bude sposoban da nezavisno ili kao odgovoran član multidisciplinarnog tima:

- prepozna simptome i znake kancera

- načini dijagnostički program za suspektne tumore ili metastaze i odredi stadijum i klasifikaciju otkrivenog tumora

- odredi prognostičku evaluaciju, definiše cilj lečenja, izabere radijacioni modalitet ili (interdisciplinarni modalitet), planira i primeni optimalnu radijacionu terapiju i prati stanje tokom i posle lečenja.

- sprovodi supportivnu negu /simptomatski tretman i negu u završenoj fazi bolesti.

- dijagnostikuje, beleži (prati) i leči neželjene efekte radijacione terapije

- proceni uticaj radijacione onkologije na kvalitet života

- komunicira precizno i odgovarajuće sa kancerskim pacijentima

- tretman najčešćih psihičkih reakcija i kriza u završnoj fazi bolesti

- leči u skladu sa medicinskom etikom i pravima pacijenta

Specijalista iz radijacione onkologije / radioterapeut treba da bude dobro verziran i ima znanja iz

- epidemiologije kancera

- kancerske prevencije, screeninga, rane detekcije i edukacije populacije

- tumorske patologije, tumorske citologije i tumorske klasifikacije

- lečenja hirurškim putem, hemioterapijom, endokrineterapijom, drugim modalitetima tretmana ili kombinovanim modalitetima

- strukture / organizacije onkoloških službi

Specifični organi i/ili bolesti

Svaki lekar na specijalizaciji bi trebao za vreme perioda specijalizacije da stekne znanje (nivoa I) ili znanje i veštine (nivoa II) iz dole navedenih tema:

I. Glava i vrat

- Larinks (2)

- Usna duplja (2)

- Orofarinks (2)

- Hipofarinks (2)

- Nazofarinks (2)

- Pljuvačne žlezde (2)

- Tiroidna žlezda (1)

II. Gastrointestinalni trakt

- Oesofagus (2)

- Želudac (2)

- Tanka creva (1)

- Kolon / rektum (2)

- Anus (2)

- Žučni putevi (1)

- Jetra (1)

- Pankreas (1)

III. Pluća i medijastinum

- Non-small cell kacer pluća/medijastiunuma (2)

- Small cell kacer pluća i medijastinuma (2)

- Timomi i/ili medijastinalni tumori (2)

- Mezoteliom

IV. Kosti i meka tkiva (2)

V. Koža (2)

VI. Dojka (2)

VII. Ginekologija

- Cerviks (2)

- Endometrijum (2)

- Ovarijumi i tube (2)

- Vagina (2)

- Vulva (2)

VIII. Urogenitalni trakt