PREDMET 1. MATEMATIKA

Nivo

A

B1

B2

1.1 Aritmetika

1

2

2

Aritmetički termini i oznake, metode množenja i deljenja, razlomci i decimalni brojevi, činioci i sadržatelji, mase, faktori merenja i konverzije, količnik i proporcija, prosek i procenti, površine i obimi, četvorouglovi, kocke, kvadratni i kubni koreni.

1.2 Algebra

a)

1

2

2

Izračunavanje jednostavnih algebarskih izraza, sabiranje, oduzimanje, množenje i deljenje, upotreba zagrada, jednostavni algebarski razlomci.

b)

-

1

1

Linearne jednačine i njihova rešenja;

Stepen sa celim i racionalnim izložiocem;

Binarni i drugi primenjivi brojni sistemi;

Sistemi linearnih jednačina sa dve nepoznate, kvadratna jednačina sa jednom nepoznatom;

Logaritmi.

1.3 Geometrija

a)

-

1

1

Jednostavni geometrijski oblici.

b)

2

2

2

Grafički prikaz; vrsta i upotreba grafičkih prikaza, grafički prikaz jednačina/funkcija.

c)

-

2

2

Jednostavna trigonometrija; trigonometrijski odnosi, korišćenje tablica i pravougaonih i polarnih koordinata.

PREDMET 2. FIZIKA

Nivo

A

B1

B2

2.1 Materija

1

1

1

Priroda materije: hemijski elementi, struktura atoma, molekuli;

Hemijska jedinjenja;

Stanja: čvrsto, tečno i gasovito;

Promene agregatnih stanja.

Nivo

A

B1

B2

2.2 Mehanika

2.2.1 Statika

1

2

1

Sile, momenti i spregovi, vektorski prikaz;

Centar gravitacije;

Elementi teorije naprezanja, deformacije i elastičnosti: istezanje, kompresija, smicanje i uvijanje;

Svojstva i osobine čvrstih tela, tečnosti i gasova;

Pritisak i plovnost u tečnostima (barometri).

2.2.2 Kinematika

1

2

1

Linijsko kretanje: ravnomerno pravolinijsko kretanje, kretanje pod stalnim ubrzanjem (kretanje pod uticajem sile gravitacije); Obrtno kretanje: ravnomerno kružno kretanje (centrifugalne/centripetalne sile);

Periodično kretanje: kretanje klatna;

Osnovna teorija o vibracijama, harmonicima i rezonanciji;

Odnos brzine, mehaničko iskorišćenje i efikasnost.

2.2.3 Dinamika

a)

1

2

1

Masa;

Sila, inercija, rad, snaga, energija (potencijalna, kinetička i ukupna energija); toplota, efikasnost.

b)

1

2

2

Moment sile, održanje momenta sile;

Impuls;

Žiroskopski principi;

Trenje: priroda i posledice, koeficijent trenja (otpor kotrljanja).

2.2.4 Dinamika fluida

a)

2

2

2

Specifična gravitacija i gustina.

b)

1

2

1

Viskoznost, otpor fluida, posledice strujanja;

Posledice stišljivosti fluida;

Statički, dinamički i totalni pritisak: Bernulijeva teorema, venturi.

Nivo

A

B1

B2

2.3 Termodinamika

a)

2

2

2

Temperatura: termometri i temperaturne skale: Celzijus, Farenhajt i Kelvin;

Definicija toplote.

b)

-

2

2

Toplotni kapacitet, specifična toplota;

Prenos toplotne energije: konvekcija, zračenje i provođenje;

Volumetrijsko širenje;

Prvi i drugi zakon termodinamike;

Gasovi: zakoni idealnih gasova; specifična toplotna energija pri konstantnoj zapremini i konstantnom pritisku, rad gasa pri ekspanziji;

Izotermna, adijabatska ekspanzija i kompresija, ciklusi motora, konstantna zapremina i konstantni pritisak, hladnjaci i toplotne pumpe;

Latentna toplota fuzije i isparavanja, termalna energija, toplota sagorevanja.

2.4 Optika (Svetlost)

-

2

2

Priroda svetlosti; brzina svetlosti;

Zakoni odbijanja i prelamanja: odbijanje o ravne površine, odbijanje o sferna ogledala, prelamanje, sočiva;

Optička vlakna.

2.5 Talasno kretanje i zvuk

-

2

2

Talasno kretanje: mehanički talas, sinusoidno talasno kretanje, fenomen interferencije, stojeći talasi;

Zvuk: brzina zvuka, nastajanje zvuka, jačina, visina i kvalitet, Doplerov efekat.

PREDMET 3. OSNOVI ELEKTROTEHNIKE

Nivo

A

B1

B2

3.1 Teorija elektrona

1

1

1

Struktura i raspodela električne energije unutar atoma, molekula, jona, jedinjenja;

Molekularna struktura provodnika, poluprovodnika i izolatora.

3.2 Statički elektricitet i provođenje

1

2

2

Statički elektricitet i raspodela elektrostatičkog naelektrisanja;

Elektrostatički zakoni privlačenja i odbijanja;

Jedinice količine elektriciteta, Kulonov zakon;

Provođenje elektriciteta u čvrstim telima, tečnostima, gasovima i vakuumu.

3.3 Elektro terminologija

1

2

2

Sledeći termini, njihove jedinice i faktori koji na njih utiču: razlika potencijala, elektromotorna sila, napon, struja, otpor, provodljivost, količina elektriciteta, konvencionalni protok struje, strujanje elektrona.

3.4 Stvaranje elektriciteta

1

1

1

Stvaranje elektriciteta putem sledećih metoda: svetlosti, toplote, trenja, pritiska, hemijske reakcije, magneta i kretanja.

Nivo

A

B1

B2

3.5 Izvori jednosmerne struje

1

2

2

Struktura i osnovna hemijska akcija: primarnih ćelija, sekundarnih ćelija, ćelija olovne baterije, nikl-kadmijumska ćelija, druge alkalne ćelije;

Ćelije povezane redno i paralelno;

Unutrašnji otpor i njegov uticaj na bateriju;

Struktura, materijali i rad termoparova;

Rad foto-ćelija.

3.6 Kola jednosmerne struje

-

2

2

Omov zakon, Kirhofljeva pravila napona i struje;

Proračuni koji koriste gore navedena pravila da bi se izračunao otpor, napon i jačina struje;

Značaj unutrašnjeg otpora u izvoru napajanja.

3.7 Otpor/otpornik

a)

-

2

2

Otpor i faktori koji utiču na njega;

Specifični otpor;

Načini identifikacije delova različitom kombinacijom boja, veličine i tolerancije, prioritetne veličine, procena potrošnje u vatima;

Otpornici u rednoj i paralelnoj vezi;

Izračunavanje ukupnog otpora koristeći kombinacije redne, redne i paralelne i paralelne veze;

Rad i upotreba potenciometara i reostata;

Rad Vitstonovog mosta.

b)

-

1

1

Pozitivni i negativni koeficijent provođenja temperature;

Fiksni otpornici, stabilnost, tolerancija i ograničenja, metode konstrukcije;

Promenljivi otpornici, termistori, otpornici koji zavise od napona;

Konstrukcija potenciometara i reostata;

Konstrukcija Vitstonovog mosta.

3.8 Snaga

-

2

2

Snaga, rad i energija (kinetička i potencijalna);

Rasipanje energije kod otpornika;

Formula snage;

Izračunavanje koje uključuje snagu, rad i energiju.

3.9 Kapacitet / kondenzator

-

2

2

Rad i funkcija kondenzatora;

Faktori koji utiču na kapacitet, udaljenost između ploča, broj ploča, dielektrik i dielektrična konstanta, radni napon, nominalni napon;

Vrste kondenzatora, konstrukcija i funkcija;

Načini identifikacije kombinacijom boja;

Izračunavanje kapaciteta i napona u rednom i paralelnom strujnom kolu;

Eksponencijalno punjenje i pražnjenje kondenzatora, vremenske konstante;

Testiranje kondenzatora.

Nivo

A

B1

B2

3.10 Magnetizam

a)

-

2

2

Teorija magnetizma;

Svojstva magneta;

Ponašanje magneta u magnetnom polju zemlje;

Magnetizacija i demagnetizacija;

Magnetna zaštita;

Razne vrste magnetnog materijala;

Konstrukcija elektro-magneta i principi rada;

Metod stisnute ruke kako bi se odredilo: magnetno polje oko provodnika struje.

b)

-

2

2

Magnetomotorna sila, jačina polja, gustina magnetskog polja, permeabilnost (sposobnost materijala da skupi linije magnetskog polja), kriva histerezisa, sposobnost materijala da zadrži osobine magneta, koercivna sila, tačka zasićenja, vihorne struje;

Predostrožnost u pogledu čuvanja i smeštaja magneta.

3.11 Induktivnost /kalem

-

2

2

Faradejev zakon;

Postupak indukovanja napona u provodniku koji se kreće u magnetskome polju;

Principi indukcije;

Efekti na veličinu indukovanog napona: veličina magnetskog polja, stopa promene polja, broj navoja;

Međusobna indukcija;

Uticaj brzine promene primarne struje i međusobne indukcije na indukovani napon;

Faktori koji utiču na samoinduktivnost: broj namotaja u namotaju, fizička veličina namotaja, permeabilnost namotaja, položaj namotaja jedan prema drugom;

Lencov zakon i pravila određivanja polariteta;

Povratna elektromotorna sila, samoindukcija;

Tačka zasićenja;

Osnovna korišćenja kalemova.

3.12 Teorija motora / generatora za jednosmernu struju (DC)

-

2

2

Osnovna teorija motora i generatora;

Konstrukcija i namena komponenata u DC generatoru;

Rad i faktori koji utiču na izlaz i smer struje u DC generatorima;

Rad i faktori koji utiču na izlaznu snagu, momenat, brzinu i smer okretanja motora;

Serijski, kratkosojeni i složeni motori;

Konstrukcija starter generatora.

3.13 Teorija naizmenične struje (AC)

1

2

2

Oblik sinusoidalnog talasa: faza, period, frekvencija, ciklus;

Trenutna, prosečna, srednja kvadratna, vršna, od vrha do vrha veličina struje i proračun tih veličina;

Trougaoni i kvadratni talasi;

Jednofazni i trofazni principi.

Nivo

A

B1

B2

3.14 Otporna (R), kapacitivna (C) i induktivna (L) strujna kola

-

2

2

Fazni odnosi napona i struje u L, C i R strujnim kolima, paralelnim, serijskim i serijsko-paralelnim kolima;

Disipacija snage u L, C i R strujnim kolima;

Impedanca, fazni ugao, proračun faktora snage i struje;

Izračunavanje stvarne snage, prividne snage i reaktivne snage.

3.15 Transformatori

-

2

2

Principi konstrukcije i rada transformatora;

Gubici transformatora i načini smanjenja gubitaka;

Rad transformatora pod opterećenjem i u praznom hodu;

Prenos snage, procenat iskorišćenja i označavanje polariteta;

Proračun linijskog i faznog napona i struje;

Proračun snage u trofaznom sistemu;

Primarna i sekundarna struja, napon, odnos broja namotaja, snaga, efikasnost;

Auto transformatori.

3.16 Filteri

-

1

1

Način rada, primena i upotreba sledećih filtera: niskofrekventni, visokofrekvantni, propusnik opsega, nepropusnik opsega.

3.17 Generatori naizmenične struje

-

2

2

Obrtanje petlje u magnetnom polju i indukovani talasni oblik;

Princip rada i konstrukcija generatora sa obrtnim oklopom i obrtnim poljem;

Jednofazni, dvofazni i trofazni alternatori;

Veze u zvezdu i trougao, prednosti i korišćenje;

Generatori sa stalnim magnetom.

3.18 Elektromotori naizmenične struje

-

2

2

Konstrukcija, način rada i karakteristike: jednofaznih i višefaznih sinhronih i indukcijskih naizmeničnih elektromotora;

Načini regulisanja broja obrtaja i smera obrtanja;

Način proizvodnje obrtnog polja: putem kondenzatora, induktora ili suprotnih polova.

PREDMET 4. OSNOVI ELEKTRONIKE

Nivo

A

B1

B2

4.1 Poluprovodnici

4.1.1 Diode

a)

-

2

2

Simboli dioda;

Karakteristike i osobine dioda;

Diode u rednom i paralelnom spoju;

Glavne karakteristike i upotreba tiristora, svetlećih dioda, foto dioda, varistora, ispravljačkih dioda;

Funkcionalna provera dioda.

b)

-

-

2

Materijal, konfiguracija elektrona, električne osobine;

P i N tip poluprovodnika: uticaj nečistoća na provodljivost, glavni i sporedni nosioci;

PN spoj u poluprovodniku, razvoj potencijala kroz PN spoj u neutralnoj diodi, s najvećom provodnom strujom i neprovodnom strujom;

Parametri dioda: najveći probojni napon, najveća provodna struja, temperatura, frekvencija, struja propuštanja, izlazna snaga;

Delovanje i funkcija dioda u strujnim krugovima, ograničivači, premošćivači, punotalasni i polutalasni ispravljači, mosni ispravljači, naponski udvostručivači i utrostručivači;

Detaljan rad i karakteristike sledećih komponenti: tiristora, svetlećih dioda;

Šotkijevih dioda, foto dioda, varaktora, varistora, Zener dioda, ispravljačkih dioda.

4.1.2 Tranzistori

a)

-

1

2

Simboli tranzistora;

Opis i usmerenost komponenti;

Karakteristike i osobine tranzistora.

b)

-

-

2

Konstrukcija i rad PNP i NPN tranzistora;

Izrada baze, kolektora i emitora;

Ispitivanje tranzistora;

Osnovne osobine ostalih tipova tranzistora i njihova upotreba;

Primena tranzistora: klase pojačala (A, B, C);

Jednostavne veze koje uključuju: prednapont, prekid, povratnu vezu i stabilizaciju;

Višestupne veze: kaskade oscilatore, flip flop, multivibratori.

4.1.3 Integrisana kola

a)

-

1

-

Opis i rad logičkih i linearnih veza/operaciona pojačala.

b)

-

-

2

Opis i rad logičkih kola u linearnoj vezi;

Uvod u rad i funkcije operacionih pojačala koji se upotrebljavaju kao: integrator, diferencijator, jedinični pojačavač, komparator;

Rad i način povezivanja stepenova pojačavača: kapacitivni, induktivni (transformator), infra crveni, direktni;

Dobre i loše strane pozitivne i negativne povratne veze.

Nivo

A

B1

B2

4.2 Štampana kola

-

1

2

Opis i upotreba štampanih kola

4.3 Servomehanizmi

a)

-

1

-

Razumevanje sledećih izraza: kola sa otvorenom i zatvorenom vezom, povratna veza, prateći sistemi, analogni pretvarači;

Principi delovanja, karakteristike i upotreba sledećih sastavnih delova sinhronih sistema: kružni potencijal, diferencijal, kontrola i moment, transformatori, induktivni i kapacitivni predajnici.

b)

-

-

2

Razumevanje sledećih izraza: Otvorena i zatvorena petlja, prateći sistemi, servomehanizmi, analogni pretvarači, nuliranje, prigušenje, povratna veza, mrtvi pojas;

Izrada, rad i upotreba sledećih sastavnih delova sinhronih sistema: kružni potencijal, diferencijal, kontrola i moment, E i I transformatori, indukcioni predajnici, kapacitivni predajnici, sinhroni predajnici;

Kvarovi servomehanizama, promena sinhronog smera, oscilovanje.

PREDMET 5. DIGITALNI TEHNIČKI SISTEMI ELEKTRONSKIH INSTRUMENATA

Nivo

A

B1.1 B1.3

B1.2 B1.4

B2

5.1 Sistemi elektronskih elemenata

1

2

2

3

Tipično uređenje sistema i izgled sistema elektronskih elemenata u pilotskoj kabini.

5.2 Brojčani sistemi

-

1

-

2

Brojčani sistemi: binarni, oktalni i heksadecimalni;

Demonstracija pretvaranja između decimalnog i binarnog, oktalnog i heksadecimalnog i obrnuto.

5.3 Pretvaranje podataka

-

1

-

2

Analogni podaci, digitalni podaci;

Rad i primena analogno digitalnih i digitalno analognih pretvarača, ulazni i izlazni podaci, različite vrste ograničenja.

5.4 Prenos podataka

-

2

-

2

Prenos podataka u sistemima vazduhoplova uključujući poznavanje ARINC-a

i drugih specifikacija.

Nivo

A

B1.1 B1.3

B1.2 B1.4

B2

5.5 Logička kola

a)

-

2

-

2

Prepoznavanje zajedničkih simbola logičkih ulaza, tabela i identičnih kola;

Primene koje se upotrebljavaju u sistemima vazduhoplova, šematski dijagrami.

b)

-

-

-

2

Interpretacija logičkih dijagrama.

5.6 Osnovna struktura računara

1

2

-

-

a)

Računarska terminologija (uključujući bit, bajt, programsku opremu, mašinsku opremu, centralni procesor (CPU), integrisana kola (IC) u različitim memorijskim uređajima kao što su RAM, ROM, PROM);

Računarska tehnologija koja se upotrebljava u sistemima vazduhoplova.

b)

-

-

-

2

Terminologija povezana s računarom;

Rad, raspored i priključak glavnih komponenata u mikroračunaru uključujući njihove pripadajuće prenosne sisteme;

Informacije sadržane u jedno i višenaslovnim instrukcijama;

Izrazi povezani s memorijom;

Rad tipičnih memorijskih uređaja;

Rad, prednosti i mane različitih sistema za čuvanje podataka.

5.7 Mikroprocesori

-

-

-

2

Operacije koje obavljaju i rad mikroprocesora;

Osnovne operacije svakog od sledećih elemenata mikroprocesora:

upravljačka jedinica (procesor), sat, registar, aritmetički logički uređaj.

5.8 Integrisani krugovi

-

-

-

2

Rad i upotreba kodera i dekodera;

Funkcije tipova kodera;

Upotreba srednje, visoke i vrlo visoke integracije.

5.9 Multiplekseri

-

-

-

2

Rad, primena i prepoznavanje u logičkim dijagramima multipleksera i

Demultipleksera.

Nivo

A

B1.1 B1.3

B1.2 B1.4

B2

5.10 Optički kablovi

-

1

1

2

Dobre i loše strane prenosa podataka optičkim kablovima u poređenju sa prenosom električnim provodnicima;

Prenos podataka optičkim kablovima;

Izrazi povezani s optičkim kablovima;

Završeci;

Sklopke, upravljački terminali, daljinski terminali;

Primena optičkih kablova u sistemima vazduhoplova.

5.11 Elektronski ekrani

-

2

-

2

Principi rada zajedničkih tipova ekrana koji se upotrebljavaju u savremenim vazduhoplovima uključujući katodne cevi, ekrane sa svetlećim diodama i ekrane sa tečnim kristalom.

5.12 Elektrostatički osetljivi uređaji

1

2

2

2

Posebno rukovanje komponentama osetljivim na elektrostatičko pražnjenje;

Poznavanje rizika i mogućih kvarova, zaštita komponenata i osoba koje rukuju komponentama.

5.13 Kontrola upravljanja softverom

-

2

1

2

Poznavanje ograničenja, zahteva plovidbenosti i mogućih katastrofalnih efekata u pogledu neovlašćene izmene softvera.

5.14 Elektromagnetska okolina

-

2

2

2

Uticaj sledećih fenomena na postupke održavanja elektroničke opreme:

EMC - Elektromagnetska kompatibilnost;

EMI - Elektromagnetska interferencija;

HIRF - Radijaciono polje visokog intenziteta;

Zaštita od varničenja.

Nivo

A

B1.1 B1.3

B1.2 B1.4

B2

5.15 Tipični elektronski / digitalni sistemi vazduhoplova

-

2

2

2

Generalni prikaz tipičnih elektronskih / digitalnih sistema vazduhoplova i pripadajući BITE (Built In Test Equipment) testovi kako sledi:

ACARS - ARINC (Communication and Addresing and Reporting System)

Sistem automatskog komuniciranja i izveštavanja;

ECAM (Electronic Centralised Aircraft Monitoring)

Centralni monitoring svih sistema vazduhoplova;

EFIS (Electronic Flight Instrument System)

Elektronski sistem instrumenata za letenje;

EICAS (Engine Indication And Crew Alerting System)

Sistem za prikaz parametara motora i upozorenje posadi;

FBW (Fly By Wire) upravljanje vazduhoplovom pomoću računara;

FMS (Fly Menagment System) sistem upravljanja vazduhoplovom u letu;

GPS (Global Positioning System) satelitski navigacijski sistem;

IRS (Inertial Reference System) Inercijalni referentni sistem;

TCAS (Traffic Alert Collision Avoidance System);

Sistem za sprečavanje sudara u vazduhu.

PREDMET 6. MATERIJALI I OPREMA

Nivo

A

B1

B2

6.1 Vazduhoplovni materijali - gvožđe

a)

1

2

1

Karakteristike, svojstva i identifikacija uobičajenih legura gvožđa upotrebljavanih u vazduhoplovu;

Toplotna obrada i primena čeličnih legura.

b)

-

1

1

Ispitivanje gvozdenih materijala na tvrdoću, naprezanje na istezanje, zamor i otpornost na udar.

6.2 Vazduhoplovni materijali - materijali koji ne sadrže gvožđe

a)

1

2

1

Karakteristike, svojstva i identifikacija uobičajenih negvozdenih materijala upotrebljavanih u vazduhoplovu;

Toplotna obrada i primena negvozdenih materijala.

b)

-

1

1

Ispitivanje negvozdenih materijala na tvrdoću, naprezanje na istezanje, zamor i otpornost na udar.

Nivo

A

B1

B2

6.3 Vazduhoplovni materijali - kompoziti i nemetali

6.3.1 Kompoziti i nemetali osim drveta i platna

a)

1

2

2

Karakteristike, svojstva i identifikacija uobičajenih kompozita i nemetala, izuzev drveta i platna, upotrebljavanih u vazduhoplovu;

Zaptivne smese i vezivni materijali.

b)

1

2

-

Otkrivanje nedostataka u kompozitnim materijalima i nemetalima;

Popravka kompozitnih materijala i nemetala.

6.3.2 Drvene strukture

1

2

-

Konstrukcijske metode drvenih struktura vazduhoplova;

Karakteristike, svojstva i tipovi drveta i lepkova upotrebljavanih u vazduhoplovu;

Zaštita i održavanje drvenih struktura;

Tipovi nedostataka drvenih struktura;

Otkrivanje nedostataka u drvenim strukturama;

Popravka drvenih struktura.

6.3.3 Platno aviona

1

2

-

Karakteristike, svojstva i tipovi platna upotrebljavanih u vazduhoplovu;

Metode provere za platno;

Tipovi nedostataka platna;

Popravka platna aviona.

6.4 Korozija

a)

1

1

1

Osnove hemije;

Nastajanje, dejstvo galvanskog procesa, mikrobiološka, opterećenje.

b)

2

3

2

Vrste korozije i prepoznavanje;

Uzroci korozije;

Vrste materijala, osetljivost na koroziju.

6.5 Pričvršćivači

6.5.1 Navoji vijaka

2

2

2

Nomenklatura vijaka;

Oblici navoja, dimenzije i tolerancije standardnih navoja upotrebljenih u vazduhoplovu;

Merenje navoja vijaka.

Nivo

A

B1

B2

6.5.2 Svornjaci, usadni zavrtnji i vijci

2

2

2

Vrsta svornjaka: specifikacija, identifikacija i označavanje svornjaka upotrebljavanih u vazduhoplovima, međunarodni standardi;

Matice: samokočione, sidrene, standardne;

Mašinski vijci: specifikacija vazduhoplova;

Usadni zavrtnji: vrste i upotreba, stavljanje i vađenje;

Narezni vijci, klinovi.

6.5.3 Osigurači

2

2

2

Kontrolne i opružne podloške, blokirajuće podloške, rascepke, krunaste matice, osiguranje žicom, elementi za brzo pričvršćavanje, klinovi, prstenje za osiguranje, rascepke.

6.5.4 Zakivci za vazduhoplove

1

2

1

Vrste punih i jednostranih zakivaka: specifikacija i identifikacija, termička obrada.

6.6 Cevi i cevni nastavci

a)

2

2

2

Identifikacija krutih i elastičnih cevi i njihovih nastavaka upotrebljenih u vazduhoplovu.

b)

2

2

1

Standardni cevni nastavci za vazduhoplovnu hidrauliku, gorivo, ulje, cevi za pneumatske i vazdušne sisteme.

6.7 Opruge

-

2

1

Vrste opruga, materijali, karakteristike i primena.

6.8 Ležajevi

1

2

2

Namena ležajeva, opterećenje, materijal, konstrukcija;

Vrste ležajeva i njihova primena.

6.9 Prenos snage

1

2

2

Vrste zupčanika i njihova upotreba;

Prenosni odnosi zupčanika, redukcijski i multiplikacijski sistemi zupčanika, pogonski i pogonjeni zupčanici, međuzupčanici, šema uzubljivanja;

Remeni i remenice, lanci i lančanici.

6.10 Kontrolna užad

1

2

1

Vrste užadi;

Završni čvorovi, stezači i kompenzacijske naprave;

Remenice i komponente sistema užadi;

Bowden užad;

Fleksibilni upravljački sistemi vazduhoplova.

Nivo

A

B1

B2

6.11 Električni kablovi i konektori

1

2

2

Tipovi vodova, konstrukcija i karakteristike;

Visokonapregnuti i koaksijalni kablovi;

Savijanje;

Vrste konektora, kontaktni nastavci, utikači, utikačka gnezda (štekeri), izolatori, razdelnici napona i struje, spojnice, identifikacioni kodovi.

PREDMET 7. POSTUPCI ODRŽAVANJA

Nivo

A

B1

B2

7.1 Mere predostrožnosti - vazduhoplov i radionica

3

3

3

Mere zaštite na radu uključujući preventivne postupke zaštite koje se moraju poštovati pri radu s električnom energijom, gasovima posebno kiseonikom, uljima i hemikalijama;

Uputstva za ponašanje u slučaju vanrednih situacija, posebno požara ili drugih nesreća sa jednim ili više rizika.

7.2 Rad u radionici

3

3

3

Briga za alat, kontrola alata, upotreba materijala radionice;

Dimenzije, tolerancija i dozvoljena odstupanja, strukovni standardi;

Kalibrisanje alata i opreme, standardi za kalibraciju.

7.3 Alati

3

3

3

Obični ručni alat;

Električni ručni alat;

Rad i upotreba alata za precizno merenje;

Oprema za podmazivanje i vrste podmazivanja;

Rad, funkcija i upotreba električne opšte test opreme.

7.4 Oprema za testiranje avionike

-

2

3

Rad, funkcija i upotreba opreme za testiranje avionike.

7.5 Tehnički crteži, dijagrami i standardi

1

2

2

Tipovi crteža i dijagrami, simboli, dimenzije, tolerancije i projekcije;

Prepoznavanje podataka iz naslova;

Mikrofilm, mikrofiš i računarske prezentacije;

Specifikacija 100 američkog udruženja za vazdušni saobraćaj (ATA);

Letački i drugi primenjivi standardi uključujući ISO, AN, MS, NAS i MIL;

Montažna šema i šematski dijagrami.

Nivo

A

B1

B2

7.6 Uklapanje i zazori

1

2

1

Veličine burgije za rupe za vijke, vrste uklapanja;

Uobičajen sistem uklapanja i zazora;

Planirano uklapanje i zazori za vazduhoplove i motore;

Ograničavanje savijanja, uvijanja i habanja;

Standardne metode za kontrolu osovina, ležajeva i drugih delova.

7.7 Električna užad i konektori

1

2

2

Kontinuitet, izolacija, tehnika spajanja i ispitivanje;

Upotreba crimp alata za savijanje: ručnog i hidrauličnog;

Ispitivanje crimp spojeva;

Uklanjanje i umetanje konektorskih spojeva;

Koaksijalni kablovi; mere zaštite na radu pri instalaciji i testiranju;

Tehnike zaštite električnih vodova: pletenje kablova i sistem za pletenje kablova, držači kablova, tehnika zaštite čaura uključujući toplotno pakovanje, zaštita.

7.8 Zakivanje

1

2

-

Zakivni spojevi, raspored i rastojanje zakivaka;

Alat za zakivanje i bušenje rupica;

Kontrola zakivnih spojeva.

7.9 Cevi i creva

1

2

-

Savijanje i širenje cevi u vazduhoplovu;

Pregled i ispitivanje cevi i creva u vazduhoplovu;

Nameštanje i spajanje cevi.

7.10 Opruge

1

2

-

Ispitivanje i testiranje opruga.

7.11 Ležajevi

1

2

-

Testiranje, čišćenje i ispitivanje ležajeva;

Podmazivanje ležajeva;

Oštećenja ležajeva i uzroci.

7.12 Prenos snage

1

2

-

Kontrola zupčanika, zazor;

Kontrola remena i remenica, lanaca i lančanika;

Kontrola dizalica sa vretenom, polužnih sprava, sistema spojnice komande.

7.13 Kontrolna užad

1

2

-

Priprema krajeva užadi;

Pregled i ispitivanje kontrolnih užadi;

Bowden užad, fleksibilni upravljački sistemi vazduhoplova.

Nivo

A

B1

B2

7.14 Rukovanje materijalima

7.14.1 Metali

-

2

-

Označavanje i proračun mere pri savijanju;

Obrada lima uključujući savijanje i oblikovanje;

Kontrola limarskih radova.

7.14.2 Kompoziti i nemetali

-

2

-

Metalizacija;

Uslovi okruženja;

Metode provere.

7.15 Zavarivanje, tvrdo lemljenje, meko lemljenje, metalizacija

a)

-

2

2

Vrste mekog lemljenja; pregled lemova.

b)

-

2

-

Metode zavarivanja i tvrdog lemljenja;

Ispitivanje zavarenih i tvrdo lemljenih spojeva;

Metode metalizacije i kontrola spojeva.

7.16 Težina i težište vazduhoplova

a)

-

2

2

Centar gravitacije/proračun položaja, upotreba odgovarajućih dokumenata;

b)

-

2

-

Priprema vazduhoplova za merenje mase;

Merenje vazduhoplova.

7.17 Opsluživanje vazduhoplova i skladištenje

2

2

2

Vučenje vazduhoplova i taksiranje, pripadajuće mere zaštite na radu;

Dizanje vazduhoplova, postavljanje podmetača pod točkove, osiguranje vazduhoplova i potrebne mere zaštite na radu;

Način skladištenja vazduhoplova;

Pražnjenje i dopunjavanje goriva;

Procedure odleđivanja i zaštite od zaleđivanja;

Zemaljski sistemi za električnu energiju, hidrauliku i pneumatiku;

Uticaj okoline na opsluživanje vazduhoplova.

Nivo

A

B1

B2

7.18 Tehnike rastavljanja, kontrole, popravke i sastavljanja

a)

2

3

2

Tipovi grešaka i metode vizualne kontrole;

Uklanjanje korozije, procena i ponovna zaštita.

b)

-

2

-

Opšte metode popravke, priručnik za popravku strukture;

Programi za kontrolu starenja, zamora i korozije.

c)

-

2

1

Tehnike ispitivanja metodom bez razaranja uključujući penetrant, radiografiju, vrtložne struje, ultrazvuk i boroskopsku metodu.

d)

2

2

2

Tehnike rastavljanja i ponovnog sklapanja.

e)

-

2

2

Tehnike analize kvarova.

7.19 Vanredni slučajevi

a)

2

2

2

Pregled posle udara groma i pregled tačaka pražnjenja.

b)

2

2

-

Pregled posle tvrdog sletanja i leta kroz turbulenciju.

7.20 Procedure održavanja

1

2

2

Planiranje održavanja;

Procedure modifikacija;

Procedure skladištenja;

Procedure izdavanja uverenja;

Koordinacija sa operatorom vazduhoplova;

Inspekcija, kontrola kvaliteta, osiguranje kvaliteta;

Dodatne procedure održavanja;

Kontrola veka upotrebe komponenti.

PREDMET 8. OSNOVE AERODINAMIKE

Nivo

A

B1

B2

8.1 Fizika atmosfere

1

2

2

Međunarodna standardna atmosfera (ISA), primena u aerodinamici.

8.2 Aerodinamika

1

2

2

Strujanje vazduha oko tela;

Granični sloj, laminarno i turbulentno strujanje, slobodno strujanje, relativno vazdušno strujanje, povijanje strujnice na gore i na dole, vrtlozi, mirovanje;

Izrazi: zakrivljenost, tetiva, srednja aerodinamična tetiva, otpor profila, indukovani otpor, centar pritiska, napadni ugao, pozitivna i negativna vitoperenost krila, oblik krila i vitkost krila;

Potisak, težina aerodinamička rezultanta;

Opšte o uzgonu i otporu: napadni ugao, koeficijent uzgona, koeficijent otpora, polara, gubitak uzgona;

Narušavanje aeroprofila usled leda, snega, mraza.

8.3 Teorija leta

1

2

2

Odnos između uzgona, težine potiska i otpora;

Finesa;

Ustaljeno letenje, osobine;

Teorija zaokreta;

Uticaj faktora opterećenja: gubitak uzgona, envelopa leta i strukturalna ograničenja;

Povećanje uzgona.

8.4 Stabilnost leta i dinamika

1

2

2

Uzdužna, poprečna i stabilnost po pravcu leta (aktivna i pasivna).

PREDMET 9. LJUDSKI FAKTOR

Nivo

A

B1

B2

9.1 Opšte

1

2

2

Neophodnost uzimanja u obzir ljudskih faktora;

Nezgode koje se mogu pripisati ljudskim faktorima/ljudskim greškama;

"Marfijev" zakon.

9.2 Ljudske karakteristike i ograničenja

1

2

2

Vid;

Sluh;

Obrada podataka;

Pažnja i zapažanje;

Pamćenje;

Klaustrofobija i fizički prilaz.

Nivo

A

B1

B2

9.3 Socijalna psihologija

1

1

1

Odgovornost: pojedinačna i grupna;

Motivacija i demotivacija;

Pritisak suparništva;

Pitanja "kulture";

Timski rad;

Upravljanje, nadziranje i vođstvo.

9.4 Faktori koji utiču na izvršenje rada

2

2

2

Kondicija/zdravlje;

Stres: kod kuće i na poslu;

Vremensko ograničenje i krajnji rokovi;

Opterećenje radom: preopterećenost i nedovoljna opterećenost;

Spavanje i zamor: rad u smenama;

Alkohol, lekovi, zloupotreba lekova.

9.5 Fizičko okruženje

1

1

1

Buka i isparenja;

Osvetljenje;

Podneblje i temperatura;

Kretanje i vibracija;

Radno okruženje.

9.6 Zadaci

1

1

1

Fizički rad;

Zadaci koji se ponavljaju;

Vizuelni nadzor;

Kompleksni sistemi.

9.7 Komunikacija

2

2

2

Unutar timova i među timovima;

Vođenje dnevnika (rada) i zapisa;

Postizanje ažurnosti, aktuelnosti;

Prosleđivanje podataka.

9.8 Ljudska greška

1

2

2

Vrste i teorije grešaka;

Vrste grešaka u zadacima održavanja;

Kontekst grešaka (tj. nezgoda);

Izbegavanje i savladavanje grešaka.

9.9 Opasnosti na radnom mestu

1

2

2

Prepoznavanje i izbegavanje opasnosti;

Postupanje u slučajevima opasnosti.

PREDMET 10. VAZDUHOPLOVNA REGULATIVA

Nivo

A

B1

B2

10.1 Okvirno

1

1

1

Uloga Međunarodne organizacije civilnog vazduhoplovstva (ICAO);

Uloga Evropske agencije za bezbednost vazdušnog saobraćaja (EASA);

Uloga država članica;

Povezanost između Part-145, Part-66, Part-147 i Part-M;

Povezanost sa ostalim vazduhoplovnim vlastima.

10.2 Part-66- Ovlašćeno osoblje - održavanje

2

2

2

Detaljno razumevanje Part-66.

10.3 JAR-145 - Ovlašćene organizacije za održavanje vazduhoplova

2

2

2

Detaljno razumevanje Part-145.

10.4 JAR-OPS - Komercijalni avio-prevoz

1

1

1

Potvrda o osposobljenosti za obavljanje javnog avio-prevoza (AOC);

Odgovornosti operatora;

Dokumenti koji se moraju nositi;

Plakatiranje u vazduhoplovu (oznake);

10.5 Sertifikacija vazduhoplova

a) Opšte

-

1

1

Propisi o sertifikaciji: kao što su EACS -23/25/27/29;

Izdavanje potvrde o tipu;

Dodatak potvrdi o tipu;

Dozvola organizacije za projektovanje/proizvodnju ovlašćene prema Part-21.

b) Dokumenti

-

2

2

Potvrda o plovidbenosti;

Uverenje o registraciji vazduhoplova;

Potvrda o buci;

Raspored težine;

Dozvola i ovlašćenje za radio stanicu.

10.6 Part-M

2

2

2

Detaljno razumevanje Part-M.

10.7 Primenjivi domaći i međunarodni zahtevi za:

(ako nisu zamenjeni EU zahtevima)

a)

1

2

2

Programe održavanja, provere i nadzor održavanja;

Glavna lista minimalne ispravnosti opreme (MMEL), lista minimalne ispravnosti opreme (MEL), liste izveštaja o odstupanjima (Dispatch Deviation Lists);

Nalozi za plovidbenost;

Servisni bilteni, servisne informacije proizvođača;

Modifikacije i popravke;

Dokumentaciju o održavanju: priručnike za održavanje, priručnik za popravku strukture, ilustrovani katalog delova, itd.

Nivo

A

B1

B2

b)

-

1

1

Kontinuiranu plovidbenost;

Probne letove;

ETOPS, uslove održavanja i otpremanja;

Letenje u svim vremenskim uslovima, letenje u kategoriji 2/3 i zahtevi minimalne opreme.

PREDMET 11a. TURBINSKI AVIONI. AERODINAMIKA, STRUKTURE I SISTEMI AVIONA

Nivo

A1

B1.1

B2

11.1 Teorija leta

11.1.1 Aerodinamika aviona i komande leta

1

2

-

Rad i efekti:

- kontrola po nagibu: krilca (eleroni) i spojleri;

- kontrola po dubini: elevatori, stabilizatori, stabilizatori sa promenljivim napadnim uglom i kanari;

- kontrola po pravcu, graničnik kretanja komande pravca;

Kontrola preko "elevons" i "ruddervators";

Uređaji za povećanje uzgona, proreza (slots), pretkrilca (slats), zakrilca (flaps), krilca-zakrilca (flaperons);

Uređaji za stvaranje otpora, spojleri, uređaji za slom uzgona (liftdumpers), aerodinamičke kočnice;

Efekti aerodinamičkih pregrada (wing fences), nazubljene napadne ivice;

Kontrolisanje graničnog sloja, "vortex" generatori, uređaji za slom uzgona ili uređaji na napadnoj ivici krila;

Rad i efekat trimera, balansne i antibalansne površine, servo površine, površine sa oprugama (spring tabs), ravnotežna masa (mass balance), nagib komandnih površina (control surface bias), aerodinamične ravnotežne površine.

11.1.2 Let na velikim brzinama

1

2

-

Brzina zvuka, dozvučni let, transsonični let, nadzvučni let;

Mahov broj, kritični Mahov broj, kompresijski udar, udarni talas, aerodinamičko zagrevanje, area rule;

Faktori koji utiču na tok vazduha u usisniku motora brzih vazduhoplova;

Uticaj pozitivne strele krila na kritični Mahov broj.

Nivo

A1

B1.1

B2

11.2 Struktura zmaja vazduhoplova - opšti pojmovi

a)

2

2

-

Zahtevi plovidbenosti za strukturalnu čvrstoću;

Strukturna klasifikacija, primarna sekundarna, i tercijalna;

Pouzdanost, bezbednost, sistem tolerancije grešaka;

Identifikacioni sistem zona i stanica;

Pritisak, napon, deformacija, kompresija, smicanje, uvijanje, zatezanje, hoop stress, zamor;

Propis o dreniranju i ventilaciji;

Propis o instaliranju sistema;

Propis o zaštiti od udara groma;

Metalizacija aviona.

b)

1

2

-

Konstrukcijske metode za: trup vazduhoplova sa nosećom oplatom, okvire trupa vazduhoplova, stringere, ramenjače, pregrade, okvire, dablere, upornice, veze, grede, struktura poda, ojačanja, postavljanje oplate, zaštita od korozije, krila, repne površine i veze motora;

Tehnike spajanja strukture: zakivni spojevi, vijčani spojevi, veze;

Metode površinske zaštite: hromiranje, galvanska zaštita, farbanje;

Čišćenje površine;

Simetrija trupa: održavanje simetrije i kontrola.

11.3 Struktura zmaja vazduhoplova - avioni

11.3.1 Trup aviona (ATA 52 / 53 / 56)

1

2

-

Konstrukcija i presurizaciono zaptivanje;

Spoj krila, stabilizatora, nosač i veze za podvesni teret;

Instalacija sedišta i sistema za utovar tereta;

Vrata i izlazi za slučaj nužde: konstrukcija, mehanizmi, upotreba i bezbednosni mehanizmi;

Konstrukcija prozora i vetrobranskog stakla.

11.3.2 Krila (ATA 57)

1

2

-

Konstrukcija;

Skladištenje goriva;

Stajni trap, nosač, kontrolne površine i dodaci koji daju velik uzgon/otpor.

11.3.3 Stabilizatori (ATA 55)

1

2

-

Konstrukcija;

Spoj kontrolnih površina.

11.3.4 Komandne površine leta (ATA 55 / 57)

1

2

-

Konstrukcija i spojevi;

Uravnoteženje: masa i aerodinamika.

11.3.5 Gondole/nosači (ATA 54)

1

2

-

Konstrukcija;

Protivpožarne pregrade;

Nosači motora.

Nivo

A1

B1.1

B2

11.4 Klimatizacija i presurizacija kabine (ATA 21)

11.4.1 Dovod vazduha

1

2

-

Izvori dovoda vazduha uključujući i motor, APU i zemaljski uređaj.

11.4.2 Klimatizacija

1

3

-

Sistemi klimatizacije;

Uređaji za kruženje vazduha i pare;

Sistem razvođenja;

Sistem za kontrolu protoka, temperature i vlažnosti.

11.4.3 Presurizacija

1

3

-

Sistemi za presurizaciju;

Kontrola i indikacija uključujući kontrolne i bezbednosne ventile;

Kontroleri pritiska u kabini.

11.4.4 Sigurnosne i upozoravajuće naprave

1

3

-

Zaštitni i upozoravajući uređaji.

11.5 Sistemi instrumenata/avionika

11.5.1 Sistemi instrumenata (ATA 31)

1

2

-

Pito-statika: visinomer, brzinomer, indikator vertikalne brzine;

Žiroskop: veštački horizont, pokazivač pravca, pokazivač smera, pokazivač horizontalnog položaja vazduhoplova, pokazivač nagiba i klizanja, korektor nagiba;

Kompas: direktno očitavanje, daljinsko očitavanje;

Indikator napadnog ugla, sistem indikacije gubitka uzgona;

Ostali sistemi indikacije.

11.5.2 Avionika

1

1

-

Osnove rada sistema:

Automatsko letenje (ATA 22);

Komunikacija (ATA 23);

Sistem navigacije (ATA 34).

11.6 Električna energija (ATA 24)

1

3

-

Instalacija i rad baterija;

Proizvodnja jednosmerne struje;

Proizvodnja naizmenične struje;

Proizvodnja struje u slučaju nužde;

Regulacija napona;

Raspodela energije;

Transformatori, inverteri, ispravljači;

Zaštita strujnih kola;

Spoljni/Zemaljski izvori napajanja.

Nivo

A1

B1.1

B2

11.7 Oprema i unutrašnje opremanje (ATA 25)

a)

2

2

-

Propis o opremi za slučaj opasnosti;

Sedišta i pojasevi.

b)

1

1

-

Nacrt kabine;

Raspored opreme u kabini;

Instalacija unutrašnje opreme;

Oprema za zabavu;

Instalacija kuhinje;

Oprema za prihvat i čuvanje prtljaga;

Avionske stepenice.

11.8 Zaštita od požara (ATA 26)

a)

1

3

-

Detekcija dima i požara i sistem za upozorenje;

Sistemi za gašenje požara;

Testiranje sistema.

b)

1

1

-

Prenosni uređaji za gašenje požara.

11.9 Komande leta (ATA 27)

1

3

-

Glavne površine: eleroni, elevatori, kormilo pravca, spojler;

Kontrola uravnoteženja vazduhoplova;

Kontrola aktivnog opterećenja;

Uređaji za povećanje uzgona;

Smanjenje uzgona, aerodinamičke kočnice;

Upravljanje sistemom: ručno, hidraulično, pneumatsko, električno, "fly by wire";

Veštački osećaj opterećenja na komandama leta, ublaživač bočnih udara u letu, kontrola u odnosu na Mahov broj, graničnik kormila pravca, osigurači komandnih površina;

Uravnoteženje sistema;

Sistem zaštite od gubitka uzgona.

11.10 Gorivni sistemi (ATA 28)

1

3

-

Prikaz sistema;

Rezervoari goriva;

Sistemi dovoda goriva;

Ispuštanje goriva u letu, ventilacija, dreniranje goriva;

Unakrsno napajanje i transfer goriva;

Indikacija i upozorenje;

Dopunjavanje goriva i pražnjenje;

Uravnoteženje količine goriva u sistemu.

Nivo

A1

B1.1

B2

11.11 Hidraulični pogon (ATA 29)

1

3

-

Prikaz sistema;

Vrste fluida;

Hidraulični rezervoari i akumulatori;

Izvor pritiska: električni, mehanički, pneumatski;

Izvor pritiska u slučaju opasnosti;

Kontrola pritiska;

Distribucija snage;

Indikacija i sistem upozorenja;

Veza s drugim sistemima.

11.12 Zaštita od leda i kiše (ATA 30)

1

3

-

Formiranje leda, vrste leda i otkrivanje leda;

Sistemi protiv zaleđivanja: električni, toplovazdušni i hemijski;

Sistemi za odleđivanje: električni, pneumatski, hemijski;

Zaštita od kiše i odstranjivanje kiše;

Grejanje priključka za dopunu i dreniranje goriva;

Sistemi brisača.

11.13 Stajni trap (ATA 32)

2

3

-

Konstrukcija, ublažavanje udara;

Sistem za izvlačenje i uvlačenje: standardan i u slučaju nužde;

Indikacije i upozorenje;

Točkovi, kočnice, sistem protiv blokiranja i autokočenje;

Gume;

Upravljanje.

11.14 Svetla (ATA 33)

2

3

-

Spoljna: navigacija, sletanje, taksiranje, led;

Unutrašnja: kabina, kokpit, prtljažni prostor;

U slučaju nužde.

11.15 Kiseonik (ATA 35)

1

3

-

Prikaz sistema: kokpit, kabina;

Izvori, skladište, punjenje i distribucija;

Regulacija dovoda;

Indikacije i upozorenja.

11.16 Pneumatika/vakuum (ATA 36)

1

3

-

Prikaz sistema;